Antropologia kultury

przedmiot obligatoryjny

125 godzin, w tym:

30 g. - uczestnictwo w wykładzie

15 g. - konsultacje

80 g. - przygotowanie do egzaminu.

Student ma uporządkowaną wiedzę o miejscu antropologii wśród nauk humanistycznych, jej specyfice metodologicznej, przedmiocie badań oraz głównych szkołach i kierunkach badań. [K_W01]

Student zna terminologię stosowaną w badaniach z zakresu antropologii kulturowej [K_W02, K_W03]

Student zna wybrane zagadnienia związane z kulturą pozaeuropejską [K_W12]

Student potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla antropologii kultury. [K_U04]

Student potrafi rozpoznawać i porównywać ze sobą zjawiska kulturowe pochodzące z różnych obszarów kulturowych z zastosowaniem odpowiednich metod. [K_U05]

Student rozumie i akceptuje pluralizm kulturowy, różnorodność postaw światopoglądowych tworzenia i odbioru dóbr kultury. [K_K09]

Student zdaje sobie sprawę z wartości profesjonalnego i systematycznego przygotowywania się do działań naukowych i dydaktycznych. [K_K12]

W przypadku zajęć w trybie zdalnym stosuje się następujące formy komunikacji:

- U-mail

- platformę Moodle

- platformę MS Teams

- system wideokonferencji Big Blue Button

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

Wykład wprowadza podstawowe pojęcia oraz pola problemowe antropologii kulturowej. Jego celem jest systematyzacja wiedzy z zakresu historii, teorii i metodologii tej dyscypliny naukowej.

W trakcie wykładu omawiane są następujące zagadnienia:

1. Antropologia kultury: przedmiot i metody badań, geneza i rozwój dyscypliny.

2. Ewolucja człowieka i biologiczne uwarunkowania zachowań społecznych.

3. Koncepcje determinizmu biologicznego i determinizmu kulturowego. Pojęcie enkulturacji.

4. Płeć biologiczna i płeć kulturowa. Problem dominacji mężczyzn nad kobietami. Przyczyny współczesnych kontrowersji wokół „ideologii gender”.

5. Pokrewieństwo. Formy wyznaczania pochodzenia, zawierania małżeństw i zamieszkiwania.

6. Etnocentryzm i relatywizm kulturowy. Kultura w perspektywie ewolucjonizmu oraz kulturalizmu amerykańskiego (szkoła kultury i osobowości).

7. Rasa i rasizm.

8. Etniczność i narodowość. Nacjonalizm i multikulturalizm.

9. Praktyki ekonomiczne – produkcja dóbr i typy gospodarki.

10. Praktyki ekonomiczne – rodzaje i funkcje wymiany dóbr.

11. Praktyki ekonomiczne – rodzaje i funkcje konsumpcji dóbr.

12. Praktyki polityczne – kontrola społeczna i opór. Typy i źródła władzy oraz formy organizacji społecznej.

13. Religia: geneza, istota i główne odmiany wierzeń religijnych.

14. Religia: mit i magia

15. Religia: rytuał/obrzęd, tabu i skalanie.

LEKTURY OBOWIĄZKOWE

1. Nigel Barley, Niewinny antropolog. Notatki z glinianej chatki, przeł. E. T. Szyler, Warszawa 1997 [rozdział "Dno"].

2. Ruth Benedict, Wzory kultury, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 2002 [rozdział 2: Różnorodność kultur].

3. Subhadara Mitra Channa, Hinduska kobieta. Konstrukt i prawda w dobie globalizacji, [w:] Gender. Perspektywa antropologiczna, red. R. E. Hryciuk, A. Kościańska, Warszawa 2007.

4. Mary Douglas, W obronie zakupów, przeł. M. Bogunia-Borowska, [w:], Socjologia codzienności, red. P. Sztompka, M. Bogunia-Borowska, Kraków 2008.

5. Thomas H. Eriksen, Etniczność i nacjonalizm. Ujęcie antropologiczne, przeł. B. Gutowska-Nowak, Kraków 2013 [rozdziała 1: Czym jest etniczność?].

6. Edward E. Evans-Pritchard, Wódz w lamparciej skórze, [w:] Świat człowieka – świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, red. E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, Warszawa 2007.

7. James George Frazer, Złota gałąź, przeł. H. Krzeczkowski, Warszawa 1969 [rozdział 3: Magia sympatyczna].

8. Ernest Gellner, Narody i nacjonalizm, przeł. T. Hołówka, Warszawa 1991 (rozdział 1: Definicje).

9. Yuval Harari, Sapiens. Od zwierząt do bogów, przeł. J. Hunia, Warszawa 2012 [rozdział 1: Mało znaczące zwierzę i rozdział 2: Drzewo wiedzy].

10. Marvin Harris, Matka krowa, [w:] tegoż, Krowy, świnie, wojny i czarownice. Zagadki kultury, przeł. K. Szerer, Warszawa1985. Przedruk: Świat człowieka – świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, red. E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, Warszawa 2007.

11. Edmund Leach, Kultura i komunikowanie, przeł. Michał Buchowski, Warszawa 2010 [rozdział 7: Symboliczne uporządkowanie świata przez człowieka. Granice w społecznej przestrzeni i czasie oraz rozdział 17: Obrzędy przejścia].

12. Margaret Mead, Trzy studia, t. 3, Płeć i charakter w trzech społecznościach pierwotnych, przeł. E. Życieńska, Warszawa 1986 [rozdział 17: Standaryzacja temperamentu w zależności od płci].

13. Bronisław Malinowski, Argonauci Zachodniego Pacyfiku, cz. 1, przeł. B. Olszewska-Dyoniziak, S. Szynkiewicz, Warszawa 1987 [wprowadzenie/III-IV].

14. Bronisław Malinowski, Mit w psychice człowieka pierwotnego, [w:] tenże, Dzieła, t. 7, Mit, magia, religia, przeł. B. Leś, D. Praszałowicz, red. A.K. Paluch, Warszawa 1990.

15. Bronisław Malinowski, Istota kula, [w:] tenże, Argonauci Zachodniego Pacyfiku, przeł. Barbara Olszewska-Dyoniziak, Sławoj Szynkiewicz, Warszawa 1967 i wyd. nast.

16. Tadeusz Mincer, Kulturowe rozumienie pojęcia rasy, „Prace Kulturoznawcze” 2012, t. 14.

17. Michel de Montaigne, O kanibalach, [w:] tenże, Próby, przeł. T. Boy-Żeleński, oprac. Z. Gierczyński, t. 1, Warszawa 1985.

18. Józef Obrębski, Struktura społeczna i rytuał we wsi macedońskiej, [w:] tenże, Studia etnologiczne, t. 2, cz. 2: Macedonia 2, Warszawa 2022.

19. Linda Stone, Pokrewieństwo i płeć kulturowa, przeł. W. Usakiewicz, Kraków2012 [rozdział 1: Płeć kulturowa, reprodukcja i pokrewieństwo].

20. Victor W. Turner, Liminalność i communitas, [w:] tenże, Proces rytualny. Struktura i antystruktura, przeł. E. Dżurak, Warszawa 2010.

LEKTURY UZUPEŁNIAJĄCE

Zalecany podręcznik:

Jack D. Eller, Antropologia kulturowa. Globalne siły, lokalne światy, przeł. A. Gąsior-Niemiec, Kraków 2012.

Inne podręczniki:

Nowicka Ewa, Świat człowieka - świat kultury, Warszawa 2006 (wyd. 7).

Wojciech J. Burszta, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Poznań 1998.

Hann Chris, Antropologia społeczna, przeł. Sebastian Szymański, Kraków2008.

Opracowania dotyczące historii antropologii:

Krawczak Ewa, Antropologia kulturowa. Klasyczne kierunki, szkoły, orientacje, Lublin 2004.

Deliege Robert, Historia antropologii. Szkoły, autorzy, teorie, przeł. Katarzyna Marczewska, Warszawa 2011.

Barnard Alan, Antropologia. Zarys teorii i historii, przeł. Sebastian Szymański, Warszawa 2006.

Słowniki:

Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Zofia Staszczak, Warszawa 1987.

Encyklopedia antropologii społeczno-kulturowej, red. Alan Barnard i Jonathan Spencer, Warszawa 2008.

Egzamin ustny oceniany w sali 2-5 obejmujący zagadnienia i literaturę wskazane w sylabusie (pola "Opis" i "Literatura").

W zależności od trybu zajęć egzamin ustny odbywa się w formie stacjonarnej lub zdalnej za pomocą platformy MS Teams.