Propedeutyka konserwacji-restauracji zabytków na papierze

Podstawowym, wstępnym wymogiem dopuszczającym studenta do uczestnictwa w zajęciach jest pozytywne zaliczenie I roku studiów na kierunku Konserwacja i Restauracja Dzieł Sztuki.

Bezpośrednio przygotowującymi zajęciami kursowymi do uczestnictwa w przedmiocie są:

- Technologia papieru i skóry (wykłady i ćwiczenia), semestr 3 (zimowy)

- Żywice sztuczne w konserwacji papieru i skóry (ćwiczenia), semestr 3 (zimowy)

przedmiot obowiązkowy

WYKŁADY

1. Godziny kontaktowe realizowane na zajęciach pod kierunkiem nauczyciela: 30

2. Godziny bezkontaktowe - czas poświęcony na pracę indywidualną studenta, potrzebny do pomyślnego zaliczenia przedmiotu, tj. przygotowanie do wykładów (zebranie materiałów, zapoznanie się z literaturą), stałe, bieżące przyswajanie i powtarzanie materiału z zajęć, czas wymagany do przygotowania się i do uczestnictwa w procesie oceniania 15 godzin

PRACOWNIA:

1. Godziny kontaktowe realizowane na zajęciach pod kierunkiem nauczyciela: 45

2. Godziny bezkontaktowe - czas poświęcony na pracę indywidualną studenta, potrzebny do prawidłowego wykonania przygotowanych przez nauczyciela ćwiczeń: 15

łącznie: 120godzin

Punkty ECTS : 4 pkt.

W2 - wykazuje elementarne zrozumienie relacji pomiędzy teoretycznymi i praktycznymi aspektami studiów związanych z konserwacją obiektów papierowych, a także potrafi zastosować posiadaną wiedzę w sposób praktyczny używając odpowiedniej terminologii K_W02;

W3 - ma bazową wiedzę teoretyczną i praktyczną wiążącą się ze specyfiką oraz metodyką działań i zbiegów konserwatorskich przeprowadzanych dla zabytków i dzieł sztuki na podłożach papierowych K_W03

W4 - zna podstawowe mechanizmy oddziaływania fizycznych, chemicznych i biologicznych czynników środowiskowych na materię zabytkowego papieru K_W04;

W5 - posiada wiedzę w zakresie materiałoznawstwa substancji zabytkowej obiektów papierowych i oraz wykorzystywanych materiałów konserwatorskich K_W05;

W8 - zna podstawy historii i teorii metodyki konserwacji i restauracji zabytków papierowych K_W08

W13 - ma elementarną wiedzę o bezpieczeństwie i higienie pracy K_W13

U1 - potrafi przeprowadzić kategoryzacje zabiegów konserwatorskich, posługiwać się terminologią właściwą dla metod i procesów stosowanych w konserwacji papieru oraz rozróżnić i przeprowadzić podstawowe zabiegi z użyciem omawianych na wykładach metod konserwatorskich na podłożu papierowym w ramach zajęć prowadzonych w pracowni K_U01

U3 - umie określać główne i szczegółowe cele służące realizacji poszczególnych zabiegów konserwatorskich z uwzględnieniem kontekstu kulturowego zabytku i zasad etyki konserwatorskiej oraz - potrafi określić cele poszczególnych zabiegów konserwatorskich K_U03;

U4 - posiada podstawową umiejętność wykorzystania wiedzy konserwatorskiej, technologicznej oraz wiedzy z zakresu nauk humanistycznych i przyrodniczych dla zaproponowania odpowiedniego procesu konserwatorskiego w odniesieniu do zabytków i dzieł na podłożach papierowych K_U04;

U5 - posiada umiejętność rozróżniania efektów podstawowych zabiegów konserwatorskich i restauratorskich przewidzianych projektem dla obiektów na podłożach papierowych oraz posiada umiejętność poprawnego wykonania zabiegów konserwatorskich K_U05;

U6 - wstępnie potrafi określić zasady profilaktyki i minimalizacji niszczącego oddziaływania fizycznych, chemicznych i biologicznych czynników środowiskowych na materię tego rodzaju zabytków K_U06;

U19 - ma podstawowe umiejętności językowe w zakresie specjalistycznego słownictwa konserwatorskiego oraz potrafi rozróżnić, nazwać i poprawnie wykorzystać materiały, urządzenia i środki konserwatorskie K_U19

U21- posiada w stopniu elementarnym umiejętność przygotowania klarownych i spójnych wystąpień ustnych, dotyczących szczegółowych zagadnień konserwacji-restauracji i ochrony zabytkowych obiektów papierowych K_U21

K1 - ma świadomość znaczenia wartości (artystycznej, historycznej, emocjonalnej itd.) zabytkowych obiektów papierowych, ich unikatowości i obowiązku respektowania specyficznych dla kręgu kulturowego zabytku wartości w procesie konserwacji-restauracji K_K01

K2 - ma świadomość znaczenia profesjonalizmu i konieczności przestrzegania zasad etyki zawodowej K_K02;

K3 - ma świadomość i rozumie aspekty i skutki (także dalekosiężne) poszczególnych zabiegów konserwatorskich, ich wpływ na zabytek i środowisko naturalne oraz świadomość związanej z tym odpowiedzialności za podejmowane decyzje K_K03;

K4 - widzi potrzebę uwzględniania kontekstu kulturowego dzieła sztuki lub zabytku w decyzjach konserwatorskich K_K04;

K5 - poznał ograniczenia własnej wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę dalszego kształcenia oraz potrzebę włączania specjalistów z innych dziedzin do rozwiązywania szczególnie złożonych zagadnień konserwatorskich obejmujących zabytki i dzieła sztuki na podłożach papierowych K_K05;

K7 - rozumie potrzebę popularyzacji wiedzy, idei i zasad ochrony dziedzictwa kulturowego zabytków pochodzących z różnych okresów czasu oraz kręgów kulturowych K_K07;

K8 - rozumie doniosłe znaczenie kształtowania estetyki dzieła jako wyniku prac konserwatorsko-restauratorskich przeprowadzanych przy zabytkach papierowych K_K08

Wykłady problemowe, dyskusja w oparciu o przeczytane teksty teoretyczne oraz demonstracja i przećwiczenie wybranych, elementarnych zabiegów i metod konserwatorskich w ramach pracowni

- pokaz

- opis
- pogadanka
- wykład problemowy

- ćwiczeniowa
- klasyczna metoda problemowa
- laboratoryjna
- obserwacji
- referatu

Przedmiot jest prowadzony w ramach wykładów oraz pracowni. Zagadnienia omawiane na wykładach są demonstrowane i ćwiczone na zajęciach w ramach pracowni. Przedmiot ma na celu przekazanie podstawowych wiadomości o metodach i zabiegach stosowanych w konserwacji-restauracji zabytków na podłożu papierowym. Wprowadza i systematyzuje elementarną wiedzę o działaniach konserwatorskich, terminologię i demonstruje jej praktyczne zastosowanie, ich zakres, efektywność z wyszczególnieniem pozytywnych i negatywnych aspektów omawianych zabiegów i metod. Program nauczania zakłada przedstawienie podstawowych informacji wraz z demonstracją ich praktycznego wykorzystania z zakresu materiałoznawstwa, aparatury i narzędzi stosowanych obecnie w konserwacji papieru jaki i w ujęciu historycznym.

Przedmiot ma na celu przekazanie podstawowych wiadomości o metodach i zabiegach stosowanych w konserwacji-restauracji zabytków na podłożu papierowym. W zakresie elementarnym przygotowuje do teoretycznych i praktycznych zajęć kursowych, ćwiczeń terenowych oraz wykonania pracy dyplomowej w ramach wyżej określonej specyfiki obiektów.

Zajęcia kursowe wykorzystujące efekty kształcenia w ramach przedmiotu Propedeutyka konserwacji-restauracji zabytków na papierze:

WYKŁADY:

-Metodyka konserwacji - restauracji zabytków na papierze III r., sem. 5

-Metodyka konserwacji - restauracji materiałów archiwalnych, III r., sem. 6

-Metodyka konserwacji - restauracji dzieł sztuki orientu, V r., sem. 7

-Wybrane problemy konserwacji zabytków V r., sem. 7, 8

-Wybrane zagadnienia konserwacji - restauracji fotografii V r., sem. 9

PRACOWNIE

-Pracownia konserwacji - restauracji bloku zabytkowej książki, III r., sem. 4

-Pracownia konserwacji - restauracji oprawy książki zabytkowej IV r., sem. 7, 8

- Pracownia konserwacji - restauracji malarstwa na papierze

- Pracownia konserwacji - restauracji dzieł sztuki Orientu, V rok, sem. 10

- Pracownia konserwacji - restauracji fotografii, V rok, sem. 9

- Pracownia konserwatorska V r., sem. 8- 10

W ramach cyklu wykładów oraz dyskusji przekazywana jest wiedza dotycząca materiałów i metod stosowanych w takich zabiegach jak: oczyszczanie mechaniczne (manualne, zmechanizowane, elektrostatyczne itp.), oczyszczanie chemiczne ( chelatacja, enzymy, usuwanie zabrudzeń, zaplamień różnego pochodzenia, zacieków, starych spoin klejowych itp.), naprawy zniszczeń mechanicznych (sklejanie przedarć, uzupełnianie ubytków), wzmacnianie strukturalne (planirowanie, dublaż, szpaltowanie), metody nawilżania, usuwanie deformacji, procesy suszenia, naprężenia , zabiegi bielenia papieru .

W zakresie materiałoznawstwa przekazywana jest wiedza o stosowanych środkach (kleje naturalne i syntetyczne, rozpuszczalniki, enzymy środki powierzchniowo-czynne itp.), materiałach pomocniczych (włókniny, tkaniny filcowe, siatki nylonowe, tektury konserwatorskie itp.) i materiałach konserwatorskich (kleje, papiery i bibułki, masy papiernicze do uzupełnień itp.) aparatura (stoły niskociśnieniowe, skalpel parowy, nawilżacz ultradźwiękowy, maszyna do uzupełnień płynna masa papierową itp..

W zakresie podstawowym przedstawiony jest również proces decyzyjny, zasady doboru poszczególnych procesów konserwatorskich w odniesieniu do specyfiki i stanu zachowania wybranych zabytków papierowych. Prezentowane są mechanizmy działania, zasadność rzetelnego doboru parametrów, jak i przewidywane pozytywne i negatywne skutki omawianych procesów. Wykazywana jest konieczność kontroli działań konserwatorskich i ich odwracalność.

PODSTAWOWA

Banik G., Bruckle I., Paper and Water , a Guide for Conservators, 2011, (głównie rozdziały 9,10, 11, 13)

Ciabach J., Żywice I tworzywa sztuczne stosowane w konserwacji zabytków, Toruń 1998.

Ďurovič M., Restoration and Conservation of Archive Materials and Books, Praga 2001 (wersja elektroniczna)

Horie C. V., Materials for Conservation, Organic consolidants, adhesives and coatings, 1987

James C., Corrigan C., and al., Old Masters Prints and Drawings, a Guide to preservation and Conservation, Amsterdam 1997

Paper Conservation Catalog, Book and Paper Group, wersja elektroniczna (głównie rozdziały 3,4,, 14, 16, 17, 19, 22, 25, 26, 28, 29, 46)

Science for Conservators v. 2 Cleaning, 1987

UZUPEŁNIAJACA

Czasopisma i wydawnictwa ciągłe numery bieżące i archiwalne:

Restaurator; Studied in Conservation; The Paper Conservator, The Journal of the Institute of Paper Conservation; Journal of the American Institute for Conservation

ICOM Committee for Conservation, Triennial Conference (Materiały konferencyjne z cyklicznych spotkań)

Notes Konserwatorski; Ochrona Zabytków; Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki

Dokumentacje konserwatorskie prac przeprowadzonych w ramach dyplomu oraz prace magisterskie zrealizowane w Zakładzie Konserwacji Papieru i Skóry w latach 1969-2013

oraz

Anmis, A.K. and B.M. Reagan. “Evaluation of Selected Bleaching Treatments Suitable for Historic White Cottons.” Studies in Conservation, Vol. 24, No. 4, November 1979, pp. 171–178.

Baker, C. “Practical Methods for Sun and Artificial Light Bleaching Paper.” AIC Book and Paper Group Postprints, Milwaukee, Wisconsin, May 1982.

Baker, C. “The Double-Sided Light Bleaching Bank.” AIC Book and Paper Group Annual, 4, 1986, pp. 88–91.

Burgess, H.D. “Practical Considerations for Conservation Bleaching.” Journal IIC-Canadian Group. Vol. 13, 1988, pp. 11–26.

Burgess, H.D. “Relationships Between Colour Production in Cellulose and the Chemical Changes Brought About by Bleaching.” Postprints. Washington, DC: AIC-BPG, 1982, pp. 20–28.

Burgess, H.D. “The Bleaching Efficiency and Colour Reversion of Three Borohydride Derivatives.” AIC Preprints. Milwaukee, 1982, pp. 40–48.

Burgess, H.D. “The Colour Reversion of Paper After Bleaching.” Preprints of the Cambridge 1980 International Conference on the Conservation of Library and Archive Materials and the Graphic Arts. UK: Institute of Paper Conservation, 1980, pp. 171–183.

Burgess, H.D. and J.F. Hanlan. “The Degradation of Cellulose in Conservation Bleaching Treatments.” Journal of IIC-Canadian Group, Vol. 4, No. 2, 1979, pp. 15–22.

Burgess, Helen D. “The Elimination of Chloramine-T Residues Through the Use of Reducing Agent Anti-chlors.” Sixth Triennial Meeting ICOM Preprint, Ottawa, 1981.

Cagle C. V., Kleje i klejenie, Warszawa 1977, (teoria klejenia)

Daniels V. D., The Chemistry of Paper Conservation, Published on 01 January 1996 on http://pubs.rsc.org | doi:10.1039/CS9962500179

Keyes, K.M. “Alternatives to Conventional Methods of Reducing Discoloration in Works of Art on Paper.” Preprints Cambridge 1980 International Conference on the Conservation of Library and Archive Materials and the Graphic Arts, UK: Institute of Paper Conservation, 1980.

May E., Jones M., Conservation Science, Heritage Materials, Cambridge 2006.

Perkinson R., The Restoration of Engravings, Drawings, Books and other Works on Paper Max Schweidler, The Getty Conservation Institute, 2006 (spojrzenie na historyczne konserwacje)

Sobucki W., Badania nad zastosowaniem borowodorków sodu w konserwacji papieru, Ochrona zabytków 1993/ 2, s. 173-178.

Sobucki W., Bielenie w konserwacji papierów zabytkowych, Przegląd Papierniczy, 1981, s. 298-297

Sobucki W., Ewolucja chemicznych metod stosowanych w konserwacji zabytkowych papierów, , Notes Konserwatorski, 2010, t. 13, 51-56.

van der Reyden D., M. Mecklenburg, M. Baker, and M. Hamill, Update on Current Research Into Aqueous Light Bleaching at the Conservation Analytical Laboratory, the Book and Paper Group Annual, The American Institute for Conservation, 1988, v. 7

Ocena z końcowego egzaminu ustnego K_W02, K_W03, K_W04, K_W05, K_W13, K_U01, K_U03, K_U04, K_U05, K_U06; K_K03