Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 1402-EDA-2L-N1
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0228) Interdyscyplinarne programy i kwalifikacje związane z naukami humanistycznymi Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym
Jednostka: Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa
Grupy: Przedmioty obowiązkowe - 2 rok, sem. letni - Ochrona dóbr kultury, konserwatorstwo (n1)
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

ukończenie III semestru studiów I stopnia

Rodzaj przedmiotu:

przedmiot obowiązkowy

Całkowity nakład pracy studenta:

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli (godz.):

- udział w wykładach - 20

- konsultacje z nauczycielem akademickim podczas dyżurów - 10


Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta (godz.):

- przygotowanie do egzaminu – 30


Łącznie: 60 godz. (2 ECTS)



Efekty uczenia się - wiedza:

Student zna terminologię architektury i powiązanych z nią sztuk plastycznych (K_W02)


Student ma uporządkowaną wiedzę z zakresu przemian detalu architektonicznego w szerszym kontekście przemian sztuki europejskiej VIII-XIX w. (K_W03)


Student zna różnorodne uwarunkowania przemian detalu architektonicznego (K_W04)

Efekty uczenia się - umiejętności:

Student ma podstawowe umiejętności w zakresie krytycznego podejścia do literatury przedmiotu (K_U03)


Student umie samodzielnie zdobywać wiedzę, korzystając z

tradycyjnych i nowoczesnych źródeł wiedzy (K_U06)


Student potrafi posługiwać się specjalistyczną terminologią

oraz wykorzystywać tę umiejętność w sytuacjach profesjonalnych, wymagających analizy struktury, sensu i wartości zabytku (K_U07)


Student opisuje od strony formy i analizuje detal architektoniczny (o

różnej klasie artystycznej i różnym poziomie wartości), datuje go i wiąże z określonymi stylami (K_U08, K_U10, K_U11)


Student identyfikuje podstawowe materiały występujące w detalu architektonicznym (K_U14)

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

Student ma świadomość poziomu swojej wiedzy – swych kompetencji i niedostatków, rozumie potrzebę ciągłego rozwoju naukowego i zawodowego (K_K01)


Student potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania a w podejściu do dóbr kultury kieruje się zasadami etyki zawodowej (K_K03)


Student jest wrażliwy na problematykę właściwego podejścia do materialnego dziedzictwa kulturowego (K_K04)

Metody dydaktyczne:

Wykład informacyjny

Metody dydaktyczne podające:

- wykład informacyjny (konwencjonalny)

Skrócony opis:

Tematem wykładu jest średniowieczny i nowożytny detal architektoniczny (VIII-XIX w.) w kręgu architektury europejskiej. Materiał ten prezentowany jest w ujęciu typologicznym i chronologicznym, z naciskiem położonym na przemiany formalne, z uwzględnieniem materiału i techniki wykonania. Prezentowany materiał obejmuje m.in. typologię i historię przemian sklepień, maswerków, kolumn i innych podpór w architekturze średniowiecznej, szczytów średniowiecznych i nowożytnych, portali i obramień otworów okiennych średniowiecznych i nowożytnych oraz porządków architektonicznych. Omawiana jest również – w wyborze – teoria architektury odnosząca się do formy i użycia detalu architektonicznego różnego typu. W ramach wykładu uwzględniona jest także problematyka konserwatorska detalu architektonicznego.

Pełny opis:

Celem wykładu jest prezentacja przemian średniowiecznego i nowożytnego detalu architektonicznego, w ujęciu typologicznym i chronologicznym. Obejmuje on zarówno historię detalu architektonicznego, jak i jego symbolikę oraz związaną z nim teorię (w przypadku architektury nowożytnej). Jednocześnie dużą wagę przykłada się do materiału i techniki wykonania detalu, czynników o fundamentalnym znaczeniu z konserwatorskiego punktu widzenia.

W ramach wykładu wiele uwagi poświęconej jest też różnorodnym czynnikom stojącym za przemianami detalu architektonicznego oraz sposobom rozpowszechniania się nowych form, co ma pozwolić na lepsze zrozumienie historycznego procesu przemian poszczególnych typów detalu.

Kolejne wykłady obejmują:

- informacje wstępne; przypomnienie podstawowej terminologii; prezentacja możliwości wykorzystania wiedzy na temat detalu architektonicznego w pracy naukowej historyka sztuki oraz praktyce konserwatora i restauratora zabytków

- typologię sklepień w ujęciu historycznym, z uwzględnieniem kwestii konstrukcyjnych

- typologię maswerku w ujęciu historycznym

- typologię podpór średniowiecznych w ujęciu historycznym

- typologię szczytów średniowiecznych i nowożytnych w ujęciu historycznym

- typologię portali średniowiecznych i nowożytnych w ujęciu historycznym

- typologię obramień okiennych

- porządki architektoniczne

- rustykę

- detal i ornament w architekturze i małej architekturze XVI-XVII w.

- traktaty i wzorniki architektoniczne jako źródło wiedzy o detalu architektonicznym

- problematykę detalu w architekturze neostylowej i eklektycznej

Literatura:

ŚREDNIOWIECZE

LITERATURA PODSTAWOWA

OGÓLNA

Backsteintechnologien in Mittelalter und Neuzeit, hrsg.von Ernst Badstübner / Dirk Schumann, Berlin 2003 (Studien zur Backsteinarchitektur; Bd. 4).

Binding, Günther: Architektonische Formenlehre, Darmstadt 1980.

Binding, Günther: Was ist Gotik? Eine Analyse der gotischen Kirchen in Frankreich, England und Deutschland 1140-1350, Darmstadt 2000.

Binding, Günther / Nussbaum, Norbert: Der mittelalterliche Baubetrieb nördlich der Alpen in zeitgenössischen Darstellungen, Darmstadt 1978.

Brzostowska, Izabella: Detal architektoniczny wnętrza korpusu nawowego kościoła Świętojańskiego w Toruniu, [w:] Opus temporis. Toruńskiej katedry historia najnowsza. Prace konserwatorskie i restauratorskie w latach 2000-2013, red. naukowa Katarzyna Kluczwajd, ks. Marek Rumiński, Toruń 2013, s. 195-204.

Jurkowlaniec, Tadeusz: Gotycka rzeźba architektoniczna w Prusach, Wrocław i.in. 1989.

Koch, Wilfried: Style w architekturze, arcydzieła budownictwa europejskiego od antyku po czasy współczesne, Warszawa 1996.

Mączyński, Zdzisław: Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa 1956.

Pilecka, Elżbieta: Znaczenie badań nad średniowiecznym detalem architektonicznym dla praktyki konserwatorskiej, [w:] Praeteria posteritati. Studia z historii sztuki i kultury ofiarowane Maciejowi Kilarskiemu, red. Mariusz Mierzwiński, Malbork 2001, s. 349-358.

Pilecka, Elżbieta: Zdefiniowany przedmiot bada naukowych a "ułomki" z przeszłości. Konceptualne ujęcia przemian detali architektonicznych w czasie i możliwości ich wykorzystania w badaniach oraz praktyce konserwatorskiej, [w:] Badania architektoniczne. Historia i perspektywy rozwoju, red. Marian Arszyński et al., Toruń 2015, s. 341-256

Pospieszny, Kazimierz: Morfologia kościoła zamkowego w Malborku – studium detalu, [w:] Praeteria posteritati. Studia z historii sztuki i kultury ofiarowane Maciejowi Kilarskiemu, red. Mariusz Mierzwiński, Malbork 2001, s. 383-400.

Viollet le Duc, Eugène: Dictionnaire raisonné de l’architecture française du XIe au XVIe Siècle, Paris 1854-1875, t. 1-10.

PODPORY

Knoche, Monika-Marie: Das Pilzkapitel, [w:] Festschrift für Wolfgang Krönig. Aachener Kunstblatter, Bd. 41 / 1971.

Meyer, Ruth: Frühmittelalterliche Kapitelle und Kämpfer in Deutschland. Typus - Technik – Stil, Berlin 1997.

Scriba, W.: Basis, [hasło:] RDK, Bd. 1, 1937, Sp. 1492-1506.

Weigert, Hans: Blattkapitell, [hasło:] Reallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte, Bd. II, 1948, Sp. 855-867.

Weigert, Hans: Das Kapitel in der deutschen Baukunst des Mittelalters, Zeitschrift für Kunstgeschichte 5, 1936, s. 7-46, 103-124.

MASWERKI

Behling, Lottlisa: Gestalt und Geschichte des Masswerks, Halle (Saale) 1944.

Guzicki, Wojciech: Geometria maswerków gotyckich, Kraków 2011.

Haas, Walter: Fenster, [hasło:] Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte Bd. 7, 1981, szp. 1286-1304, 1314, 1444.

Koblers, Friedrich: Fensterrose, [hasło:] Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, Bd. 8, 1982, szp. 65-204.

Węcławowicz, Tomasz / Pietrzykówna, Małgorzata: Maswerki w kościołach Małopolski, Rocznik Krakowski, t. 55, 1989, s. 45-74.

Kayser, Christian: Die Baukonstruktion gotischer Fenstermaßwerke in Mitteleuropa, Petersberg 2012.

SKLEPIENIA

Babicka, M.: Sklepienia kryształowe na Warmii i Mazurach, Rocznik Olsztyński, t. 4, 1961/1962, Olsztyn 1964, s. 9-52.

Becker-Houslow, Steffani: Der Beitrag Englands zur Entstehung und Entwicklung figurierter Gewölbe im Deutschordensland Preussen, Eine Hinterfragung etablierter Thesen zur Herkunft von Stern- und Schirmgewölben in der Backsteinarchitektur im 14. Jahrhundert, Schwerin 1998.

Brykowska, Maria: Sklepienia kryształowe, [w:] Późny gotyk, Warszawa 1965, s. 243-261.

Clasen, Karl H.: Deutsche Gewolbe der Spatgotik, Berlin 1958.

Frazik, Józef Tomasz: Sklepienia żebrowe w Polsce XV wieku, [w:]

Sztuka i ideologia XV wieku, pod red. Piotra Skubiszewskiego, Warszawa 1978, s. 521-566.

Frazik, Józef Tomasz: Zagadnienia sklepień o przęsłach trójpodporowych w architekturze średniowiecznej, Foliae historiae artium, t. 4, 1967, s. 5-91.

Kutzner, Marian: recenzja: Karl H. Clasen, Deutsche Gewolbe der Spatgotik, Berlin 1958, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. 4, 1959.

Mencl, Václav: České středověké klenby, Praha 1974.

Pevsner, Nikolaus: recenzja: Karl H. Clasen, Deutsche Gewolbe der Spatgotik, Berlin 1958, The Art Bulletin 41, 1959, s. 333-336.

Zlat, Mieczysław: Najstarsze sklepienia sieciowe w Polsce, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. 17, 1972, s. 3-19.

PORTALE

Deimling, Barbara: Średniowieczny portal kościelny i jego znaczenie z punktu widzenia historii prawa, [w:] Sztuka romańska. Architektura, rzeźba, malarstwo, red. Rolf Toman, fot. Achim Bednorz, Köln 2000, s. 324-327.

Kozaczewska-Golasz, Hanna: Ewolucja portali trzynastowiecznych w kościołach śląskich, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, R. 2005, z. 3-4, s. 174-193.

Kozaczewska-Golasz, Hanna / Bernaś, Agnieszka: Portale czternastowieczne w kościołach śląskich, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, R. 2010, s. 53-74.

Kozaczewska-Golasz, Hanna / Bernaś, Agnieszka: Portale czternastowieczne w kościołach śląskich, detale architektoniczne i rzeźbiarskie, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, R. 2010, s. 75-92.

Tetzlaf Ingeborg, Romanische Portale in Frankreich, Köln 1977;

SZCZYTY

Przymusiński, Ludwik: Rozwój szczytów w architekturze gotyckiej 1250-1450 na ziemi chełmińskiej i Pomorzu Gdańskim, Zeszyty Naukowe UAM, nr 62: 1966, Historia Sztuki, nr 4, s. 3-62.

Przymusiński, Ludwik: Rozwój szczytów i elewacji w architekturze gotyckiej ziemi chełmińskiej i Pomorza Gdańskiego 1250-1450, Biuletyn Historii Sztuki, R. XXVI: 1964, nr 3, s. 211-225.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

OGÓLNA

Ching, Francis D. K.: Bildlexikon der Architektur, Frankfurt/New York 1996.

Hamann, Richard: Deutsches Ornament. Auswahl nach Aufnahmen des Kunstgeschichtlichen Seminars, Marburg 1924.

Hartel, August: Architektonische Details und Ornamente der kirchlichen Baukunst in den Stylarten des Mittelalters. Erste Serie 55 Tafeln, (Dritte Auflage) Berlin 1896.

Jurkowlaniec, Tadeusz: Gmach pamięci. Z badań nad dekoracją rzeźbiarską prezbiterium katedry we Wrocławiu, Warszawa 2004.

Lüpnitz, Maren: Dombaumeister und Domkapitel beim Bau des Kölner Domchores – eine bauarchäologische Spurensuche, [w:] Kirche als Baustelle. Große Sakralbauten des Mittelalters, hrsg. von Katja Schröck, Bruno Klein, Stefan Bürger, Köln – Weimar – Wien 2013, s. 285-298.

PODPORY

Herrmann, Wolfgang: Abakus, [hasło:] Reallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte, Bd. 1, 1937, Sp. 12-16.

MASWERKI

Barbknecht, Monika: Die Fensterformen im rheinisch- spätromanischen Kirchenbau. Die Problematik ihrer Überlieferung unter bau- und restaurierungsgeschichtlichen Aspekten, Köln 1986.

Behling, Lottlisa: Masswerk des weichen Stils. Ein Beitrag zur Datierung des Pelpiner Chorgestuhl, Pantheon 32, XVII, 1944, s. 63-68.

Binding, Günther: Masswerk, Darmstadt 1989.

Hart, Stephen: Medieval Church Window Tracery in England, Boydell & Brewer Ltd 2010.

Helten, Leonhard: Mittelalterliches Maßwerk. Entstehung - Syntax – Topologie, Berlin 2005.

Suckale, Robert: Thesen zum Bedeutungswandel der gotischen Fensterrose, w: Bauwerk und Bildwerk im Hochmittelalter anschauliche

Beiträge zur Kultur- und Sozialgeschichte, hrsg. von Karl Clausberg [et al.], Giessen 1981, s. 259-294.

SKLEPIENIA

Büchner, Joachim: Ast-, Laub- und Maßwerkgewölbe der endenden Spätgotik. Zum Verhältnis von Architektur, dekorativer Malerei und Bauplastik, w: Festschrift Karl Oettinger, Erlangen 1967, s. 265-302.

Bürger, Stefan: Die Konstruktionen der Prager Gewölbefigurationen Peter Parlers und deren Potential für die mitteleuropäische Baukunst, w: Prag und die Grossen Kulturzentren Europas in der Zeit der Luxemburger (1310-1437), Praha 2008, s. 654-679.

Nussbaum, Norbert / Lepsky, Sabine: Das Gotische Gewölbe. Eine Geschichte seiner Form und Konstruktion, München-Berlin 1999.

Reinhardt, Hans: Die Entwicklung der gotischen Travee, w: Gedenkschrift für Ernst Gall, hsrg. von Margarete Kühn, Louis Grodecki, München 1965, s. 123-142.

Zubrzycki-Sas, Jan Karol: Sklepienia polskie doby średniowiecza i odrodzenia, Lwów 1926.

PORTALE

Müller, Hans: Portale. Die Entwicklung eines Bauelements von der Romanik bis zur Gegenwart, Leipzig 1976.

EPOKA NOWOŻYTNA

Literatura podstawowa

Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, Warszawa 1999 (lub inne wydanie w tłum. Kazimierza Kumanieckiego)

Jacomo Barozzi Da Vignola, O pięciu porządkach w architekturze, Warszawa 1955

Andrea Palladio, Cztery księgi o architekturze, Warszawa 1955

James S. Ackerman, The Tuscan/Rustic Order: A Study in the Metaphorical Language of Architecture, “Journal of the Society of Architectural Historians”, 42 (1983), 1, s. 15-34

Andrzej Betlej, Przykłady oddziaływania wzorów Giovanniego Battisty Montany i Bernardino Radiego w sztuce polskiej XVII i XVIII wieku, [w:] Barok i barokizacja, red. Katarzyna Brzezińska, Joanna Wolańska, Kraków 2007, s. 161-179

Cammy Brothers, Michelangelo, Drawing, and the Invention of Architecture, New Haven – London 2008

Kenneth J. Conant, The after-Life of Vitruvius in the Middle Ages, “Journal of the Society of Architectural Historians”, 27 (1968) 1, s. 33-38

Michael J. Waters, A Renaissance without Order. Ornament, single-sheet Engravings, and the Mutability of Architectural Prints, “Journal of the Society of Architectural Historians” 71 (2011), 4, s. 488-523

Unity and Discontinuity. Architectural Relations between the Southern and Northern Low Countries 1530 – 1700, “Architectura Moderna” t. 5, eds. Krista De Jonge, Konrad Ottenheym, Turnhout 2007

Petra S. Zimmermann, Die Architectura von Hans Vredeman de Vries, Entwicklung der Renaissance–Architektur in Mitteleuropa, München – Berlin 2002

Jerzy Kowalczyk, Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej, Wrocław 1973

Ethan Matt Kavaler, Renaissance Gothic. Architecture and the Arts in Northern Europe 1470-1540, New Haven - London 2012

Joseph Rykwert, The dancing column. On order in Architecture, Cambridge - London 1996

Literatura uzupełniająca

Studia publikowane w: Paper Palaces. The Rise of the Renaissance Architectural Treatise, eds. Vaughan Hart, Peter Hicks, New Haven – London 1998

Studia publikowane w: Les Traites d'Architecture de la Renaissance (De Architectura), red. Jean Guillaume, Paris 1988

Studia publikowane w: L'Emploi des Ordres dans L'Architecture de la Renaissance (De Architectura), red. Jean Guillaume, Paris 1992

Uwe Albrecht, Renaissance-Architektur des westlichen Ostseeraumes im Spiegel von Traktat und Musterbuch. Kalmar, Kronborg, Frederiksborg, [w:] The Problem of the Classical Ideal in the Art and Architecture of the Countries around the Baltic Sea, eds. Krista Kodres, Piret Lindpere, Eva Näripea, 2003, s. 13-31

Richard J. Betts, Si Come Dico Vetruvio. Images of Antiquity in Early Renaissance Theory of Architecture, [w:] Antiquity and its Interpreters, eds. Alina Payne, Ann Kuttner, Rebekah Smick, Cambridge 2000, s. 244-257

Krista de Jonge, Import, Invention, Assimilation. The Contribution of Italian Artists to Renaissance Architecture in the Southern Low Countries, [w:] Architects without Borders. Migration of Architects and Architectural Ideas in Europe 1400-1700, ed. K. Ottenheym, Mantova 2014, p. 47-59

Krista de Jonge, Columns and Pillars, antique and Modern. Notes on Netherlandish Formal Inventions of the Early sixteenth Century, [w:] Reibungspunkte. Ordnung und Umbruch in Architektur und Kunst, Festschrifte für Hubertus Günther, Hg. H. Hubach u. a., Petersberg 2008, s. 41-48

Christiane Denker Nesselrath, Die Säulenordnungen bei Bramante, Wörms 1990

Alina A. Payne, The Architectural Treatise in the Italian Renaissance. Architectural Invention, Ornament and Literary Culture, Cambridge 1999

Hugh Plommer, Vitruvius and the Origin of Caryatids, “The Journal of Hellenic Studies”, 99 (1979), s. 97-102

Ingrid D. Rowland, Raphael, Angelo Colocci, and the Genesis of the Architectural Orders, The Art Bulletin, 76 (1994), 1, s. 81-104

Lucia A. Ciapponi, Fra Giocondo da Verona and His Edition of Vitruvius, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 47 (1984), s. 72-90

Ann C. Huppert, Becoming an Architect in Renaissance Italy. Art, Science, and the Career of Baldassarre Peruzzi, New Haven – London 2015

Metody i kryteria oceniania:

Przedmiot kończy się egzaminem obejmującym materiał omawiany w czasie wykładu oraz zawarty w podstawowej literaturze przedmiotu.

Praktyki zawodowe:

Nie dotyczy

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)