Konserwacja i restauracja malarstwa sztalugowego

Podstawowa wiedza na temat budowy obrazów, techniki i technologii. Malarstwo na desce, płótnie, metalu oraz współczesnych podobraziach. Historia malarstwa sztalugowego.

przedmiot obowiązkowy

Student uczestniczy w wykładzie przygotowując się do poruszanych zagadnień. Prowadzący informuje studentów o temacie następnego wykładu.

K_W01 ma gruntowną wiedzę w zakresie ogólnym i szczegółowym dotyczącą obszarów sztuki i nauki przydatną do formułowania i rozwiązywania złożonych zagadnień związanych z reprezentowaną dyscypliną

K_W03 ma szczegółową wiedzę teoretyczną z metodyki działań konserwatorskich w wybranej specjalności AJA_W03

K_W04 zna mechanizmy oddziaływania fizycznych, chemicznych i biologicznych czynników środowiskowych na materię dzieł sztuki i zabytków PJA_W01 XJA_W01

K_W05 posiada wiedzę w zakresie materiałoznawstwa substancji zabytkowej oraz historycznych i współczesnych materiałów konserwatorskich

K_W06 zna podstawowe metody fizyczne i chemiczne badania dzieł sztuki i zabytków XJA_W03

K_W10 posiada wiedzę w dziedzinie sztuk plastycznych w zakresie warsztatu artystycznego

K_U01 umie przeprowadzić rozpoznanie stanu zachowania zabytku, określić przyczyny

zniszczeń i sformułować program prac badawczych oraz konserwatorskich i

restauratorskich AJA_U01 XJA_U01

K_U02 potrafi określić, rozpoznać i opisać budowę techniczną dzieła sztuki i zabytku z

uwzględnieniem oryginału i warstw wtórnych AJA_U02 XJA_U02

K_U03 potrafi określać główne i szczegółowe cele służące realizacji zadania

konserwatorskiego z uwzględnieniem kontekstu kulturowego dzieła

sztuki/zabytku AJA_U03 HJA_U01

K_U06 potrafi określić zasady profilaktyki i minimalizacji niszczącego oddziaływania

fizycznych, chemicznych i biologicznych czynników środowiskowych na materię

dzieł sztuki i zabytków PJA_U04 XJA_U04

K_K04 jest wrażliwy na problematykę właściwego podejścia do materialnego

dziedzictwa kulturowego, potrafi dostrzec i ocenić niewłaściwe postępowanie

w tym zakresie

K_K05 dostrzega i formułuje dylematy, związane z ochroną zabytków, jest świadom H1A_K04

ma świadomość swej odpowiedzialności decyzyjnej w zakresie kompetencji zawodowych H1A_K05

K_K06 ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego.

Wykład prowadzony jest z wykorzystaniem współczesnych technik multimedialnych. Poszczególne tematy ilustrowane są zdjęciami oraz oryginalnymi dziełami sztuki, pokazującymi omawianą problematykę. Studenci mają możliwość poznania środków konserwatorskich oraz materiałów stosowanych do konserwacji i restauracji. Wykład może odbywać się również w muzeum, gdzie istnieje możliwość np. bezpośredniego analizowania stanu zachowania obrazów.

- pokaz

- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

- referatu

- metody służące prezentacji treści

Zapoznanie z problematyką konserwacji i restauracji malarstwa sztalugowego na różnych podłożach. Zwrócenie uwagi na technikę wykonania obrazu, warunki ekspozycji i przechowywania oraz wynikające stąd uszkodzenia i zniszczenia. Scharakteryzowanie zniszczeń poszczególnych warstw technologicznych oraz określenie przyczyn ich powstawania. Przedstawienie wybranych zagadnień z historii konserwacji malarstwa oraz stosowanych w przeszłości metod i środków. Współczesne metody i środki stosowane w pracach konserwatorskich i restauratorskich malarstwa sztalugowego.

Omówienie budowy obrazów sztalugowych, charakterystyka ich stanu zachowania i przyczyn zniszczeń. W wykładach duży nacisk jest położony na zależności wynikające z wpływu budowy obrazu na jego stan zachowania. Charakterystyka metod i środków stosowanych w przeszłości na podstawie literatury oraz własnych doświadczeń z konserwowanych obiektów. Zwrócenie uwagi na zagadnienia restauracji w odniesieniu do teorii konserwatorskich dawniej i dziś. Znaczną część wykładów stanowi omówienie współczesnych metod i środków konserwatorskich stosowanych w Polsce i na świecie. Omówione są również prace restauratorskie, trafność podejmowania decyzji wykonania rekonstrukcji oraz stosowane metody i środki. Przedmiotem wykładów są przykłady budowy, zniszczeń oraz przebiegów prac konserwatorskich i restauratorskich zarówno obiektów malarstwa dawnego, jak i wybrane przykłady malarstwa nowoczesnego. W ramach wykładów poruszane są następujące zagadnienia:

1. Budowa obrazów (podobrazia, zaprawy, warstwa malarska, werniksy)

2. Zniszczenia poszczególnych warstw technologicznych i ich przyczyny.

3.Wpływ budowy na stan zachowania obrazów.

4. Ikony, budowa i konserwacja.

5. Historia konserwacji oraz stosowane w przeszłości metody i środki.

6. Metody badawcze w diagnozowaniu budowy obrazu, jego stanu zachowania i przyczyn zniszczeń.

7. Współcześnie stosowane metody i środki do prac konserwatorskich i restauratorskich przy obrazach sztalugowych:

- zabezpieczenia,

- zabiegi oczyszczania lica i odwrocia,

- prostowania podobrazia,

- usuwanie warstwy werniksu,

- usuwanie warstw wtórnych (mas dublażowych, łat,

kitów,przemalowań),

- reperacje lokalne podobrazia,

- konsolidacja warstwy malarskiej i zaprawy (metody, środki),

- dublaż (rodzaje, metody, materiały i środki),

- uzupełnianie ubytków zaprawy,

- krosna (budowa, sposoby naciągu),

- werniksy (retuszerski, końcowy),

- uzupełnianie ubytków warstwy malarskiej - prace restauratorskie

(retusz, rekonstrukcja),

- charakterystyka materiałów konserwatorskich.

8. Urządzenia konserwatorskie i przeprowadzane przy ich użyciu zabiegi.

Wykłady ilustrowane są materiałem fotograficznym, filmami video oraz analizą dokonywaną na oryginalnych obrazach.

1.Ars Longa - Vita Brvis. Tradycyjne i nowoczesne metody badania dzieł sztuki, Toruń, 2003

2.Buck R.D., Stabilizacja wymiarowa podobrazi, BMiOZ, seria B, 1970

3.Ciabach J., Właściwości żywic sztucznych stosowanych w konserwacji zabytków, wyd. UMK Toruń, 1997

4.Maniakowska A. M., Metody konserwacji malarstwa sztalugowego na ziemiach polskich w latach 1800 - 1918, Toruń 2006

5.Markowski D., Ochrona impastowej warstwy malarskiej obrazów olejnych na płótnie podczas zabiegów konserwatorskich, wyd. UMK Toruń, 2002

6.Markowski D., Porównanie metod dublowania obrazów metodą próżniową i niskociśnieniową. Ich wpływ na strukturę warstwy malarskiej oraz siłę spoiny klejowej, AUNC, XXVI, Toruń

7.Markowski D., Zastosowanie folii poliamidowej w konserwacji impastowego obrazu XX-wiecznego A. Bodre „Przechodząca przez rzekę, Biuletyn Inf. Kons. Dzieł Sztuki, Vol. 8, No. 2(29), 1997, s. 18-23

8.Markowski D., Zagadnienia technologii i techniki malarstwa Jacka Malczewskiego, Toruń 2002

9.Markowski D., Smagłowski S., Tajemnicze losy joannickich tablic herbowych ze Słońska oraz ich problematyka konserwatorska, AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo T. XXXVIII, z. 394, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 2010, s. 89-126

10.Markowski D., Szmelter-Fausek B., Badania właściwości i skuteczności środków do podklejania odspojonej warstwy malarskiej do szkła, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo T.XL, z. 397, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 2011

11.Nicolaus K., Handbuch der Gemälderestaurierung, Köln, 1998

12.Od badań do konserwacji Materiały z konferencji 23-24 października 1998, Toruń, 2002,

13.Peres C., Hoyle M., van Tilborgh L. (red.), A Closer Look. Technical and Art-Historical Studies on Works by Van Gogh and Gauguin, Amsterdam, 1991

14.Problemy dublowania obrazów na płótnie, Wydawnictwo UMK, Toruń 2005

15.Rouba B. J., Budowa techniczna obrazów XIX-wiecznych malowanych na handlowych podobraziach płóciennych i problematyka ich konserwacji, UMK-rozprawy, Toruń 1988

16.Roznerska M., Malinowska T., Retusze w malarstwie sztalugowym, UMK Toruń, 1995

17.Roznerska M., Markowski D., Opracowanie metod rozwarstwiania dwustronnie malowanych kwater tryptyku z Sątop - woj. olsztyńskie, Ochrona Zabytków, Warszawa, 1995, s. 181-188

18.Roznerska M., Rouba B. J., Konserwacja obrazu na płótnie skurczonego wskutek zamoczenia wodą, AUNC, - Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, Tom XXI, 1994, s. 73 - 85, ISBN 83-231-1373-4

19.Slansky B. Technika malarstwa, t. I Materiały do malarstwa i konserwacji, Arkady, Warszawa 1960 oraz Slansky B., Technika malarstwa, tom II Badanie i konserwowanie obrazów, Arkady, Warszawa 1965

20.Strzelczyk A., Skibiński A. (red.), Naukowe podstawy ochrony i konserwacji dzieł sztuki oraz zabytków kultury materialne, Toruń, 1993

21.Szmelter I., Problemy dublowania obrazów na podłożu płóciennym, skrypt Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 1992

22.Szmit-Naud E., Uzupełnienia ubytków warstwy malarskiej obrazów. Zmiany optyczne a stabilność stosowanych materiałów, UMK, Toruń, 2006

23.Ślesiński Wł., Dawne metody i środki chemiczne stosowane przy konserwacji malarstwa sztalugowego, Ochrona Zabytków 1/1984, s. 25-27

Zbiory artykułów w czasopismach o tematyce konserwatorskiej i materiały pokonferencyjne: Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo - Toruń, Ochrona Zabytków - Warszawa, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów-Restauratorów Dzieł Sztuki - Łódź, Studies in Conservation (Anglia), Restauro (Niemcy), akta konferencji IIC (triennial meetings), dokumentacje prac wykonanych w ramach zajęć dydaktycznych i dyplomowych oraz prac magisterskich wykonanych przez studentów Zakładu Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej oraz Zakładu Konsewrwacji i Restauracji Sztuki Nowoczesnej UMK.

Egzamin po 4 semestrze. Ocena wiedzy teoretycznej zdobytej na wykładach oraz w trakcie zajęć z metodyki konserwatorskiej. Szczególnie ocena umiejętności oceny stanu zachowania i diagnozowania przyczyn zniszczeń w obrazach sztalugowych wynikających z ich budowy oraz czynników niszczących. Umiejętność proponowania i przebiegu prac konserwatorskich oraz stosowania metod i środków z ich uzasadnieniem. Wymagana jest wiedza dotycząca metod i środków stosowanych w przeszłości i obecnie w pracach konserwatorskich i restauratorskich.

Zapoznanie z problematyką konserwacji i restauracji malarstwa sztalugowego na różnych podłożach. Zwrócenie uwagi na technikę wykonania obrazu, warunki ekspozycji i przechowywania oraz wynikające stąd uszkodzenia i zniszczenia. Scharakteryzowanie zniszczeń poszczególnych warstw technologicznych oraz określenie przyczyn ich powstawania. Przedstawienie wybranych zagadnień z historii konserwacji malarstwa oraz stosowanych w przeszłości metod i środków. Współczesne metody i środki stosowane w pracach konserwatorskich i restauratorskich malarstwa sztalugowego

Omówienie budowy obrazów sztalugowych, charakterystyka ich stanu zachowania i przyczyn zniszczeń. W wykładach duży nacisk jest położony na zależności wynikające z wpływu budowy obrazu na jego stan zachowania. Charakterystyka metod i środków stosowanych w przeszłości na podstawie literatury oraz własnych doświadczeń z konserwowanych obiektów. Zwrócenie uwagi na zagadnienia restauracji w odniesieniu do teorii konserwatorskich dawniej i dziś. Znaczną część wykładów stanowi omówienie współczesnych metod i środków konserwatorskich stosowanych w Polsce i na świecie. Omówione są również prace restauratorskie, trafność podejmowania decyzji wykonania rekonstrukcji oraz stosowane metody i środki. Przedmiotem wykładów są przykłady budowy, zniszczeń oraz przebiegów prac konserwatorskich i restauratorskich zarówno obiektów malarstwa dawnego, jak i wybrane przykłady malarstwa nowoczesnego. W ramach wykładów poruszane są następujące zagadnienia:

1. Budowa obrazów (podobrazia, zaprawy, warstwa malarska, werniksy)

2. Zniszczenia poszczególnych warstw technologicznych i ich przyczyny.

3.Wpływ budowy na stan zachowania obrazów.

4. Ikony, budowa i konserwacja.

5. Historia konserwacji oraz stosowane w przeszłości metody i środki.

6. Metody badawcze w diagnozowaniu budowy obrazu, jego stanu zachowania i przyczyn zniszczeń.

7. Współcześnie stosowane metody i środki do prac konserwatorskich i restauratorskich przy obrazach sztalugowych:

- zabezpieczenia,

- zabiegi oczyszczania lica i odwrocia,

- prostowania podobrazia,

- usuwanie warstwy werniksu,

- usuwanie warstw wtórnych (mas dublażowych, łat,

kitów,przemalowań),

- reperacje lokalne podobrazia,

- konsolidacja warstwy malarskiej i zaprawy (metody, środki),

- dublaż (rodzaje, metody, materiały i środki),

- uzupełnianie ubytków zaprawy,

- krosna (budowa, sposoby naciągu),

- werniksy (retuszerski, końcowy),

- uzupełnianie ubytków warstwy malarskiej - prace restauratorskie

(retusz, rekonstrukcja),

- charakterystyka materiałów konserwatorskich.

8. Urządzenia konserwatorskie i przeprowadzane przy ich użyciu zabiegi.

Wykłady ilustrowane są materiałem fotograficznym, filmami video oraz analizą dokonywaną na oryginalnych obrazach.

1.Ars Longa - Vita Brvis. Tradycyjne i nowoczesne metody badania dzieł sztuki, Toruń, 2003

2.Buck R.D., Stabilizacja wymiarowa podobrazi, BMiOZ, seria B, 1970

3.Ciabach J., Właściwości żywic sztucznych stosowanych w konserwacji zabytków, wyd. UMK Toruń, 1997

4.Maniakowska A. M., Metody konserwacji malarstwa sztalugowego na ziemiach polskich w latach 1800 - 1918, Toruń 2006

5.Markowski D., Ochrona impastowej warstwy malarskiej obrazów olejnych na płótnie podczas zabiegów konserwatorskich, wyd. UMK Toruń, 2002

6.Markowski D., Porównanie metod dublowania obrazów metodą próżniową i niskociśnieniową. Ich wpływ na strukturę warstwy malarskiej oraz siłę spoiny klejowej, AUNC, XXVI, Toruń

7.Markowski D., Zastosowanie folii poliamidowej w konserwacji impastowego obrazu XX-wiecznego A. Bodre „Przechodząca przez rzekę, Biuletyn Inf. Kons. Dzieł Sztuki, Vol. 8, No. 2(29), 1997, s. 18-23

8.Markowski D., Zagadnienia technologii i techniki malarstwa Jacka Malczewskiego, Toruń 2002

9.Markowski D., Smagłowski S., Tajemnicze losy joannickich tablic herbowych ze Słońska oraz ich problematyka konserwatorska, AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo T. XXXVIII, z. 394, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 2010, s. 89-126

10.Markowski D., Szmelter-Fausek B., Badania właściwości i skuteczności środków do podklejania odspojonej warstwy malarskiej do szkła, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo T.XL, z. 397, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 2011

11.Nicolaus K., Handbuch der Gemälderestaurierung, Köln, 1998

12.Od badań do konserwacji Materiały z konferencji 23-24 października 1998, Toruń, 2002,

13.Peres C., Hoyle M., van Tilborgh L. (red.), A Closer Look. Technical and Art-Historical Studies on Works by Van Gogh and Gauguin, Amsterdam, 1991

14.Problemy dublowania obrazów na płótnie, Wydawnictwo UMK, Toruń 2005

15.Rouba B. J., Budowa techniczna obrazów XIX-wiecznych malowanych na handlowych podobraziach płóciennych i problematyka ich konserwacji, UMK-rozprawy, Toruń 1988

16.Roznerska M., Malinowska T., Retusze w malarstwie sztalugowym, UMK Toruń, 1995

17.Roznerska M., Markowski D., Opracowanie metod rozwarstwiania dwustronnie malowanych kwater tryptyku z Sątop - woj. olsztyńskie, Ochrona Zabytków, Warszawa, 1995, s. 181-188

18.Roznerska M., Rouba B. J., Konserwacja obrazu na płótnie skurczonego wskutek zamoczenia wodą, AUNC, - Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, Tom XXI, 1994, s. 73 - 85, ISBN 83-231-1373-4

19.Slansky B. Technika malarstwa, t. I Materiały do malarstwa i konserwacji, Arkady, Warszawa 1960 oraz Slansky B., Technika malarstwa, tom II Badanie i konserwowanie obrazów, Arkady, Warszawa 1965

20.Strzelczyk A., Skibiński A. (red.), Naukowe podstawy ochrony i konserwacji dzieł sztuki oraz zabytków kultury materialne, Toruń, 1993

21.Szmelter I., Problemy dublowania obrazów na podłożu płóciennym, skrypt Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 1992

22.Szmit-Naud E., Uzupełnienia ubytków warstwy malarskiej obrazów. Zmiany optyczne a stabilność stosowanych materiałów, UMK, Toruń, 2006

23.Ślesiński Wł., Dawne metody i środki chemiczne stosowane przy konserwacji malarstwa sztalugowego, Ochrona Zabytków 1/1984, s. 25-27

Zbiory artykułów w czasopismach o tematyce konserwatorskiej i materiały pokonferencyjne: Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo - Toruń, Ochrona Zabytków - Warszawa, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów-Restauratorów Dzieł Sztuki - Łódź, Studies in Conservation (Anglia), Restauro (Niemcy), akta konferencji IIC (triennial meetings), dokumentacje prac wykonanych w ramach zajęć dydaktycznych i dyplomowych oraz prac magisterskich wykonanych przez studentów Zakładu Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej oraz Zakładu Konsewrwacji i Restauracji Sztuki Nowoczesnej UMK.

Zapoznanie z problematyką konserwacji i restauracji malarstwa sztalugowego na różnych podłożach. Zwrócenie uwagi na technikę wykonania obrazu, warunki ekspozycji i przechowywania oraz wynikające stąd uszkodzenia i zniszczenia. Scharakteryzowanie zniszczeń poszczególnych warstw technologicznych oraz określenie przyczyn ich powstawania. Przedstawienie wybranych zagadnień z historii konserwacji malarstwa oraz stosowanych w przeszłości metod i środków. Współczesne metody i środki stosowane w pracach konserwatorskich i restauratorskich malarstwa sztalugowego

Omówienie budowy obrazów sztalugowych, charakterystyka ich stanu zachowania i przyczyn zniszczeń. W wykładach duży nacisk jest położony na zależności wynikające z wpływu budowy obrazu na jego stan zachowania. Charakterystyka metod i środków stosowanych w przeszłości na podstawie literatury oraz własnych doświadczeń z konserwowanych obiektów. Zwrócenie uwagi na zagadnienia restauracji w odniesieniu do teorii konserwatorskich dawniej i dziś. Znaczną część wykładów stanowi omówienie współczesnych metod i środków konserwatorskich stosowanych w Polsce i na świecie. Omówione są również prace restauratorskie, trafność podejmowania decyzji wykonania rekonstrukcji oraz stosowane metody i środki. Przedmiotem wykładów są przykłady budowy, zniszczeń oraz przebiegów prac konserwatorskich i restauratorskich zarówno obiektów malarstwa dawnego, jak i wybrane przykłady malarstwa nowoczesnego. W ramach wykładów poruszane są następujące zagadnienia:

1. Budowa obrazów (podobrazia, zaprawy, warstwa malarska, werniksy)

2. Zniszczenia poszczególnych warstw technologicznych i ich przyczyny.

3.Wpływ budowy na stan zachowania obrazów.

4. Ikony, budowa i konserwacja.

5. Historia konserwacji oraz stosowane w przeszłości metody i środki.

6. Metody badawcze w diagnozowaniu budowy obrazu, jego stanu zachowania i przyczyn zniszczeń.

7. Współcześnie stosowane metody i środki do prac konserwatorskich i restauratorskich przy obrazach sztalugowych:

- zabezpieczenia,

- zabiegi oczyszczania lica i odwrocia,

- prostowania podobrazia,

- usuwanie warstwy werniksu,

- usuwanie warstw wtórnych (mas dublażowych, łat,

kitów,przemalowań),

- reperacje lokalne podobrazia,

- konsolidacja warstwy malarskiej i zaprawy (metody, środki),

- dublaż (rodzaje, metody, materiały i środki),

- uzupełnianie ubytków zaprawy,

- krosna (budowa, sposoby naciągu),

- werniksy (retuszerski, końcowy),

- uzupełnianie ubytków warstwy malarskiej - prace restauratorskie

(retusz, rekonstrukcja),

- charakterystyka materiałów konserwatorskich.

8. Urządzenia konserwatorskie i przeprowadzane przy ich użyciu zabiegi.

Wykłady ilustrowane są materiałem fotograficznym, filmami video oraz analizą dokonywaną na oryginalnych obrazach.

1.Ars Longa - Vita Brvis. Tradycyjne i nowoczesne metody badania dzieł sztuki, Toruń, 2003

2.Buck R.D., Stabilizacja wymiarowa podobrazi, BMiOZ, seria B, 1970

3.Ciabach J., Właściwości żywic sztucznych stosowanych w konserwacji zabytków, wyd. UMK Toruń, 1997

4.Maniakowska A. M., Metody konserwacji malarstwa sztalugowego na ziemiach polskich w latach 1800 - 1918, Toruń 2006

5.Markowski D., Ochrona impastowej warstwy malarskiej obrazów olejnych na płótnie podczas zabiegów konserwatorskich, wyd. UMK Toruń, 2002

6.Markowski D., Porównanie metod dublowania obrazów metodą próżniową i niskociśnieniową. Ich wpływ na strukturę warstwy malarskiej oraz siłę spoiny klejowej, AUNC, XXVI, Toruń

7.Markowski D., Zastosowanie folii poliamidowej w konserwacji impastowego obrazu XX-wiecznego A. Bodre „Przechodząca przez rzekę, Biuletyn Inf. Kons. Dzieł Sztuki, Vol. 8, No. 2(29), 1997, s. 18-23

8.Markowski D., Zagadnienia technologii i techniki malarstwa Jacka Malczewskiego, Toruń 2002

9.Markowski D., Smagłowski S., Tajemnicze losy joannickich tablic herbowych ze Słońska oraz ich problematyka konserwatorska, AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo T. XXXVIII, z. 394, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 2010, s. 89-126

10.Markowski D., Szmelter-Fausek B., Badania właściwości i skuteczności środków do podklejania odspojonej warstwy malarskiej do szkła, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo T.XL, z. 397, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 2011

11.Nicolaus K., Handbuch der Gemälderestaurierung, Köln, 1998

12.Od badań do konserwacji Materiały z konferencji 23-24 października 1998, Toruń, 2002,

13.Peres C., Hoyle M., van Tilborgh L. (red.), A Closer Look. Technical and Art-Historical Studies on Works by Van Gogh and Gauguin, Amsterdam, 1991

14.Problemy dublowania obrazów na płótnie, Wydawnictwo UMK, Toruń 2005

15.Rouba B. J., Budowa techniczna obrazów XIX-wiecznych malowanych na handlowych podobraziach płóciennych i problematyka ich konserwacji, UMK-rozprawy, Toruń 1988

16.Roznerska M., Malinowska T., Retusze w malarstwie sztalugowym, UMK Toruń, 1995

17.Roznerska M., Markowski D., Opracowanie metod rozwarstwiania dwustronnie malowanych kwater tryptyku z Sątop - woj. olsztyńskie, Ochrona Zabytków, Warszawa, 1995, s. 181-188

18.Roznerska M., Rouba B. J., Konserwacja obrazu na płótnie skurczonego wskutek zamoczenia wodą, AUNC, - Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, Tom XXI, 1994, s. 73 - 85, ISBN 83-231-1373-4

19.Slansky B. Technika malarstwa, t. I Materiały do malarstwa i konserwacji, Arkady, Warszawa 1960 oraz Slansky B., Technika malarstwa, tom II Badanie i konserwowanie obrazów, Arkady, Warszawa 1965

20.Strzelczyk A., Skibiński A. (red.), Naukowe podstawy ochrony i konserwacji dzieł sztuki oraz zabytków kultury materialne, Toruń, 1993

21.Szmelter I., Problemy dublowania obrazów na podłożu płóciennym, skrypt Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 1992

22.Szmit-Naud E., Uzupełnienia ubytków warstwy malarskiej obrazów. Zmiany optyczne a stabilność stosowanych materiałów, UMK, Toruń, 2006

23.Ślesiński Wł., Dawne metody i środki chemiczne stosowane przy konserwacji malarstwa sztalugowego, Ochrona Zabytków 1/1984, s. 25-27

Zbiory artykułów w czasopismach o tematyce konserwatorskiej i materiały pokonferencyjne: Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo - Toruń, Ochrona Zabytków - Warszawa, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów-Restauratorów Dzieł Sztuki - Łódź, Studies in Conservation (Anglia), Restauro (Niemcy), akta konferencji IIC (triennial meetings), dokumentacje prac wykonanych w ramach zajęć dydaktycznych i dyplomowych oraz prac magisterskich wykonanych przez studentów Zakładu Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej oraz Zakładu Konsewrwacji i Restauracji Sztuki Nowoczesnej UMK.

Zapoznanie z problematyką konserwacji i restauracji malarstwa sztalugowego na różnych podłożach. Zwrócenie uwagi na technikę wykonania obrazu, warunki ekspozycji i przechowywania oraz wynikające stąd uszkodzenia i zniszczenia. Scharakteryzowanie zniszczeń poszczególnych warstw technologicznych oraz określenie przyczyn ich powstawania. Przedstawienie wybranych zagadnień z historii konserwacji malarstwa oraz stosowanych w przeszłości metod i środków. Współczesne metody i środki stosowane w pracach konserwatorskich i restauratorskich malarstwa sztalugowego

Omówienie budowy obrazów sztalugowych, charakterystyka ich stanu zachowania i przyczyn zniszczeń. W wykładach duży nacisk jest położony na zależności wynikające z wpływu budowy obrazu na jego stan zachowania. Charakterystyka metod i środków stosowanych w przeszłości na podstawie literatury oraz własnych doświadczeń z konserwowanych obiektów. Zwrócenie uwagi na zagadnienia restauracji w odniesieniu do teorii konserwatorskich dawniej i dziś. Znaczną część wykładów stanowi omówienie współczesnych metod i środków konserwatorskich stosowanych w Polsce i na świecie. Omówione są również prace restauratorskie, trafność podejmowania decyzji wykonania rekonstrukcji oraz stosowane metody i środki. Przedmiotem wykładów są przykłady budowy, zniszczeń oraz przebiegów prac konserwatorskich i restauratorskich zarówno obiektów malarstwa dawnego, jak i wybrane przykłady malarstwa nowoczesnego. W ramach wykładów poruszane są następujące zagadnienia:

1. Budowa obrazów (podobrazia, zaprawy, warstwa malarska, werniksy)

2. Zniszczenia poszczególnych warstw technologicznych i ich przyczyny.

3.Wpływ budowy na stan zachowania obrazów.

4. Ikony, budowa i konserwacja.

5. Historia konserwacji oraz stosowane w przeszłości metody i środki.

6. Metody badawcze w diagnozowaniu budowy obrazu, jego stanu zachowania i przyczyn zniszczeń.

7. Współcześnie stosowane metody i środki do prac konserwatorskich i restauratorskich przy obrazach sztalugowych:

- zabezpieczenia,

- zabiegi oczyszczania lica i odwrocia,

- prostowania podobrazia,

- usuwanie warstwy werniksu,

- usuwanie warstw wtórnych (mas dublażowych, łat,

kitów,przemalowań),

- reperacje lokalne podobrazia,

- konsolidacja warstwy malarskiej i zaprawy (metody, środki),

- dublaż (rodzaje, metody, materiały i środki),

- uzupełnianie ubytków zaprawy,

- krosna (budowa, sposoby naciągu),

- werniksy (retuszerski, końcowy),

- uzupełnianie ubytków warstwy malarskiej - prace restauratorskie

(retusz, rekonstrukcja),

- charakterystyka materiałów konserwatorskich.

8. Urządzenia konserwatorskie i przeprowadzane przy ich użyciu zabiegi.

Wykłady ilustrowane są materiałem fotograficznym, filmami video oraz analizą dokonywaną na oryginalnych obrazach.

1.Ars Longa - Vita Brvis. Tradycyjne i nowoczesne metody badania dzieł sztuki, Toruń, 2003

2.Buck R.D., Stabilizacja wymiarowa podobrazi, BMiOZ, seria B, 1970

3.Ciabach J., Właściwości żywic sztucznych stosowanych w konserwacji zabytków, wyd. UMK Toruń, 1997

4.Maniakowska A. M., Metody konserwacji malarstwa sztalugowego na ziemiach polskich w latach 1800 - 1918, Toruń 2006

5.Markowski D., Ochrona impastowej warstwy malarskiej obrazów olejnych na płótnie podczas zabiegów konserwatorskich, wyd. UMK Toruń, 2002

6.Markowski D., Porównanie metod dublowania obrazów metodą próżniową i niskociśnieniową. Ich wpływ na strukturę warstwy malarskiej oraz siłę spoiny klejowej, AUNC, XXVI, Toruń

7.Markowski D., Zastosowanie folii poliamidowej w konserwacji impastowego obrazu XX-wiecznego A. Bodre „Przechodząca przez rzekę, Biuletyn Inf. Kons. Dzieł Sztuki, Vol. 8, No. 2(29), 1997, s. 18-23

8.Markowski D., Zagadnienia technologii i techniki malarstwa Jacka Malczewskiego, Toruń 2002

9.Markowski D., Smagłowski S., Tajemnicze losy joannickich tablic herbowych ze Słońska oraz ich problematyka konserwatorska, AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo T. XXXVIII, z. 394, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 2010, s. 89-126

10.Markowski D., Szmelter-Fausek B., Badania właściwości i skuteczności środków do podklejania odspojonej warstwy malarskiej do szkła, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo T.XL, z. 397, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 2011

11.Nicolaus K., Handbuch der Gemälderestaurierung, Köln, 1998

12.Od badań do konserwacji Materiały z konferencji 23-24 października 1998, Toruń, 2002,

13.Peres C., Hoyle M., van Tilborgh L. (red.), A Closer Look. Technical and Art-Historical Studies on Works by Van Gogh and Gauguin, Amsterdam, 1991

14.Problemy dublowania obrazów na płótnie, Wydawnictwo UMK, Toruń 2005

15.Rouba B. J., Budowa techniczna obrazów XIX-wiecznych malowanych na handlowych podobraziach płóciennych i problematyka ich konserwacji, UMK-rozprawy, Toruń 1988

16.Roznerska M., Malinowska T., Retusze w malarstwie sztalugowym, UMK Toruń, 1995

17.Roznerska M., Markowski D., Opracowanie metod rozwarstwiania dwustronnie malowanych kwater tryptyku z Sątop - woj. olsztyńskie, Ochrona Zabytków, Warszawa, 1995, s. 181-188

18.Roznerska M., Rouba B. J., Konserwacja obrazu na płótnie skurczonego wskutek zamoczenia wodą, AUNC, - Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, Tom XXI, 1994, s. 73 - 85, ISBN 83-231-1373-4

19.Slansky B. Technika malarstwa, t. I Materiały do malarstwa i konserwacji, Arkady, Warszawa 1960 oraz Slansky B., Technika malarstwa, tom II Badanie i konserwowanie obrazów, Arkady, Warszawa 1965

20.Strzelczyk A., Skibiński A. (red.), Naukowe podstawy ochrony i konserwacji dzieł sztuki oraz zabytków kultury materialne, Toruń, 1993

21.Szmelter I., Problemy dublowania obrazów na podłożu płóciennym, skrypt Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 1992

22.Szmit-Naud E., Uzupełnienia ubytków warstwy malarskiej obrazów. Zmiany optyczne a stabilność stosowanych materiałów, UMK, Toruń, 2006

23.Ślesiński Wł., Dawne metody i środki chemiczne stosowane przy konserwacji malarstwa sztalugowego, Ochrona Zabytków 1/1984, s. 25-27

Zbiory artykułów w czasopismach o tematyce konserwatorskiej i materiały pokonferencyjne: Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo - Toruń, Ochrona Zabytków - Warszawa, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów-Restauratorów Dzieł Sztuki - Łódź, Studies in Conservation (Anglia), Restauro (Niemcy), akta konferencji IIC (triennial meetings), dokumentacje prac wykonanych w ramach zajęć dydaktycznych i dyplomowych oraz prac magisterskich wykonanych przez studentów Zakładu Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej oraz Zakładu Konsewrwacji i Restauracji Sztuki Nowoczesnej UMK.