Historia sztuki średniowiecznej

Ogólna orientacja i znajomość kultury średniowiecznej na poziomie szkoły średniej.

przedmiot obowiązkowy

1. Godziny kontaktowe realizowane z udziałem nauczyciela - wykład 45 h

2. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta 25 h

3. Czas wymagany do przygotowania się do egzaminu 20 h

Razem 90 h (3 p. ECTS)

Student

W1: Zna podstawową problematykę badawczą związaną z analizą sztuki średniowiecza i rozumie interdyscyplinarny charakter badań mediewistycznych (K_W11, K_W12)

W2: Zna i rozumie genezę, cechy i zakres czasowy poszczególnych epok stylowych i zjawisk regionalnych w sztuce średniowiecza powszechnej i polskiej (K_W03, K_W04, K_W15).

W3: Zna terminologię konieczną do opisu zjawisk artystycznych w omawianych okresach (K_W02).

Student:

U1: Samodzielnie wyszukuje i opracowuje materiał ilustracyjny dotyczący sztuki średniowiecznej powszechnej i polskiej (K_U01, K_U06).

U2: Umie wskazać podstawowe cechy stylistyczne i różnice charakteryzujące zjawiska stylowe w sztuce średniowiecznej (K_U04, K_07)

U3: Rozpoznaje i datuje najważnijesz dzieła sztuki średniowiecznej (K_U10, K_U13).

Student:

K1: Ma świadomość poziomu swojej wiedzy i rozumie potrzebę ciągłego rozwoju naukowego (K_K01).

K2: Rozumie znaczenie badań dzieł sztuki średniowiecznej dla ich ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego epoki (K_K05, K_K06).

Wykład z zastosowaniem prezentacji multimedialnych.

UWAGA - o prowadzeniu zajęć w sem. letnim 2020/21 zob. opis przedmiotu w cyklu

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

- klasyczna metoda problemowa

Wykład obejmuje swym zakresem sztukę wczesnochrześcijańską i wczesnobizantyńską oraz dzieje sztuki europejskiej kręgu łacińskiego od ok. 500 do ok. 1500 (od Wielkiej Wędrówki Ludów do schyłku średniowiecza), proponując przekrojowe ujęcie zjawisk: architektury sakralnej i świeckiej, iluminatorstwa, malarstwa ściennego i tablicowego, rzeźby monumentalnej i snycerstwa oraz wybranych zagadnień z rzemiosła artystycznego. W odniesieniu do architektury nacisk jest położony na genezę i kształtowanie form i typów architektonicznych, wystrojów i dekoracji architektonicznej.

Dzieła sztuk plastycznych analizowane są pod kątem stylu, funkcji i treści ideowych.

Materiał przerabiany jest w ujęciu chronologicznym, na tle historycznym i kulturowym, z uwzględnieniem czołowych zagadnień badań mediewistycznych (sztuka i władza, sztuka i religijność, społeczne aspekty sztuki itd.).

Wykaz omawianych tematów:

1. WPROWADZENIE DO CYWILIZACJI ŚREDNIOWIECZA: Sztuka jako wyraz mentalności średniowiecza. / Uwarunkowania działalności artystycznej – organizacja produkcji artystycznej, transregionalizm a style w sztuce. / Periodyzacja sztuki średniowiecznej (łacińskiej i bizantyńskiej).

2. Sztuka wczesnochrześcijańska w Rzymie i Palestynie po edykcie mediolańskim (architektura doby konstantyńskiej, mozaiki – wybrane przykłady).

3. Sztuka wczesnochrześcijańska w Konstantynopolu i Rawennie w czasach Justyniana Wielkiego (architektura, mozaiki – wybrane przykłady).

4. Sztuka plemion zachodnio- i wschodniogermańskich w V-VIII stuleciu.

5. Renesans karoliński i sztuka późnokarolińska (architektura, malarstwo książkowe, złotnictwo, rzeźba w kości słoniowej, odlewnictwo).

6. Sztuka późnokarolińska (architektura, malarstwo książkowe, złotnictwo).

7. Sztuka ottońska i późnoottońska – fundacje cesarskie i biskupie (architektura, rzeźba w kości słoniowej, złotnictwo, miniatorstwo, odlewnictwo).

8. Sztuka wczesnopiastowska na tle europejskim (architektura, kodeksy – wybrane przykłady).

9. Romanizm we Francji i Italii – architektura i rzeźba architektoniczna (wybrane przykłady).

10. Romanizm na terenach niemieckich (odlewnictwo, rzeźba, złotnictwo).

11. Romanizm na ziemiach polskich w okresie rozbicia dzielnicowego (architektura, rzeźba architektoniczna, złotnictwo, odlewnictwo, miniatorstwo – wybrane przykłady).

12. Sztuka zakonu cystersów we Francji w XII wieku z uwzględnieniem duchowości i estetyki cysterskiej.

13. Gotyk katedralny we Francji w XII i XIII wieku (katedra gotycka jako fenomen ideowo-artystyczny, monumentalna rzeźba katedralna).

14. Architektura gotycka w Anglii

15. Rzeźba XIII wieku w Niemczech – wybrane przykłady.

16. Backsteingotik w XIV wieku – architektura ceglana w miastach hanzeatyckich (architektura sakralna i municypalna w Europie Północnej – w tym miastach pruskich; architektura warowna zakonu krzyżackiego w Prusach).

17. Zjawiska w europejskiej rzeźbie gotyckiej w późnym średniowieczu (ołtarz szafiasty, rzeźba nurtu mistycznego, luksusowa produkcja francuska w "stylu dworskim").

18. Styl międzynarodowy ok. 1400 r. (rzeźba, malarstwo, złotnictwo) w Europie Środkowej i w Polsce.

19. Sztuka późnogotycka w Europie Środkowej i Polsce.

20. Malarstwo niderlandzkie XV wieku

L I T E R A T U R A

P O D S T A W O W A:

_______________________________

SZTUKA WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA

Deichmann Friedrich W.„Archeologia chrześcijańska”, Warszawa 1994 (zwł. ss. 65–95).

Filarska Barbara, „Początki architektury chrześcijańskiej”, Lublin 1983 (zwł. ss. 43–81, 110–116).

Jastrzębowska Elżbieta, „Sztuka wczesnochrześcijańska”, Warszawa 2008 (zwł. ss. 61–76, 178–183).

Pawłowska Beata, "Urbs sacra. Pielgrzymki i podróże religijne do Rzymu w starożytności chrześcijańskiej (IV-VII w.)", Kraków 2007 (zwł. ss. 77–91 ).

Różycka-Bryzek Anna, „O możliwości przedstawiania Boga na przykładzie raweńskiej mozaiki z VI wieku”, Zeszyty Naukowe UJ, Studia religiologica, z. 29, s. 25-31.

____________________________________

SZTUKA WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA

Elbern Victor H., "Magia i wiara w złotnictwie wczesnego średniowiecza", Biuletyn Historii Sztuki, 38/3, 1976, s. 195-217 [dostęp: BG UMK].

"Der Essener Domschatz", katalog zbiorów, Hg. Falk Brigitta, Essen 2009 [dostęp: BWSzP].

Jakubek-Raczkowska Monika, "Iluminacje Kodeksu Gnieźnieńskiego na tle późnoottońskiej tradycji obrazowej" [w:] "Ewangelistarz - Złoty Kodeks Gnieźnieński, red. Michał Sołomieniuk, Kraków 2016 [dostęp BG UMK].

Skubiszewski Piotr, "Malarstwo karolińskie i przedromańskie", Warszawa 1973 [dostęp: BG UMK].

Skubiszewski Piotr, "Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku", Lublin 2001 [dostęp: BG UMK].

"Trésors carolingiens: livres manuscrits de Charlemagne a Charles le Chauve: exposition présente par la Bibliotheque nationale de France, site Richelieu, du 20 mars au 24 juin 2007", ed. Marie-Pierre Laffitte et Charlotte Denoël; avec la collab. de Marianne Besseyre ; avant-propos de Jean-Pierre Caillet, Paris 2007 (wybrane hasła) [dostęp: BWSzP].

_____________________

SZTUKA ROMAŃSKA

Poeschke Joachim, "Die Skulptur des Mittelalters in Italien", Bd. 1, "Romanik", München 1998 (MATERIAŁ ILUSTRACYJNY) [dostęp: BG UMK].

Rupprecht Bernard, Hirmer Albert, "Romanische Skulptur in Frankreich", München 1975 (MATERIAŁ ILUSTRACYJNY) [dostęp: BG UMK].

"Rhein und Maas. Kunst und Kultur 800-1400", katalog wystawy: Köln (Schnütgen-Museum) / Brüssel (Königliche Museen für Kunst und Geschichte), hg. Georges Henri Dumont, Köln 1972 (WYBRANE HASŁA) [dostęp: BG UMK].

"Sztuka romańska: architektura, rzeźba, malarstwo", pod red. Rolfa Tomana, Köln 2000 [dostęp: BG UMK].

Świechowski Zygmunt, Nowak Lesław, Gumińska Bronisława, "Sztuka romańska", Warszawa 1976 [dostęp: BG UMK].

Zarnecki Jerzy, "Sztuka romańska", Kraków 2005.

_______________________________

SZTUKA GOTYCKA

"L’art au temps des rois maudits. Philippe le Bel et ses fils 1285–1328", katalog wystawy: Paris (Louvre), com. Danielle Gaborit-Chopin, ed. Anne de Margerie, Paris 1998 (WYBRANE HASŁA) [dostęp: BG UMK].

"Aufbruch in die Gotik. Der Magdeburger Dom und die späte Stauferzeit". KATALOG WYSTAWY, Bd. 1: Essays; Bd. 2: Katalog. Zur Landesausstellung Sachsen-Anhalt aus Anlass des 800. Domjubiläums im Kulturhistorischen Museum Magdeburg, Hg. M. Puhle, Magdeburg 2009 (WYBRANE HASŁA I MATERIAŁ ILUSTRACYJNY) [dostęp: BG UMK].

"Bohemia & Central Europe 1200–1550: the permanent exhibition of the collection of old masters of the National Gallery in Prague at the Convent of St Agnes of Bohemia", ed. Štěpánka Chlumská; [authors Jiří Fajt, Štěpánka Chlumská], Prague 2008 (WYBRANE HASŁA) [dostęp: BWSzP].

Jakubek-Raczkowska Monika, "Uwagi o znaczeniu tzw. Pięknych Madonn w sztuce i religijności państwa zakonnego w Prusach", „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 40 (2011), s. 39–94 (dostęp online: http://apcz.umk.pl/czasopisma/index.php/AUNC_ZiK/article/view/AUNC_ZiK.2011.034)

Jarzewicz Jarosław, "O dwóch niewielkich książkach i jednej wielkiej teorii", Artium Questiones, Poznań 2002, nr XIII, s. 359–371 [dostep online: https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/11070/1/09_Jaros%C5%82aw_Jarzewicz_Om%C3%B3wienia_i_Recenzje_359-371.pdf].

Kalinowski Lech, "Kryzys w sztuce późnego średniowiecza", [w:] "Kryzysy w sztuce. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Lublin, grudzień 1985", Warszawa 1988, s. 45–60 [dostęp: BG UMK].

"Karl IV. Kaiser von Gottes Gnaden. Kunst und Repräsentation des Hauses Luxemburg 1310–1437", katalog wystawy: Praha (Správa Pražského hradu), Hg. Jiří Fajt unter Mitarbeit von Markus Hörsch und Andrea Langer, München – Berlin 2006 (WYBRANE HASŁA) [dostęp: BG UMK].

Marcinkowski Wojciech, "Sztuka około roku 1400 – spór o pojęcia", [w:] "Magistro et amico amici discipulique. Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin", pod red. J. Gadomskiego i in., Kraków 2002, s. 51–62 [dostęp: BG UMK].

Marcinkowski Wojciech, "Co to jest Piękna Madonna?", [w:] "Prawda i twórczość", pod red. Mateusza Kapustki, Wrocław 1998, s. 39–53.

"Der Naumburger Meister. Bildhauer und Architekt im Europa der Kathedralen", KATALOG WYSTAWY, Naumburg 2011, Hg. G. Siebert, Bd. 1–2, Petersberg 2011 (wybrane hasła) [dostęp: BG UMK].

"Niclaus Gerhaert: der Bildhauer des Späten Mittelalters", katalog wystawy: Frankfurt am Main (Liebighaus – Skulpturensammlung) / Straßburg (Musée de l’Oeuvre Notre-Dame), Hg. Stefan Roller, Petersberg 2011 (WYBRANE HASŁA) [dostęp: BWSzP].

Nowiński Janusz, "Lapides vivi, Deus est lux, ecclesia est paradisus – kościół cysterski w średniowieczu nośnikiem znaczeń symbolicznych", Architectus 2 [46], 2016, s. 25–39 [dostęp online: http://www.architectus.arch.pwr.wroc.pl/46/46_03.pdf].

Panofsky Erwin, "Architektura gotycka i scholastyka", + "Suger, opat St-Denis", + "Rzeczywistość i symbol w malarstwie niderlandzkim", [w:] tegoż, "Studia z historii sztuki", Warszawa 1971, s. 33–65, s. 66-94, 122-151 [dostęp: BG UMK].

"Paris 1400. Les arts sous Charles VI", katalog wystawy: Paris (Louvre), com. Elisabeth Taburet-Delahaye, Paris 2004 (WYBRANE HASŁA) [dostęp: BWSzP].

"Die Parler und der Schöne Stil 1350-1400. Europäische Kunst unter den Luxemburgern", katalog wystawy: Köln, Schnütgen-Museum, Hg. Anton Legner, Bd.1-4: Köln 1978; Resultatsband: Köln 1980 (WYBRANE HASŁA) [dostęp: BG UMK].

Simson Otto von, "Katedra gotycka. Jej narodziny i znaczenie", Warszawa 1989.

Suckale Robert, Kimpel Dieter, "Die gotische Architektur in Frankreich 1130–1270", München 1985 [dostęp: BG UMK].

Ziemba Antoni, "Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500", T. 1, "Sztuka dworu burgundzkiego oraz miast niderlandzkich", Warszawa 2008, rozdz. V 1-2, VII.6–7, VIII.1–6, IX.1; t. 2: Niderlandzkie malarstwo tablicowe 1430–1500, Warszawa 2011, rozdz. V–VIII; t. 3: Wspólnota rzeczy. Sztuka niderlandzka i północnoeuropejska 1380-1520 (wybrane fragmenty: „Cenne drobiazgi” s. 349–369 oraz „Czytanie obrazów i oglądanie ksiąg…”, s. 587–606).

______________________________________________

SZTUKA ŚREDNIOWIECZNA NA TERENACH OBECNEJ POLSKI

Adamski Jakub, "Gotycka architektura sakralna na Śląsku w latach 1200–1420. Główne kierunki rozwoju", Kraków 2017 (fragmenty) [dostęp: BG UMK].

Białłowicz-Krygierowa Zofia, "Ze studiów nad kręgiem Madonn na lwach. Motyw i system”, [w:] "Z dziejów sztuki śląskiej", red. Zygmunt Świechowski, Warszawa 1978, s. 243–272 [dostęp: BG UMK].

"Claritas et consonantia. Funkcje, formy i znaczenia w sztuce średniowiecza. Księga poświęcona pamięci Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek w dziesiątą rocznicę śmierci", red. M. Jakubek-Raczkowska, J. Raczkowski, Toruń-Warszawa Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2017 (ARTYKUŁY: M. Grzęda, P.

Firlet Jerzy, Pianowski Zbigniew, "Wawel wczesnośredniowieczny i jego budowle", [w:] "Studia nad dawną Polską", t. 3, 2013, s. 29–68 [dostęp: BG UMK].

Gadomski Jerzy, "Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1420-1470", Warszawa 1981 [dostęp: BG UMK, BWSzP].

Guldan-Klamecka Bożena, Ziomecka Anna, "Sztuka na Śląsku XII-XVI wieku". Katalog Zbiorów, Wrocław 2003 (wybrane noty) [dostęp: BG UMK, BWSzP].

Grzybkowski Andrzej, "Gotycka architektura murowana w Polsce", Warszawa 2014 [dostęp: BG UMK].

Jakubek-Raczkowska Monika, "Rzeźba gdańska przełomu XIV i XV wieku", Warszawa 2006 (rozdz. 4, 5) [dostęp: BG UM i BWSzP].

Jakubek-Raczkowska Monika, "Kolos malborski jako obraz sakralny. Geneza typu przedstawieniowego", [w:] "Monumentalna figura Madonny na kościele NMP w Malborku. Konteksty historyczne, artystyczne i konserwatorskie", red. Janusz Hochleitner, Malbork 2015, s. 59–73 [dostęp: BG UMK].

Kaczmarek Romuald, "Nagrobek księcia Henryka IV Probusa a wrocławska rzeźba architektoniczna", [w:] "O sztuce sepulkralnej na Śląsku". Materiały z Sesji Oddziału Wrocławskiego SHS 25–26 października 1996, pod. red. B. Czechowicza i A. Dobrzynieckiego, Wrocław 1997, s. 23–34 [dostęp: BG UMK].

Kalinowski Lech, "Speculum artis. Treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu", Warszawa 1989 (WYBRANE TEKSTY: "Sztuka przedromańska i romańska w Polsce a dziedzictwo karolińskie i ottońskie", s. 57–80; "Treści ideowe sztuki romańskiej w Polsce", s. 13–55; "Treści ideowe i estetyczne Drzwi Gnieźnieńskich", s. 227–378).

Kębłowski Jerzy, "Polska sztuka gotycka", Warszawa 1976 [dostęp: BG UMK].

Knapiński Ryszard, "Credo Apostolorum w romańskich Drzwiach Płockich", Płock 1992 [dostęp: BG UMK].

Knapiński Ryszard, "Iluminacje romańskiej Biblii Płockiej", Lublin 1992 [dostęp: BG UMK].

Kowalski Jacek, "Gotyk wielkopolski", Poznań 2010 [dostęp: BG UMK].

Mroczko Teresa, "Polska sztuka przedromańska i romańska", Warszawa 1978 [dostęp: BG UMK].

Raczkowski Juliusz, "Monumentalne zespoły kolegium apostolskiego na terenie dawnego państwa zakonnego w Prusach", Pelplin 2013 (rodz. II i III) [dostęp: BG UMK, BWSzP].

Raczkowski Juliusz, "Poliptyk toruński. Studium zabytkoznawczo-konserwatorskie", Toruń 2016 (fragmenty, zwł. rozdz. 5) [dostęp: BG UMK, BWSzP].

Skibiński Szczęsny, "Kaplica na Zamku Wysokim w Malborku", UAM Poznań (Seria Historia Sztuki nr 14), Poznań 1982 [dostęp: BG UMK, BWSzP].

Skibiński Szczęsny, Zalewska-Lorkiewicz Katarzyna, "Sztuka polska. Gotyk", Warszawa 2010 [dostęp: BG UMK, BWSzP].

Skubiszewski Piotr, "Programy ideowe kielichów i paten romańskich", Rocznik Historii Sztuki, 13, 1983, s. 5–95 [dostęp: BG UMK, BWSzP].

Świechowski Zygmunt, "Architektura romańska w Polsce", Warszawa 2000 [dostęp: BG UMK, BWSzP].

Świechowski Zygmunt, "Sztuka polska. Romanizm", Warszawa 2004 [dostęp: BG UMK, BWSzP].

"Wokół Wita Stwosza". Katalog wystawy MNK, Kraków 2005 [dostęp: BG UMK, BWSzP].

___________________

PRACE PRZEKROJOWE

Duby Georges, "Czasy katedr: sztuka i społeczeństwo 980-1420", Warszawa 2006 [dostęp: BG UMK].

Sauerländer Wilibald, "Rzeźba średniowieczna", Warszawa 1978 [dostęp: BG UMK].

Szczepkowska-Naliwajek Kinga, "Relikwiarze średniowiecznej Europy od IV do początku XVI wieku. Geneza, treści, styl i techniki wykonania", Warszawa 1996 [dostęp: BG UMK, BWSzP].

________________________________

PRACE Z ZAKRESU HISTORII KULTURY

Eco Umberto, "Sztuka i piękno w średniowieczu", Kraków 1994 [dostęp: BG UMK].

Huizinga Johannes, "Jesień średniowiecza", Warszawa 1974 [dostęp: BG UMK].

Le Goff Jaques, "Kultura średniowiecznej Europy", Warszawa 1970 [dostęp: BG UMK].

________________________________________________________________

L I T E R A T U R A

U Z U P E Ł N I A J Ą C A:

Białłowicz-Krygierowa Z., "Studia nad snycerstwem XIV wieku w Polsce”, cz.1, Początki śląskiej tradycji ołtarza szafowego, t. 1–2, Poznań 1981.

Collins Roger, "Europa wczesnośredniowieczna 300-1000", Warszawa 1996, s. 13–145.

Demus Otto, Hirmer Max, "Romanische Wandmalerei", München 1968.

Duby Georges, Barral I Altet Xavier, Guillot de Suduiraut Sophie, "Sculpture: the great art of the Middle Ages from the fifth to the fifteenth century", New York 1990.

Durliat Marcel, "Hispania romanica. Die hohe Kunst der romanischen Epoche in Spanien", Wien 1962.

"Flügelaltäre. Bemalte Polyptychen der Gotik und Renaissance", München 2002.

"Fundacje artystyczne na trenie państwa krzyżackiego w Prusach", Katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku, t. 1–2, red. Barbara Pospieszna, Malbork 2010 (wybrane artykuły i hasła).

Gadomski Jerzy, "Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500”, Warszawa 1988.

Gadomski Jerzy, "Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski, 1500-1540”, Warszawa-Kraków 1995.

Klotz Heinrich, "Mittelalter 600-1400" [seria: Geschichte der deutschen Kunst], München 1998.

„Kunst als Herrschaftsinstrument: Böhmen und das Heilige Römische Reich unter den Luxemburgern im europäischen Kontext", hrsg. von Jiří Fajt und Andrea Langer, Berlin–München 2009.

Kurmann-Schwarz Birgitte, Kurmann Peter, "Chartres: die Kathedrale", Yonne 2001.

Kruszelnicki Zygmunt, „Piękne Madonny – problem otwarty", Teka Komisji Historii Sztuki 17 (1992), 31–103.

Lelong Charles, "Życie codzienne w Galii Merowingów", Warszawa 1967.

Mazurczakowa Urszula, "Próba analizy czasu przedstawionego w obrazie", Rocznik Historii Sztuki 15 (1985), s. 5–52.

Riché Pierre, "Życie codzienne w państwie Karola Wielkiego", Warszawa 1979.

Rzepińska Maria, "Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego", Kraków 1983 (cz. 2: "Starożytność i średniowiecze").

Tatarkiewicz Władysław, "Historia estetyki", t. 2: "Estetyka średniowieczna", Warszawa 1989.

Schütz Bernard, "Grosse Kathedralen des Mittelalters", München 2002.

Smith Julia M. H., "Europa po Rzymie. Historia kulturowa lat 500-1000. Nowe ujęcie", Kraków 2008.

Sterling Charles, "La peinture mediévale à Paris, 1300-1500", v. 1, Paris 1990 (wybrane hasła i materiał ilustracyjny).

Strzelczyk Jerzy, "Iroszkoci w kulturze średniowiecznej Europy", Poznań 2008.

Swaan Wilm, "Kunst und Kultur der Spätgotik. Die europäische Bildkunst und Architektur von 1350 bis zum Beginn der Renaissance", Basel 1978.

"The Road to Van Eyck", KATALOG WYSTAWY Rotterdam (Museum Boijmans Van Beuningen), ed. Kemperdick Stephan, Lammerte Friso, Rotterdam 2012 (wybrane hasła) [dostęp: BWSzP]

Wetesko Leszek, "Historyczne konteksty monarszych fundacji artystycznych w Wielkopolsce do początku XIII wieku", Poznań 2009.

Egzamin pisemny (dwuczęściowy). Wymagane jest zaliczenie obu części:

1) identyfikacja obiektów przedstawionych na slajdach (25) z datowaniem do półwiecza

2) szersza odpowiedź na pytanie problemowe (jeden temat do wyboru z zaproponowanych trzech; zestaw zagadnień do opracowania zostanie podany w trakcie trwania semestru)

UWAGA! informacje o egzaminie w roku 2020/21 znajdują się w opisie przedmiotu w cyklu.