Historia filozofii starożytnej 2402-F-S1-1Z-HFS
Wykład (WYK) Semestr zimowy 2023/24

Wymagana:

Obowiązkowe opracowania:

G. Reale, Historia filozofii starożytnej, t. I, Lublin 1993 (lub inne wydanie) - okres presokratejski oraz klasyczny

W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. I, Filozofia starożytna i średniowieczna, (wyd. dowolne) - omówienie okresu hellenistycznego oraz okresu cesarstwa.

Obowiązkowe teksty źródłowe:

Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów (w odniesieniu do omawianych filozofów) (wyd. dowolne) Platon, Obrona Sokratesa, Eutyfron, Kriton, Protagoras, Gorgiasz, Fedon, Fajdros, Uczta, Państwo

Arystoteles, Metafizyka ks. L, O duszy ks. II i III, Etyka Nikomachejska ks. I, Marek Aureliusz, Rozmyślania,

Sekstus Empiryk, Zarysy Pirrońskie, ks. I,

Plotyn, Enneady, ks. VI.

Literatura uzupełniająca dla osób pragnących poszerzyć swoją wiedzę: Filozofia presokratejska:

Dembińska-Siury D., Człowiek odkrywa człowieka, Warszawa 1991. Gajda J., Filozofia przedplatońska, Warszawa 2007.

Gajda J., Pitagorejczycy, Warszawa 1996. Gajda J., Sofiści, Warszawa 1989.

Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej od Talesa do Platona, Warszawa 1995,

Kirk G.S, Raven J.E., Schofield M., Filozofia przedsokratejska, Warszawa-Poznań 1999. Leśniak K., Materialiści greccy w epoce presokratejskiej, Warszawa 1972.

Filozofia okresu klasycznego:

Krokiewicz A., Sokrates, Warszawa 1958. Krońska I., Sokrates, Warszawa 1985.

Leśniak K., Arystoteles, Warszawa 1989. Leśniak K., Platon, Warszawa 1968.

Stróżewski W., Wykłady o Platonie, Kraków 1992. Guthrie W.K.C., Sokrates, Warszawa 2000.

Szkoły hellenistyczne:

Joachimowicz L., Seneka, Warszawa 1977. Joachimowicz L., Sceptycyzm grecki, Warszawa 1972.

Tatarkiewicz W., Historia estetyki, t. I, T.1 Estetyka starożytna Wrocław 1960. Leśniak K., Lukrecjusz, Warszawa 1985.

Filozofia okresu cesarstwa:

Dembińska-Siury D., Plotyn, Warszawa 1995,

Hadot P., Plotyn albo prostota spojrzenia, Kęty 2004. Krokiewicz A., Arystoteles, Pyrron, Plotyn, Warszawa 1974.

K_W09: Student/ka zna i rozumie historyczny charakter kształtowania się idei filozoficznych na przykładzie myśli starożytnej. Zna główne źródła wiedzy o filozofii antycznej, jej podział na okresy, ich specyfikę, główne nurty filozoficzne, ich przedstawicieli oraz poglądy. Ma świadomość powstawania, zanikania i odradzania się idei w nowym kontekście historyczno-kulturowym. Dostrzega związek między sytuacją historyczno-kulturową a myślą filozoficzną.

K_W10: Student/ka zna idee i argumenty wybranych klasycznych autorów filozoficznych okresu starożytności na podstawie lektury fragmentów filozofów presokratejskich, dzieł Platona i Arystotelesa i tekstów okresu Cesarstwa Rzymskiego (Marek Aureliusz, Sekstus Empiryk, Plotyn). Ma świadomość zależności zachodzącej pomiędzy zawartymi w tekstach ideami, wskazuje na zachodzące pomiędzy nimi podobieństwa i różnice.

Efekty dodatkowe w wyniku zastosowania ICT

- przedstawienie prezentacji wzbogaconej o multimedia lub filmów porządkuje i uatrakcyjnia przedstawienie historycznego rozwoju kultury Grecji

- forma testu (Quiz) następująca po prezentacji daje możliwość sprawdzenia poziomu zrozumienia przekazywanych treści

- różnorodność pojawiających się w kursie zasobów umożliwia wizualizację dokonań kultury antycznej, dzięki czemu historia przestaje być tylko fragmentem przeszłości, ale staje się obecna w świecie współczesnym

K_U03: Student/ka czyta i interpretuje tekst filozoficzny w jego specyficznym kontekście związanym z kulturą i historią starożytnej Grecji i Rzymu. Wskazuje na te elementy filozoficzne tekstu, które uwarunkowane są specyfiką historii i kultury świata antycznego. Potrafi wskazać przykłady ewolucji pojęć filozoficznych. Przedstawia przykłady różnic i podobieństw pomiędzy starożytnym a współczesnym znaczeniem pojęć filozoficznych. Potrafi wskazać znaczenie formy literackiej tekstu dla jego interpretacji oraz wykorzystać podstawowe formy (mowa, pochwała, mowy przeciwstawne, dialog).

K_U05: Student/ka poprawnie stosuje poznaną terminologię filozoficzną wypracowaną w okresie antyku. Umie zdefiniować pojęcia, wskazać na różnice w ich znaczeniu starożytnym i współczesnym, umie wskazać ewolucję ich znaczeń, powiązać z danym filozofem czy nurtem filozoficznym, przedstawić ich oryginalne (greckie lub łacińskie) brzmienie.

K_U07: Student/ka analizuje antyczne argumenty filozoficzne, identyfikuje ich kluczowe tezy i założenia, potrafi je przedstawić w sposób syntetyczny, wskazać na ich źródło, przypisać do obszarów dyskusji filozoficznych, wskazać mocne i słabe strony, argumentować na rzecz jednych i dokonać krytyki innych, wskazać na ich historyczny bądź aktualny charakter.

Efekty dodatkowe w wyniku zastosowania ICT

- aktywność Wiki stwarza możliwość kreatywnego wykorzystania zdobywanej wiedzy i praktycznego jej zastosowania w samodzielnej i grupowej pracy studentów

- aktywność Zadanie domowe stwarza możliwość twórczego rozwinięcia i zastosowania zdobytej wiedzy i umiejętności

- wykorzystanie aktywności Słownika pojęć pozwala na budowanie bazy pojęć i uporządkowanie terminologii historycznej i filozoficznej

- wykorzystanie Forum pozwala na wzbogacenie materiału do zajęć o nadsyłane przez studentów linki, teksty i materiały multimedialne

K_K02: Student/ka jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów. Student dokonuje analizy dowolnych przekonań, wskazuje ich źródło i charakter, dostrzega i wylicza mocne i słabe strony. W efekcie ocenia i dokonuje krytycznego wyboru idei.

Efekty dodatkowe w wyniku zastosowania ICT

możliwość wspólnej edycji pojęć czy haseł przy użyciu Wiki i Słownika pojęć uczy umiejętności pracy w zespole oraz tworzenia komplementarnych struktur i kompozycji

- nacisk położony na aktywności zmierzające do wskazania dziedzictwa kultury antycznej i filozofii we współczesnym świecie tworzy świadomość ciągłości kultury europejskiej i związku przeszłości z teraźniejszością

Żeby zaliczyć kursy konieczne jest spełnienie wymagań odnoszących się do ćwiczeń oraz wykładu do przedmiotu.

WYMAGANIA DO WYKŁADÓW:

Do zaliczenia kursu konieczne jest przystąpienie do egzaminu pisemnego (możliwa jest jedna poprawka) i uzyskanie pozytywnej oceny z egzaminu do dnia 19 września. Egzamin ma formę testu i odbywa się po zakończeniu wykładów w semestrze letnim. Test zawiera kilkadziesiąt pytań szczegółowych, mających na celu sprawdzenie stopnia pamięciowego przyswojenia materiału, rozumienia pojęć filozoficznych, definiowania i umiejętności kojarzenia oraz porównywania nauczanych treści, a także szereg pytań o charakterze opisowym (zdefiniuj, zinterpretuj, przedstaw w formie przekrojowej). Pytanie opisowe o charakterze przekrojowym i problemowym ma sprawdzić zarówno umiejętność syntetyzowania i zwięzłego, encyklopedycznego ujęcia problemu (do 20 wersów odpowiedzi), jak i umiejętność sprawnej wypowiedzi pisemnej z zachowaniem reguł ortografii, interpunkcji oraz stylistyki.

Uzyskanie 50 procent punktów wyznacza próg zdania egzaminu.

Test ma za zadanie sprawdzenie efektywności, w jakiej przyswojona została wiedza i nabyte umiejętności. Nacisk w konstruowaniu testu – zgodnie z historycznym charakterem przedmiotu – położony jest na element erudycyjny polegający na pamięciowym opanowaniu i zrozumieniu treści nauczania dotyczących wymaganego zakresu, który jednak musi być wsparty umiejętnością kojarzenia, porównywania, interpretacji oraz odniesienia do współczesności treści związanych z przedmiotem.

Materiał testu obejmuje wiedzę przekazywaną na wykładach oraz znajomość obowiązkowych opracowań oraz tekstów źródłowych (zob. Literatura).

1. Organizacja wykładów, zakres tematów, literatura (04.10)

2. O indoeuropejczykach zdań kilka, czyli od kiedy Grecy są Grekami (11.10)

3. O filozofii starożytnej słów wstępnych kilka (25.10)

4. Na początku była woda, czyli kto chodził do szkoły w Milecie (08.11)

5. Nauka nurkowania, czyli jak zgłębić myśl filozofa zwanego "ciemnym" (15.11)

6. Czemu są winne rośliny strączkowe, czyli jak uwolnić się z koła narodzin (22.11)

7. Parmenides z Elei (29.11)

8. Empedokles i Anaksagoras (06.12)

9. Atomiści (13.12)

10. Ateny w V wieku, czyli o tym, jak narodziła się demokracja (20.12)

11. O tym, dlaczego nieładnie jest nazywać kogoś "sofistą" (xx.01)

12. Miarą jest każdy z nas, czyli o tym, czy człowiek jest mądrzejszy od pawiana (xx.01)

Kurs prowadzony jest w formie zajęć "komplementarnych" przy użyciu technik nauczania na odległość takich jak: wideokomunikator: BBB

W konstrukcji kursu wykorzystane zostały podstawowe funkcjonalności platformy Moodle:

Zasoby: etykiety, pliki (materiały wideo, pliki tekstowe, pliki graficzne, materiały audio), łącza internetowe, strony Aktywności: forum, wiki, quiz, słownik pojęć, zadanie, plik, kwestionariusz

Zostały one ujęte w powtarzalną formułę MODUŁOWĄ, która w sposób przejrzysty i konsekwentny odniesiona została do każdego tematu.

Główną zasadą kursu jest to, iż żaden z tematów nie wymaga uprzedniego przygotowania się przez studenta. Każdy, gdy tylko temat zostaje udostępniony, ma możliwość przeglądania udostępnionych materiałów. Poszczególne moduły kursu są z zasady otwarte: student ma możliwość wielokrotnego i nieograniczonego w czasie przeglądania plików kursu, wielokrotnego rozwiązywania testów, swobodnego edytowania słownika pojęć czy komponowania tekstów w Wiki, dokonywania wpisów na forum, zamieszczania własnych oryginalnych prac i rezultatów nauki czy brania udziału w dowolnej dyskusji.

Dzięki tej regule otwartości kursu i zawartych w nim tematów student ma możliwość swobodnego przeglądania, odtwarzania, przypominania sobie dowolnych tematów i dowolnego materiału – nie jest zatem ograniczony czasem trwania zajęć jak ma to miejsce w przypadku zajęć tylko i wyłącznie kontaktowych.

Zajęcia mają charakterystyczną dla całego kursu strukturę MODUŁOWĄ, na którą składa 6 MODUŁÓW STAŁYCH:

MODUŁ HISTORYCZNY zawiera przedstawienie podstawowych informacji historycznych w plikach video lub w plikach w formacie flash MODUŁ SPRAWDZAJĄCY zawiera test sprawdzający zrozumienie wiadomości historycznych w formie aktywności quizu.

MODUŁ DYSKUSYJNO-PRAKTYCZNY zawiera aktywności pozwalające studentom na przedstawienie własnego zdania, zabranie głosu w dyskusji, rozwinięcie nowych wątków i utrwalenie umiejętności związanych z tematem przy użyciu wiki oraz słownika pojęć.

MODUŁ UZUPEŁNIAJĄCY stanowi propozycję dalszej lektury czy poszerzania wiedzy, zawierając materiał, który prowadzący uważa za ciekawy. Mogą zostać tu wykorzystane dowolne zasoby: łącza, pliki tekstowe i multimedialne.

MODUŁ ZADANIA DOMOWEGO ma umożliwiać wykazanie się inwencją, utrwalenie umiejętności i nabytej wiedzy przy użyciu aktywności zadanie.

MODUŁ FORUM TEMATYCZNEGO daje możliwość wzbogacenia zajęć o dodatkowe materiały poprzez forum.