Ćwiczenia terenowe

Wiedza i umiejętności nabyte podczas zajęć z metodyki badań terenowych i dokumentacji

przedmiot obligatoryjny

Godziny realizowane z udziałem nauczyciela: 225 godzin

Liczba punktów ECTS: łącznie 7,5

w tym bezpośredni udział nauczyciela: 7,5 PKT

•ma zaawansowaną wiedzę z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego, w tym przekazywania jej w środowisku lokalnych społeczności (mieszkańców, właścicieli gruntów, samorządów), rozumie potrzebę prowadzenia badań archeologicznych oraz zdaje sobie sprawę z zagrożeń jakie niesie niewłaściwe traktowanie zabytków archeologicznych (K_W9);

•zna metody badawcze stosowane podczas archeologicznych badań terenowych, narzędzia oraz warsztat archeologa (K_W11);

•ma ugruntowaną wiedzę pozwalającą na analizę i interpretację źródeł archeologicznych oraz innych wytworów kulturowych, przydatnych dla poznania danej epoki w dziejach ludzkości (K_W12);

•ma zaawansowaną wiedzę dotyczącą prac technicznych w trakcie badań archeologicznych i prac inwentaryzacyjno-laboratoryjnych, w tym z zakresu konserwacji zabytków archeologicznych (K_W15).

•ma wiedzę w zakresie najważniejszych problemów dyscyplin przyrodniczych właściwych dla archeologii (K_W16)

• potrafi rozpoznać różne rodzaje wytworów kultury właściwych dla archeologii oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich treści i znaczeń, w tym przynależności chronologiczno-kulturowej oraz funkcji (K_U05)

• potrafi prowadzić prace techniczne w trakcie terenowych i gabinetowych badań archeologicznych, w tym z zakresu podstawowej konserwacji zabytków archeologicznych (K_U11)

• umie korzystać z podstawowych technologii informacyjnych, multimediów i zasobów Internetu oraz przetwarzać dane archeologiczne poprzez zastosowanie podstawowych programów komputerowych oraz urządzeń i technik (K_U12)

• zna podstawowe techniki i narzędzia badawcze w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla dyscyplin przyrodniczych wykorzystywanych w badaniach archeologicznych (K_U13)

• potrafi współdziałać i pracować w zespole badawczym, prowadzącym badania wykopaliskowe (K_U17)

• potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji powierzonego zadania, wykonywać je sumiennie, zgodnie z zasadami metodyki badań terenowych (K_K01)

• prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu archeologa, właściwie i zgodnie z przyjętymi normami prawnymi wypełnia powierzone obowiązki, postępuje etycznie, szanując pracę innych, jak również efekty ich pracy (K_K02)

• ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego, szanuje dobra materialne, ma świadomość znaczenia dóbr (K_K03)

• wykazuje niezależność i samodzielność w myśleniu, rozumiejąc i szanując jednocześnie prawo innych osób do tego samego (K_K05)

• potrafi współdziałać i pracować w zespole badawczym, wykonując zarówno czynności na polu działań terenowych, jak i laboratoryjnych oraz gabinetowych (K_K08)

– poszukująca: ćwiczeniowa, doświadczeń, giełda pomysłów, obserwacji uczestniczącej, pomiaru w terenie;

– eksponująca: pokaz; instruktaż;

– podająca: wykład informacyjny (konwencjonalny) z prezentacją multimedialną;

- pokaz

- wykład problemowy

- ćwiczeniowa
- doświadczeń
- giełda pomysłów
- obserwacji

- metody odnoszące się do autentycznych lub fikcyjnych sytuacji
- metody oparte na współpracy
- metody rozwijające refleksyjne myślenie

Nabycie umiejętności wykonywania podstawowych zadań w trakcie badań wykopaliskowych, w tym eksploracji nawarstwień kulturowych, sporządzania dokumentacji, dokonywania czynności pomiarowych i inwentaryzacji źródeł archeologicznych.

W ramach ćwiczeń terenowych praktykanci zobowiązani są do czynnego i świadomego uczestnictwa we wszystkich podstawowych pracach terenowo-gabinetowych związanych z prowadzonymi badaniami wykopaliskowymi, w tym eksploracji nawarstwień kulturowych, pracach pomiarowych, dokumentacyjnych i inwentaryzacyjnych. W ich trakcie poznają specyfikę odmiennych stanowisk archeologicznych, historię ich badań i stan rozpoznania. Dowiedzą się o metodach badań, zakresie planowanych prac i aktualnych celach badawczych.

Zestaw zadań powierzonych każdej osobie odbywającej ćwiczenia terenowe zostanie odpowiednio dopasowany do posiadanych umiejętności i predyspozycji. Szczegółowy program ćwiczeń jest ustalany przez kierującego badaniami i opiekuna ćwiczeń terenowych, zgodnie z ogólnymi zadaniami i przy uwzględnieniu specyfiki badanego stanowiska oraz zastosowanych metod i strategii badawczych. Ostatecznym efektem ćwiczeń terenowych powinno być nabycie niezbędnych do właściwego, zgodnego z zasadami metodyki badań terenowych oraz przepisami BHP prowadzenia i dokumentowania czynności związanych z badaniami wykopaliskowymi. Na poszczególnych etapach prac terenowych studenci powinni zostać wdrożeni w takie czynności jak prowadzenie eksploracji warstw i obiektów kulturowych, wykonywanie rysunków odkrytej stratygrafii, uczestniczenie i pomoc w wykonywaniu pomiarów sytuacyjno-wysokościowych, prowadzenie inwentaryzacji zbiorów materiałów masowych, porządkowanie i metrykowanie źródeł ruchomych, pomoc w pobieraniu prób do badań specjalistycznych, wykonywanie czynności pomocniczych przy wstępnych zabiegach konserwatorskich i inwentaryzacyjnych (selekcja, mycie i opis materiałów masowych).

Bez względu na stopień studiów od odbywających ćwiczenia terenowe wymagane będą umiejętności pracy zespołowej, w różnych warunkach oraz ponoszenie odpowiedzialności za powierzone zadania.

Do wymaganych elementów ćwiczeń terenowych na I studiów zaliczają się:

• poznanie specyfiki stanowiska i metod jego badania;

• zaznajomienie się ze sposobami wytyczania wykopów i pomoc przy ich tyczeniu;

• poznanie narzędzi służących do eksploracji nawarstwień kulturowych oraz umiejętność ich użycia, w zależności od rodzaju stanowiska i badanych obiektów;

• eksploracja nawarstwień kulturowych stanowiska w obrębie wytyczonych wykopów z wykorzystaniem odpowiednich technik i narzędzi badawczych;

• samodzielne odsłonięcie nawarstwień kulturowych oraz sporządzanie dokumentacji archeologicznej (rysunkowej – jednobarwnej i kolorowej);

• zapoznanie się ze sprzętem do pomiarów sytuacyjnych oraz wysokościowych oraz praktyczne zastosowanie tych umiejętności w trakcie prowadzonych prac terenowych;

• poznanie metod pomiarów długości, odległości oraz pomiarów sytuacyjnych w obrębie wykopu oraz całego stanowiska z wykorzystaniem różnych narzędzi pomiarowych;

• zapoznanie z zasadami pobierania materiału źródłowego, w tym również przeznaczonego do badań specjalistycznych (datowania radiowęglowego, badań palebotanicznych, fosforanowych itp.);

• poznanie zasad inwentaryzacji materiałów masowych pozyskanych w trakcie prac terenowych;

• selekcja, czyszczenie i zabezpieczanie ruchomych materiałów źródłowych, zabezpieczanie na czas transportu, a w ramach doskonalenia umiejętności dokumentacyjnych nauka rysowania tzw. zabytków wydzielonych;

• zapoznanie się z metodami zabezpieczania ruchomych materiałów źródłowych oraz wstępną konserwacją zapobiegawczą;

• wykonanie prac porządkowych po zakończeniu badań na stanowisku, w tym zasypanie wykopów, uprzątnięcie terenu i przywrócenie jego pierwotnego stanu;

• na każdym etapie badań wymagane jest wykonywanie wszystkich czynności w sposób bezpieczny, niezagrażający życiu i zdrowiu, zgodny z ogólnymi i szczegółowymi przepisami BHP.

Na każdym etapie prac terenowych działania studenta będą podlegać ocenie. Na łączną notę wpływ będą miały takie elementy jak staranność i dokładność wykonywanych czynności, osobiste zaangażowanie, przestrzeganie zaleceń prowadzącego badania oraz przepisów BHP, umiejętność pracy zespołowej, współdziałanie w wykonywaniu czynności wymagających pracy wielu osób, wykazywanie zainteresowania realizowanymi zadaniami, dbałość o powierzone narzędzia i sprzęt badawczy.

Barker P., Techniki wykopalisk archeologicznych, Warszawa 1994.

Brzeziński W., Metody badań wykopaliskowych, [w:] Metodyka badań archeologicznych, tom 3, Warszawa 2000.

Gawrysiak-Leszczyńska W., Jak rysować zabytki archeologiczne, Biskupin 2003.

Harris E., Zasady stratygrafii archeologicznej, Warszawa 1989.

Hensel W., Donato G., Tabaczyński S., Teoria i praktyka badań archeologicznych. Przesłanki metodologiczne, tom 1, Wrocław 1986.

Kobyliński Z., Metodyka badań archeologiczno - architektonicznych [w:] Metodyka badań archeologicznych, tom 2, Warszawa 1999.

Ławecka D., Wstęp do archeologii, Warszawa 2000.

Miśkiewicz K., Metody geofizyczne w planowaniu badań wykopaliskowych, Warszawa 1998.

Miśkiewicz K., Geofizyka archeologiczna, Warszawa 2006.

Potwierdzeniem realizacji postawionych zadań i stopnia ich opanowania będzie karta pracy z wyszczególnionymi zadaniami, których prawidłowe wykonanie zostało ocenione przez prowadzącego ćwiczenia terenowe.

Sposoby weryfikacji zakładanych efektów uczenia się osiąganych przez studenta

1. Karta pracy z wyszczególnionymi zadaniami, których opanowanie powinno być podstawą zaliczenia praktyk terenowych i które powinny być poświadczone przez prowadzącego ćwiczenia terenowe;

2. Aktywny udział w pracach, staranność i zaangażowanie, dbałość o powierzony sprzęt.

ćwiczenia terenowe na stanowisku archeologicznym