Historia literatury polskiej – literatura staropolska

Na poziomie maturalnym.

Student otrzymuje 4 punkty ECTS, odpowiadające nakładowi ok. 100 g. pracy, z tego:

1 pkt ECTS za udział w zajęciach (30 g. pracy)

3 pkt ECTS za pracę własną: czytanie lektur, sporządzanie notatek, konsultacje z osobą prowadzącą.

Student:

1. zna podstawową terminologię literaturoznawczą, rozumie jej źródła, jak również potrafi się nią posługiwać (K_W01)

2. ma pogłębioną i uporządkowaną wiedzę na temat wybranych problemów literatury staropolskiej (K_W03)

3. posiada elementarną wiedzę o periodyzacji literatury staropolskiej i jej głównych tendencjach rozwojowych, związkach z literaturą powszechną (K_W04)

4. posiada elementarna wiedzę o pozaliterackich (historycznych oraz religijnych) kontekstach literatury staropolskiej kształtujących procesy jej tworzenia i odbioru (K_W04)

5. ma elementarną wiedzę o swoistości metod literaturoznawczej analizy oraz interpretacji tekstów literatury staropolskiej (K_W05).

Student:

1. integruje wiedzę o literaturze staropolskiej z wiedzą o literaturach późniejszych epok (K_U01)

2. posiada elementarne umiejętności analizy i interpretacji dzieł literackich z okresu staropolskiego ze wskazaniem i wykorzystaniem właściwych kontekstów literackich i pozaliterackich (K_U02)

3. potrafi wykorzystać oraz zintegrować wiedzę o literaturze staropolskiej z dziejami politycznymi Rzeczpospolitej (K_U04)

4. wskazuje elementy ramy tekstu oraz charakteryzuje mechanizmy służące jego spójności (K_U09).

Student:

1. ma świadomość zakresu i statusu literatury staropolskiej, jej miejsca w kulturze polskiej (K_K01)

2. ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, jest świadom powinności poszerzania i pogłębiania ich (K_K02)

3. poprzez regularne czytanie lektur egzaminacyjnych (samodyscyplina) kształtuje wytrwałość w realizacji działań profesjonalnych w zakresie filologii polskiej (K_K06)

4. ma przekonanie o wadze zachowania działań profesjonalnych (najogólniejsza zasada filologiczna: ad fontes!), jest zdolny do refleksji na tematy etyczne i przestrzegania zasad etyki zawodowej (K_K09)

5. ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie najstarszego dziedzictwa literatury polskiej(K_K12).

Wykład problemowy z elementami konwersatorium.

Wykład jest pomyślany jako „pomost” nad przepaścią, jaka oddziela maturalną polonistykę (literatura bez historii literatury?) od uniwersyteckiej sekwencji zajęć historycznoliterackich. Niejako siłą rzeczy na wykładzie mogą zostać podjęte jedynie trudne zagadnienia podstawowe. Najogólniejszym celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z najdawniejszymi dziejami literatury polskiej (do przełomu XVII w. i XVIII stulecia) poprzez przekazanie im podstawowych wiadomości na temat jej głównych problemów.

Najogólniejszy porządek chronologiczny wywodu jest oczywisty. Niejako siłą rzeczy teksty stanowiące materię wykładu oraz problemy w nich zawarte nie wyczerpują bynajmniej tzw. całości, jaką powinna stawać się historia literatury staropolskiej. Innymi słowy: w głowach słuchaczy teksty wskazane jako lektury, materia wykładu i materia konwersatorium z czasem coraz mocniej powinny współtworzyć obraz literatury staropolskiej.

Wykład ma za zadanie przekazanie wiedzy tak o samej literaturze staropolskiej, jak też o jej zakorzenieniu w dwojakiej tradycji: klasycznej oraz biblijnej. Zważywszy swoistość ówczesnego statusu literatury, niepodobna abstrahować od wielorakiej materii historycznej (dzieje polityczne, problematyka religijna i społeczna). Wykład powinien być pomocny w czytaniu szczególnie tych staropolskich tekstów, które jawią się jako najtrudniejsze ze względu na przepaść kulturową, oddzielającą tamte czasy od nam współczesnych.

Wykład ma za zadanie:

- przekazanie wiedzy o głównych problemach literatury i kultury staropolskiej

- uświadomienie, że analizowane/interpretowane na wykładach teksty tworzyli ludzie, którzy żyli w innych czasach, jednak są one czytane dziś – toteż staropolska przeszłość jakby istnieje w teraźniejszości

- wyćwiczenie umiejętności dostrzegania problemów w tych tekstach, które wydają się od nich wolne (np. poezja ziemiańska).

Problematyka kolejnych wykładów:

1. Omówienie sylabusa

2. Historia literatury – teoria literatury – krytyka literacka

3. Oralność – pismo – oralność wtórna.

4. Mimesis: Platon i Arystoteles.

5. Klasyczna teoria retoryczna.

7. Średniowieczne kroniki.

8. „Bogurodzica” i bitwa pod Grunwaldem.

9. Szesnastowieczne przekłady Biblii.

10. Humanizm.

11. Czy faktycznie Piotr Skarga był prorokiem „upadku Polski i niedoli porozbiorowej”?11. Koncept.

12. Sarmatyzm.

13. Poezja ziemiańska.

14. Demitologizacja ziemiańskiej mitologii: W. Potocki, „Ogród fraszek”.

15. „Homo nobilis”?

Literatura

Jeśli niniejszy spis lektur nakazuje przeczytanie tylko części wymienionej publikacji, wówczas ta część zostaje określona w nawiasie (po skróconym opisie bibliograficznym). Lektury wydane w „Bibliotece Narodowej” – obowiązują także wstępy. Spis nie obejmuje wznowień poszczególnych lektur (wydania późniejsze zostają automatycznie wpisane na listę).

W spisie lektur nie znalazły się fundamentalne monografie historyczno-literackie: Teresy Michałowskiej Średniowiecze, Jerzego Ziomka Renesans i Czesława Hernasa Barok. Uzasadnienie: w dydaktyce obowiązuje zasada stopniowania trudności – owe kilkusetstronicowe monografie swą przepastną zawartością mogą wprowadzać zamieszanie w głowach. Ich a k a d e m i c k i m ekwiwalentem są: Tadeusza Witczaka Literatura Średniowiecza, Jerzego Ziomka Literatura Odrodzenia i Czesława Hernasa Literatura Baroku.

Optymalna wydaje się praca dwuetapowa: od początku semestru systematyczne p r z e c z y t a n i e lekturowych tekstów, a przed samym egzaminem już tylko przypomnienie ich sobie oraz d o c z y t a n i e tego, co niedoczytane.

„Spółdzielcze” podzielenie się lekturami, a następnie wymiana ich streszczeń? To niczym lizanie cukierka przez szybę.

Lektury wprowadzające

1. Janusz Goliński, Roman Mazurkiewicz, Piotr Wilczek, Szkolny słownik literatury staropolskiej, Katowice 1999.

2. B. Hojdis, K. Meller, J. Kowalski, Literatura staropolska. Poznań 2009

3. J. Kotarska, E. Kotarski, Słownik literatury polskiej. Średniowiecze – renesans – barok. Gdańska 2002 (hasła: Alegoria; Amplifikacja; Antyk; Arystotelizm; Barok; Biblia; Cenzura; Cyceronianizm; Epika; Epos; Erazmianizm; Hagiografia; Humanizm; Kazanie; Koncept, Kontrreformacja; Łacina; Manieryzm; Media; Neoplatonizm; Neostoicyzm; Petrarkizm; Poetyka; Psalm; Reformacja; Renesans; Retoryka; Romans; Sarmatyzm; Sielanka; Stosowność; Średniowiecze; Teoria trzech stylów; Wiersz).

4. K. Obremski, Wprowadzenie do literatury dawnej. Skrypt dla studentów filologii polskiej. Toruń 2003 (wyłączywszy część oświeceniową)

Średniowiecze – teksty

1. Anonim tzw. Gall, Kronika polska. Oprac. M. Plezia. Wrocław 1982.

2. Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska. Opr. B. Kürbis. Wrocław 1992 (Prolog; Księga pierwsza; Księga czwarta).

3. Średniowieczna pieśń religijna. Opr. M. Korolko. Wrocław 1980 (Bogurodzica; poszczególne odmiany pieśni – w wyborze).

4. Chrestomatia staropolska. Oprac. W. Wydra, W. R. Rzepka. Wrocław 1984 (Psałterz floriański; Psałterz puławski; Kazania świętokrzyskie; Kazania gnieźnieńskie; Rozmyślania przemyskie; Rozmyślania dominikańskie; Listy miłosne; Posłuchajcie, bracia miła...; Poezja hagiograficzna).

Średniowiecze – opracowania

1. Roman Mazurkiewicz, Zrozumieć średniowiecze. Wypisy, materiały i konteksty (BazHum)

2. T. Witczak, Literatura Średniowiecza. Warszawa 1990.

3. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Alegoria; Antyk; Biblia; Średniowiecze).

3. Księga Psalmów. Tłum. Cz. Miłosz. Wstęp J. Sadzik. Kraków 1998.

4. E. Ostrowska, Z dziejów języka polskiego i jego piękna. Kraków 1978 („Bogurodzica” – najstarszy wiersz polski).

5. N. M. Wildiers, Obraz świata a teologia. Warszawa 1985 (Źródła średniowiecznego obrazu świata; Od obrazu świata do teologii; Od Kopernika do Darwina).

6. J. Le Goff, Długie średniowiecze. Tłum. M. Żurowska. Warszawa 2007 (Długie i piękne średniowiecze).

7. K. Obremski, „Bogurodzica” – struktura czasoprzestrzeni i obraz poetycki (Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa)

Odrodzenie – teksty

1. Antologia poezji polsko-łacińskiej. Opr. A. Jelicz. Szczecin 1985 (wiersze Grzegorza z Sanoka; Filipa Kallimacha; Konrada Celtisa; Mikołaja Hussowskiego; Andrzeja Krzyckiego; Ja-na Dantyszka, Klemensa Janicjusza).

2. Biernat z Lublina, Ezop. Wstęp S. Grzeszczuk. Opr. J. S. Gruchała. Kraków 1997 (S. Grzeszczuk, Wstęp; Żywot Ezopa Fryga).

3. Proza polska wczesnego renesansu. Opr. J. Krzyżanowski. Warszawa 1954 (Historia o znamienitych czynach Aleksandra Wielkiego...; Rozmowy, które miał król Salomon mądry...).

4. M. Rej, Wybór pism. Opr. A. Kochan. Wrocław 2006 (Krótka rozprawa...; Figliki, Zwierciadło albo Kształt…, Żywot i sprawy poćciwego szlachcica polskiego…).

5. Mikołaj z Wilkowiecka, Historia o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim. Opr. J. Okoń. Wrocław 1971 (wersja Mikołaja z Wilkowiecka).

6. Ł. Górnicki, Pisma. Opr. R. Pollak. T. I. Warszawa 1961 (R. Pollak, Wstęp; Pirwsza księga „Dworzanina”).

7. J. Kochanowski, Fraszki. Opr. J. Pelc. Wrocław 1991.

8. J. Kochanowski, Pieśni. Opr. L. Szczerbicka-Ślęk. Wrocław 1970.

9. J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich. Opr. T. Ulewicz. Wrocław 1976.

10. J. Kochanowski. Psałterz Dawidów. Wstęp, opr. K. Meller. Kraków 1997.

11. J. Kochanowski, Treny. Opr. J. Pelc. Wrocław 1986.

12. S. Orzechowski, Wybór pism. Opr. J. Starnawski. Wrocław 1972 (Mowa do szlachty polskiej...).

13. P. Skarga, Kazania sejmowe. Opr. J. Tazbir, M. Korolko. Wrocław 1972 (Pierwsze; Drugie; Czwarte).

14. P. Skarga, Żywoty świętych Starego i Nowego Zakonu. Opr. M. Kozielski. Kraków 1994 (T. I: Żywot św. Wojciecha...; O znalezieniu drzewa Krzyża Świętego; Żywot męczennika Chrystusowego, Stanisława...).

15. Sz. Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie. Opr. J. Pelc. Wrocław 1964 (Wierzby; Kołacze; Czary; Żeńcy).

16. Staropolska poezja ziemiańska. Antologia. Opr. J. S. Gruchała, S. Grzeszczuk. Warszawa 1988 (J. S. Gruchała, S. Grzeszczuk, Staropolska poezja ziemiańska; Anonim, Pieśń (Spokojny kąt...; K. Miaskowski, Waleta włoszczonowska; M. K. Sarbiewski, Pochwała spokoju w zakonie; J. Gawiński, Żywot ziemiański i dworski).

17. Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku. Opr. S. Grzeszczuk. Wrocław 1985 (Wstęp; Wyprawa plebańska; Albertus z wojny; [Ianuarius Swizralus], Peregrynacja Maćkowa).

18. P. Kochanowski, T. Tasso, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona... Opr. S. Grzeszczuk. Warszawa 1968.

19. M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane. Opr. R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz. Warszawa 2001.

20. 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna XVI wieku. Opr. L. Szczucki. Warszawa 1978 (Jan ze Trzciany, O naturze i godności człowieka; M. Dłuski, Mowa o wzniosłości i wspaniałości natury ludzkiej).

Odrodzenie – opracowania.

1. J. Ziomek, Literatura Odrodzenia. Warszawa 1987.

2. W. Weintraub, Od Reja do Boya. Warszawa 1977 (Paradoksy poćciwości Reja).

3. S. Graciotti, Od Renesansu do Oświecenia. T.1. Warszawa 1991 (Religijność poezji Jana Kochanowskiego).

4. P. O. Kristeller, Humanizm i filozofia. Warszawa 1985 (Ruch humanistyczny).

5. J. Tazbir, Prace wybrane. T. 5. Szkice o literaturze i sztuce. Kraków 2002 (Sowizdrzalskie zagadki).

6. J. Błoński, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku. Kraków 1969

6. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Filologia; Humanizm; Imitacja; Język narodowy; Kontrreformacja; Mitologia; Parenetyka; Reformacja; Renesans; Retoryka).

Barok – teksty

1. H. Morsztyn, Światowa Rozkosz. Opr. A. Karpiński. Warszawa 1995.

2. Sz. Zimorowic, Roksolanki. Opr. L. Ślękowa. Wrocław 1983.

3. M. K. Sarbiewski, Wykłady poetyki. Tłum. S. Skimina. Wrocław 1958 (O poincie i dowcipie).

4. D. Naborowski, Poezje. Opr. J. Dürr-Durski. Warszawa1961.

5. J. A. Morsztyn, Wybór wierszy. Oprac. W. Weintraub. Wrocław 1988 (Kanikuła; Lutnia).

6. Z. Morsztyn, Emblemata. Opr. J. P. Pelcowie. Warszawa 2001 (Wstęp; Emblemata – wybór własny).

7. S. Twardowski, Nadobna Paskwalina. Opr. J. Okoń. Wrocław 1980.

8. W. Potocki, Wiersze wybrane. Opr. S. Grzeszczuk. Wrocław 1992 ([Pieśni]; Ogród...; Moralia).

9. W. Kochowski, Utwory poetyckie. Wybór. Opr. M. Eustachiewicz. Wrocław 1991.

10. S. H. Lubomirski, Poezje zebrane. Opr. A. Karpiński. T. I-II. Warszawa1995 (Poezje Postu Świętego; Eklezjastes; Decymka myśli świętych).

11. J. Ch. Pasek, Pamiętniki. Opr. Wł. Czapliński. Wrocław 1968.

12. J. Baka, Uwagi. Opr. A. Czyż, A. Nawarecki. Lublin 2000.

Barok – opracowania

1. Cz. Hernas, Literatura Baroku. Warszawa 1987.

4. J. Pelc, Barok – epoka przeciwieństw. Warszawa 1993.

5. J. Sokołowska, Dwie nieskończoności. Warszawa 1978 (Dwie nieskończoności).

6. Helikon sarmacki. Wątki i tematy polskiej poezji barokowej. Opr. A. Vincenz. Wrocław 1989 (Wstęp – część pierwsza).

7. Wiek XVII – kontrreformacja – barok. Red. J. Pelc. Wrocław 1970 (J. Pelc, Kontrreformacja, sarmatyzm a rozwój literatury polskiej).

Antoni Czyż, Ja i Bóg. Poezja metafizyczna późnego baroku (BazHum)

8. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Barok; Koncept; Literatura ziemiańska; Romans; Sarmatyzm).

Egzamin ustny. Materią egzaminacyjnej rozmowy będą teksty wskazane spisem lektur. Termin egzaminu (tzw. pierwsze podejście oraz poprawka) zostanie ustalony w porozumieniu z studentami. Zasadnicze kryterium: znajomość i rozumienie lektur.

Egzamin pozwoli sprawdzić:

- wiedzę na temat wybranych problemów literatury staropolskiej (K_W03)

- wiedzę o pozaliterackich (historycznych oraz religijnych) kontekstach literatury staropolskiej kształtujących procesy jej tworzenia i odbioru (K_W04)

- elementarne umiejętności analizy i interpretacji dzieł literackich z okresu staropolskiego ze wskazaniem i wykorzystaniem właściwych kontekstów literackich i pozaliterackich (K_U02)

- świadomość zakresu i statusu literatury staropolskiej, jej miejsca w kulturze polskiej (K_K01).

Nie dotyczy.

Wykład jest pomyślany jako „pomost” nad przepaścią, jaka oddziela maturalną polonistykę (literatura bez historii literatury?) od uniwersyteckiej sekwencji zajęć historycznoliterackich. Niejako siłą rzeczy na wykładzie mogą zostać podjęte jedynie trudne zagadnienia podstawowe. Najogólniejszym celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z najdawniejszymi dziejami literatury polskiej (do przełomu XVII w. i XVIII stulecia) poprzez przekazanie im podstawowych wiadomości na temat jej głównych problemów.

Najogólniejszy porządek chronologiczny wywodu jest oczywisty. Niejako siłą rzeczy tek-sty stanowiące materię wykładu oraz problemy w nich zawarte nie wyczerpują bynajmniej tzw. „całości”, jaką powinna stawać się historia literatury staropolskiej. Innymi słowy: w głowach słuchaczy teksty wskazane jako lektury, materia wykładu i materia konwersato-rium z czasem coraz mocniej powinny współtworzyć obraz literatury staropolskiej.

Wykład ma za zadanie przekazanie wiedzy tak o samej literaturze staropolskiej, jak też o jej zakorzenieniu w dwojakiej tradycji: klasycznej oraz biblijnej. Zważywszy swoistość ówczesnego statusu literatury, niepodobna abstrahować od wielorakiej materii historycznej (dzieje polityczne, problematyka religijna i społeczna). Wykład powinien być pomocny w czytaniu szczególnie tych staropolskich tekstów, które jawią się jako najtrudniejsze ze względu na przepaść kulturową, oddzielającą tamte czasy od nam współczesnych.

Wykład ma za zadanie:

- przekazanie wiedzy o głównych problemach literatury i kultury staropolskiej

- uświadomienie, że analizowane/interpretowane na wykładach teksty tworzyli ludzie, któ-rzy żyli w innej epoce, jednak są one czytane dziś – toteż staropolska przeszłość jakby istniała w teraźniejszości

- wyćwiczenie umiejętności dostrzegania problemów w tych tekstach, które wydają się od nich wolne (np. poezja ziemiańska).

Problematyka kolejnych wykładów:

1. Oralność – pismo – oralność wtórna

2. Mimesis: Platon i Arystoteles

3. Klasyczna teoria retoryczna

4. Średniowieczne kroniki

5. Szesnastowieczne przekłady Biblii

6. Romans błazeński

7. Humanizm

8. Koncept

9. Sarmatyzm

10. Poezja ziemiańska

11. Demitologizacja ziemiańskiej mitologii: W. Potocki, „Ogród fraszek”

12. Panegiryk – między sztuką zacnej pochwały a niecnym pochlebstwem

13. Czy faktycznie Piotr Skarga był prorokiem „upadku Polski i niedoli porozbiorowej”?

14. Trzy mesjanizmy: sarmacki – romantyczny – smoleński

15. Literatura staropolska a współczesna humanistyka

Teksty pomocnicze:

„Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok”, t. I., red. A. Borowski, J. S. Gruchała, Kraków 1994.

„Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok”, t. II., red. A. Borowski, J. S. Gruchała, Kraków1997.

„Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok”, t. III., red. J. S. Gruchała, Kraków 1999.

J. Goliński, R. Mazurkiewicz, P. Wilczek, „Szkolny słownik literatury staropolskiej”, Ka-towice 1999

B. Hojdis, K. Meller, J. Kowalski, „Literatura staropolska”, Poznań 2009

J. Kotarska, E. Kotarski, „Średniowiecze. Renesans. Barok”, Gdańsk 2002

K. Obremski, „Wprowadzenie do literatury dawnej. Skrypt dla studentów filologii pol-skiej”, Toruń 2002.

Teksty obligatoryjne:

Jeśli niniejszy spis lektur nakazuje przeczytanie tylko części wymienionej publikacji, wów-czas zostaje ona określona w nawiasie (po skróconym opisie bibliograficznym). Lektury wydane w „Bibliotece Narodowej” – obowiązują także wstępy. Spis nie obejmuje wznowień po-szczególnych lektur (wydania późniejsze zostają „automatycznie” wpisane na listę).

Lektury wprowadzające

1. B. Hojdis, K. Meller, J. Kowalski, Literatura staropolska. Poznań 2009

2. J. Kotarska, E. Kotarski, Słownik literatury polskiej. Średniowiecze – renesans – barok. Gdańska 2002 (hasła: Alegoria; Amplifikacja; Antyk; Arystotelizm; Barok; Biblia; Cenzura; Cyceronianizm; Epika; Epos; Erazmianizm; Hagiografia; Humanizm; Kazanie; Koncept, Kontrreformacja; Łacina; Manieryzm; Media; Neoplatonizm; Neostoicyzm; Petrarkizm; Poetyka; Psalm; Reformacja; Renesans; Retoryka; Romans; Sarmatyzm; Sielanka; Stosow-ność; Średniowiecze; Teoria trzech stylów; Wiersz).

3. K. Obremski, Wprowadzenie do literatury dawnej. Skrypt dla studentów filologii polskiej. Toruń 2003 (wyłączywszy część oświeceniową)

Średniowiecze – teksty

1. Anonim tzw. Gall, Kronika polska. Oprac. M. Plezia. Wrocław 1982.

2. Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska. Opr. B. Kürbis. Wrocław 1992 (Pro-log; Księga pierwsza; Księga czwarta).

3. Średniowieczna pieśń religijna. Opr. M. Korolko. Wrocław 1980 (Bogurodzica; poszcze-gólne odmiany pieśni – w wyborze).

4. Chrestomatia staropolska. Oprac. W. Wydra, W. R. Rzepka. Wrocław 1984 (Psałterz flo-riański; Psałterz puławski; Kazania świętokrzyskie; Kazania gnieźnieńskie; Rozmyślania przemyskie; Rozmyślania dominikańskie; Listy miłosne; Posłuchajcie, bracia miła...; Poezja hagiograficzna).

Średniowiecze – opracowania

1. T. Witczak, Literatura Średniowiecza. Warszawa 1990.

2. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Alegoria; An-tyk; Biblia; Średniowiecze).

3. Księga Psalmów. Tłum. Cz. Miłosz. Wstęp J. Sadzik. Kraków 1998 (J. Sadzik, O psal-mach. Cz. Miłosz, Przedmowa tłumacza).

4. E. Ostrowska, Z dziejów języka polskiego i jego piękna. Kraków 1978 („Bogurodzica” – najstarszy wiersz polski).

5. N. M. Wildiers, Obraz świata a teologia. Warszawa 1985 (Źródła średniowiecznego obra-zu świata; Od obrazu świata do teologii; Od Kopernika do Darwina).

6. J. Le Goff, Długie średniowiecze. Tłum. M. Żurowska. Warszawa 2007 (Długie i piękne średniowiecze).

Odrodzenie – teksty

1. Antologia poezji polsko-łacińskiej. Opr. A. Jelicz. Szczecin 1985 (wiersze Grzegorza z Sanoka; Filipa Kallimacha; Konrada Celtisa; Mikołaja Hussowskiego; Andrzeja Krzyckiego; Ja-na Dantyszka, Klemensa Janicjusza).

2. Biernat z Lublina, Ezop. Wstęp S. Grzeszczuk. Opr. J. S. Gruchała. Kraków 1997 (S. Grze-szczuk, Wstęp; Żywot Ezopa Fryga).

3. Proza polska wczesnego renesansu. Opr. J. Krzyżanowski. Warszawa 1954 (Historia o znamienitych czynach Aleksandra Wielkiego...; Rozmowy, które miał król Salomon mądry...).

4. M. Rej, Wybór pism. Opr. A. Kochan. Wrocław 2006 (Krótka rozprawa...; Figliki, Zwier-ciadło albo Kształt…, Żywot i sprawy poćciwego szlachcica polskiego…).

5. Mikołaj z Wilkowiecka, Historia o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim. Opr. J. Okoń. Wrocław 1971 (wersja Mikołaja z Wilkowiecka).

6. Ł. Górnicki, Pisma. Opr. R. Pollak. T. I. Warszawa 1961 (R. Pollak, Wstęp; Pirwsza księ-ga „Dworzanina”).

7. J. Kochanowski, Fraszki. Opr. J. Pelc. Wrocław 1991.

8. J. Kochanowski, Pieśni. Opr. L. Szczerbicka-Ślęk. Wrocław 1970.

9. J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich. Opr. T. Ulewicz. Wrocław 1976.

10. J. Kochanowski. Psałterz Dawidów. Wstęp, opr. K. Meller. Kraków 1997.

11. J. Kochanowski, Treny. Opr. J. Pelc. Wrocław 1986.

12. S. Orzechowski, Wybór pism. Opr. J. Starnawski. Wrocław 1972 (Mowa do szlachty pol-skiej...).

13. P. Skarga, Kazania sejmowe. Opr. J. Tazbir, M. Korolko. Wrocław 1972 (Pierwsze; Dru-gie; Czwarte).

14. P. Skarga, Żywoty świętych Starego i Nowego Zakonu. Opr. M. Kozielski. Kraków 1994 (T. I: Żywot św. Wojciecha...; O znalezieniu drzewa Krzyża Świętego; Żywot męczennika Chrystusowego, Stanisława...).

15. Sz. Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie. Opr. J. Pelc. Wrocław 1964 (Wierzby; Kołacze; Czary; Żeńcy).

16. Staropolska poezja ziemiańska. Antologia. Opr. J. S. Gruchała, S. Grzeszczuk. Warszawa 1988 (J. S. Gruchała, S. Grzeszczuk, Staropolska poezja ziemiańska; Anonim, Pieśń (Spo-kojny kąt...; K. Miaskowski, Waleta włoszczonowska; M. K. Sarbiewski, Pochwała spokoju w za-konie; J. Gawiński, Żywot ziemiański i dworski).

17. Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku. Opr. S. Grzeszczuk. Wrocław 1985 (wyłączywszy wstęp!; Wyprawa plebańska; Albertus z wojny; [Ianuarius Swizralus], Peregrynacja Maćkowa].

18. P. Kochanowski, T. Tasso, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona... Opr. S. Grzeszczuk. War-szawa 1968.

19. 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna XVI wieku. Opr. L. Szczucki. Warszawa 1978 (Jan ze Trzciany, O naturze i godności człowieka; M. Dłuski, Mowa o wzniosłości i wspaniałości natury ludzkiej).

Odrodzenie – opracowania.

1. J. Ziomek, Literatura Odrodzenia. Warszawa 1987.

2. W. Weintraub, Od Reja do Boya. Warszawa 1977 (Paradoksy poćciwości Reja).

3. S. Graciotti, Od Renesansu do Oświecenia. T.1. Warszawa 1991 (Religijność poezji Jana Kochanowskiego).

4. P. O. Kristeller, Humanizm i filozofia. Warszawa 1985 (Ruch humanistyczny).

5. J. Tazbir, Prace wybrane. T. 5. Szkice o literaturze i sztuce. Kraków 2002 (Sowizdrzalskie zagadki).

6. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Filologia; Humanizm; Imitacja; Język narodowy; Kontrreformacja; Mitologia; Parenetyka; Reforma-cja; Renesans; Retoryka).

Barok – teksty

1. M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane. Opr. R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz. Warszawa 2001.

2. H. Morsztyn, Światowa Rozkosz. Opr. A. Karpiński. Warszawa 1995.

3. Sz. Zimorowic, Roksolanki. Opr. L. Ślękowa. Wroclaw 1983.

4. M. K. Sarbiewski, Wykłady poetyki. Tłum. S. Skimina. Wrocław 1958 (O poincie i dowci-pie).

5. D. Naborowski, Poezje. Opr. J. Dürr-Durski. Warszawa1961.

6. J. A. Morsztyn, Wybór wierszy. Oprac. W. Weintraub. Wrocław 1988 (Kanikuła; Lutnia).

7. Z. Morsztyn, Emblemata. Opr. J. P. Pelcowie. Warszawa 2001 (Wstęp; Emblemata – wy-bór własny).

8. S. Twardowski, Nadobna Paskwalina. Opr. J. Okoń. Wrocław 1980.

9. W. Potocki, Wiersze wybrane. Opr. S. Grzeszczuk. Wrocław 1992 ([Pieśni]; Ogród...; Mo-ralia).

12. W. Kochowski, Utwory poetyckie. Wybór. Opr. M. Eustachiewicz. Wrocław 1991.

14. S. H. Lubomirski, Poezje zebrane. Opr. A. Karpiński. T. I-II. Warszawa1995 (Poezje Po-stu Świętego; Eklezjastes; Decymka myśli świętych).

15. J. Ch. Pasek, Pamiętniki. Opr. Wł. Czapliński. Wrocław 1968.

16. J. Baka, Uwagi. Opr. A. Czyż, A. Nawarecki. Lublin 2000.

Barok – opracowania

1. Cz. Hernas, Literatura baroku. Warszawa 1987.

2. J. Błoński, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku. Kraków 1967.

3. M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane. Opr. R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz. Warszawa 2001 (R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz, Wprowadzenie do lektury).

4. J. Pelc, Barok – epoka przeciwieństw. Warszawa 1993.

5. J. Sokołowska, Dwie nieskończoności. Warszawa 1978 (Dwie nieskończoności).

6. Helikon sarmacki. Wątki i tematy polskiej poezji barokowej. Opr. A. Vincenz. Wrocław 1989 (Wstęp – część pierwsza).

7. Wiek XVII – kontrreformacja – barok. Red. J. Pelc. Wrocław 1970 (J. Pelc, Kontrreforma-cja, sarmatyzm a rozwój literatury polskiej).

8. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Barok; Koncept; Literatura ziemiańska; Romans; Sarmatyzm).

Metody i kryteria oceniania:

Zaliczeniem wykładu tożsame z wynikiem egzaminu. Materią egzaminacyjnej rozmowy (stacjonarnej lub zdalnej) będą teksty wskazane spisem lektur.

Termin egzaminu poprawkowego zostanie ustalony w porozumieniu z osobami zainteresowanymi.

Jeśli przyjdzie prowadzić zajęcia w formie zdalnej, wówczas wykład oraz egzamin będą prowadzone z wykorzystaniem platformy MS Teams. Uwaga! Na początku egzaminacyjnej rozmowy proszę przedstawić legitymację studencką lub dowód osobisty – zdjęcie przynajmniej utrudni „podstawianie” osób trzecich.

Egzamin pozwoli sprawdzić:

- wiedzę na temat wybranych problemów literatury staropolskiej (K_W03)

- wiedzę o pozaliterackich (historycznych oraz religijnych) kontekstach literatury staropol-skiej kształtujących procesy jej tworzenia i odbioru (K_W04)

- elementarne umiejętności analizy i interpretacji dzieł literackich z okresu staropolskiego ze wskazaniem i wykorzystaniem właściwych kontekstów literackich i pozaliterackich (K_U02)

- świadomość zakresu i statusu literatury staropolskiej, jej miejsca w kulturze polskiej (K_K01).

Wykład jest pomyślany jako „pomost” nad przepaścią, jaka oddziela maturalną polonistykę (literatura bez historii literatury?) od uniwersyteckiej sekwencji zajęć historycznoliterackich. Niejako siłą rzeczy na wykładzie mogą zostać podjęte jedynie trudne zagadnienia podstawowe. Najogólniejszym celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z najdawniejszymi dziejami literatury polskiej (do przełomu XVII w. i XVIII stulecia) poprzez przekazanie im podstawowych wiadomości na temat jej głównych problemów.

Najogólniejszy porządek chronologiczny wywodu jest oczywisty. Niejako siłą rzeczy tek-sty stanowiące materię wykładu oraz problemy w nich zawarte nie wyczerpują bynajmniej tzw. „całości”, jaką powinna stawać się historia literatury staropolskiej. Innymi słowy: w głowach słuchaczy teksty wskazane jako lektury, materia wykładu i materia konwersato-rium z czasem coraz mocniej powinny współtworzyć obraz literatury staropolskiej.

Wykład ma za zadanie przekazanie wiedzy tak o samej literaturze staropolskiej, jak też o jej zakorzenieniu w dwojakiej tradycji: klasycznej oraz biblijnej. Zważywszy swoistość ówczesnego statusu literatury, niepodobna abstrahować od wielorakiej materii historycznej (dzieje polityczne, problematyka religijna i społeczna). Wykład powinien być pomocny w czytaniu szczególnie tych staropolskich tekstów, które jawią się jako najtrudniejsze ze względu na przepaść kulturową, oddzielającą tamte czasy od nam współczesnych.

Wykład ma za zadanie:

- przekazanie wiedzy o głównych problemach literatury i kultury staropolskiej

- uświadomienie, że analizowane/interpretowane na wykładach teksty tworzyli ludzie, któ-rzy żyli w innej epoce, jednak są one czytane dziś – toteż staropolska przeszłość jakby istniała w teraźniejszości

- wyćwiczenie umiejętności dostrzegania problemów w tych tekstach, które wydają się od nich wolne (np. poezja ziemiańska).

Problematyka kolejnych wykładów:

1. Oralność – pismo – oralność wtórna

2. Mimesis: Platon i Arystoteles

3. Klasyczna teoria retoryczna

4. Średniowieczne kroniki

5. Szesnastowieczne przekłady Biblii

6. Romans błazeński

7. Humanizm

8. Koncept

9. Sarmatyzm

10. Poezja ziemiańska

11. Demitologizacja ziemiańskiej mitologii: W. Potocki, „Ogród fraszek”

12. Panegiryk – między sztuką zacnej pochwały a niecnym pochlebstwem

13. Czy faktycznie Piotr Skarga był prorokiem „upadku Polski i niedoli porozbiorowej”?

14. Trzy mesjanizmy: sarmacki – romantyczny – smoleński

15. Literatura staropolska a współczesna humanistyka

Teksty pomocnicze:

„Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok”, t. I., red. A. Borowski, J. S. Gruchała, Kraków 1994.

„Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok”, t. II., red. A. Borowski, J. S. Gruchała, Kraków1997.

„Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok”, t. III., red. J. S. Gruchała, Kraków 1999.

J. Goliński, R. Mazurkiewicz, P. Wilczek, „Szkolny słownik literatury staropolskiej”, Ka-towice 1999

B. Hojdis, K. Meller, J. Kowalski, „Literatura staropolska”, Poznań 2009

J. Kotarska, E. Kotarski, „Średniowiecze. Renesans. Barok”, Gdańsk 2002

K. Obremski, „Wprowadzenie do literatury dawnej. Skrypt dla studentów filologii pol-skiej”, Toruń 2002.

Teksty obligatoryjne:

Jeśli niniejszy spis lektur nakazuje przeczytanie tylko części wymienionej publikacji, wów-czas zostaje ona określona w nawiasie (po skróconym opisie bibliograficznym). Lektury wydane w „Bibliotece Narodowej” – obowiązują także wstępy. Spis nie obejmuje wznowień po-szczególnych lektur (wydania późniejsze zostają „automatycznie” wpisane na listę).

Lektury wprowadzające

1. B. Hojdis, K. Meller, J. Kowalski, Literatura staropolska. Poznań 2009

2. J. Kotarska, E. Kotarski, Słownik literatury polskiej. Średniowiecze – renesans – barok. Gdańska 2002 (hasła: Alegoria; Amplifikacja; Antyk; Arystotelizm; Barok; Biblia; Cenzura; Cyceronianizm; Epika; Epos; Erazmianizm; Hagiografia; Humanizm; Kazanie; Koncept, Kontrreformacja; Łacina; Manieryzm; Media; Neoplatonizm; Neostoicyzm; Petrarkizm; Poetyka; Psalm; Reformacja; Renesans; Retoryka; Romans; Sarmatyzm; Sielanka; Stosow-ność; Średniowiecze; Teoria trzech stylów; Wiersz).

3. K. Obremski, Wprowadzenie do literatury dawnej. Skrypt dla studentów filologii polskiej. Toruń 2003 (wyłączywszy część oświeceniową)

Średniowiecze – teksty

1. Anonim tzw. Gall, Kronika polska. Oprac. M. Plezia. Wrocław 1982.

2. Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska. Opr. B. Kürbis. Wrocław 1992 (Pro-log; Księga pierwsza; Księga czwarta).

3. Średniowieczna pieśń religijna. Opr. M. Korolko. Wrocław 1980 (Bogurodzica; poszcze-gólne odmiany pieśni – w wyborze).

4. Chrestomatia staropolska. Oprac. W. Wydra, W. R. Rzepka. Wrocław 1984 (Psałterz flo-riański; Psałterz puławski; Kazania świętokrzyskie; Kazania gnieźnieńskie; Rozmyślania przemyskie; Rozmyślania dominikańskie; Listy miłosne; Posłuchajcie, bracia miła...; Poezja hagiograficzna).

Średniowiecze – opracowania

1. T. Witczak, Literatura Średniowiecza. Warszawa 1990.

2. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Alegoria; An-tyk; Biblia; Średniowiecze).

3. Księga Psalmów. Tłum. Cz. Miłosz. Wstęp J. Sadzik. Kraków 1998 (J. Sadzik, O psal-mach. Cz. Miłosz, Przedmowa tłumacza).

4. E. Ostrowska, Z dziejów języka polskiego i jego piękna. Kraków 1978 („Bogurodzica” – najstarszy wiersz polski).

5. N. M. Wildiers, Obraz świata a teologia. Warszawa 1985 (Źródła średniowiecznego obra-zu świata; Od obrazu świata do teologii; Od Kopernika do Darwina).

6. J. Le Goff, Długie średniowiecze. Tłum. M. Żurowska. Warszawa 2007 (Długie i piękne średniowiecze).

Odrodzenie – teksty

1. Antologia poezji polsko-łacińskiej. Opr. A. Jelicz. Szczecin 1985 (wiersze Grzegorza z Sanoka; Filipa Kallimacha; Konrada Celtisa; Mikołaja Hussowskiego; Andrzeja Krzyckiego; Ja-na Dantyszka, Klemensa Janicjusza).

2. Biernat z Lublina, Ezop. Wstęp S. Grzeszczuk. Opr. J. S. Gruchała. Kraków 1997 (S. Grze-szczuk, Wstęp; Żywot Ezopa Fryga).

3. Proza polska wczesnego renesansu. Opr. J. Krzyżanowski. Warszawa 1954 (Historia o znamienitych czynach Aleksandra Wielkiego...; Rozmowy, które miał król Salomon mądry...).

4. M. Rej, Wybór pism. Opr. A. Kochan. Wrocław 2006 (Krótka rozprawa...; Figliki, Zwier-ciadło albo Kształt…, Żywot i sprawy poćciwego szlachcica polskiego…).

5. Mikołaj z Wilkowiecka, Historia o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim. Opr. J. Okoń. Wrocław 1971 (wersja Mikołaja z Wilkowiecka).

6. Ł. Górnicki, Pisma. Opr. R. Pollak. T. I. Warszawa 1961 (R. Pollak, Wstęp; Pirwsza księ-ga „Dworzanina”).

7. J. Kochanowski, Fraszki. Opr. J. Pelc. Wrocław 1991.

8. J. Kochanowski, Pieśni. Opr. L. Szczerbicka-Ślęk. Wrocław 1970.

9. J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich. Opr. T. Ulewicz. Wrocław 1976.

10. J. Kochanowski. Psałterz Dawidów. Wstęp, opr. K. Meller. Kraków 1997.

11. J. Kochanowski, Treny. Opr. J. Pelc. Wrocław 1986.

12. S. Orzechowski, Wybór pism. Opr. J. Starnawski. Wrocław 1972 (Mowa do szlachty pol-skiej...).

13. P. Skarga, Kazania sejmowe. Opr. J. Tazbir, M. Korolko. Wrocław 1972 (Pierwsze; Dru-gie; Czwarte).

14. P. Skarga, Żywoty świętych Starego i Nowego Zakonu. Opr. M. Kozielski. Kraków 1994 (T. I: Żywot św. Wojciecha...; O znalezieniu drzewa Krzyża Świętego; Żywot męczennika Chrystusowego, Stanisława...).

15. Sz. Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie. Opr. J. Pelc. Wrocław 1964 (Wierzby; Kołacze; Czary; Żeńcy).

16. Staropolska poezja ziemiańska. Antologia. Opr. J. S. Gruchała, S. Grzeszczuk. Warszawa 1988 (J. S. Gruchała, S. Grzeszczuk, Staropolska poezja ziemiańska; Anonim, Pieśń (Spo-kojny kąt...; K. Miaskowski, Waleta włoszczonowska; M. K. Sarbiewski, Pochwała spokoju w za-konie; J. Gawiński, Żywot ziemiański i dworski).

17. Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku. Opr. S. Grzeszczuk. Wrocław 1985 (wyłączywszy wstęp!; Wyprawa plebańska; Albertus z wojny; [Ianuarius Swizralus], Peregrynacja Maćkowa].

18. P. Kochanowski, T. Tasso, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona... Opr. S. Grzeszczuk. War-szawa 1968.

19. 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna XVI wieku. Opr. L. Szczucki. Warszawa 1978 (Jan ze Trzciany, O naturze i godności człowieka; M. Dłuski, Mowa o wzniosłości i wspaniałości natury ludzkiej).

Odrodzenie – opracowania.

1. J. Ziomek, Literatura Odrodzenia. Warszawa 1987.

2. W. Weintraub, Od Reja do Boya. Warszawa 1977 (Paradoksy poćciwości Reja).

3. S. Graciotti, Od Renesansu do Oświecenia. T.1. Warszawa 1991 (Religijność poezji Jana Kochanowskiego).

4. P. O. Kristeller, Humanizm i filozofia. Warszawa 1985 (Ruch humanistyczny).

5. J. Tazbir, Prace wybrane. T. 5. Szkice o literaturze i sztuce. Kraków 2002 (Sowizdrzalskie zagadki).

6. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Filologia; Humanizm; Imitacja; Język narodowy; Kontrreformacja; Mitologia; Parenetyka; Reforma-cja; Renesans; Retoryka).

Barok – teksty

1. M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane. Opr. R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz. Warszawa 2001.

2. H. Morsztyn, Światowa Rozkosz. Opr. A. Karpiński. Warszawa 1995.

3. Sz. Zimorowic, Roksolanki. Opr. L. Ślękowa. Wroclaw 1983.

4. M. K. Sarbiewski, Wykłady poetyki. Tłum. S. Skimina. Wrocław 1958 (O poincie i dowci-pie).

5. D. Naborowski, Poezje. Opr. J. Dürr-Durski. Warszawa1961.

6. J. A. Morsztyn, Wybór wierszy. Oprac. W. Weintraub. Wrocław 1988 (Kanikuła; Lutnia).

7. Z. Morsztyn, Emblemata. Opr. J. P. Pelcowie. Warszawa 2001 (Wstęp; Emblemata – wy-bór własny).

8. S. Twardowski, Nadobna Paskwalina. Opr. J. Okoń. Wrocław 1980.

9. W. Potocki, Wiersze wybrane. Opr. S. Grzeszczuk. Wrocław 1992 ([Pieśni]; Ogród...; Mo-ralia).

12. W. Kochowski, Utwory poetyckie. Wybór. Opr. M. Eustachiewicz. Wrocław 1991.

14. S. H. Lubomirski, Poezje zebrane. Opr. A. Karpiński. T. I-II. Warszawa1995 (Poezje Po-stu Świętego; Eklezjastes; Decymka myśli świętych).

15. J. Ch. Pasek, Pamiętniki. Opr. Wł. Czapliński. Wrocław 1968.

16. J. Baka, Uwagi. Opr. A. Czyż, A. Nawarecki. Lublin 2000.

Barok – opracowania

1. Cz. Hernas, Literatura baroku. Warszawa 1987.

2. J. Błoński, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku. Kraków 1967.

3. M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane. Opr. R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz. Warszawa 2001 (R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz, Wprowadzenie do lektury).

4. J. Pelc, Barok – epoka przeciwieństw. Warszawa 1993.

5. J. Sokołowska, Dwie nieskończoności. Warszawa 1978 (Dwie nieskończoności).

6. Helikon sarmacki. Wątki i tematy polskiej poezji barokowej. Opr. A. Vincenz. Wrocław 1989 (Wstęp – część pierwsza).

7. Wiek XVII – kontrreformacja – barok. Red. J. Pelc. Wrocław 1970 (J. Pelc, Kontrreforma-cja, sarmatyzm a rozwój literatury polskiej).

8. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Barok; Koncept; Literatura ziemiańska; Romans; Sarmatyzm).

Metody i kryteria oceniania:

Zaliczeniem wykładu tożsame z wynikiem egzaminu. Materią egzaminacyjnej rozmowy (stacjonarnej lub zdalnej) będą teksty wskazane spisem lektur.

Termin egzaminu poprawkowego zostanie ustalony w porozumieniu z osobami zainteresowanymi.

Jeśli przyjdzie prowadzić zajęcia w formie zdalnej, wówczas wykład oraz egzamin będą prowadzone z wykorzystaniem platformy MS Teams. Uwaga! Na początku egzaminacyjnej rozmowy proszę przedstawić legitymację studencką lub dowód osobisty – zdjęcie przynajmniej utrudni „podstawianie” osób trzecich.

Egzamin pozwoli sprawdzić:

- wiedzę na temat wybranych problemów literatury staropolskiej (K_W03)

- wiedzę o pozaliterackich (historycznych oraz religijnych) kontekstach literatury staropol-skiej kształtujących procesy jej tworzenia i odbioru (K_W04)

- elementarne umiejętności analizy i interpretacji dzieł literackich z okresu staropolskiego ze wskazaniem i wykorzystaniem właściwych kontekstów literackich i pozaliterackich (K_U02)

- świadomość zakresu i statusu literatury staropolskiej, jej miejsca w kulturze polskiej (K_K01).

Wykład jest pomyślany jako „pomost” nad przepaścią, jaka oddziela maturalną polonistykę (literatura bez historii literatury?) od uniwersyteckiej sekwencji zajęć historycznoliterackich. Niejako siłą rzeczy na wykładzie mogą zostać podjęte jedynie trudne zagadnienia podstawowe. Najogólniejszym celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z najdawniejszymi dziejami literatury polskiej (do przełomu XVII w. i XVIII stulecia) poprzez przekazanie im podstawowych wiadomości na temat jej głównych problemów.

Najogólniejszy porządek chronologiczny wywodu jest oczywisty. Niejako siłą rzeczy tek-sty stanowiące materię wykładu oraz problemy w nich zawarte nie wyczerpują bynajmniej tzw. „całości”, jaką powinna stawać się historia literatury staropolskiej. Innymi słowy: w głowach słuchaczy teksty wskazane jako lektury, materia wykładu i materia konwersato-rium z czasem coraz mocniej powinny współtworzyć obraz literatury staropolskiej.

Wykład ma za zadanie przekazanie wiedzy tak o samej literaturze staropolskiej, jak też o jej zakorzenieniu w dwojakiej tradycji: klasycznej oraz biblijnej. Zważywszy swoistość ówczesnego statusu literatury, niepodobna abstrahować od wielorakiej materii historycznej (dzieje polityczne, problematyka religijna i społeczna). Wykład powinien być pomocny w czytaniu szczególnie tych staropolskich tekstów, które jawią się jako najtrudniejsze ze względu na przepaść kulturową, oddzielającą tamte czasy od nam współczesnych.

Wykład ma za zadanie:

- przekazanie wiedzy o głównych problemach literatury i kultury staropolskiej

- uświadomienie, że analizowane/interpretowane na wykładach teksty tworzyli ludzie, któ-rzy żyli w innej epoce, jednak są one czytane dziś – toteż staropolska przeszłość jakby istniała w teraźniejszości

- wyćwiczenie umiejętności dostrzegania problemów w tych tekstach, które wydają się od nich wolne (np. poezja ziemiańska).

Problematyka kolejnych wykładów:

1. Oralność – pismo – oralność wtórna

2. Mimesis: Platon i Arystoteles

3. Klasyczna teoria retoryczna

4. Średniowieczne kroniki

5. Szesnastowieczne przekłady Biblii

6. Romans błazeński

7. Humanizm

8. Koncept

9. Sarmatyzm

10. Poezja ziemiańska

11. Demitologizacja ziemiańskiej mitologii: W. Potocki, „Ogród fraszek”

12. Panegiryk – między sztuką zacnej pochwały a niecnym pochlebstwem

13. Czy faktycznie Piotr Skarga był prorokiem „upadku Polski i niedoli porozbiorowej”?

14. Trzy mesjanizmy: sarmacki – romantyczny – smoleński

15. Literatura staropolska a współczesna humanistyka

Teksty pomocnicze:

„Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok”, t. I., red. A. Borowski, J. S. Gruchała, Kraków 1994.

„Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok”, t. II., red. A. Borowski, J. S. Gruchała, Kraków1997.

„Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok”, t. III., red. J. S. Gruchała, Kraków 1999.

J. Goliński, R. Mazurkiewicz, P. Wilczek, „Szkolny słownik literatury staropolskiej”, Ka-towice 1999

B. Hojdis, K. Meller, J. Kowalski, „Literatura staropolska”, Poznań 2009

J. Kotarska, E. Kotarski, „Średniowiecze. Renesans. Barok”, Gdańsk 2002

K. Obremski, „Wprowadzenie do literatury dawnej. Skrypt dla studentów filologii pol-skiej”, Toruń 2002.

Teksty obligatoryjne:

Jeśli niniejszy spis lektur nakazuje przeczytanie tylko części wymienionej publikacji, wów-czas zostaje ona określona w nawiasie (po skróconym opisie bibliograficznym). Lektury wydane w „Bibliotece Narodowej” – obowiązują także wstępy. Spis nie obejmuje wznowień po-szczególnych lektur (wydania późniejsze zostają „automatycznie” wpisane na listę).

Lektury wprowadzające

1. B. Hojdis, K. Meller, J. Kowalski, Literatura staropolska. Poznań 2009

2. J. Kotarska, E. Kotarski, Słownik literatury polskiej. Średniowiecze – renesans – barok. Gdańska 2002 (hasła: Alegoria; Amplifikacja; Antyk; Arystotelizm; Barok; Biblia; Cenzura; Cyceronianizm; Epika; Epos; Erazmianizm; Hagiografia; Humanizm; Kazanie; Koncept, Kontrreformacja; Łacina; Manieryzm; Media; Neoplatonizm; Neostoicyzm; Petrarkizm; Poetyka; Psalm; Reformacja; Renesans; Retoryka; Romans; Sarmatyzm; Sielanka; Stosow-ność; Średniowiecze; Teoria trzech stylów; Wiersz).

3. K. Obremski, Wprowadzenie do literatury dawnej. Skrypt dla studentów filologii polskiej. Toruń 2003 (wyłączywszy część oświeceniową)

Średniowiecze – teksty

1. Anonim tzw. Gall, Kronika polska. Oprac. M. Plezia. Wrocław 1982.

2. Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska. Opr. B. Kürbis. Wrocław 1992 (Pro-log; Księga pierwsza; Księga czwarta).

3. Średniowieczna pieśń religijna. Opr. M. Korolko. Wrocław 1980 (Bogurodzica; poszcze-gólne odmiany pieśni – w wyborze).

4. Chrestomatia staropolska. Oprac. W. Wydra, W. R. Rzepka. Wrocław 1984 (Psałterz flo-riański; Psałterz puławski; Kazania świętokrzyskie; Kazania gnieźnieńskie; Rozmyślania przemyskie; Rozmyślania dominikańskie; Listy miłosne; Posłuchajcie, bracia miła...; Poezja hagiograficzna).

Średniowiecze – opracowania

1. T. Witczak, Literatura Średniowiecza. Warszawa 1990.

2. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Alegoria; An-tyk; Biblia; Średniowiecze).

3. Księga Psalmów. Tłum. Cz. Miłosz. Wstęp J. Sadzik. Kraków 1998 (J. Sadzik, O psal-mach. Cz. Miłosz, Przedmowa tłumacza).

4. E. Ostrowska, Z dziejów języka polskiego i jego piękna. Kraków 1978 („Bogurodzica” – najstarszy wiersz polski).

5. N. M. Wildiers, Obraz świata a teologia. Warszawa 1985 (Źródła średniowiecznego obra-zu świata; Od obrazu świata do teologii; Od Kopernika do Darwina).

6. J. Le Goff, Długie średniowiecze. Tłum. M. Żurowska. Warszawa 2007 (Długie i piękne średniowiecze).

Odrodzenie – teksty

1. Antologia poezji polsko-łacińskiej. Opr. A. Jelicz. Szczecin 1985 (wiersze Grzegorza z Sanoka; Filipa Kallimacha; Konrada Celtisa; Mikołaja Hussowskiego; Andrzeja Krzyckiego; Ja-na Dantyszka, Klemensa Janicjusza).

2. Biernat z Lublina, Ezop. Wstęp S. Grzeszczuk. Opr. J. S. Gruchała. Kraków 1997 (S. Grze-szczuk, Wstęp; Żywot Ezopa Fryga).

3. Proza polska wczesnego renesansu. Opr. J. Krzyżanowski. Warszawa 1954 (Historia o znamienitych czynach Aleksandra Wielkiego...; Rozmowy, które miał król Salomon mądry...).

4. M. Rej, Wybór pism. Opr. A. Kochan. Wrocław 2006 (Krótka rozprawa...; Figliki, Zwier-ciadło albo Kształt…, Żywot i sprawy poćciwego szlachcica polskiego…).

5. Mikołaj z Wilkowiecka, Historia o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim. Opr. J. Okoń. Wrocław 1971 (wersja Mikołaja z Wilkowiecka).

6. Ł. Górnicki, Pisma. Opr. R. Pollak. T. I. Warszawa 1961 (R. Pollak, Wstęp; Pirwsza księ-ga „Dworzanina”).

7. J. Kochanowski, Fraszki. Opr. J. Pelc. Wrocław 1991.

8. J. Kochanowski, Pieśni. Opr. L. Szczerbicka-Ślęk. Wrocław 1970.

9. J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich. Opr. T. Ulewicz. Wrocław 1976.

10. J. Kochanowski. Psałterz Dawidów. Wstęp, opr. K. Meller. Kraków 1997.

11. J. Kochanowski, Treny. Opr. J. Pelc. Wrocław 1986.

12. S. Orzechowski, Wybór pism. Opr. J. Starnawski. Wrocław 1972 (Mowa do szlachty pol-skiej...).

13. P. Skarga, Kazania sejmowe. Opr. J. Tazbir, M. Korolko. Wrocław 1972 (Pierwsze; Dru-gie; Czwarte).

14. P. Skarga, Żywoty świętych Starego i Nowego Zakonu. Opr. M. Kozielski. Kraków 1994 (T. I: Żywot św. Wojciecha...; O znalezieniu drzewa Krzyża Świętego; Żywot męczennika Chrystusowego, Stanisława...).

15. Sz. Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie. Opr. J. Pelc. Wrocław 1964 (Wierzby; Kołacze; Czary; Żeńcy).

16. Staropolska poezja ziemiańska. Antologia. Opr. J. S. Gruchała, S. Grzeszczuk. Warszawa 1988 (J. S. Gruchała, S. Grzeszczuk, Staropolska poezja ziemiańska; Anonim, Pieśń (Spo-kojny kąt...; K. Miaskowski, Waleta włoszczonowska; M. K. Sarbiewski, Pochwała spokoju w za-konie; J. Gawiński, Żywot ziemiański i dworski).

17. Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku. Opr. S. Grzeszczuk. Wrocław 1985 (wyłączywszy wstęp!; Wyprawa plebańska; Albertus z wojny; [Ianuarius Swizralus], Peregrynacja Maćkowa].

18. P. Kochanowski, T. Tasso, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona... Opr. S. Grzeszczuk. War-szawa 1968.

19. 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna XVI wieku. Opr. L. Szczucki. Warszawa 1978 (Jan ze Trzciany, O naturze i godności człowieka; M. Dłuski, Mowa o wzniosłości i wspaniałości natury ludzkiej).

Odrodzenie – opracowania.

1. J. Ziomek, Literatura Odrodzenia. Warszawa 1987.

2. W. Weintraub, Od Reja do Boya. Warszawa 1977 (Paradoksy poćciwości Reja).

3. S. Graciotti, Od Renesansu do Oświecenia. T.1. Warszawa 1991 (Religijność poezji Jana Kochanowskiego).

4. P. O. Kristeller, Humanizm i filozofia. Warszawa 1985 (Ruch humanistyczny).

5. J. Tazbir, Prace wybrane. T. 5. Szkice o literaturze i sztuce. Kraków 2002 (Sowizdrzalskie zagadki).

6. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Filologia; Humanizm; Imitacja; Język narodowy; Kontrreformacja; Mitologia; Parenetyka; Reforma-cja; Renesans; Retoryka).

Barok – teksty

1. M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane. Opr. R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz. Warszawa 2001.

2. H. Morsztyn, Światowa Rozkosz. Opr. A. Karpiński. Warszawa 1995.

3. Sz. Zimorowic, Roksolanki. Opr. L. Ślękowa. Wroclaw 1983.

4. M. K. Sarbiewski, Wykłady poetyki. Tłum. S. Skimina. Wrocław 1958 (O poincie i dowci-pie).

5. D. Naborowski, Poezje. Opr. J. Dürr-Durski. Warszawa1961.

6. J. A. Morsztyn, Wybór wierszy. Oprac. W. Weintraub. Wrocław 1988 (Kanikuła; Lutnia).

7. Z. Morsztyn, Emblemata. Opr. J. P. Pelcowie. Warszawa 2001 (Wstęp; Emblemata – wy-bór własny).

8. S. Twardowski, Nadobna Paskwalina. Opr. J. Okoń. Wrocław 1980.

9. W. Potocki, Wiersze wybrane. Opr. S. Grzeszczuk. Wrocław 1992 ([Pieśni]; Ogród...; Mo-ralia).

12. W. Kochowski, Utwory poetyckie. Wybór. Opr. M. Eustachiewicz. Wrocław 1991.

14. S. H. Lubomirski, Poezje zebrane. Opr. A. Karpiński. T. I-II. Warszawa1995 (Poezje Po-stu Świętego; Eklezjastes; Decymka myśli świętych).

15. J. Ch. Pasek, Pamiętniki. Opr. Wł. Czapliński. Wrocław 1968.

16. J. Baka, Uwagi. Opr. A. Czyż, A. Nawarecki. Lublin 2000.

Barok – opracowania

1. Cz. Hernas, Literatura baroku. Warszawa 1987.

2. J. Błoński, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku. Kraków 1967.

3. M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane. Opr. R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz. Warszawa 2001 (R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz, Wprowadzenie do lektury).

4. J. Pelc, Barok – epoka przeciwieństw. Warszawa 1993.

5. J. Sokołowska, Dwie nieskończoności. Warszawa 1978 (Dwie nieskończoności).

6. Helikon sarmacki. Wątki i tematy polskiej poezji barokowej. Opr. A. Vincenz. Wrocław 1989 (Wstęp – część pierwsza).

7. Wiek XVII – kontrreformacja – barok. Red. J. Pelc. Wrocław 1970 (J. Pelc, Kontrreforma-cja, sarmatyzm a rozwój literatury polskiej).

8. Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław 1998 (hasła: Barok; Koncept; Literatura ziemiańska; Romans; Sarmatyzm).

Metody i kryteria oceniania:

Zaliczeniem wykładu tożsame z wynikiem egzaminu. Materią egzaminacyjnej rozmowy (stacjonarnej lub zdalnej) będą teksty wskazane spisem lektur.

Termin egzaminu poprawkowego zostanie ustalony w porozumieniu z osobami zainteresowanymi.

Jeśli przyjdzie prowadzić zajęcia w formie zdalnej, wówczas wykład oraz egzamin będą prowadzone z wykorzystaniem platformy MS Teams. Uwaga! Na początku egzaminacyjnej rozmowy proszę przedstawić legitymację studencką lub dowód osobisty – zdjęcie przynajmniej utrudni „podstawianie” osób trzecich.

Egzamin pozwoli sprawdzić:

- wiedzę na temat wybranych problemów literatury staropolskiej (K_W03)

- wiedzę o pozaliterackich (historycznych oraz religijnych) kontekstach literatury staropol-skiej kształtujących procesy jej tworzenia i odbioru (K_W04)

- elementarne umiejętności analizy i interpretacji dzieł literackich z okresu staropolskiego ze wskazaniem i wykorzystaniem właściwych kontekstów literackich i pozaliterackich (K_U02)

- świadomość zakresu i statusu literatury staropolskiej, jej miejsca w kulturze polskiej (K_K01).