Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Język staro-cerkiewno-słowiański

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2517-s1LS1Z-SCS
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0231) Języki obce Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Język staro-cerkiewno-słowiański
Jednostka: Wydział Humanistyczny
Grupy: Przedmioty z języka rosyjskiego - I rok 1 semestr - lingwistyka stosowana s1
Punkty ECTS i inne: 3.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

Brak

Rodzaj przedmiotu:

przedmiot fakultatywny

Całkowity nakład pracy studenta:

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli (30 godz.)

- udział w konwersatoriach – 30 godz.

Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta (45 godz.)

- przygotowanie do konwersatoriów – 20 godz.

- przygotowanie do kolokwiów – 10 godz.

- konsultacje i praca z nauczycielem akademickim – 15 godz.

Łącznie: 75 godz. (3 pkt. ECTS)



Efekty uczenia się - wiedza:

Student:

W1: opanowuje teoretyczne podstawy z zakresu grafii, fonetyki, morfologii i składni pierwszego literackiego języka Słowian [K_W01, K_W02]; W2: przyswaja ogólne wiadomości na temat społeczno-kulturowych i politycznych uwarunkowań powstania i rozwoju wczesnego piśmiennictwa słowiańskiego [K_W06, K_W08]; W3: zna cechy charakterystyczne/tendencje translatorskie najwcześniejszych słowiańskich przekładów Biblii [K_W13]; W4: posiada podstawową wiedzę z zakresu językoznawstwa diachronicznego, zna podstawową terminologię i metodologię badań diachronicznych [K_W03, K_W07]; W5: dysponuje wiadomościami na temat podobieństw i różnic w realizacji określonych praw, procesów/zjawisk językowych zachodzących między poszczególnymi językami słowiańskimi/grupami języków słowiańskich [K_W11].


UWAGA! Modyfikacja efektów uczenia się, zob. od cyklu 2019/2020Z


Uwaga! Zmiana efektów uczenia się (zob. Informacje o zajęciach w cyklu 2023/24Z - Zajęcia: Konwersatorium - Informacje wspólne dla wszystkich grup: Efekty uczenia się. Metody i kryteria oceniania).



Efekty uczenia się - umiejętności:

Student:

U1: czyta ze zrozumieniem (posiłkując się słownikiem) cyrylickie teksty scs. [K_U02, K_U20]; U2: rozpoznaje i wyjaśnia procesy językowe ps. odzwierciedlone w formach scs. oraz wiąże je z odpowiednimi ps. prawami językowymi [K_U01, K_U06, K_U07, K_U13]; U3: analizuje formy morfologiczne i konstrukcje składniowe zawarte we fragmentach tekstów pochodzących z zabytków scs. [K_U01, K_U06, K_U07, K_U13]; U4: zestawia zaobserwowane cechy charakterystyczne języka zabytków scs. z cechami innych języków słowiańskich oraz wskazuje na podobieństwa i różnice między nimi [K_U01, K_U06, K_U07, K_U11, K_U13].


UWAGA! Modyfikacja efektów uczenia się, zob. od cyklu 2019/2020Z


Uwaga! Zmiana efektów uczenia się (zob. Informacje o zajęciach w cyklu 2023/24Z - Zajęcia: Konwersatorium - Informacje wspólne dla wszystkich grup: Efekty uczenia się. Metody i kryteria oceniania).




Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

Student:

K1: ma świadomość przydatności zdobytych wiedzy i umiejętności, dotyczących pierwszego literackiego języka Słowian oraz słowiańskiej komparatystyki językowej do rozszerzenia kompetencji w zakresie studiowanych języków [K_K01]; K2: zdaje sobie sprawę ze znaczenia dziedzictwa scs. dla pozostałych języków słowiańskich [K_K03].


UWAGA! Modyfikacja efektów uczenia się, zob. od cyklu 2019/2020Z


Uwaga! Zmiana efektów uczenia się (zob. Informacje o zajęciach w cyklu 2023/24Z - Zajęcia: Konwersatorium - Informacje wspólne dla wszystkich grup: Efekty uczenia się. Metody i kryteria oceniania).



Metody dydaktyczne:

Konwersacja, pokaz multimedialny, praktyczna analiza wyselekcjonowanych form oraz fragmentów tekstu pochodzących z zabytków scs. pod kątem omawianych zjawisk językowych.

Metody dydaktyczne eksponujące:

- pokaz

Metody dydaktyczne podające:

- wykład konwersatoryjny

Metody dydaktyczne poszukujące:

- ćwiczeniowa
- klasyczna metoda problemowa

Skrócony opis:

Celem kształcenia w ramach zajęć konwersatoryjnych z „Języka staro-cerkiewno-słowiańskiego” dla studentów I roku lingwistyki stosowanej (studia stacjonarne 1. stopnia), w liczbie 30 godz., jest zdobycie podstawowych wiadomości z zakresu grafii, fonetyki, morfologii i składni, a także historii języka scs.; ponadto osiągnięcie umiejętności dokonywania praktycznych analiz fonetycznych i morfologiczno-składniowych wyselekcjonowanych form i fragmentów tekstów pochodzących z zabytków kanonu scs. oraz umiejętności zestawiania zaobserwowanych cech scs. z odpowiednimi cechami pozostałych języków słowiańskich; zajęcia kończą się zaliczeniem z oceną, po semestrze 1.

Pełny opis:

Zajęcia konwersatoryjne z przedmiotu: „Język staro-cerkiewno-słowiański” obejmują następujące zagadnienia:

1. Język scs. jako najstarszy literacki język Słowian [(a) powstanie języka scs.; przyczyny i przebieg misji wielkomorawskiej; (b) język prasłowiański a język scs.: pojęcie prajęzyka i rodziny językowej (ojczyzna języka pie., rodziny i grupy językowe; podział języków ie. na grupy kentum i satem); metody rekonstrukcji języka ps., problem pierwotnego zasięgu języka ps. czyli praojczyzny Słowian (metody badania, różnice w poglądach, problem wspólnoty bałto-słowiańskiej itd.); problem ojczyzny (dialektu wyjściowego) języka scs. i jego nazwy; (c) stadia rozwojowe języka scs., pojęcie kanonu scs.; regionalne odmianki scs. i ich cechy charakterystyczne; (d) zabytki scs., główne linie podziału].

2. Scs. alfabety. Zasób scs. samogłosek i spółgłosek i ich pochodzenie [(a) historia scs. pisma (czy istniało pismo pogańskich Słowian?; jaki alfabet został stworzony przez Konstantyna-Cyryla – różnice w poglądach i ich argumentacja; dowody Šafařika na starszeństwo głagolicy/dowody Istrina na starszeństwo cyrylicy; (b) zasady czytania liter cyrylskich; (c) zewnętrzna strona tekstów (podział tekstów ze względu na użyty materiał – rękopisy, inskrypcje, gramoty; zdobnictwo zabytków i rodzaje pisma – ustaw, półustaw, skoropis ; (d) scs. system wokaliczny i konsonantyczny; pochodzenie ps. samogłosek (prawo wiązania iloczasu z barwą, prawo sylab otwartych; uprzednianie samogłosek tylnych po spółgłoskach palatalnych jako wynik działania prawa korelacji palatalności)].

3. Palatalizacja spółgłosek tylnojęzykowych jako główny przejaw prawa korelacji palatalności [zjawisko palatalizacji: I, II, III – istota, kierunek zmian, wynik, różnice dialektyczne].

4. Odmiana rzeczownika – typy scs. deklinacji; wpływy deklinacyjne [kryteria podziału: wg pie. i ps. tematu/wg rodzaju; cechy charakterystyczne poszczególnych typów deklinacyjnych: temat, rodzaj, końcówka N i G sg.; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach rzeczownikowych; przesunięcia w obrębie deklinacji na –o– i –jo– oraz –a– i –ja– jako skutek palatalizacji III; pochodzenie tzw. wtórnych końcówek rzeczownika].

5. Zmiany fonetyczne w grupach z j i w grupie kt’(gt’) [połączenia j z samogłoskami, połączenia j ze spółgłoskami – palatalizacja przez jotę; zjawisko epentezy jako szczególny przypadek palatalizacji przez jotę; palatalizacja grupy kt’(gt’)].

6. Odmiana scs. czasownika – typy koniugacji [kryteria podziału – podział nadrzędny: wg tematu praes.; podział podrzędny – tzw. klasy czasownika: wg tematu inf.; podział wg Leskiena a podział wg Lehra-Spławińskiego; przegląd końcówek osobowych w poszczególnych typach koniugacyjnych; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach czasu teraźniejszego trybu oznajmującego].

7. Scs. tryb rozkazujący [formy syntetyczne i analityczne; zasady tworzenia; charakterystyczne przyrostki, ich pochodzenie i związek z przynależnością koniugacyjną czasownika; przegląd „końcówek”; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach imperativu; wariantywność form].

8. Odmiana scs. zaimka [podział na zaimki nierodzajowe i rodzajowe; typy zaimków nierodzajowych: osobowe, zwrotny, pytające, nieokreślone; formy enklityczne zaimków: 1. i 2. os. oraz zwrotnego; typy zaimków rodzajowych: wskazujące, pytające, względne, dzierżawcze, nieokreślone; podstawowe wzory odmiany: wg tematów miękkich, wg tematów twardych; odmiana mieszana; zmiany fonetyczne na granicy: przyimek + zaimek].

9. Odmiana i stopniowanie scs. przymiotnika [odmiana prosta, tzw. rzeczownikowa a odmiana złożona, tzw. zaimkowa; różnice strukturalne, znaczeniowe i składniowe między formami niezłożonymi i złożonymi; zmiany w złożonej odmianie przymiotnika – zanik joty interwokalicznej, asymilacja samogłosek, kontrakcja, haplologia, wyrównania analogiczne; stopniowanie regularne i nieregularne; charakterystyczne przyrostki stopnia wyższego; syntetyczne i analityczne formy stopnia najwyższego].

10. Scs. liczebnik i jego odmiana [podział na liczebniki: główne, porządkowe, zbiorowe; charakterystyka poszczególnych typów; przegląd końcówek; zasady łączenia liczebnika z rzeczownikiem – składnia zgody lub rządu].

11. Zmiany w zakresie samogłosek jerowych, grup przestawkowych i sonantów [pochodzenie i rozwój jerów; pozycja mocna i słaba; pozycja napięta; redukcja i wokalizacja jerów; przypadki asymilacji jerów; rozwój grup przestawkowych: nagłosowych i śródgłosowych; uzależnienie zmiany w grupach nagłosowych od intonacji; odstępstwa od przestawki; pochodzenie i rozwój sonantów; sonanty a zwykłe połączenia samogłosek jerowych ze spółgłoskami płynnymi].

12. Scs. czasy przeszłe proste – imperfekt i aoryst [znaczenie, struktura, funkcja, stosunek do innych czasów w językach słowiańskich i niesłowiańskich; tworzenie form imperfektu od czasowników reprezentujących różne typy koniugacyjne; tworzenie 3 typów aorystu – asygmatyczny, sygmatyczny I, sygmatyczny II – od czasowników różnych koniugacji; odzwierciedlenie procesów fonetycznych w formach imperfektu i/lub aorystu: i, u, r, k (g) + s + A ≥ x lub A + s + A ≥ x, palatalizacja I, wzdłużenie samogłosek rdzennych, uproszczenia grup spółgłoskowych, ściągnięcia samogłosek].

13. Scs. imiesłowy [imiesłowy czynne – charakterystyka poszczególnych typów: part. praes. act., part. praet. act. I, part. praet. act II – struktura, zasady tworzenia, odmiana, znaczenie, pełnione funkcje; imiesłowy bierne – charakterystyka poszczególnych typów: part. praes. pass., part. praet. pass. – budowa, tworzenie, znaczenie, pełnione funkcje, odmiana].

14. Czasownikowe formy złożone [perfectum, plusquamperfectum, futurum I i II, conditionalis, passivum – budowa, znaczenie].

15. Wybrane zagadnienia ze scs. składni [ważniejsze konstrukcje składniowe: składnia zgody wg znaczenia w związku głównym, forma orzecznika, dopełnienie sprawcy, przydawka celownikowa, podwójny biernik, miejscownik bezprzyimkowy, dativus absolutus, dativus cum infinitivo, accusativus cum infinitivo, supinum – struktura, znaczenie].

Literatura:

a. podstawowa:

1. Bartula Cz., Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porównawczym, Warszawa 2011 (i starsze).

2. Friedelówna T., Łapicz Cz., Język staro-cerkiewno-słowiański, Toruń 2008.

b. uzupełniająca:

1. Bagin A., Apoštolé Slovanů Cyril a Metoděj a Velká Morava, Praha 1982.

2. Хабургаев Г. А., Старославянский язык, Москва 1974.

3. Eldarov G., Święci Cyryl i Metody – ojcowie teologii słowiańskiej, [w:] Cyryl i Metody – Apostołowie i Nauczyciele Słowian (Studia i dokumenty), cz. 1: Studia, red. J. S. Gajek, L. Górka, Lublin 1991, s. 45-54.

4. Истрин В. А., 1100 лет славянской азбуки, Москва 1963.

5. Kmietowicz F., Kiedy Kraków był „Trzecim Rzymem”, Białystok 1994.

6. Kurz J., Učebnice jazyka staroslověnského, Praha 1969.

7. Mańczak W., Pochodzenie języka staro-cerkiewno-słowiańskiego a Kodeks Zografski, 2006.

8. Mareš F. W., Pierwszy słowiański język literacki i początki piśmiennictwa słowiańskiego, Kraków 1994.

9. Moszyński L., Między patriarchatem w Konstantynopolu a arcybiskupstwem w Salzburgu, [w:] Cyryl i Metody – Apostołowie i Nauczyciele Słowian (Studia i dokumenty), cz. 1: Studia, red. J. S. Gajek, L. Górka, Lublin 1991, s. 35-44.

10. Moszyński L., Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 2006.

11. Naumow A., Pasterze wiernych Słowian: święci Cyryl i Metody, Kraków 1985.

12. Stieber Z., Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich, Warszawa 2005.

13. Wójtowicz M., Początki pisma słowiańskiego, Poznań 2000.

Metody i kryteria oceniania:

Metody oceniania:

kolokwium pisemne – K_W01, K_W02, K_W03, K_W06, K_W07, K_W08, K_W11, K_W13, K_U02, K_U06, K_U07, K_U11, K_U13, K_K01

Kryteria oceniania:

zaliczenie z oceną na podstawie: kolokwium pisemnego w formie poleceń teoretycznych (K_W01, 02, 03, 06, 07, 08, 11, 13, K_K01) oraz zadań praktycznych (K_U02, 06, 07, 11, 13, K_K01), a także bieżącego przygotowania się do zajęć [aktywnego udziału w dyskusji na rozpatrywany na zajęciach temat (K_W01, 02, 03, 06, 07, 08, 11, K_U01, 02, 06, 07, 20, K_K01, 03) oraz umiejętność rozwiązywania zadań praktycznych w ramach analizy form pochodzących z zabytków scs. (K_U01, 02, 06, 07, 13, K_K01)]; wymagany próg na ocenę z kolokwium: dostateczną - 60%, dostateczną plus - 70 % , dobrą - 80%, dobrą plus - 90 %, bardzo dobrą - 96%-100%.

UWAGA! Modyfikacja efektów uczenia się, zob. od cyklu 2019/2020Z

Uwaga! Zmiana efektów uczenia się (zob. Informacje o zajęciach w cyklu 2023/24Z - Zajęcia: Konwersatorium - Informacje wspólne dla wszystkich grup: Efekty uczenia się. Metody i kryteria oceniania).

Praktyki zawodowe:

Nie dotyczy.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2021/22" (zakończony)

Okres: 2021-10-01 - 2022-02-20
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Sylwia Skuza, Arleta Szulc
Prowadzący grup: (brak danych)
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Konwersatorium - Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

Celem kształcenia w ramach zajęć konwersatoryjnych z „Języka staro-cerkiewno-słowiańskiego” dla studentów I roku lingwistyki stosowanej (studia stacjonarne 1. stopnia), w liczbie 30 godz., jest zdobycie podstawowych wiadomości z zakresu grafii, fonetyki, morfologii i składni, a także historii języka scs.; ponadto osiągnięcie umiejętności dokonywania praktycznych analiz fonetycznych i morfologiczno-składniowych wyselekcjonowanych form i fragmentów tekstów pochodzących z zabytków kanonu scs. oraz umiejętności zestawiania zaobserwowanych cech scs. z odpowiednimi cechami pozostałych języków słowiańskich; zajęcia kończą się zaliczeniem z oceną, po semestrze 1.

UWAGA! W zależności od sytuacji dopuszcza się zmianę przewidywanej stacjonarnej formy zajęć konwersatoryjnych na częściową bądź całkowitą formę zdalną (z wykorzystaniem platform MS Teams i Moodle). Por. Warianty: A, B, C, D [w:] Zajęcia: Konwersatorium - Informacje wspólne dla wszystkich grup - Zakres tematów.

Pełny opis:

Zajęcia konwersatoryjne z przedmiotu: „Język staro-cerkiewno-słowiański” obejmują następujące zagadnienia:

1. Język scs. jako najstarszy literacki język Słowian [(a) powstanie języka scs.; przyczyny i przebieg misji wielkomorawskiej; (b) język prasłowiański a język scs.: pojęcie prajęzyka i rodziny językowej (ojczyzna języka pie., rodziny i grupy językowe; podział języków ie. na grupy kentum i satem); metody rekonstrukcji języka ps., problem pierwotnego zasięgu języka ps. czyli praojczyzny Słowian (metody badania, różnice w poglądach, problem wspólnoty bałto-słowiańskiej itd.); problem ojczyzny (dialektu wyjściowego) języka scs. i jego nazwy; (c) stadia rozwojowe języka scs., pojęcie kanonu scs.; regionalne odmianki scs. i ich cechy charakterystyczne; (d) zabytki scs., główne linie podziału].

2. Scs. alfabety. Zasób scs. samogłosek i spółgłosek i ich pochodzenie [(a) historia scs. pisma (czy istniało pismo pogańskich Słowian?; jaki alfabet został stworzony przez Konstantyna-Cyryla – różnice w poglądach i ich argumentacja; dowody Šafařika na starszeństwo głagolicy/dowody Istrina na starszeństwo cyrylicy; (b) zasady czytania liter cyrylskich; (c) zewnętrzna strona tekstów (podział tekstów ze względu na użyty materiał – rękopisy, inskrypcje, gramoty; zdobnictwo zabytków i rodzaje pisma – ustaw, półustaw, skoropis; (d) scs. system wokaliczny i konsonantyczny; pochodzenie ps. samogłosek (prawo wiązania iloczasu z barwą, prawo sylab otwartych; uprzednianie samogłosek tylnych po spółgłoskach palatalnych jako wynik działania prawa korelacji palatalności)].

3. Palatalizacja spółgłosek tylnojęzykowych jako główny przejaw prawa korelacji palatalności [zjawisko palatalizacji: I, II, III – istota, kierunek zmian, wynik, różnice dialektyczne].

4. Odmiana rzeczownika – typy scs. deklinacji; wpływy deklinacyjne [kryteria podziału: wg pie. i ps. tematu/wg rodzaju; cechy charakterystyczne poszczególnych typów deklinacyjnych: temat, rodzaj, końcówka N i G sg.; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach rzeczownikowych; przesunięcia w obrębie deklinacji na –o– i –jo– oraz –a– i –ja– jako skutek palatalizacji III; pochodzenie tzw. wtórnych końcówek rzeczownika].

5. Zmiany fonetyczne w grupach z j i w grupie kt’(gt’) [połączenia j z samogłoskami, połączenia j ze spółgłoskami – palatalizacja przez jotę; zjawisko epentezy jako szczególny przypadek palatalizacji przez jotę; palatalizacja grupy kt’(gt’)].

6. Odmiana scs. czasownika – typy koniugacji [kryteria podziału – podział nadrzędny: wg tematu praes.; podział podrzędny – tzw. klasy czasownika: wg tematu inf.; podział wg Leskiena a podział wg Lehra-Spławińskiego; przegląd końcówek osobowych w poszczególnych typach koniugacyjnych; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach czasu teraźniejszego trybu oznajmującego].

7. Scs. tryb rozkazujący [formy syntetyczne i analityczne; zasady tworzenia; charakterystyczne przyrostki, ich pochodzenie i związek z przynależnością koniugacyjną czasownika; przegląd „końcówek”; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach imperativu; wariantywność form].

8. Odmiana scs. zaimka [podział na zaimki nierodzajowe i rodzajowe; typy zaimków nierodzajowych: osobowe, zwrotny, pytające, nieokreślone; formy enklityczne zaimków: 1. i 2. os. oraz zwrotnego; typy zaimków rodzajowych: wskazujące, pytające, względne, dzierżawcze, nieokreślone; podstawowe wzory odmiany: wg tematów miękkich, wg tematów twardych; odmiana mieszana; zmiany fonetyczne na granicy: przyimek + zaimek].

9. Odmiana i stopniowanie scs. przymiotnika [odmiana prosta, tzw. rzeczownikowa a odmiana złożona, tzw. zaimkowa; różnice strukturalne, znaczeniowe i składniowe między formami niezłożonymi i złożonymi; zmiany w złożonej odmianie przymiotnika – zanik joty interwokalicznej, asymilacja samogłosek, kontrakcja, haplologia, wyrównania analogiczne; stopniowanie regularne i nieregularne; charakterystyczne przyrostki stopnia wyższego; syntetyczne i analityczne formy stopnia najwyższego].

10. Scs. liczebnik i jego odmiana [podział na liczebniki: główne, porządkowe, zbiorowe; charakterystyka poszczególnych typów; przegląd końcówek; zasady łączenia liczebnika z rzeczownikiem – składnia zgody lub rządu].

11. Zmiany w zakresie samogłosek jerowych, grup przestawkowych i sonantów [pochodzenie i rozwój jerów; pozycja mocna i słaba; pozycja napięta; redukcja i wokalizacja jerów; przypadki asymilacji jerów; rozwój grup przestawkowych: nagłosowych i śródgłosowych; uzależnienie zmiany w grupach nagłosowych od intonacji; odstępstwa od przestawki; pochodzenie i rozwój sonantów; sonanty a zwykłe połączenia samogłosek jerowych ze spółgłoskami płynnymi].

12. Scs. czasy przeszłe proste – imperfekt i aoryst [znaczenie, struktura, funkcja, stosunek do innych czasów w językach słowiańskich i niesłowiańskich; tworzenie form imperfektu od czasowników reprezentujących różne typy koniugacyjne; tworzenie 3 typów aorystu – asygmatyczny, sygmatyczny I, sygmatyczny II – od czasowników różnych koniugacji; odzwierciedlenie procesów fonetycznych w formach imperfektu i/lub aorystu: i, u, r, k (g) + s + A ≥ x lub A + s + A ≥ x, palatalizacja I, wzdłużenie samogłosek rdzennych, uproszczenia grup spółgłoskowych, ściągnięcia samogłosek].

13. Scs. imiesłowy [imiesłowy czynne – charakterystyka poszczególnych typów: part. praes. act., part. praet. act. I, part. praet. act II – struktura, zasady tworzenia, odmiana, znaczenie, pełnione funkcje; imiesłowy bierne – charakterystyka poszczególnych typów: part. praes. pass., part. praet. pass. – budowa, tworzenie, znaczenie, pełnione funkcje, odmiana].

14. Czasownikowe formy złożone [perfectum, plusquamperfectum, futurum I i II, conditionalis, passivum – budowa, znaczenie].

15. Wybrane zagadnienia ze scs. składni [ważniejsze konstrukcje składniowe: składnia zgody wg znaczenia w związku głównym, forma orzecznika, dopełnienie sprawcy, przydawka celownikowa, podwójny biernik, miejscownik bezprzyimkowy, dativus absolutus, dativus cum infinitivo, accusativus cum infinitivo, supinum – struktura, znaczenie].

Literatura:

a. podstawowa:

1. Bartula Cz., Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porównawczym, Warszawa 2011 (i starsze).

2. Friedelówna T., Łapicz Cz., Język staro-cerkiewno-słowiański, Toruń 2008.

b. uzupełniająca:

1. Хабургаев Г. А., Старославянский язык, Москва 1974.

2. Eldarov G., Święci Cyryl i Metody – ojcowie teologii słowiańskiej, [w:] Cyryl i Metody – Apostołowie i Nauczyciele Słowian (Studia i dokumenty), cz. 1: Studia, red. J. S. Gajek, L. Górka, Lublin 1991, s. 45-54.

3. Истрин В. А., 1100 лет славянской азбуки, Москва 1963.

4. Kmietowicz F., Kiedy Kraków był „Trzecim Rzymem”, Białystok 1994.

5. Mańczak W., Pochodzenie języka staro-cerkiewno-słowiańskiego a Kodeks Zografski, 2006.

6. Mareš F. W., Pierwszy słowiański język literacki i początki piśmiennictwa słowiańskiego, Kraków 1994.

7. Moszyński L., Między patriarchatem w Konstantynopolu a arcybiskupstwem w Salzburgu, [w:] Cyryl i Metody – Apostołowie i Nauczyciele Słowian (Studia i dokumenty), cz. 1: Studia, red. J. S. Gajek, L. Górka, Lublin 1991, s. 35-44.

8. Moszyński L., Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 2006.

9. Naumow A., Pasterze wiernych Słowian: święci Cyryl i Metody, Kraków 1985.

10. Stieber Z., Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich, Warszawa 2005.

11. Wójtowicz M., Początki pisma słowiańskiego, Poznań 2000.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)

Okres: 2023-10-01 - 2024-02-19
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Marta Kaliska, Arleta Szulc
Prowadzący grup: (brak danych)
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Konwersatorium - Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

Celem kształcenia w ramach zajęć konwersatoryjnych z „Języka staro-cerkiewno-słowiańskiego” dla studentów I roku lingwistyki stosowanej (studia stacjonarne 1. stopnia), w liczbie 30 godz., jest zdobycie podstawowych wiadomości z zakresu grafii, fonetyki, morfologii i składni, a także historii języka scs.; ponadto osiągnięcie umiejętności dokonywania praktycznych analiz fonetycznych i morfologiczno-składniowych wyselekcjonowanych form i fragmentów tekstów pochodzących z zabytków kanonu scs. oraz umiejętności zestawiania zaobserwowanych cech scs. z odpowiednimi cechami pozostałych języków słowiańskich; zajęcia kończą się zaliczeniem z oceną, po semestrze 1.

UWAGA! W zależności od sytuacji dopuszcza się zmianę przewidywanej stacjonarnej formy zajęć konwersatoryjnych na częściową bądź całkowitą formę zdalną (z wykorzystaniem platform MS Teams i Moodle). Por. Warianty: A, B, C, D [w:] Zajęcia: Konwersatorium - Informacje wspólne dla wszystkich grup - Zakres tematów.

Pełny opis:

Zajęcia konwersatoryjne z przedmiotu: „Język staro-cerkiewno-słowiański” obejmują następujące zagadnienia:

1. Język scs. jako najstarszy literacki język Słowian [(a) powstanie języka scs.; przyczyny i przebieg misji wielkomorawskiej; (b) język prasłowiański a język scs.: pojęcie prajęzyka i rodziny językowej (ojczyzna języka pie., rodziny i grupy językowe; podział języków ie. na grupy kentum i satem); metody rekonstrukcji języka ps., problem pierwotnego zasięgu języka ps. czyli praojczyzny Słowian (metody badania, różnice w poglądach, problem wspólnoty bałto-słowiańskiej itd.); problem ojczyzny (dialektu wyjściowego) języka scs. i jego nazwy; (c) stadia rozwojowe języka scs., pojęcie kanonu scs.; regionalne odmianki scs. i ich cechy charakterystyczne; (d) zabytki scs., główne linie podziału].

2. Scs. alfabety. Zasób scs. samogłosek i spółgłosek i ich pochodzenie [(a) historia scs. pisma (czy istniało pismo pogańskich Słowian?; jaki alfabet został stworzony przez Konstantyna-Cyryla – różnice w poglądach i ich argumentacja; dowody Šafařika na starszeństwo głagolicy/dowody Istrina na starszeństwo cyrylicy; (b) zasady czytania liter cyrylskich; (c) zewnętrzna strona tekstów (podział tekstów ze względu na użyty materiał – rękopisy, inskrypcje, gramoty; zdobnictwo zabytków i rodzaje pisma – ustaw, półustaw, skoropis; (d) scs. system wokaliczny i konsonantyczny; pochodzenie ps. samogłosek (prawo wiązania iloczasu z barwą, prawo sylab otwartych; uprzednianie samogłosek tylnych po spółgłoskach palatalnych jako wynik działania prawa korelacji palatalności)].

3. Palatalizacja spółgłosek tylnojęzykowych jako główny przejaw prawa korelacji palatalności [zjawisko palatalizacji: I, II, III – istota, kierunek zmian, wynik, różnice dialektyczne].

4. Odmiana rzeczownika – typy scs. deklinacji; wpływy deklinacyjne [kryteria podziału: wg pie. i ps. tematu/wg rodzaju; cechy charakterystyczne poszczególnych typów deklinacyjnych: temat, rodzaj, końcówka N i G sg.; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach rzeczownikowych; przesunięcia w obrębie deklinacji na –o– i –jo– oraz –a– i –ja– jako skutek palatalizacji III; pochodzenie tzw. wtórnych końcówek rzeczownika].

5. Zmiany fonetyczne w grupach z j i w grupie kt’(gt’) [połączenia j z samogłoskami, połączenia j ze spółgłoskami – palatalizacja przez jotę; zjawisko epentezy jako szczególny przypadek palatalizacji przez jotę; palatalizacja grupy kt’(gt’)].

6. Odmiana scs. czasownika – typy koniugacji [kryteria podziału – podział nadrzędny: wg tematu praes.; podział podrzędny – tzw. klasy czasownika: wg tematu inf.; podział wg Leskiena a podział wg Lehra-Spławińskiego; przegląd końcówek osobowych w poszczególnych typach koniugacyjnych; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach czasu teraźniejszego trybu oznajmującego].

7. Scs. tryb rozkazujący [formy syntetyczne i analityczne; zasady tworzenia; charakterystyczne przyrostki, ich pochodzenie i związek z przynależnością koniugacyjną czasownika; przegląd „końcówek”; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach imperativu; wariantywność form].

8. Odmiana scs. zaimka [podział na zaimki nierodzajowe i rodzajowe; typy zaimków nierodzajowych: osobowe, zwrotny, pytające, nieokreślone; formy enklityczne zaimków: 1. i 2. os. oraz zwrotnego; typy zaimków rodzajowych: wskazujące, pytające, względne, dzierżawcze, nieokreślone; podstawowe wzory odmiany: wg tematów miękkich, wg tematów twardych; odmiana mieszana; zmiany fonetyczne na granicy: przyimek + zaimek].

9. Odmiana i stopniowanie scs. przymiotnika [odmiana prosta, tzw. rzeczownikowa a odmiana złożona, tzw. zaimkowa; różnice strukturalne, znaczeniowe i składniowe między formami niezłożonymi i złożonymi; zmiany w złożonej odmianie przymiotnika – zanik joty interwokalicznej, asymilacja samogłosek, kontrakcja, haplologia, wyrównania analogiczne; stopniowanie regularne i nieregularne; charakterystyczne przyrostki stopnia wyższego; syntetyczne i analityczne formy stopnia najwyższego].

10. Scs. liczebnik i jego odmiana [podział na liczebniki: główne, porządkowe, zbiorowe; charakterystyka poszczególnych typów; przegląd końcówek; zasady łączenia liczebnika z rzeczownikiem – składnia zgody lub rządu].

11. Zmiany w zakresie samogłosek jerowych, grup przestawkowych i sonantów [pochodzenie i rozwój jerów; pozycja mocna i słaba; pozycja napięta; redukcja i wokalizacja jerów; przypadki asymilacji jerów; rozwój grup przestawkowych: nagłosowych i śródgłosowych; uzależnienie zmiany w grupach nagłosowych od intonacji; odstępstwa od przestawki; pochodzenie i rozwój sonantów; sonanty a zwykłe połączenia samogłosek jerowych ze spółgłoskami płynnymi].

12. Scs. czasy przeszłe proste – imperfekt i aoryst [znaczenie, struktura, funkcja, stosunek do innych czasów w językach słowiańskich i niesłowiańskich; tworzenie form imperfektu od czasowników reprezentujących różne typy koniugacyjne; tworzenie 3 typów aorystu – asygmatyczny, sygmatyczny I, sygmatyczny II – od czasowników różnych koniugacji; odzwierciedlenie procesów fonetycznych w formach imperfektu i/lub aorystu: i, u, r, k (g) + s + A ≥ x lub A + s + A ≥ x, palatalizacja I, wzdłużenie samogłosek rdzennych, uproszczenia grup spółgłoskowych, ściągnięcia samogłosek].

13. Scs. imiesłowy [imiesłowy czynne – charakterystyka poszczególnych typów: part. praes. act., part. praet. act. I, part. praet. act II – struktura, zasady tworzenia, odmiana, znaczenie, pełnione funkcje; imiesłowy bierne – charakterystyka poszczególnych typów: part. praes. pass., part. praet. pass. – budowa, tworzenie, znaczenie, pełnione funkcje, odmiana].

14. Czasownikowe formy złożone [perfectum, plusquamperfectum, futurum I i II, conditionalis, passivum – budowa, znaczenie].

15. Wybrane zagadnienia ze scs. składni [ważniejsze konstrukcje składniowe: składnia zgody wg znaczenia w związku głównym, forma orzecznika, dopełnienie sprawcy, przydawka celownikowa, podwójny biernik, miejscownik bezprzyimkowy, dativus absolutus, dativus cum infinitivo, accusativus cum infinitivo, supinum – struktura, znaczenie].

Literatura:

a. podstawowa:

1. Bartula Cz., Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porównawczym, Warszawa 2011 (i starsze).

2. Friedelówna T., Łapicz Cz., Język staro-cerkiewno-słowiański, Toruń 2008.

b. uzupełniająca:

1. Хабургаев Г. А., Старославянский язык, Москва 1974.

2. Eldarov G., Święci Cyryl i Metody – ojcowie teologii słowiańskiej, [w:] Cyryl i Metody – Apostołowie i Nauczyciele Słowian (Studia i dokumenty), cz. 1: Studia, red. J. S. Gajek, L. Górka, Lublin 1991, s. 45-54.

3. Истрин В. А., 1100 лет славянской азбуки, Москва 1963.

4. Kmietowicz F., Kiedy Kraków był „Trzecim Rzymem”, Białystok 1994.

5. Mańczak W., Pochodzenie języka staro-cerkiewno-słowiańskiego a Kodeks Zografski, 2006.

6. Mareš F. W., Pierwszy słowiański język literacki i początki piśmiennictwa słowiańskiego, Kraków 1994.

7. Moszyński L., Między patriarchatem w Konstantynopolu a arcybiskupstwem w Salzburgu, [w:] Cyryl i Metody – Apostołowie i Nauczyciele Słowian (Studia i dokumenty), cz. 1: Studia, red. J. S. Gajek, L. Górka, Lublin 1991, s. 35-44.

8. Moszyński L., Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 2006.

9. Naumow A., Pasterze wiernych Słowian: święci Cyryl i Metody, Kraków 1985.

10. Stieber Z., Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich, Warszawa 2005.

11. Wójtowicz M., Początki pisma słowiańskiego, Poznań 2000.

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)