Dialekty języka polskiego
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 2500-PO-1Z-DIALJP |
Kod Erasmus / ISCED: |
(brak danych)
/
(0232) Literatura i językoznawstwo
|
Nazwa przedmiotu: | Dialekty języka polskiego |
Jednostka: | Wydział Humanistyczny |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
1.00
|
Język prowadzenia: | polski |
Wymagania wstępne: | Wymagania wstępne są zgodne z warunkami przyjęcia na Podyplomowe Studium Logopedii. Prowadzący zajęcia musi uwzględnić fakt, iż słuchaczami Studium są nie tylko absolwenci kierunków (specjalności) filologicznych, zwłaszcza polonistycznych, ale także innych humanistycznych i do ich wstępnych kompetencji dostosować program zajęć. |
Rodzaj przedmiotu: | przedmiot obowiązkowy |
Całkowity nakład pracy studenta: | Student otrzymuje 1 punkt ECTS: 10 godzin zajęć wykładowo-konwersatoryjnych i 10 godzin przygotowania do aktywnego w nich uczestnictwa 10 godzin pracy własnej słuchaczy, przygotowującej do egzaminu końcowego |
Efekty uczenia się - wiedza: | Podstawowa wiedza o systemach komunikacji językowej innych niż język literacki: dialektach, gwarach, żargonach... Wiedza i świadomość tego, że dialektalne (gwarowe) systemy komunikacji nie są gorsze od języka literackiego, ale inny jest zakres ich stosowania i inne funkcje społeczno-komunikacyjne Wiedza o różnicach między ortograficznym zapisem tekstu a zapisem fonetycznym (ortografia a fonetyka) (EUS_W01; EUS_W12; EUS_W 15) |
Efekty uczenia się - umiejętności: | Umiejętność odczytania oraz interpretacji tekstu mówionego (tekstowej realizacji fonicznej) zapisanego alfabetem fonetycznym. Umiejętność porównania tekstu gwarowego z literackim i zinterpretowania różnic (EUS_U18; EUS_U02) |
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne: | Kompetencje zawodowe pozwalające odróżnić wady wymowy pacjentów od możliwej wymowy dialektalnej lub gwarowej. Wskazuje regionalne i dialektalne zjawiska językowe znajdujące się poza normą właściwą dla polszczyzny ogólnej (EUS_K02; EUS_K03). |
Metody dydaktyczne: | Wykład Ćwiczenia Dyskusja |
Metody dydaktyczne podające: | - pogadanka |
Metody dydaktyczne poszukujące: | - ćwiczeniowa |
Skrócony opis: |
Kurs dialektologii polskiej ma uświadomić słuchaczom PSL, zwłaszcza niefilologom, że istnieją systemy komunikacji inne, niż język literacki - również takie, których nie da się zapisać stosując zasady polskiej ortografii. Kurs ma także przekonać słuchaczy, że gwara ucznia nie jest gorszym systemem komunikacji, niż język literacki; dlatego nie można jej dyskredytować, jednak jej użycie jest ograniczone do sytuacji nieformalnych i środowiskowo-rodzinnych. Słuchacze muszą mieć wiedzę na temat gwarowych źródeł błędów językowych i wad wymowy, muszą wiedzieć, że na przykład wymowa literackiego sz jako gwarowego s nie musi być wadą lub wynikać ze schorzenia artykulatorów, lecz może być gwarową realizacją cechy zwanej mazurzeniem. Logopedyczne diagnozowanie pacjenta oraz postępowanie terapeutyczne powinno wiązać się z językową diagnozą środowiska, w jakim uczeń był socjalizowany. |
Pełny opis: |
Słuchaczami Podyplomowego Studium Logopedii (PSL) są nie tylko absolwenci kierunków filologicznych (zwłaszcza polonistyki), którzy mają choćby pewną wiedzę o zróżnicowaniu terytorialnym polszczyzny, którzy zetknęli się z teorią i praktyką transkrypcji fonetycznej, którzy znają i rozumieją podstawowe pojęcia z zakresu dialektologii, a także mają wiedzę o uwarunkowaniach społecznych i środowiskowych rozwoju języka ucznia. 1. Dialekty i gwary - definicje, terminologia, kryteria podziału polskiego obszaru dialektalnego (mazurzenie oraz fonetyka międzywyrazowa), zróżnicowanie dialektalne i gwarowe obszaru Polski (na podstawie map atlasowych) 2. Standardowy zapis fonetyczny polskich tekstów gwarowych (teoria i praktyka; ortografia a fonetyka, język mówiony a język pisany; fonetyczny zapis języka literackiego a zapis wymowy gwarowej i dialektalnej); 3. Omówienie wybranych zjawisk gwarowych (akcent wyrazowy; fonetyka międzywyrazowa; szeregi s - ś - sz, z - ź - ż, c - ć - cz, dz - dź - dż; wymowa rz; wymowa ł; wygłosowe -ch; nagłosowe ja-, ra-; spółgłoski miękkie wargowe; rozpodobnienia spółgłosek; spółgłoski protetyczne; samogłoski nosowe; wymowa u; wymowa o; wymowa i//y; pochylone o; pochylone a; pochylone e; liczba podwójna; kategoria męskoosobowości; stopień najwyższy przymiotnika (na-, naj-, nej-); końcówka 1. os. l. mn. cz. ter. (-my, -m, -wa, -ma, -me); czas przyszły; ślady aorystu; elementy gwarowej składni; dialektalne różnice leksykalne…). 4. Charakterystyka poszczególnych dialektów (Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze, Pomorze) oraz wybranych gwar ludowych. 5. Zajęcia praktyczne z wybranymi tekstami gwarowymi, zapisanymi transkrypcją fonetyczną i półfonetyczną. Czytanie tekstów gwarowych oraz interpretacja cech gwarowych, zestawianie ich i porównywanie z polszczyzną ogólną, ze standardową wymową literacką. 6. Refleksja na temat: wymowa gwarowa a wady wymowy. |
Literatura: |
1. Do wyboru jeden podręcznik z zakresu dialektologii: a. B. Bartnicka-Dąbkowska, Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej z ćwiczeniami, Warszawa 1559; b. K. Dejna, Dialekty polskie, Wrocław 1973 i n. c. S. Urbańczyk, Zarys dialektologii polskiej (różne wydania) 2. A. Czesak, J. Okoniowa, J. Waniakowa, Standard zapisu fonetycznego polskich tekstów gwarowych, Kraków 2004 3. S. Dubisz, H. Karaś, N. Kolis, Dialekty i gwary polskie. Leksykon Omegi, Warszawa 1993 4. Zapoznać się z dowolnym atlasem gwarowym. Ustalić sposoby i metody mapowania cech gwarowych. Umieć wyjaśnić takie pojęcia, jak: izoglosy, izofony, izoleksy itp. 5. Zapozanć się z opracowaniem własnej gwary lub dialektu, względnie gwary lub dialektu, w którym pracuje nauczyciel - logopeda. 6. Zapoznać się z publikacją: K. Czarnecka, T. Zgółkowa, Słownik gwary uczniowskiej. |
Metody i kryteria oceniania: |
Zajęcia odbywają się w kilku blokach, dlatego niecelowe jest ustalanie np. zasad usprawiedliwiania lub dodatkowego zaliczania nieobecności. Szczególny nacisk na egzaminie - pisemnym lub ustnym (forma egzaminu do ustalenia ze słuchaczami) - zostanie położony na sprawdzenie wiedzy z zakresu podstawowych dialektów oraz gwary najbliższe środowisku, w jakim funkcjonuje konkretny nauczyciel - logopeda oraz jego potencjalni pacjenci i podopieczni. |
Praktyki zawodowe: |
Praktyki zawodowe nie są związane z konkretnym przedmiotem, lecz z typem studiów. |
Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2021/22" (zakończony)
Okres: | 2021-10-01 - 2022-02-20 |
Przejdź do planu
PN WT ŚR CZ PT |
Typ zajęć: |
Konwersatorium, 10 godzin
|
|
Koordynatorzy: | Joanna Kamper-Warejko, Joanna Kulwicka-Kamińska | |
Prowadzący grup: | Joanna Kamper-Warejko | |
Lista studentów: | (nie masz dostępu) | |
Zaliczenie: |
Przedmiot -
Egzamin
Konwersatorium - Egzamin |
|
Skrócony opis: |
Kurs dialektologii polskiej ma uświadomić słuchaczom PSL, zwłaszcza niefilologom, że istnieją systemy komunikacji inne, niż język literacki - również takie, których nie da się zapisać stosując zasady polskiej ortografii. Kurs ma także przekonać słuchaczy, że gwara ucznia nie jest gorszym systemem komunikacji, niż język literacki; dlatego nie można jej dyskredytować, jednak jej użycie jest ograniczone do sytuacji nieformalnych i środowiskowo-rodzinnych. Słuchacze muszą mieć wiedzę na temat gwarowych źródeł błędów językowych i wad wymowy, muszą wiedzieć, że na przykład wymowa literackiego sz jako gwarowego s nie musi być wadą lub wynikać ze schorzenia artykulatorów, lecz może być gwarową realizacją cechy zwanej mazurzeniem. Logopedyczne diagnozowanie pacjenta oraz postępowanie terapeutyczne powinno wiązać się z językową diagnozą środowiska, w jakim uczeń był socjalizowany. |
|
Pełny opis: |
1. Dialekty i gwary - definicje, terminologia, kryteria podziału polskiego obszaru dialektalnego (mazurzenie oraz fonetyka międzywyrazowa), zróżnicowanie dialektalne i gwarowe obszaru Polski (na podstawie map atlasowych) 2. Standardowy zapis fonetyczny polskich tekstów gwarowych (teoria i praktyka; ortografia a fonetyka, język mówiony a język pisany; fonetyczny zapis języka literackiego a zapis wymowy gwarowej i dialektalnej); 3. Omówienie wybranych zjawisk gwarowych (akcent wyrazowy; fonetyka międzywyrazowa; szeregi s - ś - sz, z - ź - ż, c - ć - cz, dz - dź - dż; wymowa rz; wymowa ł; wygłosowe -ch; nagłosowe ja-, ra-; spółgłoski miękkie wargowe; rozpodobnienia spółgłosek; spółgłoski protetyczne; samogłoski nosowe; wymowa u; wymowa o; wymowa i//y; pochylone o; pochylone a; pochylone e; liczba podwójna; kategoria męskoosobowości; stopień najwyższy przymiotnika (na-, naj-, nej-); końcówka 1. os. l. mn. cz. ter. (-my, -m, -wa, -ma, -me); czas przyszły; ślady aorystu; elementy gwarowej składni; dialektalne różnice leksykalne…). 4. Charakterystyka poszczególnych dialektów (Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze, Pomorze) oraz wybranych gwar ludowych. 5. Zajęcia praktyczne z wybranymi tekstami gwarowymi, zapisanymi transkrypcją fonetyczną i półfonetyczną. Czytanie tekstów gwarowych oraz interpretacja cech gwarowych, zestawianie ich i porównywanie z polszczyzną ogólną, ze standardową wymową literacką. |
|
Literatura: |
1. Do wyboru jeden podręcznik z zakresu dialektologii: a. B. Bartnicka-Dąbkowska, Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej z ćwiczeniami, Warszawa 1559; b. K. Dejna, Dialekty polskie, Wrocław 1973 i n. c. S. Urbańczyk, Zarys dialektologii polskiej (różne wydania) 2. A. Czesak, J. Okoniowa, J. Waniakowa, Standard zapisu fonetycznego polskich tekstów gwarowych, Kraków 2004 3. S. Dubisz, H. Karaś, N. Kolis, Dialekty i gwary polskie. Leksykon Omegi, Warszawa 1993 . Zapoznać się z dowolnym atlasem gwarowym. Ustalić sposoby i metody mapowania cech gwarowych. Umieć wyjaśnić takie pojęcia, jak: izoglosy, izofony, izoleksy itp. 2. Zapozanć się z opracowaniem własnej gwary lub dialektu, względnie gwary lub dialektu najbliższego. |
|
Uwagi: |
Szczególny nacisk na egzaminie zostanie położony na gwary najbliższe środowisku, w jakim funkcjonuje konkretny nauczyciel logopeda oraz jego potencjalni pacjenci i podopieczni. |
Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)
Okres: | 2023-10-01 - 2024-02-19 |
Przejdź do planu
PN WT ŚR CZ PT |
Typ zajęć: |
Konwersatorium, 10 godzin
|
|
Koordynatorzy: | Joanna Kamper-Warejko, Joanna Kulwicka-Kamińska | |
Prowadzący grup: | Joanna Kamper-Warejko | |
Lista studentów: | (nie masz dostępu) | |
Zaliczenie: |
Przedmiot -
Egzamin
Konwersatorium - Egzamin |
|
Skrócony opis: |
Kurs dialektologii polskiej ma uświadomić słuchaczom PSL, zwłaszcza niefilologom, że istnieją systemy komunikacji inne, niż język literacki - również takie, których nie da się zapisać stosując zasady polskiej ortografii. Kurs ma także przekonać słuchaczy, że gwara ucznia nie jest gorszym systemem komunikacji, niż język literacki; dlatego nie można jej dyskredytować, jednak jej użycie jest ograniczone do sytuacji nieformalnych i środowiskowo-rodzinnych. Słuchacze muszą mieć wiedzę na temat gwarowych źródeł błędów językowych i wad wymowy, muszą wiedzieć, że na przykład wymowa literackiego sz jako gwarowego s nie musi być wadą lub wynikać ze schorzenia artykulatorów, lecz może być gwarową realizacją cechy zwanej mazurzeniem. Logopedyczne diagnozowanie pacjenta oraz postępowanie terapeutyczne powinno wiązać się z językową diagnozą środowiska, w jakim uczeń był socjalizowany. |
|
Pełny opis: |
1. Dialekty i gwary - definicje, terminologia, kryteria podziału polskiego obszaru dialektalnego (mazurzenie oraz fonetyka międzywyrazowa), zróżnicowanie dialektalne i gwarowe obszaru Polski (na podstawie map atlasowych) 2. Standardowy zapis fonetyczny polskich tekstów gwarowych (teoria i praktyka; ortografia a fonetyka, język mówiony a język pisany; fonetyczny zapis języka literackiego a zapis wymowy gwarowej i dialektalnej); 3. Omówienie wybranych zjawisk gwarowych (akcent wyrazowy; fonetyka międzywyrazowa; szeregi s - ś - sz, z - ź - ż, c - ć - cz, dz - dź - dż; wymowa rz; wymowa ł; wygłosowe -ch; nagłosowe ja-, ra-; spółgłoski miękkie wargowe; rozpodobnienia spółgłosek; spółgłoski protetyczne; samogłoski nosowe; wymowa u; wymowa o; wymowa i//y; pochylone o; pochylone a; pochylone e; liczba podwójna; kategoria męskoosobowości; stopień najwyższy przymiotnika (na-, naj-, nej-); końcówka 1. os. l. mn. cz. ter. (-my, -m, -wa, -ma, -me); czas przyszły; ślady aorystu; elementy gwarowej składni; dialektalne różnice leksykalne…). 4. Charakterystyka poszczególnych dialektów (Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze, Pomorze) oraz wybranych gwar ludowych. 5. Zajęcia praktyczne z wybranymi tekstami gwarowymi, zapisanymi transkrypcją fonetyczną i półfonetyczną. Czytanie tekstów gwarowych oraz interpretacja cech gwarowych, zestawianie ich i porównywanie z polszczyzną ogólną, ze standardową wymową literacką. |
|
Literatura: |
1. Do wyboru jeden podręcznik z zakresu dialektologii: a. B. Bartnicka-Dąbkowska, Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej z ćwiczeniami, Warszawa 1559; b. K. Dejna, Dialekty polskie, Wrocław 1973 i n. c. S. Urbańczyk, Zarys dialektologii polskiej (różne wydania) 2. A. Czesak, J. Okoniowa, J. Waniakowa, Standard zapisu fonetycznego polskich tekstów gwarowych, Kraków 2004 3. S. Dubisz, H. Karaś, N. Kolis, Dialekty i gwary polskie. Leksykon Omegi, Warszawa 1993 . Zapoznać się z dowolnym atlasem gwarowym. Ustalić sposoby i metody mapowania cech gwarowych. Umieć wyjaśnić takie pojęcia, jak: izoglosy, izofony, izoleksy itp. 2. Zapozanć się z opracowaniem własnej gwary lub dialektu, względnie gwary lub dialektu najbliższego. |
|
Uwagi: |
Szczególny nacisk na egzaminie zostanie położony na gwary najbliższe środowisku, w jakim funkcjonuje konkretny nauczyciel logopeda oraz jego potencjalni pacjenci i podopieczni. |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.