Old Testament Exegesis - the Pentateuch

Pięcioksiąg, to zbiór pierwszych pięciu ksiąg Biblii Hebrajskiej, tradycyjnie przypisywanych Mojżeszowi. W judaizmie zbiór ten znany jest, jako Tora (=Prawo). Tora stanowi tekst natchniony dla żydów, jak i dla chrześcijan. Jednak, w odróżnieniu od chrześcijan, żydzi uważają ją za fundamentalny dla swej religii. Jako taka, więc, stanowi ona podstawowe źródło norm dla życia.

Współcześni badacze nie mają wątpliwości, że obecny kształt Tory jest wynikiem długiego procesu kompozycyjnego i redakcyjnego, który trwał na przełomie kilku stuleci, a zakończył się w okresie Drugiej Świątyni. Tekst Pięcioksięgu charakteryzuje się, m.in., dużą różnorodnością autorów i gatunków literackich. Obok opowiadań dotyczących powstania religijnych i narodowych tradycji biblijnego Izraela, są tam też, m.in., mity, kodeksy praw, sagi itp.

Studenci są zobowiązani do przeczytania Pięcioksięgu w całości. W ciągu semestru mogą się odbyć dwa pięciominutowe testy sprawdzające znajomość treści omawianych ksiąg.

Zajęcia będą prowadzone w systemie wykład + ćwiczenia. Podstawowym celem wykładu jest zaznajomienie studentów z literaturą Pięcioksięgu z punktu widzenia jego powstawania, treści i interpretacji. Pięcioksiąg. czyli Tora, był podstawowym dokumentem normatywnym dla Judaizmu biblijnego. Tym samym przygotował grunt dla rodzącego się chrześcijaństwa. W tym sensie nawet podstawowa wiedza na temat Pięcioksięgu jest bezcenna dla rozumienia Pism nowo-testamentalnych.

Pięcioksiąg stanowi bardzo złożony dokument będący owocem wielu lat kompilacji. Jednocześnie jego interpretacja nie jest zawsze jednoznaczna, co już na kilka stuleci przed era chrześcijańską wprowadziło różnice i rozłamy w łonie społeczności żydowskiej. Wykład ukaże złożoność tematyki i problemy jakie mogą nastręczać poszczególne teksty Pięcioksięgu dla ich interpretacji. Zostaną przedstawione najnowsze metody podejścia do tekstu, dzięki którym możliwe jest wydobycie treści niewidocznych w tekście na pierwszy rzut oka. Ćwiczenia pomogą studentom zmierzyć się z problemami interpretacyjnymi podczas przygotowywania i przedstawiania na forum grupy prezentacji dotyczących rozumienia takich kluczowych zagadnień jak: stworzenie świata i człowieka, potop, przejście przez Morze Czerwone itp.

Bogactwo Pięcioksięgu polega również na zastosowaniu różnych form literackich, które pełnią określone funkcje w formowaniu i komunikowaniu głównych tematów i idei Tory. Wykład będzie uwzględniał tę perspektywę i otworzy studentów na świat biblijnych form przekazu. Następnie studenci, w ramach ćwiczeń będą mogli użyć tej wiedzy w swoich prezentacjach.

Wreszcie Pięcioksiąg stanowi zapis historii świata i Izraela. Wykład pomoże zrozumieć studentom biblijne podejście do historii oraz ukaże perspektywę, w jakiej Izrael postrzegał swoje początki, historię swego wybrania i powołania, zamysł Boży względem Izraela i świata, a także przepisy dotyczące kultu.

W czasie zajęć będą często pokazywane prezentacje multimedialne, które pomogą lepiej zrozumieć i ostatecznie lepiej przyswoić złożone zagadnienia dotyczące Pięcioksięgu. W ramach ćwiczeń studenci również będą zobowiązani do przygotowania prezentacji multimedialnych na zadane tematy.

Na treść programową zajęć składają się następujące tematy:

1. Pięcioksiąg - zagadnienia wstępne (podstawowa terminologia, historia dociekań, gatunki literackie, środowisko powstania = 2 h).

2. Księga Rodzaju - Poemat o Stworzeniu Rdz 1,1-24a (= 4 h).

3. Księga Rodzaju - Mężczyzną i kobietą stworzył ich Rdz 1-3 (= 4 h).

4. Księga Rodzaju - Saga Abrahama Rdz 11,27 - 25,11 (= 3 h).

5. Księga Wyjścia - Przymierze, Prawo i Kult (= 4 h).

6. Księga Kapłańska - Świętość, Czystość i Kult (= 3 h).

7. Księga Liczb - Na pustyni (= 3 h).

8. Księga Powtórzonego Prawa - Kres Wędrówki (= 3 h).

9. Podsumowanie (= 2 h).

W ramach ćwiczeń studenci po kolei - w zespołach po dwie osoby - przygotowują prezentacje w Power Point (30 min) na temat zadany przez prowadzącego. Tematy zostaną przedstawione studentom na pierwszych ćwiczeniach. Prezentacja kończy się zadaniem stosownych pytań, z których wywiązuje się dyskusja pomiędzy uczestnikami ćwiczeń (15 min). Dyskusję moderują autorzy przewidzianej na dane ćwiczenia prezentacji.

* Część wykładów zostanie podana w wersji e-learningowej - zgodnie z normami podanymi przez JM Pana Rektora.

Lektura Obowiązkowa:

* Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele, w: Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich, tłum. i red. R. Rubinkiewiecz (RSB 4) Warszawa 1999, s. 9-100.

* Lemanski J., "Pięcioksiąg. Próba syntezy współczesnych badań", Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 38.1 (2005) 15–28.

Lektura uzupełniająca:

* Brzegowy T., Pięcioksiąg Mojżesza. Wprowadzenie - egzegeza – teologia, wyd. V. zmienione i poszerzone, Tarnów 2010.

* Lemanski J., Pięcioksiąg dzisiaj (StBib 4) Kielce 2002.

* Pawłowski Z., Opowiadanie, Bóg i początek. Teologia narracyjna Rdz 1 - 3 (RSB 13) Warszawa 2003.

* Spreafico A., Księga Wyjścia (RST) Kraków 1998.

* Synowiec J. S., Gatunki literackie w Starym Testamencie, Kraków 2003.

* Tronina A. Księga Kapłańska. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (NKB.ST III) Częstochowa 2005.

* de Vaux R., Instytucje Starego Testamentu, t. I-II, Poznań 2004.

Zachęca się studentów do samodzielnych poszukiwań oraz doboru lektury. Znakomitym punktem odniesienia w tym względzie jest darmowy serwis www.biblistyka.umk.pl

Zasadniczą formą przekazu będzie wykład.

* W drugim tygodniu listopada odbędzie się pisemne kolokwium ze znajomości treści artykułu: A. Kondracki, "Powstanie Pięcioksięgu w świetle najnowszych badań", w: Mów, Panie, bo słucha sługa twój. Księga Pamiątkowa dla Księdza Profesora Ryszarda Rubinkiewicza SDB w 60 rocznicę urodzin. red. W. Chrostowski, Warszawa 1999, s. 86-98.

* W drugim tygodniu grudnia (w ramach ćwiczeń) odbędzie się drugie pisemne kolokwium. Tym razem sprawdzające ogólną znajomość treści Pięcioksięgu ze szczególnym uwzględnieniem cyklu Abrahama.

* Kolokwiów powyższych nie można powtarzać. Ich zaliczenie jest jednocześnie warunkiem do - odpowiednio - przystąpienia do egzaminu końcowego i zaliczenia ćwiczeń. Studenci, którzy nie zaliczą któregoś z kolokwiów, bądź nie podejdą do nich z powodów innych niż choroba (należy wówczas przedstawić wiarygodne zaświadczenie lekarskie), muszą się liczyć z obniżeniem oceny końcowej o jeden stopień.

* Egzamin końcowy będzie ustny. W jego trakcie student winien wykazać się wiedzą obejmującą zakres przerobionego materiału. Szczególnie wysoko będzie oceniania umiejętność logicznego myślenia i wyciągania wniosków, a także znajomość literatury uzupełniającej.

Metody sprawdzania efektów kształcenia:

- Student musi przystąpić do końcowego egzaminu ustnego weryfikującego wiedzę na temat Pięcioksięgu przekazaną w ramach wykładów oraz zaczerpniętą z literatury uzupełniającej: W1, W2, W4.

- Pisemny test sprawdzający znajomość lektury obowiązkowej: W3;

- Pisemny test weryfikujący znajomość materialną Pięcioksięgu, ze szczególnym uwzględnieniem sagi Abrahama: W5.

- Przygotowanie i wygłoszenie prezentacji U1, U2, U3, K2;

- Aktywny udział w dyskusjach w trakcie ćwiczeń: U3, K2.

Kryteria oceniania:

1. Egzamin końcowy z wykładu:

- Warunkiem przystąpienia do egzaminu końcowego z wykładu jest zaliczenie kolokwium ze znajomości artykułu wskazanego wyżej, które będzie oceniane w skali punktowej od 0 do 10. Warunkiem uzyskania zaliczenia jest zdobycie 5 punktów (5 - ocena dostateczna; 6 - ocena dostateczna plus; 7 - ocena dobra; 8 - ocena dobra plus; 9-10 - ocena bardzo dobra);

- W czasie egzaminu, student losuje jedną z 20 tez dotyczących zagadnień z wykładów. Ma 3 minuty na pisemne przygotowanie się do wypowiedzi. Po upływie owych trzech minut student referuje wylosowane zagadnienie.

- Student otrzymuje ocenę

a) bardzo dobrą - jeśli legitymuje się biegłą znajomością treści określonych w w W1, W2, W5, która jest dodatkowo poszerzona o wiedzę pochodzącą z literatury uzupełniającej;

b) dobrą plus - jeśli wypowiedź zdradza bardzo dobrze przyswojoną wiedzę z treści wykładów;

c) dobrą - jeśli ma dobrą wiedzę pochodzącą z wykładów;

d) dostateczną plus - jeśli ma dostatecznie opanował treść

wykładów, mimo, iż zauważalne są w niej pewne braki;

e) dostateczną - jeśli ma podstawową wiedzę pochodzącą z wykładów, ale niestety obciążoną licznymi błędami;

f) niedostateczną - jeśli nie wykazał się nawet podstawową wiedzą pochodzącą z wykładów i nie rozumie przekazywanych tam treści.

* Ocenę końcową z egzaminu stanowi średnia ocen z kolokwium oraz egzaminu końcowego.

2. Zaliczenie z ćwiczeń:

- Ćwiczenia są obowiązkowe, dlatego pierwszym warunkiem do ich zaliczenia jest obecność (dopuszczalna jest nieobecność na jednych tylko zajęciach);

- Studenci muszą przygotować prezentację w MS Power Point i wygłosić referat na wybrany temat, który zostanie przedstawiony przez prowadzącego.

* Owo przedłożenie będzie podlegać ocenie w skali od 2 do 5.

- Wysoko będzie oceniania "świeżość" prezentacji (tzn. jej oryginalność), przedstawianie tematów bez odczytywania ich z kartki, a z odnoszeniem się do plansz z prezentacji, odwoływanie się do konkretnych tekstów biblijnych, posługiwanie się wiedzą z wykładu oraz umiejętność sprowokowania dyskusji wśród reszty grupy.

- Studenci musi zaliczyć kolokwium ze znajomości Pięcioksięgu ze szczególnym uwzględnieniem sagi Abrahama, które będzie oceniane w skali punktowej od 0 do 10. Warunkiem uzyskania zaliczenia jest zdobycie 5 punktów (5 - ocena dostateczna; 6 - ocena dostateczna plus; 7 - ocena dobra; 8 - ocena dobra plus; 9-10 - ocena bardzo dobra).

- Przy wystawianiu oceny końcowej będą brane pod uwagę: ocena z kolokwium, ocena z prezentacji oraz aktywny udział w dyskusjach w czasie innych prezentacji. Co najmniej trzykrotne (sensowne i merytoryczne) zabranie głosu skutkuje otrzymaniem „plusa” (+). Trzy plusy dają w efekcie ocenę bardzo dobrą. Dwa plusy to ocena dobra. Jeden plus to ocena dostateczna. Brak plusów oznacza bierność na zajęciach i skutkuje oceną niedostateczną.

* Ocenę końcową z stanowi średnia ocen z kolokwium, prezentacji oraz tej zdobytej za aktywność.