Wokół Action Française i Charlesa Maurrasa. Dzieje i doktryna nacjonalizmu integralnego we Francji

Ogólna orientacja we współczesnej historii Francji oraz historii doktryn politycznych

przedmiot fakultatywny

Przedstawienie doktryny nacjonalizmu integralnego (nationalisme intégral), czyli rojalistycznego, we Francji, jako „przypadku głównego” (Arystotelesowski pros hen) oraz wzorcowego dla doktryn narodowych w innych krajach, filozofii politycznej nacjonalizmu, również w kontekście ewolucji ideologicznej ruchów i doktryn narodowych od rewolucyjnej, jakobińskiej lewicy do kontrrewolucyjnej, tradycjonalistycznej prawicy.

1. Oświeceniowe, demokratyczne i rewolucyjne źródła nowoczesnej idei narodowej (naród jako „wspólnota wyobrażona”; „suwerenność narodu” versus suwerenność królów; naród jako Stan Trzeci; „naród podatników” i „naród sankiulocki”).

2. Nacjonalizm romantyczny i liberalny; „rojalizm narodowy” Gazette de France; „zasada narodowościowa” w polityce i sens rozróżnienia: nacjonalitaryzm versus nacjonalizm integralny; naród jako „codzienny plebiscyt” (Ernest Renan).

3. Prekursorzy nationalisme intégral: Paul Déroulède (patriotyczny rewanżyzm antyniemiecki), Édouard Drumont (antysemityzm i kwestia socjalna), Paul Bourget (tradycjonalizm), René de La Tour du Pin (korporacjonizm).

4. Twórczość Maurice’a Barrèsa: od bulanżyzmu do nacjonalizmu konserwatywnego.

5. „Sprawa Dreyfusa” (affaire Dreyfus) jako „czas osiowy” nacjonalizmu francuskiego; początki Action Française (1898-1908), jej założyciele (Henri Vaugeois, Maurice Pujo) i ewolucja ku monarchizmowi.

6. Charles Maurras (1868-1952) jako główny twórca doktryny nationalisme intégral.

7. Historia Action Française do II wojny światowej; „kolaboracja” i proces Maurrasa.

8. „Narodowe i „uniwersalne” („rzymskie”) w doktrynie nationalisme intégrale.

9. Antydemokratyzm i antyrepublikanizm; „neorojalizm” Action Française jako rewizjonizm wobec tradycyjnego legitymizmu i konserwatyzmu.

10. Nacjonalizm integralny wobec religii i Kościoła; potępienia (1926) i rehabilitacja (1939) przez Rzym.

11. Główni przedstawiciele Action Française (Léon Daudet, Jacques Bainville) i jej „dysydenci” (Jacques Maritain, Georges Bernanos, „romantycy faszystowscy”).

Program Action Française [1908], w: I. Rusinowa, T. Wituch, Między rewolucją francuską a rewolucją październikową, Warszawa 1980, s. 287-290.

Charles Maurras, Moje idee polityczne, w: tenże, Przyszłość inteligencji i inne pisma, Dębogóra 2020.

Charles Maurras, Jestem Rzymianinem, „Pro Fide Rege et Lege” 2003, nr 1-2 (45), s. 59-64.

Jacek Bartyzel, U źródeł formuły narodowej. Od Déroulède’a do Barrèsa; Kameloci Króla. Charles Maurras i Action Française, w: tenże, «Umierać, ale powoli!». O monarchistycznej i katolickiej kontrrewolucji w krajach romańskich 1815-2000, Kraków 2006², s. 444-708.

Adam Wielomski, Nacjonalizm francuski 1886-1940. Geneza, przemiany i istota filozofii politycznej, Warszawa 2007.