Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Podstawy morfoskładni języka polskiego

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2500-PO-1Z-PODMORFJP
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0232) Literatura i językoznawstwo Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Podstawy morfoskładni języka polskiego
Jednostka: Wydział Humanistyczny
Grupy:
Punkty ECTS i inne: 2.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

Student ma podstawową wiedzę z nauki o języku.

Rodzaj przedmiotu:

przedmiot obligatoryjny

Całkowity nakład pracy studenta:

Godziny kontaktowe: konwersatorium - 20 godz. (1 ECTS)

Praca własna studenta:

- przygotowanie do zajęć (0,5 ECTS)

- przygotowanie do egzaminu (0,5 ECTS)


Efekty uczenia się - wiedza:

EUS_W01; EUS_W01; EUS_W12; EUS_W13; EUS_W14; EUS_W15; EUS_W16

Student zna podstawy morfoskładni:

- zna terminologię z zakresu morfologii i składni;

- zna budowę i sposób powstawania derywatów;

- zna budowę rozmaitych form fleksyjnych (rzeczowników, przymiotników, czasowników i liczebników);

- potrafi identyfikować różnorodne formy wyrazowe należące do paradygmatu czasowników, w szczególności odróżnia formy fleksyjne od afleksyjnych i aglutynacyjnych;

- właściwie interpretuje kategorię rodzaju we współczesnej polszczyźnie - jako kategorię fleksyjną leksemów czasownikowych, przymiotnikowych i liczebnikowych, jako kategorię selektywną leksemów rzeczownikowych;

- potrafi scharakteryzować ciągi czasownikowych wrostków tematycznych i na ich podstawie określić grupy tematowe czasowników polskich zgodnie z ujęciem J. Tokarskiego;

- zna podstawową terminologię związaną ze składniowym opisem polszczyzny.


Efekty uczenia się - umiejętności:

EUS_U02; EUS_U03; EUS_U04; EUS_U05; EUS_U09

Student potrafi przeprowadzić analizę słowotwórczą, fleksyjną i składniową:

- właściwie interpretuje dowolne formy wyrazowe pojawiające się we współczesnych tekstach polskich, w szczególności poprawnie interpretuje formy wielosegmentowe oraz konstrukcje składniowe;

- interpretuje i opisuje związki gramatyczne;

- opisuje podstawowe mechanizmy leżące u podstaw tworzenia zdań języka polskiego,

- potrafi wykorzystać wiedzę z zakresu morfoskładni przy ocenie poprawności form wyrazowych.


Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

Student jest kreatywny i dba o swój rozwój zawodowy, zapoznaje się literaturą, śledzi zmiany w języku EUS_K03

Metody dydaktyczne podające:

- opis
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny

Metody dydaktyczne poszukujące:

- ćwiczeniowa
- klasyczna metoda problemowa

Skrócony opis:

Proponowany przedmiot służy uwidocznieniu relacji istniejącej pomiędzy dwoma poziomami opisu języka - morfologią i składnią. Pierwsza z nich generuje komponenty proste stanowiące budulec złożonych struktur składniowych, druga natomiast ogranicza swobodę form morfologicznych przez wybór określonego morfemu.

Pełny opis:

Rozważania z zakresu morfoskładni zmierzają do ukazania zależności pomiędzy dwoma podejściami do opisu relacji wewnątrz systemu językowego - porządkiem paradygmatycznym i syntagmatycznym. Ogół poruszanych zagadnień służy tym samym pokazaniu uzgodnień realizowanych na przecięciu obu porządków. W sposób szczególny uwaga słuchaczy koncentruje się na kilku zagadnieniach:

1) Rozważa się podstawowe jednostki podsystemu morfologicznego - morfemy i morfy; omawia się procedury ich wyodrębniania oraz klasyfikowania; charakteryzuje się reguły łączenia morfemów różnych klas; zarysowuje się klasyfikację kategorii fleksyjnych i buduje się opozycje w poszczególnych klasach;

2) Ustala się procedury wyodrębniania jednostek leksykalnych służących do budowania złożonych struktur składniowych; omawia się pojęcie wielosegmentowej jednostki języka; dąży się do ukazania zależności pomiędzy odmiennością leksemu a jego złożonością morfologiczną;

3) Wprowadza się podstawowe pojęcia składniowego opisu polszczyzny; ustala się granice zdania; dąży się do ukazania zależności pomiędzy strukturyzacją składników zdania a motywacją wyboru morfemów gramatycznych; ukazuje się granice pomiędzy dopuszczającymi podzielność składniową składnikami bezpośrednimi a niepodzielnymi składniowo (choć bardzo często morfologicznie) składnikami terminalnymi;

4) Wprowadza się pojęcie akomodacji i jej wpływu na tworzenie grup składniowych; ukazuje się złożoność relacji akomodacyjnych pomiędzy komponentami grup składniowych oraz pomiędzy wyrażeniami należącymi do różnych grup składniowych; ukazuje się przykłady akomodacji wzajemnej oraz determinację wartości kategorii morfologicznych niezależnych składniowo;

5) Rozważa się problem konotacji i jej roli w tworzeniu zdań; podejmuje się wątek relacji pomiędzy grupą a zdaniem; pokazuje się zależność między grupą, frazą a zdaniem; kulminacyjnym elementem zajęć jest pojęcie schematu zdaniowego; pokazuje się m.in. sposób łączenia składników oraz uzgodnienia morfologiczne pomiędzy frazami konotowanymi.

Literatura:

1. Bańko M., 2002, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa.

2. Bobrowski I., 2005, Składniowy model polszczyzny, Kraków.

3. Bogusławski A., 1976, O Zasadach rejestracji jednostek języka, Poradnik Językowy, z. 8, s. 356-364.

4. Gramatyka opisowa. Materiały do ćwiczeń. Seria druga. Opracowania, skrypt UW, pod red. D. Kopcińskiej, wyd. 3. rozszerzone, Warszawa 1996.

5. Grzegorczykowa R. 1996, Wykłady z polskiej składni, Warszawa (lub następne).

6. Klebanowska B., 1987, Kategorie gramatyczne w GWJP, [w:] Studia gramatyczne VIII, Wrocław.

7. Nagórko A., 1998, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa (rozdział Składnia).

8. Saloni Z., 1974, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, [w:] „Język Polski” LIV, Kraków, z. 1. i 2.

9. Saloni Z., 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, [w:] Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław, s. 52-64.

10. Saloni Z., 1992, Co istnieje, a co nie istnieje we fleksji polskiej, „Prace Filologiczne” XXXVII, Warszawa, s. 75-87.

11. Saloni Z., 2000, Wstęp do koniugacji, Olsztyn.

12. Saloni Z., Świdziński M., 1997, Składnia współczesnego języka polskiego, wyd. IV, Warszawa.

13. Wróbel H., 2001, Gramatyka języka polskiego, Kraków.

Metody i kryteria oceniania:

Przedmiot kończący się egzaminem, podczas którego sprawdzana jest znajomość wprowadzonych pojęć oraz umiejętność praktycznej analizy morfoskładniowej.

Praktyki zawodowe:

Brak

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)

Okres: 2023-10-01 - 2024-02-19
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 20 godzin, 30 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Izabela Duraj-Nowosielska, Joanna Kulwicka-Kamińska
Prowadzący grup: Izabela Duraj-Nowosielska
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Egzamin
Konwersatorium - Egzamin
Skrócony opis:

Na zajęciach wprowadzane są podstawowe pojęcia z zakresu morfologii (słowotwórstwa i fleksji) oraz składni. Analiza językowa koncentruje się zwłaszcza wokół problemów z pogranicza składni i morfologii.

Pełny opis:

1. Podsystemy języka – działy gramatyki. Morfem, morfologia.

2. Podstawy słowotwórstwa. Analiza formalna derywatów.

3. Analiza znaczeniowa derywatów. Ćwiczenia z analizy słowotwórczej.

4. Wprowadzenie do fleksji: wyraz tekstowy − forma wyrazowa − leksem. Budowa słowoform: temat fleksyjny + wykładnik funkcji gramatycznych. Typy konstrukcji fleksyjnych. Fleksja paradygmatyczna i funkcjonalna. Wprowadzenie do fleksji paradygmatycznej.

5. Fleksja paradygmatyczna imienna: konstrukcje syntetyczne; alternacje w temacie (alomorfy); tematy skrócone, rozszerzone, supletywne; grupy deklinacyjne w ujęciu J. Tokarskiego; motywacja końcówek rzeczownikowych. Odmiana przymiotników. Fleksja paradygmatyczna werbalna: konstrukcje syntetyczne, analityczne i aglutynacyjne; przyrostki tematyczne; grupy koniugacyjne w ujęciu J. Tokarskiego.

6. Fleksja funkcjonalna. Kategorie gramatyczne werbalne i imienne. Kategorie modulujące − słownikowe i fleksyjne. Problem stopnia przymiotników, rodzaju rzeczowników, strony i aspektu czasowników. Czasowniki tzw. defektywne. Podział leksemów na części mowy według kryterium fleksyjno-składniowego.

7. Kategorie selektywne i akomodacje składniowe. Ćwiczenia z analizy morfologiczno-składniowej.

8. Ćwiczenia z analizy morfologiczno-składniowej cd.

9. Walencja predykatów a konotacja składniowa. Konotacja podrzędnika, niepodrzędnika i współskładnika. Zdanie jądrowe i jego przekształcenia. Typy fraz. Schematy składniowe.

10. ZALICZENIE (moodle)

Literatura:

Bańko M., Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2004.

Bogusławski A., O zasadach rejestracji jednostek języka, "Poradnik Językowy" 1976, z. 8, s. 356-364.

Nagórko A., Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 1998.

Saloni Z., Co istnieje, a co nie istnieje we fleksji polskiej, „Prace Filologiczne” 1992, XXXVII, s. 75-87.

Saloni Z., Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, [w:] Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław 1976, s. 52-64.

Saloni Z., Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, „Język Polski” 1974, LIV, z. 1-2.

Saloni Z., Świdziński M., Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa 1997.

Uwagi:

Zajęcia prowadzone stacjonarnie: soboty 23 X, 18 XII i 29 I

Materiały i zadania do wykonania w domu zamieszczane w kursie moodle MORFOSKŁADNIA PSL 2021:

https://moodle.umk.pl/course/view.php?id=1909

W sytuacji konieczności przejścia na zajęcia zdalne spotkania będą prowadzone na platformie Teams, zespół MORFOSKŁADNIA:

https://teams.microsoft.com/l/team/19%3aPNfbrmYPmCny1swD-_Q4XKKuWsF6pYyBEU8joT5AkH01%40thread.tacv2/conversations?groupId=a9cb21cb-189d-4883-a910-6a9329931677&tenantId=e80a627f-ef94-4aa9-82d6-c7ec9cfca324

W razie problemów z Teamsami spotkania w pokoju wideokonferencyjnym BBB:

https://vc.umk.pl/b/iza-ure-ffw-ffz

Kody dostępu zostaną wysłane przez USOS-mail.

Konsultacje: poniedziałki 12-13, sala 408 Collegium Maius. W tym czasie można podłączyć się też do zespołu Teams KONSULTACJE:

https://teams.microsoft.com/l/team/19%3aCpM-hA40uExme5y33A2y2bRRDgZP8JP9jR-JzWi7JyI1%40thread.tacv2/conversations?groupId=316548d4-3f67-4236-b722-4f03d6b909ec&tenantId=e80a627f-ef94-4aa9-82d6-c7ec9cfca324

kod: 3ue9ney

Podstawa zaliczenia: samodzielna analiza morfologiczno-składniowa zdania wybranego przez prowadzącego (indywidualnie dla studenta) oraz analiza 1 derywatu słowotwórczego (moodle)

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności mapa serwisu USOSweb 7.1.1.0-7 (2025-03-24)