Projektowanie Graficzne pracownia dyplomująca

Przedmiot projektowanie graficzne przygotowuje studentów specjalności do samodzielnej, oryginalnej działalności artystycznej i zawodowej na obszarze grafiki użytkowej. Stąd konieczność przekazania specjalistycznej wiedzy w tym zakresie, kształcenia niezbędnych umiejętności oraz gromadzenia doświadczeń umożliwiających świadome i na odpowiednim poziomie rozwiązywanie zadań projektowych. Ogromne znaczenie ma także odkrywanie i stałe rozwijanie indywidualnych predyspozycji twórczych studentów.

Projektowanie graficzne – główny przedmiot tej specjalności, decydujący o artystycznym i merytorycznym przygotowaniu do zawodu, jest realizowany w dwóch blokach problemowych, różniących się zakresem treści programowych odpowiednio dostosowanych do stopnia zaawansowania studentów. Są to:

- projektowanie graficzne – zakres ogólny

- indywidualna specjalizacja w określonej dziedzinie projektowania

Projektowanie graficzne – zakres ogólny jest kontynuacją przedmiotu podstawy projektowania graficznego (I-szy rok – 120 godz.) oraz liternictwo i typografia (I-szy rok – 60 godz., II rok – 60 godz., III rok – 60 godz.). Obejmuje wyszczególnione wyżej treści programowe jako obowiązujący wszystkich studentów specjalności kompleks problemów ogólnoprojektowych i jest realizowany według zasady stopniowania trudności. Semestr 8 (IV rok) oraz 9 i 10 (V rok dyplomowy) przeznacza się na indywidualną specjalizację w samodzielnie wybranych przez studentów dziedzinach projektowania graficznego, takich jak np: plakat, grafika książkowa wraz z ilustracja, informacja i identyfikacja wizualna, kalendarz autorski, tworzenie fontów, grafika w przestrzeni cyfrowej. Pozwala to na zgodne z zainteresowaniami i predyspozycjami osobistymi pogłębione studia określonych problemów szczegółowych, a także umożliwia ich kontynuację i rozwinięcie w pracach dyplomu artystycznego.

Przedmiot prowadzony jest w formie ćwiczeń. Poszczególne ćwiczenia służą realizacji zadań o zróżnicowanym stopniu trudności. Obowiązuje zasada przeprowadzania 3-4 ćwiczeń (zadań projektowych) w semestrze. Wiele z nich przyjmie z konieczności formę rozbudowaną, np. dyptyku, tryptyku (np. plakat), serii wydawniczej, serii znaków, opracowań kompleksowych (np. informacja wizualna). Wdrażanie programu winno być oparte na takiej konstrukcji poszczególnych ćwiczeń, aby łączyć treści programowe z permanentnym kształceniem artystycznym.

Ponadto w semestrze prowadzony jest cykl kilku (od 3 do 5 w semestrze) pokazów tematycznych poświęconych wybranym, szczegółowym sztuki, w tym przede wszystkim projektowania graficznego.

Prowadzone są również zajęcia polegające na wykonywaniu zadanych ćwiczeń wykonywanych przez studentów bezpośrednio w pracowni (3 do 5 w semestrze).

Przedmiot projektowanie graficzne obejmuje następujące, szczegółowe treści programowe:

1. Wstęp do projektowania graficznego – wiedza i umiejętności niezbędne do podjęcia konkretnych zadań projektowych

- poszukiwanie właściwej formy graficznej dla przekazywanej informacji (grafika książkowa, ilustracja, plakat, znak graficzny itp.)

- łączenie litery z innymi elementami graficznymi (plakat, informacja wizualna, grafika książkowa i prasowa itp.)

- skrót graficzny, metafora, znak w kompozycji graficznej (plakat, druk reklamowy, informacja wizualna itp.)

- warsztat współczesnego grafika projektanta

2. Identyfikacja wizualna

- geneza znaku graficznego

- funkcja znaku graficznego i zasady jego projektowania

- znak firmowy, logotyp, ideogram, znak literniczy

- znak graficzny jako element systemu informacji wizualnej

- księga znaku

3. Grafika książkowa

- budowa książki – okładka, obwoluta, strony tytułowe, śródtytułowe i tekstowe, ilustracja

- kompozycja graficzna i typograficzna książki

- książka specjalnego przeznaczenia (katalog, folder, książeczka dla dzieci, wydawnictwo encyklopedyczne, podręcznik, komiks itp.)

- seria wydawnicza

- ilustracja i jej związek z tekstem

- ilustracja autonomiczna

- ilustracja przestrzenna

- książka artystyczna i alternatywna

- styl i techniki wykonawcze w ilustracji

4. Inne formy użytkowe

- kalendarz – jedno i wieloplanszowy

- grafika prasowa

- druki reklamowe i okolicznościowe

- druki akcydensowe

- szata graficzna opakowań

- projektowanie w przestrzeni cyfrowej i multimedialnej

5. Plakat

- wybrane zagadnienia z historii plakatu (w Polsce i na świecie) – wielcy twórcy i ich dzieła

- specyfika plakatu, jego język, funkcja i zasady projektowania

- plakat informacyjno-kulturalny, ideowo-społeczny, polityczny, komercyjno-reklamowy

- plakat autorski

- afisz i plakat literniczy

- doskonalenie trafności przekazu w plakacie

- kształcenie autorskiej formy wypowiedzi

6. Zagadnienia realizacyjno-warsztatowe

- techniki i technologie grafiki warsztatowej oraz fotografii w projektowaniu

- technika cyfrowa w procesie projektowania

- umiejętność przygotowania materiału wydawniczego do publikacji

- podstawowa wiedza o technikach reprodukcyjnych i warsztacie współczesnej poligrafii

- Szantó T., Pismo i styl, Wrocław 1986,

- Kapr A., Schiller W., Gestalt und Fnktion der Typografie, Lipsk 1977,

- Korner H., Schrift und Schreiben, Lipsk 1981,

- Muzeum ulicy. Plakat polski w kolekcji Muzeum Plakatu w Wilanowie, Warszawa1996,

- 100 lat polskiej sztuki plakatu, BWA Kraków 1993,

- Dydo K, Polski plakat filmowy. 100-lecie kina w Polsce 1896-1996, Kraków 1996,

- Kaźmierczak E., Główne choremy w semiografii, Warszawa 1990

- Frutiger A., Człowiek i jego znaki, Warszawa 2003,

- Blackwell L., The End of Print: The Grafik Design of David Carson, Nowy Jork 2000

- Bestley R., Noble I., Up Against The Wall. International Poster Design, Londyn 2002

- McAlhone B., Stuart D., A Smile in The Mind, Londyn 2002

- AREA. 100 graphic designers, Londyn 2003

- Twemlow A., Czemu służy grafika użytkowa?, Warszawa, 2005.

- Ambrowe G., Harris P., Layout. Zasady, kompozycja, zastosowanie, Warszawa 2008,

- Ambrowe G., Harris P., Twórcze projektowanie, Warszawa 2008,

- Morris M., Projektowanie produktu, Warszawa 2009,

- Steward B., Projektowanie opakowań, Warszawa 2009,

- Giles C., Czym jest projektowanie opakowań?, Warszawa 2009,

- Zeegen L., Twórcze ilustrowanie, Warszawa 2008,

- Folga Januszewska D., Ach! Plakat filmowy w Polsce, Warszawa 2007,

- Burtenshaw K., Mahon N., Barfoot C., Kreatywna reklama, Warszawa 2008

- Evamy M., Logo. Przewodnik dla projektantów, Warszawa 2008,

- Mrowczyk J. Dębowski P. (red.), Widzieć/Wiedzieć, Kraków 2011,

- Dydo K. Dydo A., PL 21. Polski plakat XXI wieku, Kraków 2009,

- Mrowczyk J. Warda M., PGR. Projektowanie graficzne w Polsce, Kraków 2010,

- Heller S., Design Literacy. Understanding graphic design, Nowy Jork, 2004,

- Poynor R., No more rules. Graphic design and postmodernism, Londyn, 2004,

- Kwartalnik „proTypo” nr 1-5/1991-1992 oraz czasopisma artstyczne poświęcone sztuce projektowania graficznego, takie jak m. in.: “Graphis”, “Novum”, “Idea”, “U&lc”, “2+3 D”

- katalogi wystaw z zakresu plakatu i grafiki użytkowej (np. MBP Warszawa, Biennale Plakatu Polskiego w Katowicach, Biennale Plakatu Brno, Lahti, Mons itp.)

brak

Przedmiot projektowanie graficzne przygotowuje studentów specjalności do samodzielnej, oryginalnej działalności artystycznej i zawodowej na obszarze grafiki użytkowej. Stąd konieczność przekazania specjalistycznej wiedzy w tym zakresie, kształcenia niezbędnych umiejętności oraz gromadzenia doświadczeń umożliwiających świadome i na odpowiednim poziomie rozwiązywanie zadań projektowych. Ogromne znaczenie ma także odkrywanie i stałe rozwijanie indywidualnych predyspozycji twórczych studentów.

Projektowanie graficzne – główny przedmiot tej specjalności, decydujący o artystycznym i merytorycznym przygotowaniu do zawodu, jest realizowany w dwóch blokach problemowych, różniących się zakresem treści programowych odpowiednio dostosowanych do stopnia zaawansowania studentów. Są to:

- projektowanie graficzne – zakres ogólny

- indywidualna specjalizacja w określonej dziedzinie projektowania

Projektowanie graficzne – zakres ogólny jest kontynuacją przedmiotu podstawy projektowania graficznego (I-szy rok – 120 godz.) oraz liternictwo i typografia (I-szy rok – 60 godz., II rok – 60 godz., III rok – 60 godz.). Obejmuje wyszczególnione wyżej treści programowe jako obowiązujący wszystkich studentów specjalności kompleks problemów ogólnoprojektowych i jest realizowany według zasady stopniowania trudności. Semestr 8 (IV rok) oraz 9 i 10 (V rok dyplomowy) przeznacza się na indywidualną specjalizację w samodzielnie wybranych przez studentów dziedzinach projektowania graficznego, takich jak np: plakat, grafika książkowa wraz z ilustracja, informacja i identyfikacja wizualna, kalendarz autorski, tworzenie fontów, grafika w przestrzeni cyfrowej. Pozwala to na zgodne z zainteresowaniami i predyspozycjami osobistymi pogłębione studia określonych problemów szczegółowych, a także umożliwia ich kontynuację i rozwinięcie w pracach dyplomu artystycznego.

Przedmiot prowadzony jest w formie ćwiczeń. Poszczególne ćwiczenia służą realizacji zadań o zróżnicowanym stopniu trudności. Obowiązuje zasada przeprowadzania 3-4 ćwiczeń (zadań projektowych) w semestrze. Wiele z nich przyjmie z konieczności formę rozbudowaną, np. dyptyku, tryptyku (np. plakat), serii wydawniczej, serii znaków, opracowań kompleksowych (np. informacja wizualna). Wdrażanie programu winno być oparte na takiej konstrukcji poszczególnych ćwiczeń, aby łączyć treści programowe z permanentnym kształceniem artystycznym.

Ponadto w semestrze prowadzony jest cykl kilku (od 3 do 5 w semestrze) pokazów tematycznych poświęconych wybranym, szczegółowym sztuki, w tym przede wszystkim projektowania graficznego.

Prowadzone są również zajęcia polegające na wykonywaniu zadanych ćwiczeń wykonywanych przez studentów bezpośrednio w pracowni (3 do 5 w semestrze).

Przedmiot projektowanie graficzne obejmuje następujące, szczegółowe treści programowe:

1. Wstęp do projektowania graficznego – wiedza i umiejętności niezbędne do podjęcia konkretnych zadań projektowych

- poszukiwanie właściwej formy graficznej dla przekazywanej informacji (grafika książkowa, ilustracja, plakat, znak graficzny itp.)

- łączenie litery z innymi elementami graficznymi (plakat, informacja wizualna, grafika książkowa i prasowa itp.)

- skrót graficzny, metafora, znak w kompozycji graficznej (plakat, druk reklamowy, informacja wizualna itp.)

- warsztat współczesnego grafika projektanta

2. Identyfikacja wizualna

- geneza znaku graficznego

- funkcja znaku graficznego i zasady jego projektowania

- znak firmowy, logotyp, ideogram, znak literniczy

- znak graficzny jako element systemu informacji wizualnej

- księga znaku

3. Grafika książkowa

- budowa książki – okładka, obwoluta, strony tytułowe, śródtytułowe i tekstowe, ilustracja

- kompozycja graficzna i typograficzna książki

- książka specjalnego przeznaczenia (katalog, folder, książeczka dla dzieci, wydawnictwo encyklopedyczne, podręcznik, komiks itp.)

- seria wydawnicza

- ilustracja i jej związek z tekstem

- ilustracja autonomiczna

- ilustracja przestrzenna

- książka artystyczna i alternatywna

- styl i techniki wykonawcze w ilustracji

4. Inne formy użytkowe

- kalendarz – jedno i wieloplanszowy

- grafika prasowa

- druki reklamowe i okolicznościowe

- druki akcydensowe

- szata graficzna opakowań

- projektowanie w przestrzeni cyfrowej i multimedialnej

5. Plakat

- wybrane zagadnienia z historii plakatu (w Polsce i na świecie) – wielcy twórcy i ich dzieła

- specyfika plakatu, jego język, funkcja i zasady projektowania

- plakat informacyjno-kulturalny, ideowo-społeczny, polityczny, komercyjno-reklamowy

- plakat autorski

- afisz i plakat literniczy

- doskonalenie trafności przekazu w plakacie

- kształcenie autorskiej formy wypowiedzi

6. Zagadnienia realizacyjno-warsztatowe

- techniki i technologie grafiki warsztatowej oraz fotografii w projektowaniu

- technika cyfrowa w procesie projektowania

- umiejętność przygotowania materiału wydawniczego do publikacji

- podstawowa wiedza o technikach reprodukcyjnych i warsztacie współczesnej poligrafii

- Szantó T., Pismo i styl, Wrocław 1986,

- Kapr A., Schiller W., Gestalt und Fnktion der Typografie, Lipsk 1977,

- Korner H., Schrift und Schreiben, Lipsk 1981,

- Muzeum ulicy. Plakat polski w kolekcji Muzeum Plakatu w Wilanowie, Warszawa1996,

- 100 lat polskiej sztuki plakatu, BWA Kraków 1993,

- Dydo K, Polski plakat filmowy. 100-lecie kina w Polsce 1896-1996, Kraków 1996,

- Kaźmierczak E., Główne choremy w semiografii, Warszawa 1990

- Frutiger A., Człowiek i jego znaki, Warszawa 2003,

- Blackwell L., The End of Print: The Grafik Design of David Carson, Nowy Jork 2000

- Bestley R., Noble I., Up Against The Wall. International Poster Design, Londyn 2002

- McAlhone B., Stuart D., A Smile in The Mind, Londyn 2002

- AREA. 100 graphic designers, Londyn 2003

- Twemlow A., Czemu służy grafika użytkowa?, Warszawa, 2005.

- Ambrowe G., Harris P., Layout. Zasady, kompozycja, zastosowanie, Warszawa 2008,

- Ambrowe G., Harris P., Twórcze projektowanie, Warszawa 2008,

- Morris M., Projektowanie produktu, Warszawa 2009,

- Steward B., Projektowanie opakowań, Warszawa 2009,

- Giles C., Czym jest projektowanie opakowań?, Warszawa 2009,

- Zeegen L., Twórcze ilustrowanie, Warszawa 2008,

- Folga Januszewska D., Ach! Plakat filmowy w Polsce, Warszawa 2007,

- Burtenshaw K., Mahon N., Barfoot C., Kreatywna reklama, Warszawa 2008

- Evamy M., Logo. Przewodnik dla projektantów, Warszawa 2008,

- Mrowczyk J. Dębowski P. (red.), Widzieć/Wiedzieć, Kraków 2011,

- Dydo K. Dydo A., PL 21. Polski plakat XXI wieku, Kraków 2009,

- Mrowczyk J. Warda M., PGR. Projektowanie graficzne w Polsce, Kraków 2010,

- Heller S., Design Literacy. Understanding graphic design, Nowy Jork, 2004,

- Poynor R., No more rules. Graphic design and postmodernism, Londyn, 2004,

- Kwartalnik „proTypo” nr 1-5/1991-1992 oraz czasopisma artstyczne poświęcone sztuce projektowania graficznego, takie jak m. in.: “Graphis”, “Novum”, “Idea”, “U&lc”, “2+3 D”

- katalogi wystaw z zakresu plakatu i grafiki użytkowej (np. MBP Warszawa, Biennale Plakatu Polskiego w Katowicach, Biennale Plakatu Brno, Lahti, Mons itp.)

brak

Przedmiot projektowanie graficzne przygotowuje studentów specjalności do samodzielnej, oryginalnej działalności artystycznej i zawodowej na obszarze grafiki użytkowej. Stąd konieczność przekazania specjalistycznej wiedzy w tym zakresie, kształcenia niezbędnych umiejętności oraz gromadzenia doświadczeń umożliwiających świadome i na odpowiednim poziomie rozwiązywanie zadań projektowych. Ogromne znaczenie ma także odkrywanie i stałe rozwijanie indywidualnych predyspozycji twórczych studentów.

Projektowanie graficzne – główny przedmiot tej specjalności, decydujący o artystycznym i merytorycznym przygotowaniu do zawodu, jest realizowany w dwóch blokach problemowych, różniących się zakresem treści programowych odpowiednio dostosowanych do stopnia zaawansowania studentów. Są to:

- projektowanie graficzne – zakres ogólny

- indywidualna specjalizacja w określonej dziedzinie projektowania

Projektowanie graficzne – zakres ogólny jest kontynuacją przedmiotu podstawy projektowania graficznego (I-szy rok – 120 godz.) oraz liternictwo i typografia (I-szy rok – 60 godz., II rok – 60 godz., III rok – 60 godz.). Obejmuje wyszczególnione wyżej treści programowe jako obowiązujący wszystkich studentów specjalności kompleks problemów ogólnoprojektowych i jest realizowany według zasady stopniowania trudności. Semestr 8 (IV rok) oraz 9 i 10 (V rok dyplomowy) przeznacza się na indywidualną specjalizację w samodzielnie wybranych przez studentów dziedzinach projektowania graficznego, takich jak np: plakat, grafika książkowa wraz z ilustracja, informacja i identyfikacja wizualna, kalendarz autorski, tworzenie fontów, grafika w przestrzeni cyfrowej. Pozwala to na zgodne z zainteresowaniami i predyspozycjami osobistymi pogłębione studia określonych problemów szczegółowych, a także umożliwia ich kontynuację i rozwinięcie w pracach dyplomu artystycznego.

Przedmiot prowadzony jest w formie ćwiczeń. Poszczególne ćwiczenia służą realizacji zadań o zróżnicowanym stopniu trudności. Obowiązuje zasada przeprowadzania 3-4 ćwiczeń (zadań projektowych) w semestrze. Wiele z nich przyjmie z konieczności formę rozbudowaną, np. dyptyku, tryptyku (np. plakat), serii wydawniczej, serii znaków, opracowań kompleksowych (np. informacja wizualna). Wdrażanie programu winno być oparte na takiej konstrukcji poszczególnych ćwiczeń, aby łączyć treści programowe z permanentnym kształceniem artystycznym.

Ponadto w semestrze prowadzony jest cykl kilku (od 3 do 5 w semestrze) pokazów tematycznych poświęconych wybranym, szczegółowym sztuki, w tym przede wszystkim projektowania graficznego.

Prowadzone są również zajęcia polegające na wykonywaniu zadanych ćwiczeń wykonywanych przez studentów bezpośrednio w pracowni (3 do 5 w semestrze).

Przedmiot projektowanie graficzne obejmuje następujące, szczegółowe treści programowe:

1. Wstęp do projektowania graficznego – wiedza i umiejętności niezbędne do podjęcia konkretnych zadań projektowych

- poszukiwanie właściwej formy graficznej dla przekazywanej informacji (grafika książkowa, ilustracja, plakat, znak graficzny itp.)

- łączenie litery z innymi elementami graficznymi (plakat, informacja wizualna, grafika książkowa i prasowa itp.)

- skrót graficzny, metafora, znak w kompozycji graficznej (plakat, druk reklamowy, informacja wizualna itp.)

- warsztat współczesnego grafika projektanta

2. Identyfikacja wizualna

- geneza znaku graficznego

- funkcja znaku graficznego i zasady jego projektowania

- znak firmowy, logotyp, ideogram, znak literniczy

- znak graficzny jako element systemu informacji wizualnej

- księga znaku

3. Grafika książkowa

- budowa książki – okładka, obwoluta, strony tytułowe, śródtytułowe i tekstowe, ilustracja

- kompozycja graficzna i typograficzna książki

- książka specjalnego przeznaczenia (katalog, folder, książeczka dla dzieci, wydawnictwo encyklopedyczne, podręcznik, komiks itp.)

- seria wydawnicza

- ilustracja i jej związek z tekstem

- ilustracja autonomiczna

- ilustracja przestrzenna

- książka artystyczna i alternatywna

- styl i techniki wykonawcze w ilustracji

4. Inne formy użytkowe

- kalendarz – jedno i wieloplanszowy

- grafika prasowa

- druki reklamowe i okolicznościowe

- druki akcydensowe

- szata graficzna opakowań

- projektowanie w przestrzeni cyfrowej i multimedialnej

5. Plakat

- wybrane zagadnienia z historii plakatu (w Polsce i na świecie) – wielcy twórcy i ich dzieła

- specyfika plakatu, jego język, funkcja i zasady projektowania

- plakat informacyjno-kulturalny, ideowo-społeczny, polityczny, komercyjno-reklamowy

- plakat autorski

- afisz i plakat literniczy

- doskonalenie trafności przekazu w plakacie

- kształcenie autorskiej formy wypowiedzi

6. Zagadnienia realizacyjno-warsztatowe

- techniki i technologie grafiki warsztatowej oraz fotografii w projektowaniu

- technika cyfrowa w procesie projektowania

- umiejętność przygotowania materiału wydawniczego do publikacji

- podstawowa wiedza o technikach reprodukcyjnych i warsztacie współczesnej poligrafii

- Szantó T., Pismo i styl, Wrocław 1986,

- Kapr A., Schiller W., Gestalt und Fnktion der Typografie, Lipsk 1977,

- Korner H., Schrift und Schreiben, Lipsk 1981,

- Muzeum ulicy. Plakat polski w kolekcji Muzeum Plakatu w Wilanowie, Warszawa1996,

- 100 lat polskiej sztuki plakatu, BWA Kraków 1993,

- Dydo K, Polski plakat filmowy. 100-lecie kina w Polsce 1896-1996, Kraków 1996,

- Kaźmierczak E., Główne choremy w semiografii, Warszawa 1990

- Frutiger A., Człowiek i jego znaki, Warszawa 2003,

- Blackwell L., The End of Print: The Grafik Design of David Carson, Nowy Jork 2000

- Bestley R., Noble I., Up Against The Wall. International Poster Design, Londyn 2002

- McAlhone B., Stuart D., A Smile in The Mind, Londyn 2002

- AREA. 100 graphic designers, Londyn 2003

- Twemlow A., Czemu służy grafika użytkowa?, Warszawa, 2005.

- Ambrowe G., Harris P., Layout. Zasady, kompozycja, zastosowanie, Warszawa 2008,

- Ambrowe G., Harris P., Twórcze projektowanie, Warszawa 2008,

- Morris M., Projektowanie produktu, Warszawa 2009,

- Steward B., Projektowanie opakowań, Warszawa 2009,

- Giles C., Czym jest projektowanie opakowań?, Warszawa 2009,

- Zeegen L., Twórcze ilustrowanie, Warszawa 2008,

- Folga Januszewska D., Ach! Plakat filmowy w Polsce, Warszawa 2007,

- Burtenshaw K., Mahon N., Barfoot C., Kreatywna reklama, Warszawa 2008

- Evamy M., Logo. Przewodnik dla projektantów, Warszawa 2008,

- Mrowczyk J. Dębowski P. (red.), Widzieć/Wiedzieć, Kraków 2011,

- Dydo K. Dydo A., PL 21. Polski plakat XXI wieku, Kraków 2009,

- Mrowczyk J. Warda M., PGR. Projektowanie graficzne w Polsce, Kraków 2010,

- Heller S., Design Literacy. Understanding graphic design, Nowy Jork, 2004,

- Poynor R., No more rules. Graphic design and postmodernism, Londyn, 2004,

- Kwartalnik „proTypo” nr 1-5/1991-1992 oraz czasopisma artstyczne poświęcone sztuce projektowania graficznego, takie jak m. in.: “Graphis”, “Novum”, “Idea”, “U&lc”, “2+3 D”

- katalogi wystaw z zakresu plakatu i grafiki użytkowej (np. MBP Warszawa, Biennale Plakatu Polskiego w Katowicach, Biennale Plakatu Brno, Lahti, Mons itp.)

brak