Podstawy filozofii

Brak wstępnych wymagań.

przedmiot obowiązkowy

Łącznie 125 godzin. W tym:

30 godz. zajęć z udziałem nauczyciela (30 godz. wykładu)

95 godz. pracy własnej (lektura tekstu źródłowego [30 godz.], bieżące przygotowanie do zajęć [30 godz.], przygotowanie do egzaminu [35 godz.])

Student ma podstawową znajomość wybranych problemów filozofii oraz posługuje się podstawową terminologią filozoficzną.

Potrafi zrekonstruować rozwiązania wybranych problemów filozoficznych przy odwołaniu się do tekstu źródłowego.

Rozumie historyczny charakter idei filozoficznych oraz sposobu rozwiązywania wybranych problemów filozoficznych.

Docenia różnorodność, historyczną zmienność oraz społeczne i kulturowe uwarunkowania refleksji filozoficznej.

WYKŁAD:

Wykład konwencjonalny oraz wykład konwersatoryjny. Dodatkowo prezentacje, analiza tekstu źródłowego.

- pokaz

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Zajęcia ma na charakter ogólnego wprowadzenia do refleksji filozoficznej, podstawowej terminologii, systematyki i typologii filozofii. Celem wykładu jest prezentacja wybranych, reprezentatywnych problemów filozoficznych oraz propozycji ich rozwiązań (z naciskiem na historyczno-problemowy charakter badań filozoficznych).

Zajęcia poświęcone są wybranym zagadnieniom reprezentatywnym dla różnych dziedzin filozoficznych badań w układzie chronologicznym. Najważniejszym celem jest ukazanie specyfiki myślenia filozoficznego na wybranych przykładach, konfrontacji refleksji filozoficznej z myśleniem potocznym, prezentacja przykładowych idei, rozwiązań, konsekwencji itp.

Lista szczegółowych bloków zagadnień: tematów wykładów oraz tematów ćwiczeń podana jest w spisie literatury.

1. Narodziny filozofii

2. Przedsokratycy

3. Platońska teoria idei

4. Arystotelesowska nauka o rzeczy

5. Dowody na istnienie Boga

6. Nowożytny przełom antropologiczny

7. Cogito ergo sum

8. Leibniz i nowożytny racjonalizm

9. Tabula rasa

10. Przewrót kopernikański w filozofii

11. Imperatyw kategoryczny

12. Narodziny hermeneutyki

13. Świat jako wola i przedstawienie

14. Nadczłowiek

15. Kultura

Teksty źródłowe omawiane podczas zajęć; główne pojęcia i zagadnienia egzaminacyjne:

1. Narodziny filozofii

K. Jaspers, Wprowadzenie do filozofii, rozdział pt. „Czym jest filozofia?” i „Źródła filozofii”, Wrocław 1995.

Platon, Uczta, XXIII-XXIX (dowolne wydanie).

Pojęcia, zagadnienia: co to jest „filozofia” (mit platoński); filozofia a nauka; początek filozofii a źródła filozofii; postęp w filozofii (?).

2. Przedsokratycy

Demokryt, Heraklit (fragmenty doksografii), [w:] K. Leśniak, Materialiści greccy w epoce przedsokratejskiej, Warszawa 1972.

Wł. Tatarkiewicz, Historia estetyki, tom. I, rozdz. Estetyka pitagorejczyków, s. 88-95, Warszawa 1985.

Pojęcia, zagadnienia: Tales i początek filozofii; Pitagoras i pitagorejczycy; kosmos; arche; Heraklit; Demokryt (atom, poznanie jasne/poznanie ciemne).

3. Platońska teoria idei

Platon, Państwo, ks. VII i ks. X (wydanie dowolne).

Platon, Faidros, 247 b – 278 e (wydanie dowolne).

G. Reale, Historia filozofii starożytnej, Lublin 1999, t. 2, s. 208-212.

Pojęcia, zagadnienia: idea platońska; alegoria „jaskini”; alegoria „odcinków”; anamneza; metempsychoza; Platon a sztuka mimetyczna.

4. Co to jest rzecz?

M. Heidegger, Pytanie o rzecz, Warszawa 2001, s. 20-29, 35-54.

Pojęcia, zagadnienia: realizm; metafizyka; substancja; materia i forma; klasyczna definicja prawdy jako zgodności.

5. Dowody na istnienie Boga

Św. Anzelm z Canterbury, Proslogion, (wydanie dowolne) r. 2.

Św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna. O Bogu, (wydanie dowolne) cz. I, zag. 2, art. 3.

R. Dawkins, Ślepy zegarmistrz, Warszawa 1994, s. 21-45.

Pojęcia, zagadnienia: dowód na istnienie Boga (ontologiczny, kosmologiczny, fizyko-teologiczny, moralny); krytyka dowód na istnienie Boga (przykłady krytyki filozoficznej i naukowej).

6. Nowożytny przełom antropologiczny

Ch. Taylor, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, tłum. zbior., Warszawa 2001, s. 371-387 [rozdział XII, Kilka uwag na temat wyjaśnienia historycznego]

Pojęcia, zagadnienia: wolność, godność człowieka (Pico della Mirandola); platonizm renesansowy.

7. Cogito ergo sum

Kartezjusz, Rozprawa o metodzie, [część druga] wyd. dowolne.

Kartezjusz, Medytacje o pierwszej filozofii, Medytacja pierwsza: „O czym można wątpić”, Medytacja druga: „O naturze umysłu ludzkiego. Że jest on bardziej znany niż ciało”, wyd. dowolne.

Pojęcia, zagadnienia: uniwersalizm metody geometrycznej Kartezjusza; wątpienie metodyczne; res exstensa/res cogitans; Cogito ergo sum.

8. Leibniz i nowożytny racjonalizm

G. W. Leibniz, Zasady natury i łaski oparte na rozumie, [w:] tenże, Wyznanie wiary filozofa, Rozprawa metafizyczna, Monadologia, Zasady natury i łaski oraz inne pisma filozoficzne, Warszawa 1969.

Pojęcia, zagadnienia: racjonalizm; monada; monadologia; poznanie ciemne/poznanie jasne; harmonia przedustawna.

9. Tabula rasa

Dawid Hume, Badania dotyczące rozumu ludzkiego (wyd. dowolne) rozdział II: „O pochodzeniu idei”, rozdział III: „O kojarzeniu się idei”, rozdział VII: „O idei związku koniecznego”.

Pojęcia, zagadnienia: empiryzm; solipsyzm; idea a impresja; zasady kojarzenia idei; doświadczenie.

10. Przewrót kopernikański w filozofii

Immanuel Kant, Krytyka czystego rozumu, przeł. R. Ingarden, Warszawa 1957, 1986, t. I, Przedmowa do drugiego wydania; O przestrzeni (§2-3)

Pojęcia, zagadnienia: „przewrót kopernikański” w filozofii Kanta; czyste formy oglądu (czas i przestrzeń); transcendentalizm; doświadczenie; intelekt a rozum; idee czystego rozumu; antynomie czystego rozumu;

11. Imperatyw kategoryczny

Immanuel Kant, Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić jako nauka, przeł. B. Bornstein, Warszawa 1960, 1993, Część trzecia, (do paragrafu 54).

Immanuel Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności (wydanie dowolne) [rozdział I: Przejście w zakresie moralności od pospolitego poznania rozumowego do poznania filozoficznego].

Pojęcia, zagadnienia: treść i rozwiązanie trzeciej antynomii czystego rozumu; wolność transcendentalna a wolność praktyczna; imperatyw kategoryczny.

12. Narodziny hermeneutyki

Z. Kuderowicz, Dilthey, Warszawa 1987 [s. 186-195, 204-213];

W. Dilthey, Powstanie hermeneutyki; Uzupełnienia z rękopisów, [w:] tenże, Pisma estetyczne, Warszawa 1982.

H.-G. Gadamer, Człowiek i język, Estetyka i hermeneutyka, Sztuka i naśladownictwo, [w:] tenże, Słowo, rozum, dzieje, Warszawa 1979.

Pojęcia, zagadnienia: historia hermeneutyki; idea poznania historycznego; hermeneutyka (szuka interpretacji); rozumienie; krąg hermeneutyczny metoda nauk humanistycznych; wyjaśnianie a rozumienie, koło.

13. Świat jako wola i przedstawienie

A. Schopenhauer, Świat jako wola i przedstawienie, tłum. J. Garewicz, Warszawa 1994, t. 1, s. 269-315

Pojęcia, zagadnienia: wola i przedstawienie (w filozofii Schopenhauera); idea Platońska/przedmiot sztuki (w filozofii Schopenhauera); rola sztuki w filozofii Schopenhauera.

14. Nadczłowiek

F. Nietzsche, O prawdzie i kłamstwie w pozamoralnym sensie, [w:] tegoż Pisma pozostałe 1862-1875, Kraków 1993

F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, (dowolne wydanie) [O trzech przemianach, O kazalnicach cnoty, O tysiącu i jednym celu, O wyzwoleniu, O widmie i zagadce, O starych i nowych tablicach, Ozdrowieniec].

Pojęcia, zagadnienia: Nietzsche o języku jako metaforze; logos i mit; nauka o nadczłowieku.

15. Kultura

Z. Freud, Kultura jako źródło cierpień [cz. I, II i III] (wydanie dowolne).

E. Cassirer, Klucz do natury człowieka: symbol; Definicja człowieka w kategoriach kultury [w:] tegoż, Esej o człowieku, tłum. A. Staniewska, Warszawa 1977, s. 77-83, 145-158.

Pojęcia, zagadnienia: formy symboliczne intuicja a poznanie rozumowe; id/ego/superego; kompensacja, przeniesienie; „kultura jako źródło cierpień”.

Zajęcia kończą się pisemnym egzaminem (test oraz pytania otwarte).

Nie dotyczy.