Podstawy morfoskładni języka polskiego
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 2500-PO-1Z-PODMORFJP |
Kod Erasmus / ISCED: |
(brak danych)
/
(0232) Literatura i językoznawstwo
|
Nazwa przedmiotu: | Podstawy morfoskładni języka polskiego |
Jednostka: | Wydział Humanistyczny |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
2.00
|
Język prowadzenia: | polski |
Wymagania wstępne: | Student ma podstawową wiedzę z nauki o języku. |
Rodzaj przedmiotu: | przedmiot obligatoryjny |
Całkowity nakład pracy studenta: | Godziny kontaktowe: konwersatorium - 20 godz. (1 ECTS) Praca własna studenta: - przygotowanie do zajęć (0,5 ECTS) - przygotowanie do egzaminu (0,5 ECTS) |
Efekty uczenia się - wiedza: | EUS_W01; EUS_W01; EUS_W12; EUS_W13; EUS_W14; EUS_W15; EUS_W16 Student zna podstawy morfoskładni: - zna terminologię z zakresu morfologii i składni; - zna budowę i sposób powstawania derywatów; - zna budowę rozmaitych form fleksyjnych (rzeczowników, przymiotników, czasowników i liczebników); - potrafi identyfikować różnorodne formy wyrazowe należące do paradygmatu czasowników, w szczególności odróżnia formy fleksyjne od afleksyjnych i aglutynacyjnych; - właściwie interpretuje kategorię rodzaju we współczesnej polszczyźnie - jako kategorię fleksyjną leksemów czasownikowych, przymiotnikowych i liczebnikowych, jako kategorię selektywną leksemów rzeczownikowych; - potrafi scharakteryzować ciągi czasownikowych wrostków tematycznych i na ich podstawie określić grupy tematowe czasowników polskich zgodnie z ujęciem J. Tokarskiego; - zna podstawową terminologię związaną ze składniowym opisem polszczyzny. |
Efekty uczenia się - umiejętności: | EUS_U02; EUS_U03; EUS_U04; EUS_U05; EUS_U09 Student potrafi przeprowadzić analizę słowotwórczą, fleksyjną i składniową: - właściwie interpretuje dowolne formy wyrazowe pojawiające się we współczesnych tekstach polskich, w szczególności poprawnie interpretuje formy wielosegmentowe oraz konstrukcje składniowe; - interpretuje i opisuje związki gramatyczne; - opisuje podstawowe mechanizmy leżące u podstaw tworzenia zdań języka polskiego, - potrafi wykorzystać wiedzę z zakresu morfoskładni przy ocenie poprawności form wyrazowych. |
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne: | Student jest kreatywny i dba o swój rozwój zawodowy, zapoznaje się literaturą, śledzi zmiany w języku EUS_K03 |
Metody dydaktyczne podające: | - opis |
Metody dydaktyczne poszukujące: | - ćwiczeniowa |
Skrócony opis: |
Proponowany przedmiot służy uwidocznieniu relacji istniejącej pomiędzy dwoma poziomami opisu języka - morfologią i składnią. Pierwsza z nich generuje komponenty proste stanowiące budulec złożonych struktur składniowych, druga natomiast ogranicza swobodę form morfologicznych przez wybór określonego morfemu. |
Pełny opis: |
Rozważania z zakresu morfoskładni zmierzają do ukazania zależności pomiędzy dwoma podejściami do opisu relacji wewnątrz systemu językowego - porządkiem paradygmatycznym i syntagmatycznym. Ogół poruszanych zagadnień służy tym samym pokazaniu uzgodnień realizowanych na przecięciu obu porządków. W sposób szczególny uwaga słuchaczy koncentruje się na kilku zagadnieniach: 1) Rozważa się podstawowe jednostki podsystemu morfologicznego - morfemy i morfy; omawia się procedury ich wyodrębniania oraz klasyfikowania; charakteryzuje się reguły łączenia morfemów różnych klas; zarysowuje się klasyfikację kategorii fleksyjnych i buduje się opozycje w poszczególnych klasach; 2) Ustala się procedury wyodrębniania jednostek leksykalnych służących do budowania złożonych struktur składniowych; omawia się pojęcie wielosegmentowej jednostki języka; dąży się do ukazania zależności pomiędzy odmiennością leksemu a jego złożonością morfologiczną; 3) Wprowadza się podstawowe pojęcia składniowego opisu polszczyzny; ustala się granice zdania; dąży się do ukazania zależności pomiędzy strukturyzacją składników zdania a motywacją wyboru morfemów gramatycznych; ukazuje się granice pomiędzy dopuszczającymi podzielność składniową składnikami bezpośrednimi a niepodzielnymi składniowo (choć bardzo często morfologicznie) składnikami terminalnymi; 4) Wprowadza się pojęcie akomodacji i jej wpływu na tworzenie grup składniowych; ukazuje się złożoność relacji akomodacyjnych pomiędzy komponentami grup składniowych oraz pomiędzy wyrażeniami należącymi do różnych grup składniowych; ukazuje się przykłady akomodacji wzajemnej oraz determinację wartości kategorii morfologicznych niezależnych składniowo; 5) Rozważa się problem konotacji i jej roli w tworzeniu zdań; podejmuje się wątek relacji pomiędzy grupą a zdaniem; pokazuje się zależność między grupą, frazą a zdaniem; kulminacyjnym elementem zajęć jest pojęcie schematu zdaniowego; pokazuje się m.in. sposób łączenia składników oraz uzgodnienia morfologiczne pomiędzy frazami konotowanymi. |
Literatura: |
1. Bańko M., 2002, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa. 2. Bobrowski I., 2005, Składniowy model polszczyzny, Kraków. 3. Bogusławski A., 1976, O Zasadach rejestracji jednostek języka, Poradnik Językowy, z. 8, s. 356-364. 4. Gramatyka opisowa. Materiały do ćwiczeń. Seria druga. Opracowania, skrypt UW, pod red. D. Kopcińskiej, wyd. 3. rozszerzone, Warszawa 1996. 5. Grzegorczykowa R. 1996, Wykłady z polskiej składni, Warszawa (lub następne). 6. Klebanowska B., 1987, Kategorie gramatyczne w GWJP, [w:] Studia gramatyczne VIII, Wrocław. 7. Nagórko A., 1998, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa (rozdział Składnia). 8. Saloni Z., 1974, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, [w:] „Język Polski” LIV, Kraków, z. 1. i 2. 9. Saloni Z., 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, [w:] Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław, s. 52-64. 10. Saloni Z., 1992, Co istnieje, a co nie istnieje we fleksji polskiej, „Prace Filologiczne” XXXVII, Warszawa, s. 75-87. 11. Saloni Z., 2000, Wstęp do koniugacji, Olsztyn. 12. Saloni Z., Świdziński M., 1997, Składnia współczesnego języka polskiego, wyd. IV, Warszawa. 13. Wróbel H., 2001, Gramatyka języka polskiego, Kraków. |
Metody i kryteria oceniania: |
Przedmiot kończący się egzaminem, podczas którego sprawdzana jest znajomość wprowadzonych pojęć oraz umiejętność praktycznej analizy morfoskładniowej. |
Praktyki zawodowe: |
Brak |
Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)
Okres: | 2023-10-01 - 2024-02-19 |
Przejdź do planu
PN WT ŚR CZ PT |
Typ zajęć: |
Konwersatorium, 20 godzin, 30 miejsc
|
|
Koordynatorzy: | Izabela Duraj-Nowosielska, Joanna Kulwicka-Kamińska | |
Prowadzący grup: | Izabela Duraj-Nowosielska | |
Lista studentów: | (nie masz dostępu) | |
Zaliczenie: |
Przedmiot -
Egzamin
Konwersatorium - Egzamin |
|
Skrócony opis: |
Na zajęciach wprowadzane są podstawowe pojęcia z zakresu morfologii (słowotwórstwa i fleksji) oraz składni. Analiza językowa koncentruje się zwłaszcza wokół problemów z pogranicza składni i morfologii. |
|
Pełny opis: |
1. Podsystemy języka – działy gramatyki. Morfem, morfologia. 2. Podstawy słowotwórstwa. Analiza formalna derywatów. 3. Analiza znaczeniowa derywatów. Ćwiczenia z analizy słowotwórczej. 4. Wprowadzenie do fleksji: wyraz tekstowy − forma wyrazowa − leksem. Budowa słowoform: temat fleksyjny + wykładnik funkcji gramatycznych. Typy konstrukcji fleksyjnych. Fleksja paradygmatyczna i funkcjonalna. Wprowadzenie do fleksji paradygmatycznej. 5. Fleksja paradygmatyczna imienna: konstrukcje syntetyczne; alternacje w temacie (alomorfy); tematy skrócone, rozszerzone, supletywne; grupy deklinacyjne w ujęciu J. Tokarskiego; motywacja końcówek rzeczownikowych. Odmiana przymiotników. Fleksja paradygmatyczna werbalna: konstrukcje syntetyczne, analityczne i aglutynacyjne; przyrostki tematyczne; grupy koniugacyjne w ujęciu J. Tokarskiego. 6. Fleksja funkcjonalna. Kategorie gramatyczne werbalne i imienne. Kategorie modulujące − słownikowe i fleksyjne. Problem stopnia przymiotników, rodzaju rzeczowników, strony i aspektu czasowników. Czasowniki tzw. defektywne. Podział leksemów na części mowy według kryterium fleksyjno-składniowego. 7. Kategorie selektywne i akomodacje składniowe. Ćwiczenia z analizy morfologiczno-składniowej. 8. Ćwiczenia z analizy morfologiczno-składniowej cd. 9. Walencja predykatów a konotacja składniowa. Konotacja podrzędnika, niepodrzędnika i współskładnika. Zdanie jądrowe i jego przekształcenia. Typy fraz. Schematy składniowe. 10. ZALICZENIE (moodle) |
|
Literatura: |
Bańko M., Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2004. Bogusławski A., O zasadach rejestracji jednostek języka, "Poradnik Językowy" 1976, z. 8, s. 356-364. Nagórko A., Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 1998. Saloni Z., Co istnieje, a co nie istnieje we fleksji polskiej, „Prace Filologiczne” 1992, XXXVII, s. 75-87. Saloni Z., Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, [w:] Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław 1976, s. 52-64. Saloni Z., Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, „Język Polski” 1974, LIV, z. 1-2. Saloni Z., Świdziński M., Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa 1997. |
|
Uwagi: |
Zajęcia prowadzone stacjonarnie: soboty 23 X, 18 XII i 29 I Materiały i zadania do wykonania w domu zamieszczane w kursie moodle MORFOSKŁADNIA PSL 2021: https://moodle.umk.pl/course/view.php?id=1909 W sytuacji konieczności przejścia na zajęcia zdalne spotkania będą prowadzone na platformie Teams, zespół MORFOSKŁADNIA: https://teams.microsoft.com/l/team/19%3aPNfbrmYPmCny1swD-_Q4XKKuWsF6pYyBEU8joT5AkH01%40thread.tacv2/conversations?groupId=a9cb21cb-189d-4883-a910-6a9329931677&tenantId=e80a627f-ef94-4aa9-82d6-c7ec9cfca324 W razie problemów z Teamsami spotkania w pokoju wideokonferencyjnym BBB: https://vc.umk.pl/b/iza-ure-ffw-ffz Kody dostępu zostaną wysłane przez USOS-mail. Konsultacje: poniedziałki 12-13, sala 408 Collegium Maius. W tym czasie można podłączyć się też do zespołu Teams KONSULTACJE: https://teams.microsoft.com/l/team/19%3aCpM-hA40uExme5y33A2y2bRRDgZP8JP9jR-JzWi7JyI1%40thread.tacv2/conversations?groupId=316548d4-3f67-4236-b722-4f03d6b909ec&tenantId=e80a627f-ef94-4aa9-82d6-c7ec9cfca324 kod: 3ue9ney Podstawa zaliczenia: samodzielna analiza morfologiczno-składniowa zdania wybranego przez prowadzącego (indywidualnie dla studenta) oraz analiza 1 derywatu słowotwórczego (moodle) |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.