Podstawy morfoskładni języka polskiego

Student ma podstawową wiedzę z nauki o języku.

przedmiot obligatoryjny

Godziny kontaktowe: konwersatorium - 20 godz. (1 ECTS)

Praca własna studenta:

- przygotowanie do zajęć (0,5 ECTS)

- przygotowanie do egzaminu (0,5 ECTS)

EUS_W01; EUS_W01; EUS_W12; EUS_W13; EUS_W14; EUS_W15; EUS_W16

Student zna podstawy morfoskładni:

- zna terminologię z zakresu morfologii i składni;

- zna budowę i sposób powstawania derywatów;

- zna budowę rozmaitych form fleksyjnych (rzeczowników, przymiotników, czasowników i liczebników);

- potrafi identyfikować różnorodne formy wyrazowe należące do paradygmatu czasowników, w szczególności odróżnia formy fleksyjne od afleksyjnych i aglutynacyjnych;

- właściwie interpretuje kategorię rodzaju we współczesnej polszczyźnie - jako kategorię fleksyjną leksemów czasownikowych, przymiotnikowych i liczebnikowych, jako kategorię selektywną leksemów rzeczownikowych;

- potrafi scharakteryzować ciągi czasownikowych wrostków tematycznych i na ich podstawie określić grupy tematowe czasowników polskich zgodnie z ujęciem J. Tokarskiego;

- zna podstawową terminologię związaną ze składniowym opisem polszczyzny.

EUS_U02; EUS_U03; EUS_U04; EUS_U05; EUS_U09

Student potrafi przeprowadzić analizę słowotwórczą, fleksyjną i składniową:

- właściwie interpretuje dowolne formy wyrazowe pojawiające się we współczesnych tekstach polskich, w szczególności poprawnie interpretuje formy wielosegmentowe oraz konstrukcje składniowe;

- interpretuje i opisuje związki gramatyczne;

- opisuje podstawowe mechanizmy leżące u podstaw tworzenia zdań języka polskiego,

- potrafi wykorzystać wiedzę z zakresu morfoskładni przy ocenie poprawności form wyrazowych.

Student jest kreatywny i dba o swój rozwój zawodowy, zapoznaje się literaturą, śledzi zmiany w języku EUS_K03

- opis
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny

- ćwiczeniowa
- klasyczna metoda problemowa

Proponowany przedmiot służy uwidocznieniu relacji istniejącej pomiędzy dwoma poziomami opisu języka - morfologią i składnią. Pierwsza z nich generuje komponenty proste stanowiące budulec złożonych struktur składniowych, druga natomiast ogranicza swobodę form morfologicznych przez wybór określonego morfemu.

Rozważania z zakresu morfoskładni zmierzają do ukazania zależności pomiędzy dwoma podejściami do opisu relacji wewnątrz systemu językowego - porządkiem paradygmatycznym i syntagmatycznym. Ogół poruszanych zagadnień służy tym samym pokazaniu uzgodnień realizowanych na przecięciu obu porządków. W sposób szczególny uwaga słuchaczy koncentruje się na kilku zagadnieniach:

1) Rozważa się podstawowe jednostki podsystemu morfologicznego - morfemy i morfy; omawia się procedury ich wyodrębniania oraz klasyfikowania; charakteryzuje się reguły łączenia morfemów różnych klas; zarysowuje się klasyfikację kategorii fleksyjnych i buduje się opozycje w poszczególnych klasach;

2) Ustala się procedury wyodrębniania jednostek leksykalnych służących do budowania złożonych struktur składniowych; omawia się pojęcie wielosegmentowej jednostki języka; dąży się do ukazania zależności pomiędzy odmiennością leksemu a jego złożonością morfologiczną;

3) Wprowadza się podstawowe pojęcia składniowego opisu polszczyzny; ustala się granice zdania; dąży się do ukazania zależności pomiędzy strukturyzacją składników zdania a motywacją wyboru morfemów gramatycznych; ukazuje się granice pomiędzy dopuszczającymi podzielność składniową składnikami bezpośrednimi a niepodzielnymi składniowo (choć bardzo często morfologicznie) składnikami terminalnymi;

4) Wprowadza się pojęcie akomodacji i jej wpływu na tworzenie grup składniowych; ukazuje się złożoność relacji akomodacyjnych pomiędzy komponentami grup składniowych oraz pomiędzy wyrażeniami należącymi do różnych grup składniowych; ukazuje się przykłady akomodacji wzajemnej oraz determinację wartości kategorii morfologicznych niezależnych składniowo;

5) Rozważa się problem konotacji i jej roli w tworzeniu zdań; podejmuje się wątek relacji pomiędzy grupą a zdaniem; pokazuje się zależność między grupą, frazą a zdaniem; kulminacyjnym elementem zajęć jest pojęcie schematu zdaniowego; pokazuje się m.in. sposób łączenia składników oraz uzgodnienia morfologiczne pomiędzy frazami konotowanymi.

1. Bańko M., 2002, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa.

2. Bobrowski I., 2005, Składniowy model polszczyzny, Kraków.

3. Bogusławski A., 1976, O Zasadach rejestracji jednostek języka, Poradnik Językowy, z. 8, s. 356-364.

4. Gramatyka opisowa. Materiały do ćwiczeń. Seria druga. Opracowania, skrypt UW, pod red. D. Kopcińskiej, wyd. 3. rozszerzone, Warszawa 1996.

5. Grzegorczykowa R. 1996, Wykłady z polskiej składni, Warszawa (lub następne).

6. Klebanowska B., 1987, Kategorie gramatyczne w GWJP, [w:] Studia gramatyczne VIII, Wrocław.

7. Nagórko A., 1998, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa (rozdział Składnia).

8. Saloni Z., 1974, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, [w:] „Język Polski” LIV, Kraków, z. 1. i 2.

9. Saloni Z., 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, [w:] Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław, s. 52-64.

10. Saloni Z., 1992, Co istnieje, a co nie istnieje we fleksji polskiej, „Prace Filologiczne” XXXVII, Warszawa, s. 75-87.

11. Saloni Z., 2000, Wstęp do koniugacji, Olsztyn.

12. Saloni Z., Świdziński M., 1997, Składnia współczesnego języka polskiego, wyd. IV, Warszawa.

13. Wróbel H., 2001, Gramatyka języka polskiego, Kraków.

Przedmiot kończący się egzaminem, podczas którego sprawdzana jest znajomość wprowadzonych pojęć oraz umiejętność praktycznej analizy morfoskładniowej.

Brak