Człowiek i środowisko w plejstocenie i wczesnym holocenie

Ogólna orientacja w pojęciach w zakresie środowiska przyrodniczego i kultury archeologicznej.

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli ( godz.): 30

Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta ( godz.): 30

- przygotowanie do zajęć – 15 godzin

- przygotowanie eseju - 10

- konsultacje i praca z nauczycielem akademickim - 5

K_W03 ma uporządkowaną wiedzę metodologiczną oraz z zakresu relacji paleoekologicznych człowieka i środowiska właściwych dla archeologii i dyscyplin pokrewnych

K_W09 ma podstawową wiedzę z zakresu wpływu człowieka na środowisko w pradziejach

K_W11 zna podstawowe metody badawcze i narzędzia warsztatu archeologa środowiskowego

K_W12 posiada podstawową wiedzę pozwalającą na analizę i interpretację paleoprzyrodniczych źródeł archeologicznych,

K_W16 ma podstawową wiedzę w zakresie najważniejszych problemów dyscyplin przyrodniczych właściwych dla archeologii,

K_W17 zna podstawowe kategorie pojęciowe i terminologię stosowane w wybranych dyscyplinach obszaru naukach przyrodniczych

K_U06 posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem poglądów innych autorów oraz formułowania wniosków

K_U13 stosuje podstawowe techniki i narzędzia badawcze w za-kresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla dys-cyplin przyrodniczych

K_U14 potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować podstawowe informacje z wykorzystaniem różnych metod przyrodniczych

K_U15 umie przetwarzać podstawowe dane przyrodnicze poprzez zastosowanie podstawowych programów komputerowych oraz urządzeń i technik multimedialnych

K_K01 potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania

K_K02 prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu archeologa

K_K08 potrafi współdziałać i pracować w interdyscyplinarnym zespole badawczym, między innymi prowadzącym badania przyrodnicze

Konwersatoryjna

- pokaz

- wykład konwersatoryjny

- ćwiczeniowa
- klasyczna metoda problemowa
- referatu
- studium przypadku

zapoznanie się z formami adaptacji kultur paleolitycznych i mezolitycznych do plejstoceńskiego i wczesnoholoceńskiego środowiska.

Zajęcia obejmują następujące zagadnienia:

- Wzory środowiskowej adaptacji wczesnych hominidóe

- Kulturowe adaptacje do środowiska w dolnym paleolicie

- Neandertalskie adaptacje do środowiska w paleolicie środkowym

- Sposoby kulturowej adaptacji w środowisku tundry

- Grawetien jako przykład górnopaleolitycznej adaptacji do i stepowego środowiska

- Technokompleks magdaleński w późnoplejstoceńskich krajobrazach

- Sposoby adaptacji jaskiń do zasiedlenia

- Środowiskowe adaptacje wśród kultur schyłkowego paleolitu

- Przykłady paleolitycznych adaptacji do chłodnego stepu,

- Zasiedlenie lasów strefy umiarkowanej w paleolicie

- Adaptacje środowiskowe współczesnych łowców i zbieraczy

Zagadnienia wprowadzające.

- pojęcie kultury i kultury archeologicznej,

- środowisko przyrodnicze w czwartorzędzie (nowa nomenklatura geologiczna),

- charakterystyka biomów kultur paleolitycznych.

Biologiczne adaptacje hominidów (!) a potem rodzaju Homo do środowiska

- ewolucja układu szkieletowego - przyczyny (zmiany środowiska naturalnego na bardziej

Suchy) i skutki.

- zmiany wielkości mózgu,

- biologiczne przystosowania do szerokości geograficznych - termoregulacja, kolor skóry.

- ewolucja mowy.

Adaptacje środowiskowe – technologia, narzędzia.

Przemysły krzemienne otwartych stref trawiastych: sawanna kontra tundra

Adaptacje środowiskowe – technologia, narzędzia.

Przemysły krzemienne stref leśnych i półotwartych: - lasy strefy zimnej, lasy strefy umiarkowanej, lasy stref równikowych i podrównikowych

Eksploatacja zasobów środowiskowych. Zdobywanie pożywienia i sposoby polowań.

- sawanna,

- ciepły step

- zimny step, stepotundra

Eksploatacja zasobów środowiskowych. Zdobywanie pożywienia i sposoby polowań.

- las równikowy

- las strefy umiarkowanej mieszany / iglasty,

- „tajga”

Wykorzystanie zasobów środowiskowych. Surowce - zdobywanie i obróbka.

- las równikowy

- las strefy umiarkowanej

- „tajga”

- sawanna

- tundra

- stepotundra

Konstrukcje mieszkalne i organizacja obozowisk.

strefa ciepła i interglacjalne

Konstrukcje mieszkalne i organizacja obozowisk

glacjalne

Adaptacje środowiskowe. Przejawy rozwoju wyższych form kultury symbolicznej w tym k. duchowa i „sztuka”. Afryka, Europa.

Adaptacje środowiskowe. Przejawy rozwoju wyższych form kultury symbolicznej w tym k. duchowa i „sztuka”. Azja, Ameryka.

Student ma wiedzę nt. różnych form adaptacji kulturowej do zróżnicowanego plejstoceńskiego środowiska.

Potrafi opisać poszczególne biomy plejstoceńskie, różne nisze ekologiczne i ekotony w których rozwijały się kolejne kultury paleolityczne.

Charakteryzuje rozmaite kultury łowiecko - zbierackie i ich relacje ze środowiskiem przyrodniczym. Charakterystyka powinna polegać na podaniu zasięgu przestrzennego, chronologii, fazy klimatycznej, stosowanych technologii surowców mineralnych i organicznych, sposobów zdobywania pożywienia, elementów kultury symbolicznej oraz trybu życia twórców konkretnych tradycji kulturowych

Student wykorzystuje zdobytą wiedzę nt. kulturowych adaptacji środowiskowych, podczas interpretacji ewentualnych funkcji gospodarczych, oglądanych paleo- i mezolitycznych inwentarzy.

Analizuje wyniki interdyscyplinarnych badań przyrodniczych pod kątem ich związku z charakterystyką kulturowa danego stanowiska archeologicznego czy jednostki taksonomicznej, bądź jej określonej fazy.

Student ma świadomość wzajemnych relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego oraz jego całością, a obliczem kulturowym grup ludzkich zamieszkujących w danym czasie, określone terytorium.

Uczestnik zajęć posiada umiejętność wskazania na czym polegają współczesne relacje pomiędzy środowiskiem a kulturą i jakie są w tym względzie zagrożenia.

- Man and environment in the Palaeolithic (edited by H. Urlich), Proceedings of the Symposium, Neuwied, 1993, ERAUL 62, lege 1995.(szereg artykułów wskazanych na zajęciach)

- Nicolas Rolland, The early Human Occupation of High Latitudes, Boreal, Continental and periglacial Habitats: Middle Palaeolithic Milestones In Northern Eurasia [w:] Middle Palaeolithic Human Activity and Palaeoecology: New Discoveries and Ideas (eds. J.M.Burdukiewicz, A. Wiśniewski), Studia Archeologiczne, XLI, 2010,

(szereg artykułów wskazanych na zajęciach)

- Quaternary International 326 - 327 (2014)“European Middle Palaeolithic (MIS 8e MIS 3): cultures, environment, chronology” (September 25the 28th 2012,(eds. A. Nadachowski, K. Cyrek), wszystkie artykuły).

Metody oceniania:

- ocena przygotowanego eseju, obecność i aktywność na zajęciach

Kryteria oceniania:

Wymagany próg na ocenę dostateczną - 50%, dostateczny plus - 60 %, dobry – 75 %, dobry plus – 85%, bardzo dobry – 90 %.