Kultura państw bałkańskich

Znajomość podstawowych faktów z wiedzy o kulturze oraz historii. Wiedza nie wykraczająca poza kanon wyposażenia intelektualnego absolwenta szkoły średniej.

Wykład - 4 pkt ECTS, łącznie ok 100 godz.

Godziny kontaktowe: obecność na zajęciach 30 godz. + konsultacje: 10 godz.

Praca własna studenta: zdobywanie informacji we własnym zakresie na podstawie lektur dodatkowych i Internetu): 40 godz.

Przygotowanie do zaliczenia końcowego zajęć: 20 godz.

Student ma podstawową wiedzę o powiązaniach filologii z pokrewnymi naukami humanistycznymi – przede wszystkim z historią, historią kultury, kulturoznawstwem oraz szeroko rozumianej bałkanistyki czy bałkanologii (K_W06). Ponadto student posiada podstawową wiedzę o wybranych zagadnieniach historycznych, społecznych, religijnych, filozoficznych i politycznych warunkujących rozwój Bałkanów, przy czym istotne jest tutaj posiadanie szerokiego spojrzenia – porównawczego – na omawianą problematykę, poza/ponad granicami narodowymi, kulturowymi, państwowymi, językowymi, itd. (K_W08). Student ma także podstawową wiedzę o szeroko pojętej kulturze Bałkanów, czy raczej – kulturach Bałkanów w ich różnorodności i wielości, jak i biorąc pod uwagę podobieństwa (K_W09). Wreszcie student ma podstawową wiedzę o wybranych zagadnieniach, historycznych, społecznych, religijnych, filozoficznych i politycznych w wymiarze międzykulturowym, co w wypadku Bałkanów jest oczywiste, jednakże na tych zajęciach ma zostać szczególnie uwypuklone, aby umożliwić mu prawdziwie bałkanoznawcze i bałkanologiczne kompetencje (K_W12).

Student potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje przy użyciu różnych źródeł i sposobów, w tym podanej (i dodatkowej) literatury przedmiotu – kwerendy bibliotecznej, Internetu i innych nowych mediów, itd. (K_U01), co okazać się może niezbędne przy przygotowaniu prezentacji zaliczeniowej, skutkować zaś będzie lepszymi umiejętnościami na rynku pracy. Ponadto, student potrafi rozpoznać różne typy pozaliterackich wytworów kultur bałkańskich – kultury ludowej, jak i tzw. „wysokiej”, z zakresu malarstwa, rzeźby, muzyki, teatru, filmu, itd. (K_U13), albowiem kulturowa historia Bałkanów – tak jak jest tu rozumiana – właśnie na takich zagadnieniach będzie się koncentrowała. Wreszcie student rozumie odmienne postrzeganie życia społecznego przez osoby pochodzące z rożnych środowisk i kultur, czemu służyć ma prowadzenie zajęć przez różnych prowadzących, którzy mają nie tylko odmienne doświadczenia profesjonalne, ale również i odmienne zaplecze kulturowe (K_U20).

Student ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju, albowiem zajęcia te mają jedynie wprowadzać w problematykę zróżnicowania kulturowego

Bałkanów (K_K01). Co więcej, i jest to jednym z kluczowych efektów, do których osiągnięcia przez studentów zajęcia te mają prowadzić, student docenia tradycję i dziedzictwo kulturowe Bałkanów i ma świadomość odpowiedzialności za ich zachowanie (K_K05). Wreszcie, co w pełni będzie rozwijana na wszystkich pozostałych zajęciach na kierunku filologia bałkańska, dzięki kompetencjom językowym jest przygotowany do sprawnego poruszania się na Bałkanach (K_K08), przy świadomości (K_K01), że są to zajęcia o charakterze wprowadzającym. Efektem ma być niezbędna we współczesnym świecie kompetencja swobodnego poruszania się wśród problemów wielokulturowego świata.

W ramach zajęć szeroko będą wykorzystywane narzędzia multimedialne oraz klasyczne pomoce dydaktyczne (np. mapy, książki).

- opis
- opowiadanie
- pogadanka
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z kulturową historią Bałkanów w ujęciu porównawczym.

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z kulturową historią Bałkanów w ujęciu porównawczym. Zajęcia przyjmują formę wykładu problemowego, skupiającego uwagę na kluczowych dla obszaru Bałkanów problemach i tematach, które w trakcie studiów bałkanistycznych będą pogłębiane i problematyzowane, powinny wszakże stanowić trzon wiedzy bałkanistycznej każdego studenta/każdej studentki. Na zajęciach przyjęto perspektywę komparatystyczną – zakładającą porównanie wybranych kultur (południowo)słowiańskich i bałkańskich kultur niesłowiańskich. Studenci mają nabrać umiejętności szerokiego patrzenia na wybrane problemy, przekraczającego granice kultur narodowych, a także wąsko zakreślonych dziedzin nauki czy sztuki. Mają dostrzegać podobieństwa, analogie, przy zachowaniu świadomości różnic wynikających z odmiennych tradycji, kultur, historii, języków. Nie ma być to bowiem klasyczny wykład historii tego obszaru (na to przeznaczone są osobne zajęcia w programie studiów), lecz próba spojrzenia kulturoznawczego na procesy historyczne zachodzące na Bałkanach, ze wskazaniem głównych linii rozwojowych, punktów przełomowych i kluczowych w historii poszczególnych narodów, jak i całego Półwyspu, a także problemów, z którymi studentom bałkanistyki przyjdzie w trakcie studiów się zmierzyć.

1.Zajęcia wprowadzające – warunki zaliczenia przedmiotu i organizacja zajęć,

2. Kultura – próba zdefiniowania pojęcia, typy kultur oraz podstawowe sposoby badania kultur,

3. Granice Bałkanów – wymiar geograficzny, polityczny i tożsamościowy,

4. Bałkany jako miejsce ścierania się różnych kręgów cywilizacyjnych,

Centra kultury na Bałkanach na przestrzeni wieków,

6. Kształtowanie się ideologii narodowych na Bałkanach w XX w.,

7. Wspólnoty religijne oraz mniejszości etniczne i narodowe – etnokulturowa charakterystyka regionu,

8. Wybrane zjawiska i postacie z bałkańskiej kultury (sztuka, architektura, teatr),

9. Wybrane zjawiska i postacie z bałkańskiej kultury (literatura, muzyk, film),

10. Kultura a konflikty na Bałkanach – rola mitów i stereotypów,

11. Święta oraz zwyczaje z nimi związane,

12. Kuchnia bałkańska,

13. Współczesna kultura masowa i media,

14. Instytucje kulturalne i współczesna polityka kulturalna państw bałkańskich,

15. Polsko-bałkańskie relacje kulturalne.

Wybrana literatura przedmiotu:

Balcer, Adam

2002 Rola religii w konflikcie albańsko-macedońskim, [w:] Bogusław Zieliński (red.), Wokół Macedonii: siła kultury – kultura siły, Poznań 2002,

 Biberaj, Elez

1990 Albania. A Socialist Maverick. Oksford 1990,

2010 Shqipëria në tranzicion: rruga e vështirë drejt demokracisë 1990-2010, Tirana,

 Bideleux R., Jeffries I.,

2007 The Balkans. A post-communist history, Londyn-Nowy Jork,

 Bourcart, Jacques

2004 Shqipëria dhe Shqiptarët, Tirana,

 Bozbora, Nuray

2002 Shqipëria dhe nacionalizmi shqiptar në Perandorinë Osmane, Tirana,

 Bobrownicka, Maria

1976 Z problemów literatur słowiańskich, Katowice: Wydawnictwo Śląsk.

1992 /red./, Mity narodowe w literaturach słowiańskich, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1995 Narkotyk mitu. Szkice o świadomości narodowej i kulturowej Słowian zachodnich i południowych, Kraków: Universitas.

1996 /red./, Symbioza kultur słowiańskich i niesłowiańskich w Europie Środkowej, Kraków: Universitas.

2003 Pogranicza w centrum Europy. Slavica, Kraków: Universitas

2006 Patologie tożsamości narodowej w postkomunistycznych krajach słowiańskich. Uwagi o genezie i transformacjach kategorii tożsamości, Kraków: Universitas.

Braudel Fernand

2004 Morze Śródziemne i świat śródziemnomorski w epoce Filipa II, przeł. T. Mrówczyński, M. Ochab, wstęp B. Geremek, W. Kula, Warszawa: Książka i Wiedza.

 Cardini Franco

2006 Europa a islam. Historia nieporozumień, przeł. B. Bielańska, Kraków: WUJ.

 Clayer Nathalie,

1997 Islam State and Society in Post-Communist Albania [w:] H. Poulton, S. Taji-Farouki, Muslim Identity and Balkan State, Londyn.

 Czajka H.

1973 Bohaterska epika ludowa Słowiań Południowych, Wrocław.

 Czekalski Tadeusz

2003 Albania, Wyd. Trio, Warszawa.

2003 Grecja, Wyd. Trio, Warszawa.

2010 Bułgaria. Wyd. Trio, Warszawa.

 Czekalski Tadeusz, Hauziński Jerzy, Leśny Jan

2009 Historia Albanii, Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo

1996 Zarys dziejów chrześcijaństwa albańskiego w latach 1912-1993, Kraków

 Čolović Ivan

2001 Polityka symboli. Eseje o antropologii politycznej, przeł. Magdalena Petryńska, Kraków: Universitas.

2007 Bałkany - terror kultury. Wybór esejów, przeł. Magdalena Petryńska, Wołowiec: Czarne.

 Dar słowa. Ze starej literatury serbskiej

1983 Wybór i opracowanie Aleksander E. Naumow, przeł. Teresa Wątor-Naumow, Aleksander E. Naumow, Wanda Kotowicz, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.

 Dąbrowska-Partyka Maria

2005 /red./, W poszukiwaniu nowego kanonu. Reinterpretacja tradycji kulturalnej w krajach postjugosłowiańskich po 1995 roku, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

2009 /red./, Kultury słowiańskie między postkomunizmem a postmodernizmem. 1989-2004, Kraków: WUJ.

 Felczak, Wacław i Tadeusz Wasilewski

1985 Historia Jugosławii, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. Wydawnictwo.

 Gałązka W. (red.), 1985 Naród i kultura. Antologia esejów i artykułów o narodzie i kulturze bułgarskiej, Kraków.1985 Naród i kultura. Antologia esejów i artykułów o narodzie i kulturze bułgarskiej, Kraków.

 Gil Dorota 2005 Prawosławie, historia, naród. Miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

 Gołembski Franiciszek

2001 Stosunki kulturalne na Bałkanach, Warszawa: Elipsa.

Historia Królestwa Słowian czyli Latopis Popa Duklanina,

1988 przeł., wstęp, komentarz i opracowanie Jan Leśny, Warszawa: PWN.

 Hroch, Miroslav

2003 Małe narody Europy. Perspektywa historyczna, przeł. Grażyna Pańko, Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo.

 Jelavich, Barbara

2005 Historia Bałkanów, Vol I i II, Wydawnictwo UJ, Kraków.

 Jezernik, Božidar

2007 Dzika Europa : Bałkany w oczach zachodnich podróżników, przeł. Piotr Oczko, Kraków: Universitas.

 Judah, Tim

2002 Kosovo – war and revenge, New Haven

2008 Kosovo – what everyone needs to know, Oksford 2008,

1997 The Serbs. History, Myth & the Destruction of Yugoslavia, London

 Jugosłowiańska epika ludowa. Wybór

1948 wybór i wstęp Marian Jakóbiec, przeł. Czesław Jastrzębiec-Kozłowski, Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich [BN, seria II, nr 58].

 Kola, Adam F.

2011 Europa w dyskursie polskim, czeskim i chorwackim. Rekonfiguracje krytyczne, Toruń: UMK.

 Kola, Paulin

2003 The Search for Greater Albania, Londyn

 Kornhauser, Julian

2001 Świadomość regionalna i mit odrębności (o stereotypach w literaturze serbskiej i chorwackiej), Kraków: Scriptum.

 Kraskowska Ewa

2005 /red./, Literatury słowiańskie po roku 1989. Nowe zjawiska, tendencje, perspektywy, tom II, Feminizm, Warszawa

Krasztev, Peter

2000 The Price of Amnesia. Interpretations of Vendetta in Albania, [w:] „Albania and the Albanian identities”, International Center for Minority Stusies and Intercultural Relations, Sofia,

 Krleža, Miroslav

1939 Chorwacki bóg Mars, przeł. Władysław Gluck, Halina Siennicka, przedmowa Juljusz Benešić, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Bibljoteka Polska”.Leksykon tradycji bułgarskiej

2011 aut. Grażyna Szwat-Gyłybowa et al.; konsultacja nauk. Aleksander Naumow ; red. nauk. Grażyna Szwat-Gyłybowa ; Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Fundacja Slawistyczna.

 Malcolm, Noel

1999 Kosovo. A Short History, (with a New Preface), New York: HarperPerennial.

 Madgearu, Alexandru

2008 The Wars of the Balkan Peninsula. Their Medieval Origins, Lanham,

Malcolm, Noel

 Matvejević, Predrag

2003 Brewiarz śródziemnomorski, przeł. Danuta Cirlić-Straszyńska, wprowadzenie Claudio Magris, Sejny: Pogranicze.

 Mažuranić, Ivan

1972 Śmierć Smail-agi Czengicia, oprac. Józef Magnuszewski, przeł Antoni Bogusławski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo [BN, seria II, nr 168].

 Mojzes, Paul

2011 Balkan genocides. Holocaust and ethnic cleansin

Moroz-Grzelak Lilla

2011 Bracia Słowianie: wizje wspólnoty a rzeczywistość, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk; Fundacja Slawistyczna.

2012 My już jesteśmy zjedzeni... Rola i znaczenie prawosławia w konflikcie etnicznym w Dolinie Preszewa, R. Zenderowski (red.), Warszawa

 Njegoš Petar II Petrović

1932 Górski wieniec, Biblioteka Jugosłowiańska III, przeł. H. Batowski, Warszawa.

1958 Wybór pism, Biblioteka Narodowa, przeł. H. Batowski, Wrocław.

Norris Harry T., 1993, Islam in the Balkans. Religion and Socity between Europe and the Arab World, Columbia: University of South Carolina Press.

 Nostalgia. Eseje o tęsknocie za komunizmem

2002 red. F. Modrzejewski, M. Sznajderman, Wołowiec: Czarne.

 Olszewski, Paweł

2010 Macedonia. Historia i współczesność, Radom

 Pasterze wiernych Słowian: święci Cyryl i Metody

1985 teksty wybrał, tł. i oprac. Aleksander Naumow, Kraków: Znak.

 Pavličević, Dragutin

2004 Historia Chorwacji, przeł. Łucja Danielewska, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

 Perica, Vjekoslav

2002 Balkan Idols. Religion and Nationalism in Yugoslav States, Oxford: Oxford University Press.

 Pieniążek-Marković, Krystyna i Goran Rem, Bogusław Zieliński

2005 /red./, Widzieć Chorwację. Panorama literatury i kultury chorwackiej. 1990-2005, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

 Popov, Nebojša

1994 Serbski dramat. Od faszystowskiego populizmu do Miloševicia, przeł. Maria Księżak, Warszawa : Niezależna Oficyna Wydawnicza.

 Rapacka, Joanna

1995 Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosłowiańskiej, Warszawa: Energeia.

1997 Leksykon tradycji chorwackich, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

2002 Śródziemnomorze. Europa Środkowa. Bałkany. Studia z literatur południowosłowiańskich, /red./ Maria Dąbrowska-Partyka, Kraków: Universitas.

 Shea, John

2008 Macedonia and Greece: The Struggle to Define a New Balkan Nation, Jefferson North Carolina-Londyn

 Simiczejew K.,

1985 Pieśń hajducka Słowian Południowych, Wrocław.

 Skowronek, Jerzy i Mieczysław Tanty, Tadeusz Wasilewski

1977 Historia Słowian południowo-zachodnich, Warszawa: PWN.

 Stawowy-Kawka, Irena

2000 Historia Macedonii, Wrocław

2014 Albańczycy w Macedonii 1944-2001, Kraków 2014,

 Szwat-Gyłybowa, Grażyna

2005 Haeresis bulgarica w bułgarskiej świadomości kulturowej XIX i XX wieku, Warszawa: SOW.

 Tanty, Mieczysław

2003 Bałkany w XX wieku. Dzieje polityczne, Warszawa: Książka i Wiedza.

 2013 The Cham Albanians of Greece: a Documentary History, R. Elsie, B. Destani (red.), Londyn

 Todorova, Maria

2008 Bałkany wyobrażone, przeł. Piot Szymor, Magdalena Budzińska, Wołowiec: Czarne.

 Travirka, Antun

2005 Dalmacja. Historia. Sztuka. Dziedzictwo kultury, przeł. Henryk Jaroszewicz, Zadar: Forum.

 Vlahović Petar

1991 Kultura ludowa w Serbii, przeł. J. Moroń, Z. Oczkowska, Kraków.

 Waldenberg, Marek

2005 Rozbicie Jugosławii. Jugosłowiańskie lustro międzynarodowej polityki, tom 1 – 1991-2002, tom 2 – 2002-2004, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

 Walkiewicz, Wiesław

2000 Jugosławia. Byt wspólny i rozpad, Warszawa: Trio.

 Wierzbicki Jan

1965 Ivo Andrić, Warszawa: Wiedza Powszechna.

1975 Miroslav Krleža, Warszawa: Wiedza Powszechna. Wolff Larry

 Zenderowski, Radosław

2011 Religia a tożsamość narodowa i nacjonalizm w Europie Środkowo-Wschodniej. Między etnizacją religii a sakralizacją etosu (narodu), Wrocław

 Zhelyazkova, Antonina

2000 Albanian identities, [w:] Albania and Albanian Identities, A. Zhelyazkova (red.), International Center for Minority Stusies and Intercultural Relations, Sofia

 2009 Źródła nienawiści: konflikty etniczne w krajach postkomunistycznych, K. Janicki (red.), Warszawa

 Zieliński Bogusław

2001 Kosowo w serbskiej kulturze i tradycji (na szerszym tle problemu kosowskiego w świecie współczesnym), [w:] red. B. Zieliński, Język, literatura i kultura Słowian dawniej i dziś – III. Litteraria, Poznań: Wyd. UAM, s. 15-48.

2002 Europa Środkowa, czyli Arkadia, Atlantyda i Jeruzalem, [w:] red. tenże, Narodowy i ponadnarodowy model kultury. Europa Środkowa i Półwysep Bałkański, Poznań: Wyd. UAM, s. 39-57.

2008 red., Tradycje pogranicza i przestrzeganie tradycji. Od komunizmu do postmodernizmu i postkolonializmu, Poznań: Wyd. UAM.

2008a Obraz Słowiańszczyzny południowej w polskim dyskursie publicznym III Rzeczpospolitej (po 1989 roku), [w:] tenże, red., Tradycje pogranicza i przestrzeganie tradycji. Od komunizmu do postmodernizmu i postkolonializmu, Poznań: Wyd. UAM, s. 35-50.

Egzamin ustny. Podstawą zaliczenia jest przyswojenie materiału zaprezentowanego na wykładach.

nie dotyczy