Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Dialekty języka polskiego

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2500-PO-1Z-DIALJP
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0232) Literatura i językoznawstwo Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Dialekty języka polskiego
Jednostka: Wydział Humanistyczny
Grupy:
Punkty ECTS i inne: 1.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

Wymagania wstępne są zgodne z warunkami przyjęcia na Podyplomowe Studium Logopedii. Prowadzący zajęcia musi uwzględnić fakt, iż słuchaczami Studium są nie tylko absolwenci kierunków (specjalności) filologicznych, zwłaszcza polonistycznych, ale także innych humanistycznych i do ich wstępnych kompetencji dostosować program zajęć.

Rodzaj przedmiotu:

przedmiot obowiązkowy

Całkowity nakład pracy studenta:

Student otrzymuje 1 punkt ECTS:

10 godzin zajęć wykładowo-konwersatoryjnych i 10 godzin przygotowania do aktywnego w nich uczestnictwa

10 godzin pracy własnej słuchaczy, przygotowującej do egzaminu końcowego

Efekty uczenia się - wiedza:

Podstawowa wiedza o systemach komunikacji językowej innych niż język literacki: dialektach, gwarach, żargonach...

Wiedza i świadomość tego, że dialektalne (gwarowe) systemy komunikacji nie są gorsze od języka literackiego, ale inny jest zakres ich stosowania i inne funkcje społeczno-komunikacyjne

Wiedza o różnicach między ortograficznym zapisem tekstu a zapisem fonetycznym (ortografia a fonetyka) (EUS_W01; EUS_W12; EUS_W 15)

Efekty uczenia się - umiejętności:

Umiejętność odczytania oraz interpretacji tekstu mówionego (tekstowej realizacji fonicznej) zapisanego alfabetem fonetycznym. Umiejętność porównania tekstu gwarowego z literackim i zinterpretowania różnic (EUS_U18; EUS_U02)


Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

Kompetencje zawodowe pozwalające odróżnić wady wymowy pacjentów od możliwej wymowy dialektalnej lub gwarowej.

Wskazuje regionalne i dialektalne zjawiska językowe znajdujące się poza normą właściwą dla polszczyzny ogólnej (EUS_K02; EUS_K03).


Metody dydaktyczne:

Wykład

Ćwiczenia

Dyskusja

Metody dydaktyczne podające:

- pogadanka
- wykład konwersatoryjny

Metody dydaktyczne poszukujące:

- ćwiczeniowa

Skrócony opis:

Kurs dialektologii polskiej ma uświadomić słuchaczom PSL, zwłaszcza niefilologom, że istnieją systemy komunikacji inne, niż język literacki - również takie, których nie da się zapisać stosując zasady polskiej ortografii. Kurs ma także przekonać słuchaczy, że gwara ucznia nie jest gorszym systemem komunikacji, niż język literacki; dlatego nie można jej dyskredytować, jednak jej użycie jest ograniczone do sytuacji nieformalnych i środowiskowo-rodzinnych. Słuchacze muszą mieć wiedzę na temat gwarowych źródeł błędów językowych i wad wymowy, muszą wiedzieć, że na przykład wymowa literackiego sz jako gwarowego s nie musi być wadą lub wynikać ze schorzenia artykulatorów, lecz może być gwarową realizacją cechy zwanej mazurzeniem. Logopedyczne diagnozowanie pacjenta oraz postępowanie terapeutyczne powinno wiązać się z językową diagnozą środowiska, w jakim uczeń był socjalizowany.

Pełny opis:

Słuchaczami Podyplomowego Studium Logopedii (PSL) są nie tylko absolwenci kierunków filologicznych (zwłaszcza polonistyki), którzy mają choćby pewną wiedzę o zróżnicowaniu terytorialnym polszczyzny, którzy zetknęli się z teorią i praktyką transkrypcji fonetycznej, którzy znają i rozumieją podstawowe pojęcia z zakresu dialektologii, a także mają wiedzę o uwarunkowaniach społecznych i środowiskowych rozwoju języka ucznia.

1. Dialekty i gwary - definicje, terminologia, kryteria podziału polskiego obszaru dialektalnego (mazurzenie oraz fonetyka międzywyrazowa), zróżnicowanie dialektalne i gwarowe obszaru Polski (na podstawie map atlasowych)

2. Standardowy zapis fonetyczny polskich tekstów gwarowych (teoria i praktyka; ortografia a fonetyka, język mówiony a język pisany; fonetyczny zapis języka literackiego a zapis wymowy gwarowej i dialektalnej);

3. Omówienie wybranych zjawisk gwarowych (akcent wyrazowy; fonetyka międzywyrazowa; szeregi s - ś - sz, z - ź - ż, c - ć - cz, dz - dź - dż; wymowa rz; wymowa ł; wygłosowe -ch; nagłosowe ja-, ra-; spółgłoski miękkie wargowe; rozpodobnienia spółgłosek; spółgłoski protetyczne; samogłoski nosowe; wymowa u; wymowa o; wymowa i//y; pochylone o; pochylone a; pochylone e; liczba podwójna; kategoria męskoosobowości; stopień najwyższy przymiotnika (na-, naj-, nej-); końcówka 1. os. l. mn. cz. ter. (-my, -m, -wa, -ma, -me); czas przyszły; ślady aorystu; elementy gwarowej składni; dialektalne różnice leksykalne…).

4. Charakterystyka poszczególnych dialektów (Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze, Pomorze) oraz wybranych gwar ludowych.

5. Zajęcia praktyczne z wybranymi tekstami gwarowymi, zapisanymi transkrypcją fonetyczną i półfonetyczną. Czytanie tekstów gwarowych oraz interpretacja cech gwarowych, zestawianie ich i porównywanie z polszczyzną ogólną, ze standardową wymową literacką.

6. Refleksja na temat: wymowa gwarowa a wady wymowy.

Literatura:

1. Do wyboru jeden podręcznik z zakresu dialektologii:

a. B. Bartnicka-Dąbkowska, Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej z ćwiczeniami, Warszawa 1559;

b. K. Dejna, Dialekty polskie, Wrocław 1973 i n.

c. S. Urbańczyk, Zarys dialektologii polskiej (różne wydania)

2. A. Czesak, J. Okoniowa, J. Waniakowa, Standard zapisu fonetycznego polskich tekstów gwarowych, Kraków 2004

3. S. Dubisz, H. Karaś, N. Kolis, Dialekty i gwary polskie. Leksykon Omegi, Warszawa 1993

4. Zapoznać się z dowolnym atlasem gwarowym. Ustalić sposoby i metody mapowania cech gwarowych. Umieć wyjaśnić takie pojęcia, jak: izoglosy, izofony, izoleksy itp.

5. Zapozanć się z opracowaniem własnej gwary lub dialektu, względnie gwary lub dialektu, w którym pracuje nauczyciel - logopeda.

6. Zapoznać się z publikacją: K. Czarnecka, T. Zgółkowa, Słownik gwary uczniowskiej.

Metody i kryteria oceniania:

Zajęcia odbywają się w kilku blokach, dlatego niecelowe jest ustalanie np. zasad usprawiedliwiania lub dodatkowego zaliczania nieobecności.

Szczególny nacisk na egzaminie - pisemnym lub ustnym (forma egzaminu do ustalenia ze słuchaczami) - zostanie położony na sprawdzenie wiedzy z zakresu podstawowych dialektów oraz gwary najbliższe środowisku, w jakim funkcjonuje konkretny nauczyciel - logopeda oraz jego potencjalni pacjenci i podopieczni.

Praktyki zawodowe:

Praktyki zawodowe nie są związane z konkretnym przedmiotem, lecz z typem studiów.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2021/22" (zakończony)

Okres: 2021-10-01 - 2022-02-20
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 10 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Joanna Kamper-Warejko, Joanna Kulwicka-Kamińska
Prowadzący grup: Joanna Kamper-Warejko
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Egzamin
Konwersatorium - Egzamin
Skrócony opis:

Kurs dialektologii polskiej ma uświadomić słuchaczom PSL, zwłaszcza niefilologom, że istnieją systemy komunikacji inne, niż język literacki - również takie, których nie da się zapisać stosując zasady polskiej ortografii. Kurs ma także przekonać słuchaczy, że gwara ucznia nie jest gorszym systemem komunikacji, niż język literacki; dlatego nie można jej dyskredytować, jednak jej użycie jest ograniczone do sytuacji nieformalnych i środowiskowo-rodzinnych. Słuchacze muszą mieć wiedzę na temat gwarowych źródeł błędów językowych i wad wymowy, muszą wiedzieć, że na przykład wymowa literackiego sz jako gwarowego s nie musi być wadą lub wynikać ze schorzenia artykulatorów, lecz może być gwarową realizacją cechy zwanej mazurzeniem. Logopedyczne diagnozowanie pacjenta oraz postępowanie terapeutyczne powinno wiązać się z językową diagnozą środowiska, w jakim uczeń był socjalizowany.

Pełny opis:

1. Dialekty i gwary - definicje, terminologia, kryteria podziału polskiego obszaru dialektalnego (mazurzenie oraz fonetyka międzywyrazowa), zróżnicowanie dialektalne i gwarowe obszaru Polski (na podstawie map atlasowych)

2. Standardowy zapis fonetyczny polskich tekstów gwarowych (teoria i praktyka; ortografia a fonetyka, język mówiony a język pisany; fonetyczny zapis języka literackiego a zapis wymowy gwarowej i dialektalnej);

3. Omówienie wybranych zjawisk gwarowych (akcent wyrazowy; fonetyka międzywyrazowa; szeregi s - ś - sz, z - ź - ż, c - ć - cz, dz - dź - dż; wymowa rz; wymowa ł; wygłosowe -ch; nagłosowe ja-, ra-; spółgłoski miękkie wargowe; rozpodobnienia spółgłosek; spółgłoski protetyczne; samogłoski nosowe; wymowa u; wymowa o; wymowa i//y; pochylone o; pochylone a; pochylone e; liczba podwójna; kategoria męskoosobowości; stopień najwyższy przymiotnika (na-, naj-, nej-); końcówka 1. os. l. mn. cz. ter. (-my, -m, -wa, -ma, -me); czas przyszły; ślady aorystu; elementy gwarowej składni; dialektalne różnice leksykalne…).

4. Charakterystyka poszczególnych dialektów (Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze, Pomorze) oraz wybranych gwar ludowych.

5. Zajęcia praktyczne z wybranymi tekstami gwarowymi, zapisanymi transkrypcją fonetyczną i półfonetyczną. Czytanie tekstów gwarowych oraz interpretacja cech gwarowych, zestawianie ich i porównywanie z polszczyzną ogólną, ze standardową wymową literacką.

Literatura:

1. Do wyboru jeden podręcznik z zakresu dialektologii:

a. B. Bartnicka-Dąbkowska, Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej z ćwiczeniami, Warszawa 1559;

b. K. Dejna, Dialekty polskie, Wrocław 1973 i n.

c. S. Urbańczyk, Zarys dialektologii polskiej (różne wydania)

2. A. Czesak, J. Okoniowa, J. Waniakowa, Standard zapisu fonetycznego polskich tekstów gwarowych, Kraków 2004

3. S. Dubisz, H. Karaś, N. Kolis, Dialekty i gwary polskie. Leksykon Omegi, Warszawa 1993

. Zapoznać się z dowolnym atlasem gwarowym. Ustalić sposoby i metody mapowania cech gwarowych. Umieć wyjaśnić takie pojęcia, jak: izoglosy, izofony, izoleksy itp.

2. Zapozanć się z opracowaniem własnej gwary lub dialektu, względnie gwary lub dialektu najbliższego.

Uwagi:

Szczególny nacisk na egzaminie zostanie położony na gwary najbliższe środowisku, w jakim funkcjonuje konkretny nauczyciel logopeda oraz jego potencjalni pacjenci i podopieczni.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)

Okres: 2023-10-01 - 2024-02-19
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 10 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Joanna Kamper-Warejko, Joanna Kulwicka-Kamińska
Prowadzący grup: Joanna Kamper-Warejko
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Egzamin
Konwersatorium - Egzamin
Skrócony opis:

Kurs dialektologii polskiej ma uświadomić słuchaczom PSL, zwłaszcza niefilologom, że istnieją systemy komunikacji inne, niż język literacki - również takie, których nie da się zapisać stosując zasady polskiej ortografii. Kurs ma także przekonać słuchaczy, że gwara ucznia nie jest gorszym systemem komunikacji, niż język literacki; dlatego nie można jej dyskredytować, jednak jej użycie jest ograniczone do sytuacji nieformalnych i środowiskowo-rodzinnych. Słuchacze muszą mieć wiedzę na temat gwarowych źródeł błędów językowych i wad wymowy, muszą wiedzieć, że na przykład wymowa literackiego sz jako gwarowego s nie musi być wadą lub wynikać ze schorzenia artykulatorów, lecz może być gwarową realizacją cechy zwanej mazurzeniem. Logopedyczne diagnozowanie pacjenta oraz postępowanie terapeutyczne powinno wiązać się z językową diagnozą środowiska, w jakim uczeń był socjalizowany.

Pełny opis:

1. Dialekty i gwary - definicje, terminologia, kryteria podziału polskiego obszaru dialektalnego (mazurzenie oraz fonetyka międzywyrazowa), zróżnicowanie dialektalne i gwarowe obszaru Polski (na podstawie map atlasowych)

2. Standardowy zapis fonetyczny polskich tekstów gwarowych (teoria i praktyka; ortografia a fonetyka, język mówiony a język pisany; fonetyczny zapis języka literackiego a zapis wymowy gwarowej i dialektalnej);

3. Omówienie wybranych zjawisk gwarowych (akcent wyrazowy; fonetyka międzywyrazowa; szeregi s - ś - sz, z - ź - ż, c - ć - cz, dz - dź - dż; wymowa rz; wymowa ł; wygłosowe -ch; nagłosowe ja-, ra-; spółgłoski miękkie wargowe; rozpodobnienia spółgłosek; spółgłoski protetyczne; samogłoski nosowe; wymowa u; wymowa o; wymowa i//y; pochylone o; pochylone a; pochylone e; liczba podwójna; kategoria męskoosobowości; stopień najwyższy przymiotnika (na-, naj-, nej-); końcówka 1. os. l. mn. cz. ter. (-my, -m, -wa, -ma, -me); czas przyszły; ślady aorystu; elementy gwarowej składni; dialektalne różnice leksykalne…).

4. Charakterystyka poszczególnych dialektów (Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze, Pomorze) oraz wybranych gwar ludowych.

5. Zajęcia praktyczne z wybranymi tekstami gwarowymi, zapisanymi transkrypcją fonetyczną i półfonetyczną. Czytanie tekstów gwarowych oraz interpretacja cech gwarowych, zestawianie ich i porównywanie z polszczyzną ogólną, ze standardową wymową literacką.

Literatura:

1. Do wyboru jeden podręcznik z zakresu dialektologii:

a. B. Bartnicka-Dąbkowska, Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej z ćwiczeniami, Warszawa 1559;

b. K. Dejna, Dialekty polskie, Wrocław 1973 i n.

c. S. Urbańczyk, Zarys dialektologii polskiej (różne wydania)

2. A. Czesak, J. Okoniowa, J. Waniakowa, Standard zapisu fonetycznego polskich tekstów gwarowych, Kraków 2004

3. S. Dubisz, H. Karaś, N. Kolis, Dialekty i gwary polskie. Leksykon Omegi, Warszawa 1993

. Zapoznać się z dowolnym atlasem gwarowym. Ustalić sposoby i metody mapowania cech gwarowych. Umieć wyjaśnić takie pojęcia, jak: izoglosy, izofony, izoleksy itp.

2. Zapozanć się z opracowaniem własnej gwary lub dialektu, względnie gwary lub dialektu najbliższego.

Uwagi:

Szczególny nacisk na egzaminie zostanie położony na gwary najbliższe środowisku, w jakim funkcjonuje konkretny nauczyciel logopeda oraz jego potencjalni pacjenci i podopieczni.

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)