Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Wprowadzenie do ikonografii

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 1402-11-WIK-S1
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0222) Historia i archeologia Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Wprowadzenie do ikonografii
Jednostka: Wydział Sztuk Pięknych
Grupy: Przedmioty obowiązkowe 1 rok sem. zimowy Historia sztuki (s1)
Punkty ECTS i inne: 3.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

Brak.

Całkowity nakład pracy studenta:

Udział w zajęciach (30 h);

Praca indywidualna studenta/ki:

- czytanie wybranych fragmentów literatury przedmiotu (10 h);

- przygotowanie referatu (15 h);

- przygotowanie do kolokwium (35 h);


Razem 90 h (3 pkt. ECTS).

Efekty uczenia się - wiedza:

W1: Student/ka zna podstawową literaturę przedmiotu oraz potrafi prawidłowo i ze zrozumieniem z niej korzystać (W03);


W2: Student/ka wie, że prawidłowe odczytanie ujęcia lub motywu ikonograficznego wymaga odniesienia się do innych dziedzin nauki, np. historii czy literaturoznawstwa (W07);


W3: Student/ka potrafi wskazać, jak zmieniało się podejście do ikonografii oraz ikonologii w badaniach nad historią sztuki (W08).


Efekty uczenia się - umiejętności:

U1: Student/ka potrafi przygotować i wygłosić referat dotyczący zadanego zagadnienia z zastosowaniem prawidłowej terminologii (U03, U08);


U2: Student/ka potrafi przygotować materiał wizualny ilustrujący wybrane ujęcia i motywy ikonograficzne (U07).


Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

K1: Student/ka wie, że poszczególne ujęcia i motywy ikonograficzne odczytywano w odmienny sposób w różnych okresach oraz kontekstach historyczno-kulturowych (K02);


K2: Student/ka dostrzega znaczenie dzieł sztuki w konstruowaniu więzi społecznych w różnych okresach historycznych (K04).


Metody dydaktyczne:

Metoda aktywizująca, eksponująca.

Metody dydaktyczne eksponujące:

- pokaz

Metody dydaktyczne podające:

- opis
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny

Metody dydaktyczne poszukujące:

- ćwiczeniowa
- referatu

Metody dydaktyczne w kształceniu online:

- metody oparte na współpracy
- metody rozwijające refleksyjne myślenie
- metody służące prezentacji treści
- metody wymiany i dyskusji

Pełny opis:

Zakres tematów:

1. Wprowadzenie (zdefiniowanie pojęć ikonografia i ikonologia);

2. Typologia biblijna (terminologia, przykłady zastosowania w sztuce);

3. Ikonografia chrystologiczna (rozwój form, podstawowe typy ikonograficzne);

4. Ikonografia o charakterze dogmatycznym;

5. Ikonografia maryjna (rozwój form, podstawowe typy ikonograficzne);

6. Ikonografia hagiograficzna (wybrani święci);

7. Emblematyka (budowa emblematu, miejsce w kulturze, przykładowe książki emblematyczne, funkcjonowanie w sztuce);

8. Personifikacje i alegorie;

9. Ikonografia protestancka; powtórzenie.

Literatura:

Literatura obowiązkowa (w wybranych fragmentach):

Alciatus A., Emblematum libellus. Książeczka emblematów, oprac. R. Krzywy, Warszawa 2002;

Białostocki J., Sztuka i Reformacja, [w:] idem, Symbole i obrazy w świecie sztuki, Warszawa 1982, s. 230-276;

Białostocki J., Metoda ikonologiczna w badaniach nad sztuką, [w:] idem, Płeć śmierci, Warszawa 2007, s. 41-122;

Białostocki J., Vanitas. Z dziejów obrazowania idei „marności” i „przemijania” w poezji i sztuce, [w:] idem, Płeć śmierci, Warszawa 2007, s. 41-122;

Białostocki J., Wybór pism estetycznych, oprac. A. Kuczyńska, Kraków 2008;

Biernacka M., Ikonografia publicznej działalności Chrystusa w polskiej sztuce nowożytnej, Warszawa 2003;

Buchwald-Pelcowa P., Emblematyka w polskich kolegiach jezuickich, [w:] Artes atque humaniora. Studia Stanislao Mossakowski sexagenario dicata, red. A. Rottermund, Warszawa 1998, s. 169-179;

Dobrzeniecki T., Średniowieczne źródła "Piety", [w:] Treści dzieła sztuki. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Gdańsk, grudzień 1966, Warszawa 1969;

Dobrzeniecki T., U źródeł przedstawień: „Tron Łaski” i „Pietas Domini”, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, XV, 1971, nr 1, s. 221-307;

Dobrzeniecki T., Wybrane zagadnienia ikonografii pasyjnej w sztuce polskiej, [w:] Męka Chrystusa wczoraj i dziś, red. H. D. Wojtyska, J. J. Kopeć, Warszawa 1981, s. 131-151;

Dzik J., Ikonografia Stanisława Kazimierczyka jako reprezentanta świątobliwych „Felicis saeculi Cracoviae” w polskiej sztuce nowożytnej, „Nasza Przeszłość”, LXVIII, 1987, s. 61-91;

Dziubecki T., Ikonografia Męki Chrystusa w nowożytnym malarstwie kościelnym w Polsce, Warszawa 1996;

Jagla J., Boska Medycyna i Niebiescy Uzdrowiciele wobec kalectwa i chorób człowieka. Ikonografia „Patronów od Chorób” i „Świętych Miłujących Żebraków” w sztuce polskiej XIV-XVII w., Warszawa 2004;

Jagla J., Wieczna prośba i dziękczynienie. O symbolicznych relacjach między sacrum i profanum w przedstawieniach wotywnych z obszaru Polski Centralnej, Warszawa 2009;

Jurkowlaniec G., Chrystus Umęczony. Ikonografia w Polsce od XIII do XVI wieku, Warszawa 2001.

Kalinowski L., Geneza Piety średniowiecznej, „Prace Komisji Historii Sztuki”, X, 1952, s. 153 -260;

Kalinowski L., Ikonologia czy ikonografia? Termin ikonologia w badaniach nad sztuką Erwina Panofsky’ego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. „Prace z Historii Sztuki”, X, 1972, s. 5-32;

Karłowska-Kamzowa A., Przedstawienia odpowiedzialności indywidualnej na Sądzie Ostatecznym w sztuce średniowiecznej Zachodu, „Rocznik Historii Sztuki”, XXI, 1995, s. 47-83;

Karłowska-Kamzowa A., Funkcje wyobrażeń Sądu Ostatecznego w późnym średniowieczu. Na marginesie odkrycia malowideł ściennych w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu, [w:] Z dziejów wielkomiejskiej fary. Wrocławski kościół św. Elżbiety w świetle historii i zabytków sztuki, red. M. Zlat, Wrocław 1996, s. 103-111;

Knapiński R., Titulus ecclesiae. Ikonografia wezwań współczesnych kościołów katedralnych w Polsce, Warszawa 1999;

Knapiński R., Biblia pauperum – rzecz o dialogu słowa i obrazu, „Nauka”, IV,2004, s. 133-164;

Knapiński R., Ikonografia hagiograficzna. Zagadnienie autentyczności wizerunku świętego, [w:] Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2005, s. 399-408;

Knapiński R., Witkowska A. OSU, Polskie niebo. Ikonografia hagiograficzna u progu XVII wieku, Pelplin 2007;

Maryja Matka Chrystusa, red. J. S. Pasierb, Warszawa 1987 (=Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce. Nowy Testament, t. 1) ;

Maryja orędowniczka wiernych, red. J. S. Pasierb, Warszawa 1987 (=Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce. Nowy Testament, t. 1) ;

Mazurkiewicz R., Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i świętego Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, Kraków 1994;

Mączyński R., Mater Gratiarum Varsaviensis. Wizerunki Madonny Łaskawej w sztuce polskiej, „Rocznik Historii Sztuki”, XXI, 1995, s. 249-315;

Michalski S., Protestanci a sztuka. Spór o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa 1989;

Panofsky E., Ikonografia i ikonologia, [w:] idem, Studia z historii sztuki, oprac. J. Białostocki, Warszawa 1971, s. 11-32;

Pelc J., Słowo i obraz, Warszawa 2002;

Pielas M., Matka Boska Bolesna, Kraków 2000;

Podgórska H., Zmartwychwstanie Chrystusa w polskiej sztuce nowożytnej, Warszawa 1997;

Ripa C., Iconologia, przeł. I. Kania, wydanie dowolne;

Siedem grzechów głównych. Ryciny z Gabinetu Rycin PAU w Bibliotece Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, red. T. Leśniak, J. P. Gawlik, Warszawa 2006;

Skubiszewski P., „Złożenie do Grobu” w dominikańskim tryptyku w Krakowie i zagadnienie przedstawień Chrystusa Umęczonego, „Biuletyn Historii Sztuki”, LX, 1998, nr 3/4, s. 315-349;

Trzeciak P., He Deutera Parousia. O ikonografii Sądu Ostatecznego w Gdańsku, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, XXXVI, 1992, s. 191-207;

Walczak M., Alter Christus. Biblijne i teologiczne podstawy pojęcia, [w:] idem, Alter Christus. Studia nad obrazowaniem świętości w sztuce średniowiecznej na przykładzie św. Tomasza Becketa, Kraków 2001;

Zapolska E., Cnoty teologalne i kardynalne, Kraków 2000.

Leksykony i słowniki:

Battistini M., Symbole i alegorie, Warszawa 2005;

Encyklopedia katolicka, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, t. 1-14, Lublin 1973-2014 (wybrane hasła);

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990;

Fros H., Sowa F., Księga imion i świętych, t. 1-6, Kraków 1997-2007;

Gorys E., Leksykon świętych, Warszawa 2007;

Hagiografia Polska, red. R. Gustaw, t. 1-2, Lublin 1971;

Schiller G., Iconography of Christian Art, vol. 1, Christ's Incarnation, Childhood, Baptism, Temptation, Transfiguration, Works and Miracles; vol. 2, The Passion of Jesus Christ, New York 1972;

Seibert J., Leksykon sztuki chrześcijańskiej. Tematy, postacie, symbole, Kielce 2007;

Słownik terminologiczny sztuk pięknych (wydanie najnowsze).

Metody i kryteria oceniania:

Warunki zaliczenia przedmiotu:

- obecność na zajęciach (maks. 2 nieobecności);

- przygotowanie referatu;

- aktywny udział w zajęciach;

- zaliczenie kolokwium końcowego (próg zaliczenia 51%).

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2021/22" (zakończony)

Okres: 2021-10-01 - 2022-02-20
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: (brak danych)
Prowadzący grup: Monika Jakubek-Raczkowska, Alicja Saar-Kozłowska
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Konwersatorium - Zaliczenie na ocenę

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2021/22" (zakończony)

Okres: 2022-02-21 - 2022-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Monika Jakubek-Raczkowska
Prowadzący grup: Monika Jakubek-Raczkowska, Alicja Saar-Kozłowska
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Konwersatorium - Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

Konwersatorium o charakterze propedeutycznym. Zaznajamia z metodami analiz treści dzieła sztuki: ikonografią / ikonologią oraz (na poziomie podstawowym) z ujęciem semiotycznym (znak – kod – komunikat) i antropologicznym (funkcje przedstawień). Omawiane są podstawowe typy przedstawieniowe w ujęciu historycznym w chrześcijańskiej sztuce sakralnej (15 godz.) i europejskiej sztuce świeckiej (15 godz.) od późnego antyku do XIX wieku. Zajęcia mają charakter pomocniczy wobec kursu historii sztuki oraz przygotowują studentów do podjęcia samodzielnych studiów w zakresie ikonografii.

Pełny opis:

T e m a t y:

1. Wprowadzenie do analiz ikonograficznych oraz innych metod interpretacji treści dzieła sztuki

____________________________________________________________

BLOK I

S Z T U K A

S A K R A L N A

Podstawowe artykuły wiary i dogmaty chrześcijańskie

2. Obraz w ikonosferze sakralnej. Funkcje obrazu w Kościele Zachodnim

3. Ikonografia świętych - wprowadzenie

4. Obraz Boga w sztuce chrześcijańskiej

5. Ikonografia Inkarnacji i Epifanii

5. Ikonografia Męki Pańskiej

6. Ikonografia jako wyraz dojrzewania dogmatu maryjnego

____________________________________________________________

BLOK II

S Z T U K A

Ś W I E C K A

1. Nośniki treści ideowych w sztuce świeckiej: znaki, symbole, alegorie, personifikacje, personifikacje emblemowe itd.

2. Hieroglifika.

3. Emblematyka

4. Ikonologia

5. Obrazowanie cnót teologalnych i kardynalnych

6. Wpływ emblematyki i ikonologii na ikonografię nowożytną (wybrane przykłady).

7. Obrazowanie wybranych mitów.

8. Analiza wybranych dzieł sztuki nowożytnej pod kątem określenia rodzajów nośników treści ideowych.

Literatura:

Podstawowy tekst metodologiczny:

PANOFSKY Erwin, Ikonografia i ikonologia, [w:] IDEM, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971, s. 11-32.

Komentarze do metody:

KALINOWSKI Lech, Ikonologia czy ikonografia? Termin ikonologia w badaniach nad sztuką Erwina Panofskiego, "Zeszyty Naukowe UJ", Prace z historii sztuki 10, 1972, s. 5-33. Dostęp online: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/phs1972/0011/image.

SEIDEL-GRZESIŃSKA Agnieszka, STANICKA-BRZEZICKA Ksenia,

Wyczerpujący opis wszechświata – dawne i współczesne metody opisu treści dzieła sztuki, „Studia o Książce i Informacji”, 28, 2009, s. 39-49. Dostęp online: http://bibl.sjol.eu/preview/-109.

__________________________________________________________

CZĘŚĆ I.

I k o n o g r a f i a s z t u k i s a k r a l n e j

__________________________________________________________

LITERATURA PODSTAWOWA

• BŁASZCZYK Iwona, Treści ideowe motywu drzewa w polskiej sztuce około roku 1400, [w:] Sztuka ok. 1400. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań listopad 1995, red. T. Hrankowska, t. 2, Warszawa 1996, s. 209–235.

• DOBRZENIECKI Tadeusz, Hagia-Maria Theotokos w sztuce wczesnochrześcijańskiej, [w:] Maryja w tajemnicy Chrystusa, praca zbiorowa pod red. S. C. Napiórkowskiego i ks. S. Longosza, Niepokalanów 1997, s. 140-164.

• FORSTNER Dorothea, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.

• IKONOGRAFIA NOWOŻYTNEJ SZTUKI KOŚCIELNEJ, red. J. St. Pasierb, t. 1: Maryja Matka Chrystusa, Warszawa 1987.

• JAZYKOWA Irina, Podstawowe typy ikon Bogurodzicy w tradycji bizantyńsko-rosyjskiej oraz ich interpretacja teologiczna, [w :] Ikona liturgiczna. Ewangelizacyjne przesłanie ikonografii maryjnej, pod red. K. Peka, Warszawa 1999 (Theotokos. Seria mariologiczna 9), s. 90-98.

• JURKOWLANIEC Grażyna, Chrystus Umęczony, Ikonografia w Polsce od XIII do XVI wieku, Warszawa 2001, (fragmenty, zwł. s. 10–165).

• KNAPIŃSKI Ryszard, Kolegium Apostolskie w sztuce pierwszego tysiąclecia, [w:] Symbol Apostolski w nauczaniu i sztuce kościoła do soboru trydenckiego, red. R. Knapiński, Lublin 1997, s. 115–145.

• KOBIELUS Stanisław, Krzyż Chrystusa. Od znaku i figury do symbolu i metafory, Tyniec 2011.

• KOPALIŃSKI Władysław, Słownik symboli, Warszawa 1990.

• MIZIOŁEK Jerzy, Przedstawienia procesyjne w sztuce wczesnochrześcijańskiej, Folia Historiae Atrium 21 (1985), s. 5-33.

• MIZIOŁEK Jerzy, Secundus adventus. Chrystus jako prawdziwe Słońce w sztuce pierwszego tysiąclecia, BHS 49 (1987), nr 1-2, s. 3–34.

• MIZIOŁEK Jerzy, Sol verus. Studia nad ikonografią Chrystusa w sztuce pierwszego tysiąclecia, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.

• PANOFSKY Erwin, Imago Pietatis. Przyczynek do historii typów przedstawieniowych Mąż Boleści i Maria Pośredniczka, [w:] tegoż, Średniowiecze Warszawa 2001, s. 221–263.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

• BELTING Hans, Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, Gdańsk 2010 (fragmenty: rozdz. 3–8: s. 39–188, rozdz. 19: 468–522.

• FREEDBERG David, Potęga wizerunków. Studia z historii sztuki i oddziaływania, Kraków 2005.

• KALISZUK Jerzy, Mędrcy ze Wschodu. Legenda i kult Trzech Króli w średniowiecznej Polsce, Warszawa 2005 (fragmenty).

• KLIŚ Zygmunt, Pasja. Cykle pasyjne Chrystusa w średniowiecznym malarstwie ściennym Europy Środkowej, Kraków 2006 (fragmenty).

• KOBIELUS Stanisław, Magiczne i symboliczne znaczenie koralu w przedstawieniach Matki Bożej z Dzieciątkiem a przełomie średniowiecza i renesansu, [w:] Tegoż, Dzieło sztuki – dzieło wiary, s. 216–227.

• KOBIELUS Stanisław, Człowiek i ogród rajski w kulturze religijnej średniowiecza, Warszawa 1997.

• KOBIELUS Stanisław, Lapidarium christianum. Symbolika drogich kamieni. Wczesne chrześcijaństwo i średniowiecze, Tyniec 2012.

• MICHNIEWSKA Maria, Rośliny w małopolskim gotyckim malarstwie tablicowym 1420–1540, Kraków 2014 (s. 45–94).

• OLSZEWSKI Andrzej M., Mulier Amicta Sole w sztuce gotyku, „Nasza Przeszłość”, 82, 1994, s. 35–95.

• THEREL Marie-Louise, Á l’origine du décor du portail occidental de Notre-Dame de Senlis: Le triomphe de la Vierge-Église. Sources historiques, littéraires et iconographiques, Paris 1984, s. 228–229.

• VERDIER Philippe, Le Couronnement de la Vierge. Les origines et les premiers développements d’un thème iconographique, Montréal–Paris 1980.

• ZALEWSKA Katarzyna, Modlitwa i obraz. Średniowieczna ikonografia różańcowa, Warszawa 1994.

• ŻAK-KULESZA Magdalena, Kompozycje przyrody w ikonografii maryjnej na wybranych przekładach malarstwa niderlandzkiego i niemieckiego od XV do pocz. XVI w, Lublin 2017 (fragmenty: s. 57–132).

__________________________________________________________

CZĘŚĆ II.

I k o n o g r a f i a ś w i e c k a

__________________________________________________________

LITERATURA PODSTAWOWA

• Ars Emblematica. Ukryte znaczenia w malarstwie holenderskim XVII w. katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie 1981.

• ALCIATUS Andrea, Emblematum libellus. Książeczka emblematów, przekład i komentarze pod kierunkiem Mieczysława Mejora, Anna Dawidziuk, Bianka Dziadkiewicz, Ewa Kustroń-Zaniewska, wstęp i opracowanie Roman Krzywy, Warszawa 2002.

• BIAŁOSTOCKI Jan, Vanitas. Z dziejów obrazowania idei „marności” i „przemijania” w poezji i sztuce, [w:] tegoż, Teoria i twórczość, Poznań 1961, s. 106-136.

• KLIMKIEWICZ Anna, Hypnerotomachia Poliphili Francesca Colonny, Kraków 2015.

• LURKER Manfred, Uniwersalność symboliki drzewa, [w:] tegoż, Przesłanie symboli w mitach, kulturach, religiach, Kraków 1994, s. 206-224.

• PELC Janusz, Słowo i obraz na pograniczu literatury i sztuk plastycznych, Kraków 2002.

• HORAPOLLON, Hieroglify, przełożył i komentarzem opatrzył, Jerzy Kroczak, wstęp Jacek Sokolski, Wrocław 2003.

• RIPA Cesare, Iconologia, przełożył Ireneusz Kania, Kraków 1998.

• KARPOWICZ Mariusz, Piękne nieznajome z Saskiego Ogrodu, [w:] tegoż, Piękne nieznajome, Warszawa 1868.

• MAŚLIŃSKA-NOWAKOWA Zofia, Formy słowno-obrazowe dekoracji kościoła św. Anny w Krakowie, [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa 1969, s. 195-213.

• SAAR-KOZŁOWSKA Alicja, Symbolika perły. Przyczynek do badań nad wykorzystaniem motywu perły w ikonologii i emblematyce, [w:] Dawna i nowsza biżuteria w Polsce. Materiały z VIII sesji naukowej z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce przygotowanej przez Toruński Oddział Historyków Sztuki zrealizowanej we współpracy z Międzynarodowymi Targami Gdańskimi S.A. w Gdańsku w dniach 14-15 marca 2007 roku, Toruń 2008, s. 11-43.

• SAAR-KOZŁOWSKA Alicja, Minerwa Północy i Szwedzki Herkules. Wizerunek królowej Krystyny w grafice propagandowej z 1649 roku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 41, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Zeszyt 398, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2011, s. 39-73.

• ZAPOLSKA Ewa, Cnoty teologalne i kardynalne, Kraków 2000.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

• BIAŁOSTOCKI Jan, Kompozycja emblematyczna epitafiów śląskich XVI wieku, [w:] Ze studiów nad sztuką XVI wieku na Śląsku i w krajach sąsiednich, Wrocław 1968, s. 77-92.

• GRIMAL Pierre, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków 2009 (lub wcześniejsze wydania).

• HECKSCHER Wiliam S., WIRTH Karl-August, Emblem, Emblembuch, [w:] Reallexicon zur Deutschen Kunstgeschichte, Bd. VIII, szp. 85-228.

• HENKEL Artur, SCHÖNE Albrecht, Emblemata. Handbuch zur Sinbildkunst des XVI. Und XVII. Jahrhunderts, Stutgart 1976.

• DIE SPRACHE DER BILDER, Herzog Anton Ulrich-Museum, Braunschweig 1978 (katalog wystawy).

• SZAFRAŃSKA Małgorzata, Ogrody Poliphila. Wczesny ogród renesansowy w świetle Hypnerotomachii Poliphili, Biuletyn Historii Sztuki, R. LIV, 1991, nr 1, s. 1-24.

• TERVARENT Guy de, Attributs et symboles dans l`art profane 1450-1600. Dictionnaire d`un langage perdu, Genève 1958.

MATERIAŁY POMOCNICZE

Bazy danych dotyczące emblematyki (przykłady)

the OpenEmblem Project – prowadzony przez University of Illinois at Urbana-Champaign

Zdigitalizowane książki

• Alciato, Andrea, Livret des emblemes (first edition), 1536

• Alciato, Andrea, Emblemes, 1549

• Alciato, Andrea, Emblemata / Les emblemes, 1584

• Alciato, Andrea, Les emblemes, 1615

• Aneau, Barthélemy, Picta poesis, 1552

• Aneau, Barthélemy, Imagination poétique, 1552

• Bèze, Théodore de, Emblems in Icones, 1580

• Bèze, Théodore de, Emblems in Vrais Pourtraits, 1581

• Boissard, Jean Jacques, Emblemes latins…, 1588

• Boissard, Jean Jacques, Emblematum liber…, 1593

• Boissard, Jean Jacques, Emblemes, 1595

• Corrozet, Gilles, Emblems in Cebes, Tableau, 1543

• Corrozet, Gilles, Hecatomgraphie, 1540

• Cousteau, Pierre, Le pegme, 1560

• Cousteau, Pierre, Pegma, 1555

• Gueroult, Guillaume, Premier livre des emblemes, 1550

• Junius, Hadrianus, Les emblesmes, 1567

• Junius, Hadrianus, Emblemata, 1565

• La Perrière, Guillaume de, Le theatre des bons engins, [1544]

• La Perrière, Guillaume de, Morosophie (first edition), 1553

• Montenay, Georgette de, Emblemes ou devises chestiennes, 1571

• Montenay, Georgette de, Emblematum Christianorum centuria, 1584

• Paradin, Claude, Devises héroïques, 1551

• Paradin, Claude, Devises héroïques, 1557

• Sambucus, Joannes, Les emblemes, 1567

• Sambucus, Joannes, Emblemata, 1564

• Scève, Maurice, Délie, 1544

Skojarzone strony albo podobne projekty, które można oglądać w Internecie:

• Emblem Project Utrecht

• http://www.let.uu.nl/emblems/html/index.html

• Emblematica Online

• http://www.hab.de/forschung/projekte/emblematica.htm

• Projekt oparty na Herzog August Bibliothek, Wolfenbüttel

• German Emblem Books: A Digital Imaging Project: http://images.library.uiuc.edu/projects/emblems/

• Projekt University of Illinois at Urbana-Champaign.

• Proyecto de Investigación sobre Literatura Emblemática Hispánica

• http://rosalia.dc.fi.udc.es/emblematica

• Projekt oparty na Universidade da Coruña.

• Książki emblematyczne powstałe w renesansie. Monachium

• http://mdz2.bib-bvb.de/~emblem/

• http://www.ces.arts.gla.ac.uk/html/AHRBProject.htm

• GlasgowGlasgow Emblem Digitisation Project

• The Glasgow Centre for Emblem Studies has been awarded a grant of Stg.£163,865 by the Arts and Humanities Research Board for the digitisation of the corpus of French Sixteenth Century Emblem Books

• Research Team on Hispanic Emblematic Literature, University of Coruña

Alciato at Glasgow – 22 edycje prac Alciatiego z lat 1531-1621.

Alciato's Book of Emblems

Uwagi:

Zajęcia są obowiązkowe i kończą się zaliczeniem na ocenę.

Do ukończenia przedmiotu konieczne jest dotrzymanie warunków zaliczenia obu części (ikonografia sakralna i ikonografia świecka).

Na ocenę końcową składają się oceny cząstkowe następujących działań:

- aktywne uczestnictwo w zajęciach;

- oceny z testów slajdowych w ciągu semestru (próg zaliczenia - 50%);

- przygotowanie krótkiej pracy pisemnej na zadany temat.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2022/23" (zakończony)

Okres: 2022-10-01 - 2023-02-19
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Monika Jakubek-Raczkowska, Alicja Saar-Kozłowska
Prowadzący grup: Monika Jakubek-Raczkowska, Alicja Saar-Kozłowska
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Konwersatorium - Zaliczenie na ocenę

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2022/23" (zakończony)

Okres: 2023-02-20 - 2023-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Monika Jakubek-Raczkowska
Prowadzący grup: (brak danych)
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Konwersatorium - Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

Konwersatorium o charakterze propedeutycznym. Zaznajamia z metodami analiz treści dzieła sztuki: ikonografią / ikonologią oraz (na poziomie podstawowym) z ujęciem semiotycznym (znak – kod – komunikat) i antropologicznym (funkcje przedstawień). Omawiane są podstawowe typy przedstawieniowe w ujęciu historycznym w chrześcijańskiej sztuce sakralnej (15 godz.) i europejskiej sztuce świeckiej (15 godz.) od późnego antyku do XIX wieku. Zajęcia mają charakter pomocniczy wobec kursu historii sztuki oraz przygotowują studentów do podjęcia samodzielnych studiów w zakresie ikonografii.

Pełny opis:

T e m a t y:

1. Wprowadzenie do analiz ikonograficznych oraz innych metod interpretacji treści dzieła sztuki

____________________________________________________________

BLOK I

S Z T U K A

S A K R A L N A

Podstawowe artykuły wiary i dogmaty chrześcijańskie

2. Obraz w ikonosferze sakralnej. Funkcje obrazu w Kościele Zachodnim

3. Ikonografia świętych - wprowadzenie

4. Obraz Boga w sztuce chrześcijańskiej

5. Ikonografia Inkarnacji i Epifanii

5. Ikonografia Męki Pańskiej

6. Ikonografia jako wyraz dojrzewania dogmatu maryjnego

____________________________________________________________

BLOK II

S Z T U K A

Ś W I E C K A

1. Nośniki treści ideowych w sztuce świeckiej: znaki, symbole, alegorie, personifikacje, personifikacje emblemowe itd.

2. Hieroglifika.

3. Emblematyka

4. Ikonologia

5. Obrazowanie cnót teologalnych i kardynalnych

6. Wpływ emblematyki i ikonologii na ikonografię nowożytną (wybrane przykłady).

7. Obrazowanie wybranych mitów.

8. Analiza wybranych dzieł sztuki nowożytnej pod kątem określenia rodzajów nośników treści ideowych.

Literatura:

Podstawowy tekst metodologiczny:

PANOFSKY Erwin, Ikonografia i ikonologia, [w:] IDEM, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971, s. 11-32.

Komentarze do metody:

KALINOWSKI Lech, Ikonologia czy ikonografia? Termin ikonologia w badaniach nad sztuką Erwina Panofskiego, "Zeszyty Naukowe UJ", Prace z historii sztuki 10, 1972, s. 5-33. Dostęp online: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/phs1972/0011/image.

SEIDEL-GRZESIŃSKA Agnieszka, STANICKA-BRZEZICKA Ksenia,

Wyczerpujący opis wszechświata – dawne i współczesne metody opisu treści dzieła sztuki, „Studia o Książce i Informacji”, 28, 2009, s. 39-49. Dostęp online: http://bibl.sjol.eu/preview/-109.

__________________________________________________________

CZĘŚĆ I.

I k o n o g r a f i a s z t u k i s a k r a l n e j

__________________________________________________________

LITERATURA PODSTAWOWA

• BŁASZCZYK Iwona, Treści ideowe motywu drzewa w polskiej sztuce około roku 1400, [w:] Sztuka ok. 1400. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań listopad 1995, red. T. Hrankowska, t. 2, Warszawa 1996, s. 209–235.

• DOBRZENIECKI Tadeusz, Hagia-Maria Theotokos w sztuce wczesnochrześcijańskiej, [w:] Maryja w tajemnicy Chrystusa, praca zbiorowa pod red. S. C. Napiórkowskiego i ks. S. Longosza, Niepokalanów 1997, s. 140-164.

• FORSTNER Dorothea, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.

• IKONOGRAFIA NOWOŻYTNEJ SZTUKI KOŚCIELNEJ, red. J. St. Pasierb, t. 1: Maryja Matka Chrystusa, Warszawa 1987.

• JAZYKOWA Irina, Podstawowe typy ikon Bogurodzicy w tradycji bizantyńsko-rosyjskiej oraz ich interpretacja teologiczna, [w :] Ikona liturgiczna. Ewangelizacyjne przesłanie ikonografii maryjnej, pod red. K. Peka, Warszawa 1999 (Theotokos. Seria mariologiczna 9), s. 90-98.

• JURKOWLANIEC Grażyna, Chrystus Umęczony, Ikonografia w Polsce od XIII do XVI wieku, Warszawa 2001, (fragmenty, zwł. s. 10–165).

• KNAPIŃSKI Ryszard, Kolegium Apostolskie w sztuce pierwszego tysiąclecia, [w:] Symbol Apostolski w nauczaniu i sztuce kościoła do soboru trydenckiego, red. R. Knapiński, Lublin 1997, s. 115–145.

• KOBIELUS Stanisław, Krzyż Chrystusa. Od znaku i figury do symbolu i metafory, Tyniec 2011.

• KOPALIŃSKI Władysław, Słownik symboli, Warszawa 1990.

• MIZIOŁEK Jerzy, Przedstawienia procesyjne w sztuce wczesnochrześcijańskiej, Folia Historiae Atrium 21 (1985), s. 5-33.

• MIZIOŁEK Jerzy, Secundus adventus. Chrystus jako prawdziwe Słońce w sztuce pierwszego tysiąclecia, BHS 49 (1987), nr 1-2, s. 3–34.

• MIZIOŁEK Jerzy, Sol verus. Studia nad ikonografią Chrystusa w sztuce pierwszego tysiąclecia, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.

• PANOFSKY Erwin, Imago Pietatis. Przyczynek do historii typów przedstawieniowych Mąż Boleści i Maria Pośredniczka, [w:] tegoż, Średniowiecze Warszawa 2001, s. 221–263.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

• BELTING Hans, Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, Gdańsk 2010 (fragmenty: rozdz. 3–8: s. 39–188, rozdz. 19: 468–522.

• FREEDBERG David, Potęga wizerunków. Studia z historii sztuki i oddziaływania, Kraków 2005.

• KALISZUK Jerzy, Mędrcy ze Wschodu. Legenda i kult Trzech Króli w średniowiecznej Polsce, Warszawa 2005 (fragmenty).

• KLIŚ Zygmunt, Pasja. Cykle pasyjne Chrystusa w średniowiecznym malarstwie ściennym Europy Środkowej, Kraków 2006 (fragmenty).

• KOBIELUS Stanisław, Magiczne i symboliczne znaczenie koralu w przedstawieniach Matki Bożej z Dzieciątkiem a przełomie średniowiecza i renesansu, [w:] Tegoż, Dzieło sztuki – dzieło wiary, s. 216–227.

• KOBIELUS Stanisław, Człowiek i ogród rajski w kulturze religijnej średniowiecza, Warszawa 1997.

• KOBIELUS Stanisław, Lapidarium christianum. Symbolika drogich kamieni. Wczesne chrześcijaństwo i średniowiecze, Tyniec 2012.

• MICHNIEWSKA Maria, Rośliny w małopolskim gotyckim malarstwie tablicowym 1420–1540, Kraków 2014 (s. 45–94).

• OLSZEWSKI Andrzej M., Mulier Amicta Sole w sztuce gotyku, „Nasza Przeszłość”, 82, 1994, s. 35–95.

• THEREL Marie-Louise, Á l’origine du décor du portail occidental de Notre-Dame de Senlis: Le triomphe de la Vierge-Église. Sources historiques, littéraires et iconographiques, Paris 1984, s. 228–229.

• VERDIER Philippe, Le Couronnement de la Vierge. Les origines et les premiers développements d’un thème iconographique, Montréal–Paris 1980.

• ZALEWSKA Katarzyna, Modlitwa i obraz. Średniowieczna ikonografia różańcowa, Warszawa 1994.

• ŻAK-KULESZA Magdalena, Kompozycje przyrody w ikonografii maryjnej na wybranych przekładach malarstwa niderlandzkiego i niemieckiego od XV do pocz. XVI w, Lublin 2017 (fragmenty: s. 57–132).

__________________________________________________________

CZĘŚĆ II.

I k o n o g r a f i a ś w i e c k a

__________________________________________________________

LITERATURA PODSTAWOWA

• Ars Emblematica. Ukryte znaczenia w malarstwie holenderskim XVII w. katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie 1981.

• ALCIATUS Andrea, Emblematum libellus. Książeczka emblematów, przekład i komentarze pod kierunkiem Mieczysława Mejora, Anna Dawidziuk, Bianka Dziadkiewicz, Ewa Kustroń-Zaniewska, wstęp i opracowanie Roman Krzywy, Warszawa 2002.

• BIAŁOSTOCKI Jan, Vanitas. Z dziejów obrazowania idei „marności” i „przemijania” w poezji i sztuce, [w:] tegoż, Teoria i twórczość, Poznań 1961, s. 106-136.

• KLIMKIEWICZ Anna, Hypnerotomachia Poliphili Francesca Colonny, Kraków 2015.

• LURKER Manfred, Uniwersalność symboliki drzewa, [w:] tegoż, Przesłanie symboli w mitach, kulturach, religiach, Kraków 1994, s. 206-224.

• PELC Janusz, Słowo i obraz na pograniczu literatury i sztuk plastycznych, Kraków 2002.

• HORAPOLLON, Hieroglify, przełożył i komentarzem opatrzył, Jerzy Kroczak, wstęp Jacek Sokolski, Wrocław 2003.

• RIPA Cesare, Iconologia, przełożył Ireneusz Kania, Kraków 1998.

• KARPOWICZ Mariusz, Piękne nieznajome z Saskiego Ogrodu, [w:] tegoż, Piękne nieznajome, Warszawa 1868.

• MAŚLIŃSKA-NOWAKOWA Zofia, Formy słowno-obrazowe dekoracji kościoła św. Anny w Krakowie, [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa 1969, s. 195-213.

• SAAR-KOZŁOWSKA Alicja, Symbolika perły. Przyczynek do badań nad wykorzystaniem motywu perły w ikonologii i emblematyce, [w:] Dawna i nowsza biżuteria w Polsce. Materiały z VIII sesji naukowej z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce przygotowanej przez Toruński Oddział Historyków Sztuki zrealizowanej we współpracy z Międzynarodowymi Targami Gdańskimi S.A. w Gdańsku w dniach 14-15 marca 2007 roku, Toruń 2008, s. 11-43.

• SAAR-KOZŁOWSKA Alicja, Minerwa Północy i Szwedzki Herkules. Wizerunek królowej Krystyny w grafice propagandowej z 1649 roku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 41, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Zeszyt 398, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2011, s. 39-73.

• ZAPOLSKA Ewa, Cnoty teologalne i kardynalne, Kraków 2000.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

• BIAŁOSTOCKI Jan, Kompozycja emblematyczna epitafiów śląskich XVI wieku, [w:] Ze studiów nad sztuką XVI wieku na Śląsku i w krajach sąsiednich, Wrocław 1968, s. 77-92.

• GRIMAL Pierre, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków 2009 (lub wcześniejsze wydania).

• HECKSCHER Wiliam S., WIRTH Karl-August, Emblem, Emblembuch, [w:] Reallexicon zur Deutschen Kunstgeschichte, Bd. VIII, szp. 85-228.

• HENKEL Artur, SCHÖNE Albrecht, Emblemata. Handbuch zur Sinbildkunst des XVI. Und XVII. Jahrhunderts, Stutgart 1976.

• DIE SPRACHE DER BILDER, Herzog Anton Ulrich-Museum, Braunschweig 1978 (katalog wystawy).

• SZAFRAŃSKA Małgorzata, Ogrody Poliphila. Wczesny ogród renesansowy w świetle Hypnerotomachii Poliphili, Biuletyn Historii Sztuki, R. LIV, 1991, nr 1, s. 1-24.

• TERVARENT Guy de, Attributs et symboles dans l`art profane 1450-1600. Dictionnaire d`un langage perdu, Genève 1958.

MATERIAŁY POMOCNICZE

Bazy danych dotyczące emblematyki (przykłady)

the OpenEmblem Project – prowadzony przez University of Illinois at Urbana-Champaign

Zdigitalizowane książki

• Alciato, Andrea, Livret des emblemes (first edition), 1536

• Alciato, Andrea, Emblemes, 1549

• Alciato, Andrea, Emblemata / Les emblemes, 1584

• Alciato, Andrea, Les emblemes, 1615

• Aneau, Barthélemy, Picta poesis, 1552

• Aneau, Barthélemy, Imagination poétique, 1552

• Bèze, Théodore de, Emblems in Icones, 1580

• Bèze, Théodore de, Emblems in Vrais Pourtraits, 1581

• Boissard, Jean Jacques, Emblemes latins…, 1588

• Boissard, Jean Jacques, Emblematum liber…, 1593

• Boissard, Jean Jacques, Emblemes, 1595

• Corrozet, Gilles, Emblems in Cebes, Tableau, 1543

• Corrozet, Gilles, Hecatomgraphie, 1540

• Cousteau, Pierre, Le pegme, 1560

• Cousteau, Pierre, Pegma, 1555

• Gueroult, Guillaume, Premier livre des emblemes, 1550

• Junius, Hadrianus, Les emblesmes, 1567

• Junius, Hadrianus, Emblemata, 1565

• La Perrière, Guillaume de, Le theatre des bons engins, [1544]

• La Perrière, Guillaume de, Morosophie (first edition), 1553

• Montenay, Georgette de, Emblemes ou devises chestiennes, 1571

• Montenay, Georgette de, Emblematum Christianorum centuria, 1584

• Paradin, Claude, Devises héroïques, 1551

• Paradin, Claude, Devises héroïques, 1557

• Sambucus, Joannes, Les emblemes, 1567

• Sambucus, Joannes, Emblemata, 1564

• Scève, Maurice, Délie, 1544

Skojarzone strony albo podobne projekty, które można oglądać w Internecie:

• Emblem Project Utrecht

• http://www.let.uu.nl/emblems/html/index.html

• Emblematica Online

• http://www.hab.de/forschung/projekte/emblematica.htm

• Projekt oparty na Herzog August Bibliothek, Wolfenbüttel

• German Emblem Books: A Digital Imaging Project: http://images.library.uiuc.edu/projects/emblems/

• Projekt University of Illinois at Urbana-Champaign.

• Proyecto de Investigación sobre Literatura Emblemática Hispánica

• http://rosalia.dc.fi.udc.es/emblematica

• Projekt oparty na Universidade da Coruña.

• Książki emblematyczne powstałe w renesansie. Monachium

• http://mdz2.bib-bvb.de/~emblem/

• http://www.ces.arts.gla.ac.uk/html/AHRBProject.htm

• GlasgowGlasgow Emblem Digitisation Project

• The Glasgow Centre for Emblem Studies has been awarded a grant of Stg.£163,865 by the Arts and Humanities Research Board for the digitisation of the corpus of French Sixteenth Century Emblem Books

• Research Team on Hispanic Emblematic Literature, University of Coruña

Alciato at Glasgow – 22 edycje prac Alciatiego z lat 1531-1621.

Alciato's Book of Emblems

Uwagi:

Zajęcia są obowiązkowe i kończą się zaliczeniem na ocenę.

Do ukończenia przedmiotu konieczne jest dotrzymanie warunków zaliczenia obu części (ikonografia sakralna i ikonografia świecka).

Na ocenę końcową składają się oceny cząstkowe następujących działań:

- aktywne uczestnictwo w zajęciach;

- oceny z testów slajdowych w ciągu semestru (próg zaliczenia - 50%);

- przygotowanie krótkiej pracy pisemnej na zadany temat.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)

Okres: 2023-10-01 - 2024-02-19
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Katarzyna Krupska-Łyczak
Prowadzący grup: Katarzyna Krupska-Łyczak
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Konwersatorium - Zaliczenie na ocenę
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)