Osteologia i metody identyfikacji osób na podstawie szczątków kostnych 2600-OSSA-3-S1
Wykład (WYK) Semestr zimowy 2021/22

Jerszyńska B (red.), 2008 Współczesna antropologia fizyczna, Zakres i metody badań, współpraca interdyscyplinarna. XI Warsztaty Antropologiczne, Poznań.

Kozłowski T., 2008 Obraz średniowiecznych populacji ludzkich z terenu Polski w świetle badań antropologii historycznej, [w:] Źródła historyczne wydobywane z ziemi, red. S. Suchodolski, Wrocław, s. 93 – 110.

Kozłowski T. 2012, Stan biologiczny i warunki życia ludności in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim (X-XIII w.). Mons Sancti Laurenti, t. 7, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.

Piontek J. 1999, Biologia populacji pradziejowych. Zarys Metodyczny, Poznań.

Acsadi G., Nemeskeri J. 1970 History of Human Life Span and Mortality, Budapest.

Aufderheide A.C., Rodriguez-Martin C., 1998, The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology, Cambridge.

Human Osteology, 2008 Human Osteology, Method Statement, red. N. Powers, Museum of London.

Ortner D.J., 2003 Identification of pathological conditions in human skeletal remains, San Diego-London.

Standards 1994, Standards for Data Collection from Human Skeletal Remains, red. J. E. Buikstra, H. D. Ubelaker, Arkansas Archeological Survey Research Series No. 44, Fayetville.

White T.D., Folkens P.A., 2005 The Human Bone Manual, Burlington.

Efekty uczenia się: - student zna, rozumie pojęcia dotyczące anatomii człowieka i antropologii fizycznej, opisuje szczegółowo budowę układu kostnego człowieka (K_W01)

- wyjaśnia pojęcia anatomiczne oraz związki i zależności pomiędzy strukturą i funkcją poszczególnych kości z uwzględnieniem zmienności wewnątrzpopulacyjnej i międzypopulacyjnej (K_W02)

- wskazuje podstawowe metody analityczne wykorzystywane w badaniach anatomicznych i antropologicznych (K_W05)

- zna zasady etyki badań w antropologii i anatomii człowieka oraz pracy ze szczątkami ludzkimi (K_W19)

-wykorzystuje podstawową wiedzę z zakresu anatomii człowieka i antropologii w analizie zjawisk przyrodniczych (KU_02).

- wykorzystuje dostępne źródła informacji naukowej w celu weryfikacji zebranego materiału biologicznego (K_U07)

- wykazuje umiejętność czytania ze zrozumieniem literatury fachowej (z zakresu anatomii i antropologii) w języku ojczystym i angielskim (KU_16)

- rozumie potrzebę ustawicznego pogłębiania wiedzy i kompetencji zawodowych z zakresu anatomii człowieka i antropologii (K_K01).

- wykazuje ostrożność i krytycyzm w przyjmowaniu informacji z literatury naukowej, internetu, a szczególnie dostępnej w masowych mediach, mających odniesienie do biologii sądowej (K_K02)

- ma świadomość ryzyka wykonywanej działalności oraz ponoszenia pełnej odpowiedzialności w zakresie działań związanych z przygotowywaniem ekspertyz sądowych (K_K03)

- ma świadomość konieczności postępowania zgodnie z etyką naukową (K_K04)

Metody i kryteria oceniania:

egzamin pisemny w formie testu (mieszany: pytania otwarte i pytania zamknięte)

ndst 0-59%

dst- 60-69%

dst plus- 70-79%

db- 80-87%

db plus- 88-94%

bdb- 94-100%

- Określenie położenia i ruchów poszczególnych części ciała, płaszczyzny, osie ciała, standardowa pozycja anatomiczna

- Budowa kości (beleczki kostne, włókna kolagenowe, komórki kostne; istota kostna gąbczasta i zbita; okostna, szpik itp.)

- Szkielet człowieka jako całość

- Kręgosłup i jego krzywizny, odcinki, kręg prawdziwy, cechy charakterystyczne kolejnych kręgów

- Żebra - budowa, podział

- Mostek - budowa

- Obręcz barkowa – elementy, budowa

- Kończyna górna – elementy, budowa

- Obręcz miedniczna – elementy, budowa

- Kończyna dolna – elementy, budowa

- Czaszka – elementy, budowa

- Dymorfizm płciowy – definicja, przyczyny

- Cechy I- II- III-rzędowe płci

- Dymorfizm płciowy cech somatycznych, ekspresja na szkielecie, metody oceny płci

- Zróżnicowanie rasowe – ekspresja na szkielecie

- Szacowanie wysokości ciała – metody

- Szacowanie masy ciała- metody

- Pierwotne i wtórne punkty kostnienia

- Osteogeneza (kostnienie mezenchymatyczne, chrzęstne)

- Remodelowanie kości (w tym wzrost kości na długość)

- Połączenia kości (ścisłe – więzozrost, kościozrost, chrząstkozrost; ruchome – staw: budowa, rodzaje, podział)

- Ustalanie wieku osób zmarłych w początkowych okresach ontogenezy (zęby, długość kości, stopień ossyfikacji)

- Cechy uzębienia

- Funkcje zębów

- Podział i budowa ogólna

- Budowa szczegółowa

- Cechy Mühlreitera

- Odontologia i odontoskopia – definicje, przydatność do identyfikacji osobniczej, w tym także analizy DNA

- Standardy postępowania odontologów w trakcie prac identyfikacyjnych (w tym identyfikacja ludzkie/zwierzęce)

- Cechy identyfikacyjne uzębienia (wygląd i anatomia poszczególnych zębów, ich wzajemny układ, liczba, kształt łuków zębowych, stosunek zębów szczęki do zębów żuchwy (zgryz), wady w budowie jamy ustnej itp.; cechy grupowe - powszechnie występujące we wszystkich zębach (rozmiar, liczba, kształt); cechy indywidualne - odstępstwa od charakterystyki grupowej (rotacje, przemieszczenia, złamania, braki w uzębieniu, mikro- lub makrodoncja etc.)

- Odtwarzanie wyglądu przyżyciowego w nawiązaniu do typów Kretschmera

- Zgryz i jego wady (płaszczyzna sagitalna: krzyżowy, przewieszony; płaszczyzna frankfurcka: prosty, tyłozgryz, przodozgryz; płaszczyzna oczodołowa: otwarty, głęboki)

- Deformacje funkcjonalne, patologie aparatu żucia (w tym zaburzenia rozwojowe liczby, budowy, kształtu, miejsca

- Określanie wieku na podstawie uzębienia (stopnie starcia, zmiany morfologiczne, metody biochemiczne)

- Ślady zębów i ich dokumentacja (nagryzienia, przegryzienia, powierzchniowe, odgryzienia; A-to-H rule, ABFO nr 2, deformacje pierwotne i wtórne)

- Ontogeneza – definicja, cechy

- Kategorie wieku w antropologii (kryteria biologiczne i wiekowe)

- Wiek rozwojowy

- Metody oceny wieku: metryczne, ocena spojenia łonowego, szwów, żeber, powierzchni uchowatej, stopień starcia i rozwoju uzębienia, histologiczne (osteony), chemiczne (kwas asparaginowy)

- Metody rekonstrukcji/aproksymacji wyglądu przyżyciowego

- Identyfikacja twarzy (superprojekcja)

- Paleoepidemiologia – definicja

- Elementy opisu szczątków kostnych (ogólne: kompletność, cechy dymorficzne, wiek, cechy metryczne , stopień starcia zębów; specjalistyczne: markery stresu, niedobory witamin, zmiany zwyrodnieniowe, urazy, próchnica i inne zmiany w obrębie aparatu żucia, zmiany zapalne, infekcje swoiste itp.)

- Frekwencja/intensywność – definicje

- Diageneza – definicja

- Pierwiastki przydatne do badań izotopowych – o czym informują? (tlen, stront, węgiel, azot)

- Badania aDNA (praktyka, problemy, zastosowanie)

- Datowanie radiowęglowe, kalibracja

- pokaz

- opis

- opowiadanie

- wykład informacyjny (konwencjonalny)

- prezentacja multimedialna

- studium przypadku