Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Historia literatury polskiej: literatura pozytywizmu

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2506-s1POL2L-LP-P-E
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0222) Historia i archeologia Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Historia literatury polskiej: literatura pozytywizmu
Jednostka: Wydział Humanistyczny
Grupy:
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

Student studiujący literaturę pozytywizmu (uczestniczący w konwersatoriach i wykładach oraz przygotowujący się do egzaminu) powinien znać literaturę polskiego oświecenia i romantyzmu; byłoby wskazane, aby rozpoczynając studia nad pozytywizmem już zdał egzamin z literatury romantyzmu, co umożliwi zrozumienie procesu historycznoliterackiego i jego problemów. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uzyskanie uprzedniego zaliczenia konwersatorium z tego przedmiotu.

Rodzaj przedmiotu:

przedmiot obowiązkowy

Całkowity nakład pracy studenta:

Student za zaliczenie przedmiotu uzyskuje 4 punkty ECTS, odpowiadające nakładowi ok. 100 godzin pracy, z tego:

1,5 punktu ECTS - godziny kontaktowe

2,5 punktu ECTS - praca własna - przygotowanie egzaminu (czytanie obowiązujących pozycji i powtórzenie i synteza wiadomości z wykładu; student - posługując się listą lektur - musi przeczytać dzieła z epoki romantyzmu oraz opracowania historycznoliterackie).


Efekty uczenia się - wiedza:

Student/ka po ukończeniu zajęć:


W1. zna podstawową terminologię służące do opisu idei i konwencji epoki pozytywizmu (K_W01).

W2: ma uporządkowaną wiedzę na temat znaczącej liczby ważnych autorów, tekstów i zjawisk z historii literatury polskiej (pozytywizm) (K_W03).

W3: ma elementarną wiedzę o periodyzacji literatury polskiej XIX wieku i jej głównych tendencjach rozwojowych, związkach z literaturą powszechną (K_W04).

W4: ma świadomość roli krytyki literackiej w kształtowaniu odbioru literatury XIX wieku (K_W05).

W5: ma uporządkowaną wiedzę o literackich i pozaliterackich (np. historycznych, filozoficznych, społecznych, ideologicznych, kulturowych) kontekstach literatury polskiej kształtujących procesy jej tworzenia i odbioru (właściwych dla okresu pozytywizmu) (K_W06).

W6: zna najważniejsze zjawiska i ośrodki życia literackiego i kulturalnego drugiej połowy XIX wieku (K_W07).


Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

Student/ka po ukończeniu zajęć:

K1: ma świadomość rozmiarów i rangi literatury polskiej drugiej XIX wieku, jej miejsca w kulturze polskiej i europejskiej (K_K01).

K2.wykazuje rozumienie dotyczące przemian kulturowych, przełomów estetycznych i komunikacyjnych w literaturze drugiej połowy XIX wieku (K_K02).

K3: wykazuje inwencję, jak wykorzystać zdobytą wiedzę w realizacji indywidualnych i zespołowych działań profesjonalnych np. uczestniczenie zespołach i konkursach recytatorskich, konferencjach studenckich (K_K07).

Metody dydaktyczne eksponujące:

- pokaz

Metody dydaktyczne podające:

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Skrócony opis:

Zajęcia stanowią część kursu historii literatury polskiej, poświęcone są literaturze epoki pozytywizmu. Wykład ma na celu zapoznanie studentów z problematyką historycznoliteracką, horyzontem ideowym oraz zagadnieniami estetycznymi i genologicznymi reprezentatywnymi dla literatury polskiej drugiej połowy XIX wieku.

Pełny opis:

W zakres problemowy wykładu wchodzą wybrane zagadnienia z poniższej listy (w ramach wykładu z historii literatury pozytywizmu wykładowcy proponują autorskie bloki tematyczne):

Sytuacja polityczna w trzech zaborach po upadku powstania styczniowego. Autonomia Galicji, ucisk narodowy w zaborze rosyjskim i pruskim. Opór społeczeństwa. Rola emigracji. Lojalizm polityczny. Teka Stańczyka. Postawy lojalistyczne w zaborze rosyjskim. Społeczne warunki rozwoju literatury.

Literatura polska po 1863 roku. Periodyzacja. Filozoficzny pozytywizm na Zachodzie a pozytywizm w Polsce. Recepcja myśli zachodnioeuropejskiej. Pozytywizm Comte’a. Nauka Darwina. Buckle i naturalistyczna interpretacja historii i kultury. Spencer i myśl socjologiczno–ekonomiczna pozytywizmu. Mill i etyka utylitarna. Taine i humanistyka pozytywizmu. Laicka i antyklerykalna orientacja „młodych”.

Początki ruchu „młodych”. Pokolenie Szkoły Głównej. Publicystyczny charakter początków pozytywizmu. Walka „młodej” i „starej” prasy. Pojęcie literatury tendencyjnej. Koncepcja zaangażowania twórcy. Dominacja prozy nad poezją, nowy czytelnik. Atak na powieść historyczną w pierwszej fazie epoki. Pozytywistyczne „kwestie” – kobieca, chłopska, żydowska.

Przełom lat 80–tych. Odrzucenie programu literatury tendencyjnej. Przemiany prozy realistycznej. Dojrzała powieść realistyczna. Rozwój poszczególnych gatunków. Nurt psychologiczny w prozie. Powieść historyczna (Kraszewski, Sienkiewicz). Rozkwit małych form narracyjnych (nowela, opowiadanie) oraz gatunków publicystycznych (kronika, felieton). Recepcja literatury europejskiej.

Kryzys światopoglądowy pozytywizmu w drugiej połowie lat 80–tych. Przemiany świadomości społecznej. Nowe zjawiska polityczne. Kult powstania styczniowego. Odrodzenie się refleksji metafizycznej w literaturze. Literacka diagnoza kryzysu. Przejawy dekadentyzmu w literaturze schyłku dziesięciolecia.

Poezja epoki. Poromantyczne kontynuacje (Norwid, Lenartowicz). Twórczość Asnyka i Konopnickiej. Elementy parnasistowskie w poezji. Zapowiedzi dekadentyzmu.

Dramat w epoce pozytywizmu. Twórczość komediowa M. Bałuckiego i J. Blizińskiego. Dramat obyczajowy. Życie teatralne w Galicji i w zaborze rosyjskim.

Literatura:

Wykaz lektur (wybór - listę lektur skonkretyzowaną dla danego wykładu podają poszczególni prowadzący):

I. Literatura, krytyka, publicystyka

Asnyk Adam, Poezje zebrane, Toruń 1995 (Wstęp Z. Mocarskiej-Tycowej).

Chmielowski Piotr, artykuły w antologiach (zob. niżej: II. Antologie).

Dygasiński Adolf, Zając.

Faleński Felicjan, Wybór utworów, oprac. M. Grzędzielska, 1971, BN I, 202 (cykle poetyckie: Melodie z domu niewoli, Sponad mogił, Meandry - wymienić tytuły cykli, znajomość minimum 5 utworów).

Konopnicka Maria, Nowele i opowiadania (Banasiowa, Józefowa, Józik Srokacz, Mendel Gdański, U źródła, Urbanowa, W dolinie Skawy); Poezje, oprac. A. Brodzka, 1960 (wymienić tytuły cykli, znajomość minimum 5 utworów).

Kraszewski Józef Ignacy, Dziecię Starego Miasta, BN I 71.

Orzeszkowa Eliza, Nowele i opowiadania (Daj kwiatek, Dziwak, W zimowy wieczór); Marta; Meir Ezofowicz; powieści ludowe: Niziny, Dziurdziowie, Cham (znajomość minimum jednego ogniwa – do wyboru); Nad Niemnem; Melancholicy (Światło w ruinach, Ogniwa); Gloria victis (Hekuba, Gloria victis); artykuły w antologiach (zob. niżej: II. Antologie).

Prus Bolesław, Nowele i opowiadania (Grzechy dzieciństwa, Kamizelka, Omyłka, Powracająca fala, Przygoda Stasia, Z legend dawnego Egiptu), Kroniki. Wybór, oprac. J. Bachórz, 1994, BN I, 285 (pięć kronik do wyboru), Placówka, Lalka, oprac. J. Bachórz (BN I 262), Emancypantki, Faraon; artykuły w: Programy i dyskusje literackie.. (zob. niżej: II. Antologie).

Sienkiewicz Henryk, Wybór nowel i opowiadań, oprac. T. Bujnicki, BN I, 231 (Szkice węglem, Jamioł, Janko Muzykant, Latarnik, Wspomnienie z Maripozy); Trylogia, Bez dogmatu, Quo vadis?, Krzyżacy; artykuły w: Programy i dyskusje literackie... (zob. niżej: II. Antologie).

Sygietyński Antoni, Na skałach Calvados.

Szymański Adam, Szkice, 1921, 1998 (tu: Dwie modlitwy).

Zapolska Gabriela, Menażeria ludzka (minimum 3 opowiadania), Dzieła wybrane, 1958, t. 12.

II. Antologie

J. Kulczycka-Saloni, Pozytywizm, 1971, (Biblioteka "Polonistyki"):

A. Comte, Prawo trzech stadiów; H.T. Buckle, Historia cywilizacji w Anglii; J.S. Mill, O zasadzie użyteczności; K. Darwin, Autobiografia; J.W. Draper, Dzieje stosunku wiary do rozumu; H. Spencer, Jednostka wobec państwa; H.A. Taine, Trzy siły pierwiastkowe; E. Zola, Powieść eksperymentalna.

Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, BN I 249.

J. Kulczycka-Saloni, Wstęp; P. Chmielowski, Niemoralność w literaturze; Utylitaryzm w literaturze; F. Krupiński, Romantyzm i jego skutki; E. Orzeszkowa, Kilka uwag nad powieścią; Powieść a nowela; B. Prus, „Ogniem i mieczem” powieść z lat dawnych Henryka Sienkiewicza; H. Sienkiewicz, O naturalizmie w powieści; O powieści historycznej.

III. Literatura powszechna

F. Dostojewski, Zbrodnia i kara

G. Flaubert, Pani Bovary

G. Maupassant, Nowele (minimum 3 utwory)

L. Tołstoj, Anna Karenina

E. Zola, Germinal

IV. Opracowania

Syntezy

Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, t. 13-17 (orientacja w zawartości).

Obraz literatury polskiej XIX wieku, seria IV: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 1-4. Zarysy monograficzne poszczególnych pisarzy i krytyków wymienionych wyżej w punkcie I. (przejrzeć).

G. Borkowska, Pozytywiści i inni.

H. Markiewicz, Literatura pozytywizmu [lub] Pozytywizm.

Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej, 1991.

Słownik polskiej krytyki literackiej 1764-1918 : pojęcia, terminy, zjawiska, przekroje, red. naukowa J. Bachórz, G. Borkowska, T. Kostkiewiczowa, M. Rudkowska i M. Strzyżewski, Warszawa-Toruń 2016, t. 1-2.

Monografie

A. Brodzka, Maria Konopnicka

J. Detko, Eliza Orzeszkowa

J. Krzyżanowski, Twórczość Henryka Sienkiewicza

Obraz literatury polskiej, seria IV, t. 1-4, zarysy monograficzne poszczególnych pisarzy i krytyków wymienionych wyżej w punkcie I. (przejrzeć)

Z. Szweykowski, Twórczość Bolesława Prusa (rozdziały V-XII)

Studia, artykuły

J. Maciejewski, Norwid a pozytywizm, Pamiętnik Literacki 1984, z. 3

H. Markiewicz, Młoda Polska a literackie dziedzictwo pozytywizmu, [w:] Stulecie Młodej Polski. Studia pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, 1995, s. 393-407.

I. Opacki, „Z legend dawnego Egiptu" B.Prusa, [w:] Nowela, opowiadanie, gawęda. Interpretacje małych form narracyjnych, red. K. Bartoszyński, M. Jasińska-Wojtkowska, S. Sawicki, 1979

Rok 1863. Narodziny nowej Polski, pod red. M. Rudaś-Grodzkiej, E. Serafin, B. Smoleń i A. Wróbel, Warszawa 2016 (M. Filipowicz, Wstęp: 1863 – narodziny nowej Polski; D. Beauvois, Nieodparta moc zaślepienia: fantomowe powstanie styczniowe na Rusi, czyli dziwna trwałość historycznych pewniaków; G. Borkowska, Polska po roku 1863: w stronę Realnego).

Historiografia

S. Kieniewicz, Historyk a świadomość narodowa, 1982 (tu: Wizerunek Polaka okresu niewoli)

S. Kieniewicz, Historia Polski 1795-1918.

J. Pajewski, Historia powszechna 1871-1918, 1978 (rozdz.: I-XV, XLII; przejrzeć).

LEKTURY ZALECANE (3 pozycje do wyboru)

I. Literatura polska

Michał Bałucki, Pan burmistrz z Pipidówki.

Teodor Jeske-Choiński, Gasnące słońce, Tiara i korona.

Wiktor Gomulicki, Poezje wybrane, wstęp T. Jaroszewski, 1971 (minimum 5 utworów).

Maria Konopnicka, Imagina (1 pieśń), Na normandzkim brzegu.

Eliza Orzeszkowa, Argonauci, Australczyk.

Bolesław Prus, Anielka, Dzieci.

Maria Rodziewiczówna, Dewajtis.

Henryk Sienkiewicz, Listy z podróży do Ameryki, Pójdźmy za Nim.

Włodzimierz Zagórski, Król Salomon (I. Vanitas Vanitatum, II. Vae Soli).

Metody i kryteria oceniania:

- udział w wykładzie

- egzamin z historii literatury pozytywizmu (ustny) na zakończenie semestru (zakres tematów i sposób zdawania egzaminu ustala prowadzący) (W1, W2, W3, W4, W5, W6, K1, K2, K3)

Praktyki zawodowe:

Brak

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)