Gramatyka opisowa i kultura języka

Wskazana jest umiejętność analizy faktów językowych nabyta na wcześniejszych etapach kształcenia.

przedmiot obligatoryjny

Za zaliczenie przedmiotu student uzyskuje 2 punkty ECTS w proporcji:

1) Godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego - 30 godzin (1,5 ECTS);

2) Godziny realizowane samodzielnie przez studenta podczas przygotowywania się do zajęć - 15 godzin (0,5 ECTS).

Student:

W1: Student zna podstawową terminologię związaną z fleksyjnym opisem polszczyzny - K_W01

W2: Student opisuje podstawowe mechanizmy leżące u podstaw tworzenia form fleksyjnych - K_W09, K_W10

Student:

U1: Przypisuje wyrazy do klas części mowy - K_U06, K_U15

U2: Samodzielnie przeprowadza analizę morfologiczną - K_U06, K_K07

U3: Dodatkowo klasyfikuje wyrażenia językowe jako należące do normy wzorcowej lub użytkowej - K_U11

Student:

K1: formułuje opinie na temat poprawności językowej wyrażeń - K_U12, K_K11

Przedmiot o charakterze teoretyczno-praktycznym.

- pokaz

- wykład konwersatoryjny

- ćwiczeniowa
- giełda pomysłów
- projektu
- studium przypadku

Przedmiotem uwagi podczas zajęć jest fleksja języka polskiego w ujęciu opisowym i normatywnym. Studenci poznają teoretyczne podstawy klasyfikacji gramatycznej leksemów, zasób imiennych i werbalnych kategorii fleksyjnych, a także budowę form fleksyjnych i wzory odmiany. Zapoznają się ponadto z zagadnieniami fleksyjnymi, które pod względem normatywnym oceniane są niejednolicie.

Celem kursu jest:

1. Nauczenie studentów zasad opisu fleksyjnego polskich leksemów odmiennych.

2. Pomoc w opanowaniu przez nich podstawowych pojęć i terminów oraz nowszych metod opisu deklinacji i koniugacji, a ponadto, nabycie umiejętności stosowania tych metod w praktycznej analizie współczesnych tekstów polskich.

kształcenie świadomości językowej studentów i dbałości o język polski;

3. Przygotowanie do samodzielnego rozstrzygania problemów poprawnościowych związanych z deklinacją i koniugacją.

Treści:

1. Przedmiot i zakres fleksji. Problem wyróżniania klas części mowy (pojęcie słowa, formy wyrazowej i leksemu, cechy dystynktywne leksemów decydujące o przynależności do klas części mowy, problemy szkolnego opisu części mowy, problemy dyskusyjne klasyfikacji leksemów)

2. Kategoria gramatyczna jako opozycja w zbiorze form wyrazowych (kategoria gramatyczna fleksyjna i selektywna, pojęcie paradygmatu, paradygmat kompletny i defektywny).

3. Pojęcie i zakres deklinacji. Funkcje końcówek i alternacji w tematach rzeczownikowych. Zjawisko synkretyzmu i supletywizmu form fleksyjnych.

4. Rodzaj jako kategoria klasyfikująca (selektywna) i fleksyjna. Problem wyróżniania klas rodzajowych i przypisywania wartości kategorii rodzaju.

5. Deklinacja rzeczownikowa. Kategorie gramatyczne rzeczownika i ich wartości (charakterystyka funkcjonalna). Zasady repartycji końcówek równoległych w odmianie rzeczowników. Osobliwości w odmianie rzeczownika. Błędy związane z doborem końcówek równoległych.

6. Odmiana zaimków rzeczownych i liczebników. Deklinacja przymiotników (kategoria stopnia).

7. Wprowadzenie do koniugacji. Zasób kategorii gramatycznych czasowników. Paradygmaty czasowników właściwych i niewłaściwych.

8.Koniugacja: problem granicy między tematem i końcówką w formach osobowych czasu teraźniejszego - jednolitość końcówek i rozmaitość tematów (przyrostki tematyczne). Regularność relacji między różnymi postaciami tematów.

9.Typy budowy morfologicznej form czasownikowych: fleksyjne, aglutynacyjne i analityczne. Formy zbudowane na tematach czasu teraźniejszego i przeszłego. Najczęstsze błędy związane z odmianą czasownika.

10.Grupy koniugacyjne czasowników według J. Tokarskiego.

11. Odmiana imion i nazwisk polskich i obcych (słowiańskich i niesłowiańskich).

12. Odmiana nazw miejscowych.

M. Bańko, 2002, Wykłady z fleksji polskiej, Warszawa.

D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, 1973, Kultura języka polskiego, Zagadnienia poprawności gramatycznej, Warszawa 1973, cz. 3. Odmiana wyrazów, s. 124-300.

Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. K. Mosiołek-Kłosińska, Warszawa 2001 (lub nowsze).

Gramatyka opisowa. Materiały do ćwiczeń. Seria druga. Opracowania, skrypt UW 1996, pod red. D. Kopcińskiej, wyd. 3. rozszerzone, Warszawa, rozdz. Fleksja, s. 86-163 oraz Aneks, s. 217-226.

H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja. Słowotwórstwo. Składnia, Warszawa 2005.

Z. Saloni, 1974, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, Język Polski LIV, z. 1, s. 3-13; z. 2., s. 93-101.

Z. Saloni, 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, [w:] Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław, s. 52-64.

Z. Saloni, 2000, Wstęp do koniugacji, Olsztyn.

J. Tokarski, 1973 lub 2002, Fleksja polska, Warszawa.

1. Wyniki pisemnej pracy kontrolnej (jednej w ciągu semestru) - W1, W2, U1, U2, U3;.

2. Aktywne uczestnictwo studenta w czasie zajęć i znajomość literatury przedmiotu - U2, K1.

brak