Linguistic Politeness

Celem zajęć jest podnoszenie kompetencji językowych i komunikacyjnych studentów w zakresie etykiety językowej. Studenci poznają funkcje wypowiedzi grzecznościowych, a także środki językowe służące do wyrażania szacunku partnerom komunikacji. Podczas zajęć zostaną porównane zasady grzeczności biznesowej z grzecznością towarzyską. Rozważać będziemy także najnowsze problemy związane z etykietą językową w kontekście komunikacji inkluzywnej.

Proponowany kurs obejmuje 15 godzin zajęć, których problematyka jest skoncentrowana wokół środków, za których pomocą wyrażany jest szacunek należny partnerowi komunikacji interpersonalnej. Na przykładach omawiane są zasady i strategie polskiego savoir-vivre’u. Porównuje się polski savoir-vivre towarzyski ze skodyfikowanym międzynarodowym systemem norm biznesowych. Z kolei polska grzeczność językowa i pozajęzykowa jest konfrontowana z grzecznością innych kręgów kulturowych. Analizowane są takie akty mowy, jak powitania, przeproszenia, przedstawianie (się), tytulatura, życzenia, gratulacje i kondolencje. Przeprowadzana jest analiza e-maili i korespondencji oficjalnej pod kątem przestrzegania reguł savoir-vivre’u.

Zajęcia mają na celu wzmocnienie pozycji studenta na rynku pracy poprzez doskonalenie kompetencji językowych i komunikacyjnych potrzebnych w życiu zawodowym.

Podczas zajęć zostaną omówione następujące zagadnienia:

1. Wyjaśnienie pojęcia etykiety językowej i pojęć pokrewnych (grzeczność językowa, językowy savoir-vivre). Przedstawienie celów językowych zachowań grzecznościowych w relacjach prywatnych i zawodowych. Zanalizowanie werbalnych i niewerbalnych przejawów etykiety językowej.

2. Wyjaśnienie zasad kontaktu uprzejmego. Przeanalizowanie funkcjonowania maksym uprzejmości w praktyce komunikacyjnej. Wyjaśnienie lokalnego charakteru szczegółowych zasad grzecznościowych. Zanalizowanie norm polskiej etykiety językowej w kontaktach towarzyskich i zawodowych.

3. Przemiany etykiety językowej. Przeanalizowanie zróżnicowania zasad etykiety językowej ze względu na wiek, płeć, pozycję zajmowaną przez interlokutorów w hierarchii społecznej i zawodowej / służbowej.

4. Język inkluzywny: potrzeby i ograniczenia.

5. Ćwiczenia polegające na analizie przykładów zachowań językowych pod kątem przestrzegania norm etykiety językowej. Analiza przykładów wykorzystywania zasad grzeczności językowej w działalności marketingowej.

6. Analiza e-maili i korespondencji oficjalnej pod kątem przestrzegania reguł savoir-vivre’u. Przedstawienie zasad posługiwania się tytulaturą w wypowiedziach mówionych i pisanych w kontaktach bezpośrednich i pośrednich.

7. Zapoznanie się z konwencjami stosowanymi w grzecznościowych aktach mowy. Ćwiczenia polegające na budowaniu oficjalnych aktów grzecznościowych: powitania, przedstawianie siebie i innych, przepraszanie, składanie życzeń, gratulacje, wyrazy współczucia, kondolencje. Ćwiczenia polegające na budowaniu grzecznych wypowiedzi służbowych: odmowa, zaprzeczenie, krytyka, polecenie służbowe, pochwała.

W trakcie zajęć wykorzystana zostanie następująca literatura podstawowa:

M. Marcjanik, Etykieta językowa, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku,

t. 2: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław 1993, s. 271-281.

M. Marcjanik, Współczesna etykieta językowa - zmierzch wartości? Wykład wygłoszony na inauguracji roku akademickiego 2015/2016 na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.

J. Grębowiec, rozdział "Pragmatyka grzeczności", [w:] J. Grębowiec, Mówić i działać. Wykłady z pragmatyki języka, Wrocław 2013, s. 83-105.

Bańko Mirosław (red.) , 2006, Polszczyzna na co dzień, Warszawa, rozdz. 5 - Dodatek: formy adresatywne.

Kamińska-Radomska Iwona, 2003, Etykieta biznesu, czyli międzynarodowy język kurtuazji, Warszawa ( rozdz. 1, podrozdz. 1-10).

Poradnik: jak mówić i pisać o grupach narażonych na dyskryminację, Warszawa 2021, oprac. we współpracy merytorycznej z E. Kołodziejek i pod patronatem Rady Języka Polskiego (https://etykajezyka.pl/).

Inkluzywna komunikacja. Poradnik Rady Unii Europejskiej (https://www.consilium.europa.eu/media/35436/pl_brochure-inclusive-communication-in-the-gsc.pdf).

Realizacja efektów uczenia się będzie prowadzona w sposób ciągły, podczas zajęć. Będzie polegała na ocenie merytorycznej poprawności wykonywanych podczas zajęć ćwiczeń indywidualnych i zespołowych.

Przewidziana jest także kontrola końcowa, polegająca na wykonaniu testu na platformie MOODLE, zawierającego kilka zadań praktycznych typu oceń właściwe użycie podanych wyrażeń grzecznościowych, popraw błędne formy adresatywne.