Prawo rodzinne i spadkowe

Uzyskanie zaliczenia z prawa cywilnego (część ogólna i prawo rzeczowe), prawa rzymskiego oraz wstępu do prawoznawstwa

8 pkt ECTS = 200 godzin

200 godzin, w tym:

- 60 godzin realizowanych z nauczycielem (wykład i ćwiczenia);

- 40 godzin bieżącego przygotowywania się do zajęć;

- 90 godzin przygotowania do procesu oceniania;

- 10 godzin - konsultacje z nauczycielem.

Student:

W1: ma pogłębioną wiedzę o przedmiocie i specjalistycznej terminologii z zakresu prawa rodzinnego i spadkowego oraz świadomość jego roli i znaczenia dla właściwego wykonywania zawodu prawnika (K_W01)

W2: zna znaczenie różnorodnych instytucji i konstrukcji prawnych oraz terminologii stosowanej w prawie rodzinnym i spadkowym (K_W04)

W3: zna rodzaje i zasady wykładni norm prawnych należących do prawa rodzinnego i spadkowego (K_W04)

W4: ma pogłębioną wiedzę o podmiotach stosunków cywilnoprawnych i rodzinnoprawnych oraz o zasadach nawiązywania, kształtowania, zmiany i rozwiązywania tych stosunków (K_W05)

W5: ma pogłębioną wiedzę o badaniach i analizach teoretyczno-prawnych i dogmatyczno-prawnych prowadzonych w płaszczyźnie normatywnej w zakresie instytucji prawa rodzinnego i spadkowego, a także ma rozszerzoną wiedzę na temat praktycznego funkcjonowania rozwiązań prawnych (K_W06)

Student:

U1: potrafi wykorzystać pogłębioną wiedzę teoretyczną do wnikliwego i krytycznego analizowania konkretnych spraw z zakresu prawa rodzinnego i spadkowego (K_U02)

U2: potrafi analizować sposób załatwiania konkretnych spraw cywilnych i rodzinnych, przebieg postępowania w tych sprawach oraz na tym tle formułować własne poglądy i zgłaszać uzasadnione postulaty de lege ferenda (K_U03)

U3: biegle stosuje przepisy prawne w celu rozstrzygania konkretnych spraw spadkowych i rodzinnych oraz potrafi przewidywać skutki prawne podjętych rozstrzygnięć (K_U05)

Student:

K1: potrafi samodzielnie doskonalić nabytą wiedzę i umiejętności oraz rozszerzać je o wymiar interdyscyplinarny, aby w sposób profesjonalny wykonywać pracę zawodową (K_K06)

K2: potrafi myśleć i działać w sposób innowacyjny, będąc przygotowanym do podejmowania różnorodnych wyzwań zawodowych (K_K07)

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

- ćwiczeniowa
- klasyczna metoda problemowa

Celem wykładu jest przedstawienie studentom podstawowych zagadnień teoretycznych prawa rodzinnego i spadkowego, w tym wyjaśnienie podstawowych pojęć. Ponadto celem wykładu jest przekazanie wiedzy na temat ewolucji instytucji prawa rodzinnego i spadkowego oraz zgłaszanych postulatów de lege ferenda. Wykład obejmuje również prezentację dorobku polskiego piśmiennictwa i orzecznictwa dotyczącego szeroko rozumianego prawa rodzinnego i spadkowergo, w tym zwłaszcza orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Ćwiczenia mają charakter komplementarny do prowadzonego wykładu. Ich celem jest przedstawienie studentom praktycznych aspektów podstawowych zagadnień teoretycznych prawa rodzinnego i spadkowego. Ponadto celem ćwiczeń jest przekazanie umiejętności posługiwania się instytucjami prawa rodzinnego i spadkowego przy interpretacji obowiązujących norm prawnych.

Wykład ma na celu zaznajomić studenta z następującymi zagadnieniami:

z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego:

• wprowadzenie do prawa rodzinnego (przedmiot, źródła oraz zasady prawa rodzinnego; systematyka prawa rodzinnego; podstawowe więzi rodzinno-prawne – małżeństwo, rodzina, pokrewieństwo, powinowactwo, konkubinat) – 1h

• małżeństwo (zaręczyny, zawarcie małżeństwa przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego i duchownym; przeszkody małżeńskie; unieważnienie małżeństwa; treść małżeństwa – prawa i obowiązki majątkowe i niemajątkowe małżonków; małżeńskie ustroje majątkowe oraz odpowiedzialność za zobowiązania) – 4h

• ustanie małżeństwa (uznanie jednego z małżonków za zmarłego, rozwód) oraz separacja (prawna i faktyczna) – 1,5h

• pochodzenie dziecka małżeńskiego i pozamałżeńskiego; nazwisko dziecka małżeńskiego, pozamałżeńskiego i dziecka o nieustalonym pochodzeniu; problematyka sztucznej prokreacji – 2h

• władza rodzicielska (informacje ogólne, funkcje, zakres, piecza nad dzieckiem, reprezentacja dziecka, pomoc w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, modyfikacje w zakresie sprawowania władzy rodzicielskiej – ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie) – 2h

• kontakty z dzieckiem – 0,5h

• przysposobienie (ewolucja, przesłanki przysposobienia, rodzaje przysposobienia, skutki przysposobienia, rozwiązanie stosunku przysposobienia, adopcja zagraniczna) – 1,5h

• obowiązek alimentacyjny (pojęcie i społeczna funkcja, podmioty zobowiązane do alimentacji i uprawnione, zakres świadczeń alimentacyjnych, roszczenia regresowe, uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego, przedawnienie) – 2h

• opieka (społeczna funkcja opieki, przesłanki ustanowienia opieki, jej sprawowanie, nadzór nad sprawowaniem opieki, zwolnienie opiekuna i ustanie opieki) i kuratela (pojęcie i rodzaje) – 0,5h

z zakresu prawa spadkowego:

• wprowadzenie do prawa spadkowego (pojęcie spadku i skład spadku; otwarcie spadku; nabycie spadku; zdolność do dziedziczenia; niegodność dziedziczenia) – 1,5h

• dziedziczenie ustawowe (krąg spadkobierców ustawowych, udziały przypadające poszczególnym spadkobiercom, ustawowy zapis naddziałowy, uprawnienia dziadków spadkobiercy) – 2h

• testament (pojęcie, charakter prawny oraz cechy testamentu; zdolność i wola testowania, swoboda testowania, wady oświadczenia woli przy sporządzeniu testamentu, wykładnia testamentu; względna i bezwzględna niezdolność do pełnienia roli świadka); forma testamentu (testamenty zwykłe i szczególne); powołanie spadkobiercy – 3h

• zapis zwykły i windykacyjny; polecenie – 1,5h

• zachowek i wydziedziczenie – 1h

• przyjęcie i odrzucenie spadku; stwierdzenie nabycia spadku; notarialne poświadczenie dziedziczenia; wspólność majątku spadkowego – 2h

• dział spadku i odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe (konstrukcja wspólności majątku spadkowego, zarząd majątkiem spadkowym, zasady działu spadku) – 3h

• umowy dotyczące spadku – 1h

Realizowane ćwiczenia mają na celu umożliwienie praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy teoretycznej poprzez rozwiązywanie kazusów, analizę orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów niższych instancji, formułowanie własnych opinii (de lege lata i de lege ferenda) w odniesieniu do spornych w doktrynie i judykaturze kwestii, dobór właściwych reguł wykładni w celu uzasadnienia własnego stanowiska.

• Zawarcie małżeństwa (przesłanki zawarcia małżeństwa cywilnego i konkordatowego) – 1h

• Przeszkody małżeńskie w k.r.o. oraz kodeksie prawa kanonicznego – 1h

• Prawa i obowiązki małżonków – 1h

• Ustrój wspólności ustawowej, ustrój rozdzielności z wyrównaniem dorobków – 3,5h

• Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód – 1h

• Pochodzenie dziecka i władza rodzicielska – 2h

• Rodziny zastępcze, świadczenia rodzinne – wybrane zagadnienia – 1h

• Kontakty z dzieckiem (opieka naprzemienna; „egzekucja” prawa do kontaktów z dzieckiem) – 0,5h

• Przysposobienie (analiza przesłanek na podstawie danego stanu faktycznego; rozwiązanie przysposobienia; orzekanie przysposobienia międzynarodowego przez polskie sądy – analiza danych statystycznych) – 1h

• Obowiązek alimentacyjny – 1,5h

• Forma testamentu, wykładnia testamentu, kodycyl w prawie rzymskim a unormowania współczesne, art. 961 k.c. – 1,5h

• Zapis zwykły a zapis windykacyjny; polecenie – 1h

• Niegodność dziedziczenia w orzecznictwie SN, wydziedziczenie, testament negatywny (w świetle prawa spadkowego z 1946 r. oraz obecnie), przebaczenie w świetle dorobku doktryny i judykatury – 1h

• Przyrost i podstawienie – 0,5h

• Wady oświadczenia woli przy sporządzeniu testamentu – 1h

• Zrzeczenie się dziedziczenia – 1h

• Zachowek przy dziedziczeniu ustawowym i testamentowym (obliczanie zachowku na konkretnych przykładach) – 1,5h

• Umowy dotyczące spadku – zrzeczenie się dziedziczenia a odrzucenie spadku, darowizna mortis causa – 1,5h

• Zbycie udziału w przedmiocie należącym do spadku, zbycie spadku, zbycie udziału w spadku – 1,5h

• Nabycie spadku (oświadczenie o przyjęciu spadku a wady oświadczenia woli; transmisja); odrzucenie spadku z pokrzywdzeniem wierzycieli – 1,5h

• Dział spadku; sytuacja prawna spadkobierców do działu spadku i po dziale spadku, roszczenia regresowe między współspadkobiercami – 2h

• Odpowiedzialność za długi spadkowe – 1,5h

• Notarialne poświadczenie dziedziczenia – uwagi na tle ustawy Prawo o notariacie; notarialny rejestr testamentów – 0,5h

Literatura podstawowa:

- T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2016

- J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, Warszawa 2016

- J. Strzebińczyk, Prawo rodzinne, Warszawa 2016

- E. Skowrońska-Bocian, Prawo spadkowe, Warszawa 2016

Literatura uzupełniająca:

- T. Smyczyński (red.), Prawo rodzinne i opiekuńcze. System Prawa Prywatnego. Tom 11, Warszawa 2014

- T. Smyczyński (red.), Prawo rodzinne i opiekuńcze. System Prawa Prywatnego. Tom 12, Warszawa 2011

- B. Kordasiewicz (red.), Prawo spadkowe. System Prawa Prywatnego. Tom 10, Warszawa 2015

- Komentarze do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

- Komentarze do księgi IV kodeksu cywilnego

- Orzecznictwo Sądu Najwyższego

WYKŁAD

Egzamin pisemny w formie testu złożonego z 12 pytań punktowanych jednym punktem, trzech pytań punktowanych dwoma punktami oraz dwóch pytań kazusowych punktowanych trzema punktami (jedno pytanie z zakresu prawa rodzinnego, jedno z prawa spadkowego). Aby otrzymać zaliczenie (ocenę dostateczną) należy uzyskać co najmniej 50% punktów (12 pkt). Ocenę bardzo dobrą uzyskuje student, który otrzymał powyżej 90 % punktów. Najlepsza praca wyznacza każdorazowo skalę pozostałych ocen.

Czas trwania egzaminu: 30 minut

Osoby, które uzyskały z ćwiczeń zaliczenie na ocenę bardzo dobrą mogą być zwolnione z obowiązku rozwiązywania pytań kazusowych (i uzyskują 6 punktów).

–

W01, W04,W05, W06, U02, U03, U05, K06, K07.

ĆWICZENIA

Średnia ważona:

• oceny z kololwium – 50% (test jednokrotnego wyboru; 50 pytań; każde pytanie punktowane 1 pkt; do zaliczenia należy uzyskać co najmniej 25 pkt) - W01, W04,W05, W06, U02, U03, U05

• oceny za aktywność – 25% - K06, K07

• ocena za rozwiązywanie kazusów w ramach zadań do samodzielnego wykonania – 50% - W01, W04,W05, W06, U02, U03, U05, K06, K07

ĆWICZENIA

Średnia ważona:

• oceny z kolokwium – 50% (test jednokrotnego wyboru; 50 pytań; każde pytanie punktowane 1 pkt; do zaliczenia należy uzyskać co najmniej 25 pkt) - W01, W04,W05, W06, U02, U03, U05

• oceny za aktywność – 25% - K06, K07

• ocena za rozwiązywanie kazusów w ramach zadań do samodzielnego wykonania – 50% - W01, W04,W05, W06, U02, U03, U05, K06, K07

Nie dotyczy

Przedmiotem wykładu są podstawowe instytucje prawa rodzinnego, opiekuńczego (unormowanego w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym oraz ustawach szczegółowych) i spadkowego (IV Księga Kodeksu cywilnego) – ich ewolucja oraz obecny kształt.

Aby możliwe było realizowanie założonych celów poznawczych, student powinien posiadać pogłębiona wiedzę z zakresu części ogólnej i rzeczowej prawa cywilnego, prawa rzymskiego oraz wykładni prawa.

Wykład ma na celu zaznajomić studenta z następującymi zagadnieniami:

 z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego: wprowadzenie do prawa rodzinnego i spadkowego (przedmiot, źródła oraz zasady prawa rodzinnego; systematyka prawa rodzinnego; podstawowe więzi rodzinno-prawne – małżeństwo, rodzina, pokrewieństwo, powinowactwo, konkubinat), małżeństwo (zaręczyny, zawarcie małżeństwa przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego i duchownym; przeszkody małżeńskie; unieważnienie małżeństwa; treść małżeństwa – prawa i obowiązki majątkowe i niemajątkowe małżonków; małżeńskie ustroje majątkowe oraz odpowiedzialność za zobowiązania); ustanie małżeństwa (uznanie jednego z małżonków za zmarłego, rozwód); separacja (prawna i faktyczna); pochodzenie dziecka małżeńskiego i pozamałżeńskiego; nazwisko dziecka małżeńskiego, pozamałżeńskiego i dziecka o nieustalonym pochodzeniu; problematyka sztucznej prokreacji; władza rodzicielska (informacje ogólne, funkcje, zakres, piecza nad dzieckiem, reprezentacja dziecka, pomoc w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, modyfikacje w zakresie sprawowania władzy rodzicielskiej – ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie); kontakty z dzieckiem; przysposobienie (ewolucja, przesłanki przysposobienia, rodzaje przysposobienia, skutki przysposobienia, rozwiązanie stosunku przysposobienia, adopcja zagraniczna); obowiązek alimentacyjny (pojęcie i społeczna funkcja, podmioty zobowiązane do alimentacji i uprawnione, zakres świadczeń alimentacyjnych, roszczenia regresowe, uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego, przedawnienie); opieka (społeczna funkcja opieki, przesłanki ustanowienia opieki, jej sprawowanie, nadzór nad sprawowaniem opieki, zwolnienie opiekuna i ustanie opieki); kuratela (pojęcie i rodzaje)

 z zakresu prawa spadkowego: wprowadzenie do prawa spadkowego; pojęcie spadku i skład spadku; otwarcie spadku; nabycie spadku; zdolność do dziedziczenia; niegodność dziedziczenia; dziedziczenie ustawowe (krąg spadkobierców ustawowych, udziały przypadające poszczególnym spadkobiercom, ustawowy zapis naddziałowy, uprawnienia dziadków spadkobiercy); testament (pojęcie, charakter prawny oraz cechy testamentu; zdolność i wola testowania, swoboda testowania, wady oświadczenia woli przy sporządzeniu testamentu, wykładnia testamentu; względna i bezwzględna niezdolność do pełnienia roli świadka); forma testamentu (testamenty zwykłe i szczególne); powołanie spadkobiercy; zapis zwykły i windykacyjny; polecenie; zachowek i wydziedziczenie; przyjęcie i odrzucenie spadku; stwierdzenie nabycia spadku; notarialne poświadczenie dziedziczenia; wspólność majątku spadkowego, dział spadku i odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe (konstrukcja wspólności majątku spadkowego, zarząd majątkiem spadkowym, zasady działu spadku); umowy dotyczące spadku.

Realizowane ćwiczenia mają na celu umożliwienie praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy teoretycznej poprzez rozwiązywanie kazusów, analizę orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów niższych instancji, formułowanie własnych opinii (de lege lata i de lege ferenda) w odniesieniu do spornych w doktrynie i judykaturze kwestii, dobór właściwych reguł wykładni w celu uzasadnienia własnego stanowiska.

Literatura podstawowa:

 T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2009

 J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, Warszawa 2010

 J. Strzebińczyk, Prawo rodzinne, Warszawa 2010

 E. Skowrońska-Bocian, Prawo spadkowe, Warszawa 2011

Literatura uzupełniająca:

 T. Smyczyński (red.), Prawo rodzinne i opiekuńcze. System Prawa Prywatnego. Tom 11, Warszawa 2009

 T. Smyczyński (red.), Prawo rodzinne i opiekuńcze. System Prawa Prywatnego. Tom 12, Warszawa 2011

 B. Kordasiewicz (red.), Prawo spadkowe. System Prawa Prywatnego. Tom 10, Warszawa 2009

 Komentarze do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

 Komentarze do księgi IV kodeksu cywilnego

 Orzecznictwo Sądu Najwyższego

Akty prawne:

 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r., Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz. U. z 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zm.;

 Ustawa z dnia 29 września 1986 r., Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jednolity), Dz. U. z 2011 r., Nr 212, poz. 1264;

 Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jednolity), Dz. U. z 2009 r., Nr 1, poz. 7 ze zm.;

 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r., Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. z 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zm.;

 Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r., Prawo prywatne międzynarodowe, Dz. U. z 2011 r., Nr 80, poz. 432;

 Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity), Dz. U. z 2006 r., Nr 139, poz. 992 ze zm.;

 Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (tekst jednolity), Dz. U. z 2006 r., Nr 234, poz. 1694 ze zm.;

 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Dz. U. z 2011 r., Nr 149, poz. 887;

 Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych, Dz. U. z 2004 r., Nr 233, poz. 2344 ze zm.;

 Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie ogłoszenia wykazu stanowisk, których zajmowanie upoważnia do sporządzenia zaświadczenia stanowiącego podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, M. P. z 2008 r., Nr 18, poz. 191.