Nowożytne i współczesne doktryny polityczne

Tematyczne ujęcie treści

/plan wykładów i literatura/

1. Sens ideowy pojęć: prawica – centrum – lewica oraz ich wewnętrzne zróżnicowanie; prawica w Polsce.

Literatura podstawowa:

Roger Scruton, Co to jest lewica, w: tenże, Intelektualiści nowej lewicy, Poznań 1999, s. 15-25; Co to jest prawica, w: tamże, s. 261-286.

Gustave Thibon, Duch lewicy i duch prawicy, „Christianitas” 2004, nr 19/20, s. 299-304 [on-line: www.christianitas.pl/c/wszkoleprawegorozumu/?id=37 ]

Robert Spaemann, Ontologia pojęć „prawica” i „lewica”, w: tenże, Granice, przeł. J. Merecki, Warszawa 2006, s. 453-462.

Jacek Bartyzel, Prawica, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. XV, Radom 2005, s. 18-27 [oraz w: J. Bartyzel, B. Szlachta, A. Wielomski, Encyklopedia polityczna, t. 1 Myśl polityczna: główne pojęcia, doktryny i formy ustroju, Radom 2007, 321-326].

Adam Wielomski, Prawica skrajna, w: tamże, s. 34-36.

Tenże, Lewica, w: tamże, t. XI, Radom 2003, s. 73-79 [Encyklopedia polityczna…, s. 200-204].

Literatura uzupełniająca:

Norberto Bobbio, Prawica i lewica, Kraków – Warszawa 1996.

Marek Jan Chodakiewicz, Ciemnogród? O prawicy i lewicy, Warszawa 1996, część pierwsza i druga, s. 15-273.

Jacek Bartyzel, Próba teoretyzacji pojęcia «prawica», w: tenże, Prawica – nacjonalizm – monarchizm. Studia politologiczno-historyczne, Radzymin – Warszawa 2016, s. 15-52.

2. Liberalizm klasyczny (arystokratyczny i konserwatywny) versus radykalizm demokratyczny i liberalizm rewizjonistyczny (demoliberalizm i progresywizm); liberalizm w Polsce.

Teksty źródłowe:

Thomas Paine, O ograniczeniach prawa konstytucyjnego i prawach człowieka, w: Historia idei politycznych. Wybór tekstów, opr. S. Filipowicz i in., t. II, Warszawa 2001, s. 155-167.

Beniamin Constant, O wolności starożytnych i nowożytnych, w: tamże, s. 245-255.

B. Sobolewska, M. Sobolewski, Myśl polityczna XIX i XX w. Liberalizm, Warszawa 1978 [Paul Pfizer, Liberalizm, s. 260-272; John Stuart Mill, O wolności, s. 325-332; Leonard Hobhouse, Liberalizm, s. 384-405; Émile Faguet, Liberalizm, s. 437-442; Alain, Elementy doktryny radykalnej, s. 444-454; Friedrich Naumann, Zasada liberalizmu, s. 477-481; Guido De Ruggiero, Historia liberalizmu europejskiego, s. 523-539].

John Rawls, Teoria sprawiedliwości; Liberalizm polityczny; Prawo ludów, w: Słownik myśli społeczno-politycznej, Bielsko-Biała 2004, s. 516-518.

Literatura podstawowa:

Justyna Miklaszewska, Liberalizm, w: Słownik społeczny, red. B. Szlachta, Kraków 2004, s. 621-636.

Jacek Bartyzel, Liberalizm; Liberalizm w Polsce, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. XI, s. 79-103, 106-112 [Encyklopedia polityczna…, s. 204-209].

Tenże, Demoliberalizm, w: tamże, t. V, Radom 2001, s. 16-17.

Tenże, Paleoliberalizm, w: tamże, t. XIV, Radom 2004, s. 31-36.

Tenże, Prawica historyczna, w: tamże, t. XV, s. 27-31.

Tomasz Tulejski, Wigizm, w: tamże, t. XVIII, Radom 2006, s. 90-92.

Adam Wielomski, Radykalizm, w: tamże, t. XV, s. 180-181 [Encyklopedia polityczna…, s. 340-342].

Piotr Świercz, Filozoficzne korzenie liberalizmu, w: Ideologia, doktryny i ruch polityczny współczesnego liberalizmu, red. E. Olszewski i Z. Tymoszuk, Lublin 2004, s. 39-51.

Wojciech Kaute, Filozofia liberalizmu. Główne idee i ich konsekwencje w świecie współczesnym, w: tamże, s. 53-70.

Giovanni Sartori, Liberalizm, liberalizm ekonomiczny i demokracja, w: tenże, Teoria demokracji, Warszawa 1998², s. 449-487.

Literatura uzupełniająca:

Pierre Manent, Intelektualna historia liberalizmu, Kraków 1994.

John Gray, Liberalizm, Kraków 1994.

Stanisław Kowalczyk, Liberalizm i jego filozofia, Katowice 1995.

Zbigniew Rau, Liberalizm. Zarys myśli politycznej XIX i XX wieku, Warszawa 2000.

Jacek Bartyzel, W gąszczu liberalizmów. Próba periodyzacji i klasyfikacji, Lublin 2004.

Ideologia, doktryna i ruch polityczny współczesnego liberalizmu, red. E. Olszewski i Z. Tymoszuk, Lublin 2004.

Włodzimierz Bernacki, Liberalizm polski 1815-1939. Studium doktryny politycznej, Kraków 2004.

Maciej Janowski, Polska myśl liberalna do 1918 roku, Kraków 1998.

3. Konserwatyzm ewolucjonistyczny i umiarkowany; toryzm, konserwatyzm liberalny (moderantyzm), konserwatyzm organiczny versus indywidualistyczny; konserwatyzm w Polsce.

Teksty źródłowe:

Edmund Burke, Rozważania o rewolucji we Francji, w: Historia idei politycznych…, s. 197-221.

François-René de Chateaubriand, „Le Conservateur”, w: tenże, O rewolucji, wolności i władzy. Wybór pism, Kraków 2017, s. 317-354.

Alexis de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, w: Historia idei politycznych…, s. 256-282.

Friedrich Karl von Savigny, Powstanie prawa pozytywnego i jego charakter, w: Wybór tekstów źródłowych z historii doktryn polityczno-prawnych, opr. J. Justyński, Toruń 2004², s. 133-134.

Antoni Zygmunt Helcel, Aforyzmy o prawdziwym i fałszywym konserwatyzmie [1860], w: Państwo i prawo w polskiej myśli konserwatywnej do 1939 roku. Antologia myśli prawnoustrojowej konserwatystów polskich, opr. B. Szlachta, Warszawa 2002, s. 134-138 [to samo w: Naród państwo władza. Wybór tekstów z historii polskiej myśli politycznej dla studiujących prawo, nauki polityczne i historię, red. A. Dudek, B. Szlachta, Kraków 1996, s. 42-46].

Stanisław Estreicher, Istota konserwatyzmu [1928], w: Państwo i prawo w polskiej myśli konserwatywnej..., s. 349-353 [to samo w: Naród państwo władza..., s. 88-91].

Russell Kirk, Dziesięć konserwatywnych zasad, „Nowa Res Publica” 1995, nr 4 (79), s. 70-76.

Literatura podstawowa:

Jacek Bartyzel, Konserwatyzm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. X, Radom 2003, s. 31-61 [Encyklopedia polityczna…, s. 168-174].

Tenże, Toryzm, w: t. XVII, Radom 2006, s. 171-173.

Bogdan Szlachta, Konserwatyzm, w: Słownik społeczny…, s. 574-594.

Tenże, Konserwatyzm polski, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. X, s. 61-70.

Michael Oakeshott, O postawie konserwatywnej, w: tenże, Wieża Babel i inne eseje, Warszawa 1999, s. 191-220.

Roger Scruton, Postawa konserwatywna, w: tenże, Co znaczy konserwatyzm, Poznań 2002, s. 21-38.

Ryszard Legutko, Konserwatyzm, „Res Publica” 1988, nr 3 (9), s. 145-159 [pt. Trzy konserwatyzmy, „Debata” 1994, nr 2, s. 81-93].

Bogdan Szlachta, Dwa nurty konserwatyzmu europejskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Nauk Politycznych” z. 50, Kraków 1993, s. 77-99.

Ryszard Skarzyński, Konserwatyzm jako filozofia polityczna, w: tenże, Konserwatyzm. Zarys dziejów filozofii politycznej, Warszawa 1998, s. 9-52.

Jacek Bartyzel, Konserwatyzm bez kompromisu. Studium z dziejów zachowawczej myśli politycznej w Polsce w XX wieku, Toruń 2002, s. 22-40.

Adam Wielomski, Typy konserwatyzmu, w: tenże, Filozofia polityczna francuskiego tradycjonalizmu 1789-1830, Kraków 2003, s. 22-41.

Tenże, Co to jest konserwatyzm?, w: tenże, Konserwatyzm. Główne idee, nurty i postacie, Warszawa 2007, s. 11-73.

Literatura uzupełniająca:

Ryszard Skarzyński, Konserwatyzm..., s. 53-128, 186-201, 264-332.

Bogdan Szlachta, Konserwatyzm. Z dziejów tradycji myślenia o polityce, Kraków 1998.

Adam Wielomski, Konserwatyzm. Główne nurty…, s. 139-226.

Russell Kirk, Konserwatywny umysł. Od Burke’a do Eliota, Kraków 2017.

Konserwatyzm. Historia i współczesność, red. S. Stępień, Lublin 2003.

Brad Miner, Zwięzła encyklopedia konserwatyzmu. Osobiste spojrzenie, Poznań 1999.

Marcin Król, Konserwatyści a niepodległość. Studia nad polską myślą konserwatywną XIX wieku, Warszawa 1985.

Michał Jaskólski, Kaduceus polski. Myśl polityczna konserwatystów krakowskich 1866-1934, Warszawa 1990.

Bogdan Szlachta, Z dziejów polskiego konserwatyzmu, Kraków 2000.

4. Tradycjonalizm, ultramontanizm, konserwatyzm romantyczny, restauracjonizm i legitymizm monarchiczny versus „indoeuropejski” tradycjonalizm integralny; tradycjonalizm i monarchizm w Polsce.

Teksty źródłowe:

Louis de Bonald, O władzy najwyższej, czyli o suwerenności, w: Filozofia francuska XIX wieku, opr. B. Skarga, Warszawa 1978, s. 173-184.

Tenże, Prawodawstwo pierwotne /fragmenty/, w: tenże, O władzy najwyższej. Wybór pism, Kraków 2019, s. 197-221.

Joseph de Maistre, O rewolucji, w: Historia idei politycznych..., s. 222-235.

Tenże, Esej o sprawczym źródle konstytucji politycznych i innych instytucji ludzkich, w: tenże, O rewolucji, suwerenności i konstytucji politycznej. Wybór pism, Kraków 2019, s. 237-317.

Tenże, O papieżu, w: Władza wolność prawo. Wybór tekstów z historii doktryn politycznych dla studiujących prawo, nauki polityczne i filozofię, red. B. Szlachta, Kraków 1994, s. 214-220.

Novalis, Chrześcijaństwo, czyli Europa; Wiara i miłość, czyli król i królowa, w: Państwo a społeczeństwo. Wizje wspólnot niemieckich od oświecenia do okresu Restauracji, opr. T. Namowicz, Poznań 2001, s. 312-346.

Carl Ludwig von Haller, Restauracja nauki o państwie, czyli teoria stanu naturalnie-społecznego jako przeciwieństwa chimery ustroju sztucznie-obywatelskiego, w: tamże, s. 473-491.

Adam H. Müller, Elementy sztuki rządzenia państwem, w: tamże, s. 492-510.

Literatura podstawowa:

Adam Wielomski, Kontrrewolucja, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. X, s. 93-98 [Encyklopedia polityczna…, s. 179-184].

Tenże, Ultramontanizm, w: tamże, t. XVII, s. 252-254 [Encyklopedia polityczna…, s. 425-427].

Tenże, Tradycjonalizm integralny, w: tamże, t. XVII, s. 191-194.

Mariusz Affek, Legitymizm we Włoszech, tamże, t. XI, s. 42-48.

Janusz Filipkowski, Romantyzm polityczny, w: tamże, t. XX, s. 219-221.

Jacek Bartyzel, Tradycjonalizm, w: tamże, t. XVII, s. 186-191 [Encyklopedia polityczna…, s. 416-420].

Tenże, Restauracjonizm, w: tamże, t. XV, s. 248-250.

Tenże, Legitymizm; Legitymizm francuski, w: tamże, t. XI, s. 27-42 [Encyklopedia polityczna…, s. 194-197].

Tenże, Jakobityzm, w: tamże, t. VIII, Radom 2002, s. 275-282.

Tenże, Karlizm, w: tamże, t. IX, Radom 2002, s. 136-147 [Encyklopedia polityczna…, s. 147-151].

Tenże, Miguelizm, w: tamże, t. XII, Radom 2003, s. 115-118.

Tenże, Monarchizm, w: tamże, t. XX, Radom 2006, s. 26-30 [Encyklopedia polityczna…, s. 238-241.

Tenże, Romantyzm polityczny, w: Encyklopedia polityczna…, s. 363-366.

Ryszard Skarzyński, Konserwatyzm..., 128-185, 221-263.

Bogdan Szlachta, Sens i źródła ultramontanizmu, w: tenże, Ład Kościół Naród, Kraków 1996, s. 11-31.

Karl Mannheim, Tradycjonalizm a konserwatyzm; Morfologia myśli konserwatywnej; Struktura społeczna konserwatyzmu romantycznego i feudalistycznego, w: tenże, Myśl konserwatywna, Warszawa 1986, s. 33-38, 43-127.

Carl Schmitt, Polityczny romantyzm, w: Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918 – 1933, opr. W. Kunicki, Poznań 1999, s. 139-155.

Adam Wielomski, Tradycjonalizm jako filozofia polityczna; Teologia polityczna francuskiej kontrrewolucji, w: tenże, Filozofia polityczna francuskiego tradycjonalizmu..., s. 110-137.

Tenże, Odpowiedź tradycjonalistyczna, w: tenże, Hiszpania Franco. Źródła i istota doktryny politycznej, Biała Podlaska 2006, s. 23-65.

Tenże, Pojęcia rzeczywistości i nierzeczywistości w radykalnej myśli konserwatywnej, w: Konserwatyzm. Historia i współczesność, red. S. Stępień, Lublin 2003, s. 97-111.

Literatura uzupełniająca:

Jerzy Szacki, Kontrrewolucyjne paradoksy. Wizje świata francuskich antagonistów Wielkiej Rewolucji 1789-1815, Warszawa 1965.

Jacek Bartyzel, „Umierać, ale powoli!”. O monarchistycznej i katolickiej kontrrewolucji w Europie romańskiej 1815-2000, Kraków 2006², s. 27-387, 907-976.

Tenże, Próba syntezy. Karlizm jako paladyn Tradycji, w: tenże, Nic bez Boga, nic wbrew Tradycji. Kosmowizja polityczna tradycjonalizmu karlistowskiego w Hiszpanii, Radzymin-Warszawa 2019, s. 47-172.

Adam Wielomski, Konserwatyzm. Główne nurty…, s. 75-138, 227-348.

Zbigniew Mikołejko, Mity tradycjonalizmu integralnego. Julius Evola i kultura religijno-filozoficzna prawicy, Warszawa 1998.

Marek Jedliński, Ku przeszłości. René Guénon, Julius Evola i nurty tradycjonalizmu, Poznań 2019.

Jacek M. Majchrowski, Ugrupowania monarchistyczne w latach Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 1988.

5. Socjalizm „utopijny” (racjonalistyczny) versus „naukowy” (marksizm); socjalizm i nihilizm rosyjski; rewizjonizm i reformizm; socjaldemokracja; socjalizm w Polsce.

Teksty źródłowe:

Claude-Henri de Saint-Simon, Katechizm industrialistów, w: Historia idei politycznych..., s. 334-337 [to samo w: Słownik myśli społeczno-politycznej..., s. 412-414].

Robert Owen, Rewolucja w umysłach i w postępowaniu ludzkości, czyli o zbliżającym się przejściu od nierozumnego do rozumnego ustroju, w: tamże, s. 436-443.

Karol Marks, Ideologia niemiecka, w: Władza wolność prawo..., s. 188-193.

Fryderyk Engels, Podstawowe problemy społeczne, w: Wybór tekstów źródłowych z historii doktryn polityczno-prawnych..., s. 195-199.

Edouard Bernstein, fragmenty z Zasad socjalizmu i zadań socjalnej demokracji, w: tamże, s. 236-243.

Karl Kautsky, fragmenty z Materialistycznego pojmowania dziejów i Krytyka pierwszych aktów bolszewizmu, w: tamże, s. 246-258.

Literatura podstawowa:

Jacek Bartyzel, Łukasz Dominiak, w: Socjalizm, Encyklopedia „Białych Plam”, t. XVI, Radom 2005, s. 202-215 [Encyklopedia polityczna…, s. 372-377].

Jacek Bartyzel, Socjalizm w Polsce, w: tamże, t. XVI, s. 217-224.

Adam Wielomski, Marksizm, w: Encyklopedia polityczna…, s. 216-219.

Włodzimierz Bernacki, Socjalizm, w: Słownik społeczny..., s. 1196-1203.

Tenże, Marksizm, w: tamże, s. 642-659.

Ks. Stanisław Kowalczyk, Marksizm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. XI, s. 276-282.

Paweł Chościak Popiel, Choroba wieku, w: Antykomunizm polski. Tradycje intelektualne, red. B. Szlachta, Kraków 2000, s. 31-41.

Stanisław Załęski, Geneza nihilizmu w Rosji, w: tamże, s. 41-45.

Stefan Kisielewski, Na czym polega socjalizm, w: tamże, s. 328-340.

Jadwiga Staniszkis, Ontologia socjalizmu, w: tamże, s. 362-388.

Isaiah Berlin, Socjalizm i teorie socjalizmu, w: tenże, Zmysł rzeczywistości. Studia z historii idei, Poznań 2002, s. 110-154.

Literatura uzupełniająca:

Gustave Le Bon, Psychologia socjalizmu, Warszawa 1997.

Adam Sikora, Prorocy szczęśliwych światów, Warszawa 1982.

Leszek Kołakowski, Główne nurty marksizmu. Powstanie – rozwój – rozkład, t. I-III, Poznań 2001.

Ideologia, doktryna i ruch socjaldemokratyczny. Historia i współczesność, red. E. Olszewski, Puławy 2001.

Bohdan Urbankowski, Kierunki poszukiwań. Szkice o polskich socjalistach, Warszawa 1983.

Michał Śliwa, Sylwetki polskich socjalistów. Studia i szkice, Kraków 2000.

6. Anarchizm kolektywistyczny versus anarchizm indywidualistyczny (anarchokapitalizm); syndykalizm i anarchosyndykalizm; anarchizm i syndykalizm w Polsce.

Teksty źródłowe:

Pierre-Joseph Proudhon, O sprawiedliwości w rewolucji i Kościele; Myśl ogólna rewolucji w XIX wieku, w: Historia idei politycznych..., s. 444-455.

Michaił Bakunin, Przedmowa do drugiego zeszytu „Imperium knuto-germańskiego”; Państwowość a anarchia, w: tamże, s. 456-464 [inny fragment w: Wybór tekstów źródłowych z historii doktryn polityczno-prawnych..., s. 175-177].

Henry David Thoreau, Obywatelskie nieposłuszeństwo, w: B. Sobolewska, M. Sobolewski, Myśl polityczna XIX i XX w. Liberalizm..., s. 171-190.

Herbert Spencer, Jednostka wobec państwa, w: tamże, s. 361-374.

Georges Sorel, fragmenty z Réflexions sur la violence, w: Wybór tekstów źródłowych z historii doktryn polityczno-prawnych..., s. 260-264, 267-268.

Literatura podstawowa:

Marek Waldenberg, Anarchizm, w: Słownik historii doktryn politycznych, red. M. Jaskólski, t. 1, Warszawa 1997, s. 66-70.

Daniel Grinberg, Anarchizm, w: Słownik społeczny..., s. 12-18.

Artur Szutta, Anarchizm polityczny, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 1, Lublin 2000, s. 222-223.

Ks. Stanisław Kowalczyk, Anarchizm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. I, Radom 2000, s. 90-92.

Mieczysław Smoleń, Anarchizm rosyjski, w: tamże, t. I, s. 92-97.

Adam Wielomski, Anarchizm, w: Encyklopedia polityczna…, s. 20-22.

Literatura uzupełniająca:

Antoni Malinowski, Mit wolności. Szkice o anarchizmie, Warszawa 1983.

Daniel Grinberg, Ruch anarchistyczny w Europie Zachodniej 1870-1914, Warszawa 1994.

Franciszek Ryszka, W kręgu zbiorowych złudzeń. Z dziejów hiszpańskiego anarchizmu 1868-1938, t. I-II, Warszawa 1991.

Wincenty Kołodziej, Anarchizm i anarchiści w Rosji i Królestwie Polskim, Toruń 1992.

7. Prawica narodowa versus nacjonalitaryzm: patriotyzm jakobiński, nacjonalizm romantyczny i liberalny, volkizm, słowianofilstwo i panslawizm, nacjonalizm integralny (Action Française), integralizm luzytański, nacjonalizm chrześcijański, synarchizm, gaullizm; nacjonalizm w Polsce.

Teksty źródłowe:

Dekret Konwencji z 23 sierpnia 1793 r., w: I. Rusinowa, T. Wituch, Teksty źródłowe do dziejów powszechnych XIX wieku, Warszawa 1981, s. 40.

Ernst Moritz Arndt, Krótki katechizm żołnierzy niemieckich, w: Państwo a społeczeństwo..., s. 354-370.

Johann Gottlieb Fichte, Mowy do narodu niemieckiego, w: tamże: s. 371-394.

Program Action Française [1908], w: I. Rusinowa, T. Wituch, Między rewolucją francuską a rewolucją październikową, Warszawa 1980, s. 287-290.

Charles Maurras, Jestem Rzymianinem, „Pro Fide Rege et Lege” 2003, nr 1-2 (45), s. 59-64.

Tenże, Moje idee polityczne, w: Tenże, Przyszłość inteligencji i inne pisma, Dębogóra 2020.

Jan Ludwik Popławski, Nasz patriotyzm i nasza taktyka, w: Naród państwo władza..., s. 238-241.

Roman Dmowski, Myśli nowoczesnego Polaka, w: tamże, s. 242-247.

Zygmunt Balicki, Egoizm narodowy wobec etyki, w: tamże, s. 252-257.

Literatura podstawowa:

Włodzimierz Bernacki, Nacjonalizm, w: Słownik społeczny..., s. 721-739.

Ks. Paweł Tarasiewicz, Adam Wielomski, Nacjonalizm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. XII, s. 242-249 [Encyklopedia polityczna…, s. 244-248].

Bogumił Grott, Nacjonalizm polski, w: tamże, t. XII, s. 249-253.

Jacek Bartyzel, Nacjonalitaryzm, w: tamże, t. XII, s. 229-236 [Encyklopedia polityczna…, s. 242-244].

Tenże, Szowinizm, w: tamże, t. XVII, s. 77-78 [Encyklopedia polityczna…, s. 394-395].

Tenże, Action Française, w: tamże, t. I, s. 41-45 [Encyklopedia polityczna…, s. 16-19].

Tenże, Integralizm luzytański, w: tamże, t. VIII, s. 191-202 [Encyklopedia polityczna…, s. 134-136].

Tenże, Synarchizm, w: tamże, t. XVII, s. 39-47 [Encyklopedia polityczna…, s. 390-392].

Tenże, Gaullizm, w: tamże, t. VI, Radom 2001, s. 268-281 [Encyklopedia polityczna…, s. 106-107].

Tenże, Narodowy katolicyzm, w: Encyklopedia polityczna…, s. 249-251.

Adam Wielomski, Neogwelfizm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. XIII, Radom 2004, s. 26-28.

Tenże, Młoda Prawica, tamże, t. XII, s. 162-164.

Tenże, Panslawizm, w: Encyklopedia polityczna…, s. 276-278.

Roman Bäcker, Łukasz Dominiak, Panslawizm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. XIV, s. 45-48.

Włodzimierz Bernacki, Reformacja – u źródeł nacjonalizmu, w: Religia i polityka..., s. 9-18.

Adam Wielomski, Nacjonalizm jakobiński, w: Ideologie, doktryny i ruchy narodowe. Wybrane problemy, red. S. Stępień, Lublin 2006, s. 29-46.

Anna Citkowska-Kimla, Niemiecki romantyzm polityczny a nacjonalizm, w: tamże, s. 47-58.

Isaiah Berlin, Nacjonalizm, „Res Publica” 1988, nr 6 (12), s. 145-160.

Andrzej Walicki, Czy możliwy jest nacjonalizm liberalny?, „Znak” 1997, nr 502 (3).

Jacek Bartyzel, Pojęcie, geneza i systematyka nacjonalizmu, w: tenże, Prawica – nacjonalizm – monarchizm. Studia politologiczno-historyczne, Radzymin – Warszawa 2016, s. 53-100.

Tenże, Nacjonalizm a religia w krajach iberyjskich w XX wieku, w: Nacjonalizm czy nacjonalizmy? Funkcja wartości chrześcijańskich, świeckich i neopogańskich w kształtowaniu idei nacjonalistycznych, red. B. Grott, Kraków 2006, s. 127-170.

Krzysztof Kawęcki, Rozumienie nacjonalizmu w polskim ruchu narodowym w XX wieku. Od egoizmu narodowego do nacjonalizmu chrześcijańskiego, w: Ideologie, doktryny i ruchy narodowe…, s. 287-300.

Literatura uzupełniająca:

Paul Lawrence, Nacjonalizm. Historia i teoria, Warszawa 2007.

Ideologie, doktryny i ruchy narodowe. Wybrane problemy, red. S. Stępień, Lublin 2006.

Nacjonalizm czy nacjonalizmy? Funkcja wartości chrześcijańskich, świeckich i neopogańskich w kształtowaniu idei nacjonalistycznych, red. B. Grott, Kraków 2006.

Jacek Bartyzel, „Umierać, ale powoli!”. O monarchistycznej i katolickiej kontrrewolucji w krajach romańskich 1815-2000..., s. 444-846, 859-878.

Adam Wielomski, Nacjonalizm francuski 1886-1940. Geneza, przemiany i istota filozofii politycznej, Warszawa 2007.

Jerzy Eisler, Od monarchizmu do faszyzmu. Koncepcje polityczno-społeczne prawicy francuskiej 1918-1940, Warszawa 1987.

Pod znakiem nacjonalizmu. Antologia tekstów Prawicy Narodowej, red. K. Kawęcki, R. Mossakowski, Warszawa 1994.

Andrzej Walicki, W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa 2002².

Andrzej de Lazari, Czy Moskwa będzie Trzecim Rzymem? Studia o nacjonalizmie rosyjskim, Katowice 1996.

Józef M. Bocheński, Szkice o nacjonalizmie i katolicyzmie polskim, Komorów bdw.

Andrzej Walicki, Trzy patriotyzmy. Trzy tradycje polskiego patriotyzmu i ich znaczenie współczesne, Warszawa 1991.

Roman Wapiński, Narodowa Demokracja 1893-1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław 1980.

Bogumił Grott, Nacjonalizm chrześcijański. Narodowo-katolicka formacja ideowa w II Rzeczypospolitej na tle porównawczym, Kraków 1996.

Nikodem Bończa-Tomaszewski, Demokratyczna geneza nacjonalizmu. Intelektualne korzenie ruchu narodowo-demokratycznego, Warszawa 2001.

8. Autorytaryzm (bonapartyzm, petainizm, salazaryzm, frankizm), decyzjonizm i „rewolucja konserwatywna”; autorytaryzm w Polsce (myśl piłsudczykowska).

Teksty źródłowe:

Juan Donoso Cortés, Mowa o dyktaturze, w: tenże, O katolicyzmie, liberalizmie i socjalizmie. Wybór pism, Kraków 2017, s. 293-320 (to samo w innym przekładzie pt. O dyktaturze, Res Publica Nowa” 2007, nr 1, s. 150-160); tenże, [fragmenty], w: Władza wolność prawo. Wybór tekstów z historii doktryn politycznych dla studiujących prawo, nauki polityczne i filozofię, red. B. Szlachta, Kraków 1994, s. 249-253.

António de Oliveira Salazar, Rewolucja pokojowa, w: Słownik myśli społeczno-politycznej..., s. 388-389.

Hans Freyer, Rewolucja z prawa, w: Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918-1933..., s. 285-299, 317-355.

Ernst Jünger, Totalna Mobilizacja, w: tamże, s. 445-465.

Józef Piłsudski, fragmenty wywiadów i przemówienia, w: Naród państwo władza..., s. 319-327.

Stanisław Car, Nowe państwo, w: tamże, s. 337-341.

Adam Skwarczyński, Uspołecznienie państwa, w: tamże, s. 342-345.

Literatura podstawowa:

Marek Bankowicz, Autorytaryzm, w: Słownik społeczny..., s. 19-26.

Jacek Bartyzel, Autorytaryzm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. II, Radom 2000, s. 86-92 [Encyklopedia polityczna…, s. 25-28].

Tenże, Cezaryzm, w: tamże, t. IV, Radom 2000, s. 47-49.

Tenże, Salazaryzm, w: tamże, t. XVI, s. 84-88.

Tenże, Frankizm, w: tamże, t. VI, s. 193-198 [Encyklopedia polityczna…, s. 103-105].

Tenże, Decyzjonizm, w: tamże, t. IV, s. 226-231 [Encyklopedia polityczna…, s. 45-49].

Tenże, Bonapartyzm, w: Encyklopedia polityczna…, s. 33.

Marek Maciejewski, Konserwatywna rewolucja, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. X, s. 21-31.

Adam Wielomski, Hiszpania Franco..., s. 271-337.

Tomasz Gabiś, Konserwatywna rewolucja, „Fronda” 1997, nr 8, s. 105-130.

Marek Maciejewski, Wizje państwa niemieckiego rewolucyjnych konserwatystów w republice weimarskiej, w: Konserwatyzm. Historia i współczesność..., s. 129-144.

Ryszard Skarzyński, Konserwatyzm..., s. 221-249.

Literatura uzupełniająca:

Teresa Janasz, Państwo Francuskie 1940-1944. Ideologia – organizacja – prawo, Wrocław 1977.

Paweł Skibiński, Państwo generała Franco. Ustrój Hiszpanii w latach 1936-1967, Kraków 2003.

Władysław T. Kulesza, Koncepcje ideowo-polityczne obozu rządzącego w Polsce w latach 1926-1935, Wrocław 1985.

Jacek Majchrowski, Silni – zwarci – gotowi. Myśl polityczna Obozu Zjednoczenia Narodowego, Warszawa 1985.

Janusz Faryś, Piłsudski i piłsudczycy: z dziejów koncepcji polityczno-ustrojowej (1918-1939), Szczecin 1991.

9. Faszyzm włoski i „międzynarodowy”, rasizm, narodowy bolszewizm, narodowy socjalizm (nazizm/hitleryzm), narodowy syndykalizm; narodowy radykalizm w Polsce.

Teksty źródłowe:

Benito Mussolini, fragmenty Doktryny faszyzmu, w: Wybór tekstów źródłowych z historii doktryn polityczno-prawnych..., s. 313-321.

Adolf Hitler, fragmenty z Mein Kampf, w: tamże, s. 323-333.

Ernst Niekisch, Prawo Poczdamu, w: Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918-1933..., s. 191-204.

Bolesław Piasecki, Duch czasów nowych a Ruch Młodych, w: Naród państwo władza..., s. 271-277.

Literatura podstawowa:

Wiesław Kozub-Ciembroniewicz, Faszyzm, w: Słownik społeczny..., s. 289-307.

Zdzisław Krasnodębski, Rasizm, w: tamże, s. 1054-1062.

Jacek Bartyzel, Faszyzm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. VI, s. 61-122 [Encyklopedia polityczna…, s. 78-85].

O. Jan Mazur, Hitleryzm, w: tamże, t. VIII, s. 9-12.

Adam Wielomski, Rasizm, w: tamże, t. XV, s. 186-193 [Encyklopedia polityczna…, s. 342-346].

Tenże, Narodowy bolszewizm, w: tamże, t. XII, s. 297-299.

Tenże, Narodowy socjalizm, w: tamże, t. XII, s. 299-301 [Encyklopedia polityczna…, s. 252-255].

Tenże, Nazizm, w: tamże, t. XIII, s. 9-15.

Tenże, Prawica rewolucyjna, w: tamże, t. XV, s. 31-34.

Tenże, Romantyzm faszystowski, w: tamże, t. XV, s. 291-294.

Tenże, Peronizm, w: tamże, t. XIV, s. 101-103.

Marcin Korzeb, Falanga Hiszpańska, w: tamże, t. VI, s. 56-61.

Wojciech Jerzy Muszyński, Obóz Narodowo-Radykalny, w: tamże, t. XIII, s. 182-199.

Tenże, Ruch Narodowo-Radykalny, w: tamże, t. XVI, s. 38-46.

Władysław Leopold Jaworski, Ze studiów nad faszyzmem, w: Amica Italia. Polscy prawnicy wobec włoskiego faszyzmu 1922-1939. Wybór pism, opr. M. Marszał, Kraków 2004, s. 131-156.

Nikodem Bończa-Tomaszewski, Demokratyczne źródła faszyzmu, „Fronda” 1998, nr 15-16, s. 155-164.

Marian Szczepanowski, O stylu faszystowskim; Jan Frejlak, Faszyści, naziści, samuraje, „Fronda” 1999, nr 17-18, s. 118-143.

Andrzej Piskozub, Faszyzm w cywilizacji zachodniej jako ideologia kontestacji politycznej, „Arcana” (Kraków) 2000, nr 34 (4), s. 65-86.

Josef Schüßlburner, Socjalistyczny nacjonalizm; (Narodowy) socjalizm jako totalitarna demokracja, w: tenże, Czerwony, brunatny i zielony socjalizm, Wrocław 2009, s. 48-109.

Literatura uzupełniająca:

Renzo De Felice, Interpretacje faszyzmu, Warszawa 1976.

Faszyzmy europejskie (1922-1945) w oczach współczesnych i historyków, opr. J.W. Borejsza, Warszawa 1979.

Maria Zmierczak, Spory o istotę faszyzmu. Dzieje i krytyka, Poznań 1988.

Roger Eatwell, Faszyzm. Historia, Poznań 1999.

Robert O. Paxton, Anatomia faszyzmu, Poznań 2005.

Wiesław Kozub-Ciembroniewicz, Doktryny włoskiego faszyzmu i antyfaszyzmu w latach 1922-1939, Kraków 1992.

Georg L. Mosse, Kryzys ideologii niemieckiej. Rodowód intelektualny Trzeciej Rzeszy, Warszawa 1972.

Nicholas Goodrick-Clarke, Okultystyczne źródła nazizmu. Tajne kulty aryjskie oraz ich wpływ na ideologię nazistowską 1890-1935, Warszawa 2001.

Marek Maciejewski, Ruch i ideologia narodowych socjalistów w Republice Weimarskiej. O źródłach i początkach nazizmu 1919-1924, Warszawa – Wrocław 1985.

Franciszek Ryszka, Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa III Rzeszy, Warszawa 1985.

Adam Wielomski, Syndykalistyczne korzenie francuskiego faszyzmu, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, t. XXVI, Wrocław 2003, s. 5-32.

Tenże, Faszyści i faszyzujący; Hiszpania faszystowska, w: Hiszpania Franco…, s. 145-181, s. 203-227.

Maria Marczewska-Rytko, Populizm: teoria i praktyka polityczna, Lublin 1995.

Maciej Marszał, Włoski faszyzm i niemiecki narodowy socjalizm w poglądach ideologów Narodowej Demokracji 1926-1939, Kolonia Limited 2001.

Bogumił Grott, Katolicyzm w doktrynach narodowo-radykalnych do roku 1939, Kraków 1987.

Jacek Majchrowski, Szkice z historii polskiej prawicy politycznej lat Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 1986.

10. Komunizm – jego prekursorzy i odmiany (bolszewizm rosyjski / leninizm, trockizm, stalinizm, maoizm); komunizm w Polsce; problem totalitaryzmu i jego interpretacje.

Teksty źródłowe:

Philippe Buonarroti, Manifest Równych, w: Historia idei politycznych..., s. 423-426.

Karol Marks, Fryderyk Engels, Manifest komunistyczny, w: Historia idei politycznych..., s. 392-405.

Karol Marks, Własność prywatna a komunizm, w: tamże, s. 414-419.

Włodzimierz Lenin, fragmenty Państwa a rewolucji, w: Wybór tekstów źródłowych z historii doktryn polityczno-prawnych..., s. 201-212.

Literatura podstawowa:

Jacek Bartyzel, Komunizm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. IX, s. 282-295 [Encyklopedia polityczna…, s. 161-168].

Tenże, Egalitaryzm, w: tamże, t. V, s. 193-198 [Encyklopedia polityczna…, s. 61-66].

Ks. Stanisław Kowalczyk, Leninizm, w: tamże, t. XI, s. 55-57.

Mieczysław Smoleń, Bolszewizm, w: tamże, t. III, Radom 2000, s. 135-144.

Tenże, Stalinizm, w: tamże, t. XVI, s. 282-284.

Adam Wielomski, Stalinizm, w: Encyklopedia polityczna…, s. 384-387.

Tenże, Totalitaryzm, w: tamże, s. 410-413.

Tenże, Trockizm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. XVII, s. 205-208 [Encyklopedia polityczna…, s. 420-423].

Ks. Andrzej Zwoliński, Maoizm, w: tamże, t. XI, s. 262-266.

Marek Waldenberg, Bolszewizm, w: Słownik historii doktryn politycznych..., t. 1, s. 246-249.

Marek Bankowicz, Totalitaryzm, w: Słownik społeczny..., s. 1481-1490.

Łukasz Dominiak, Totalitaryzm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. XVII, s. 173-178.

Jacob L. Talmon, O demokracji totalitarnej, przeł. W. Buchner, „Znak” (Kraków) 1992, nr 443 (4), s. 67-80.

Alain Besançon, Intelektualne źródła leninizmu, „Libertas” (Paryż) 1988, nr 10-11, s. 84-105.

Leszek Kołakowski, Marksistowskie korzenie stalinizmu, w: tenże, Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Londyn 1982, s. 244-259.

Ks. Michał Poradowski, Aktualizacja marksizmu przez trockizm, Poznań 1998.

Literatura uzupełniająca:

Eric Voegelin, Lud Boży, Kraków 1994.

Józef M. Bocheński, Marksizm – leninizm. Nauka czy wiara?, Komorów 1999.

François Furet, Przeszłość pewnego złudzenia. Esej o idei komunistycznej w XX w., Warszawa 1996.

Andrzej Walicki, Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa 1996.

Slavoj Žižek, Rewolucja u bram. Pisma Lenina z roku 1917, Kraków 2006.

Urszula Ługowska, August Grabski, Trockizm. Doktryna i ruch polityczny, Warszawa 2003.

Antykomunizm polski. Tradycje intelektualne, pod red. B. Szlachty, Kraków 2000.

Hannah Arendt, Korzenie totalitaryzmu, Warszawa 1993.

Roman Bäcker, Totalitaryzm. Geneza. Istota. Upadek, Toruń 1992.

Marek Bankowicz, Kulisy totalitaryzmu. Polityczna teoria dyktatury proletariatu, Kraków 1995.

11. Nurty myśli chrześcijańskiej: korporacjonizm, paternalizm i solidaryzm versus chrześcijańska demokracja i chrześcijański socjalizm; integryzm versus liberalizm katolicki i personalizm; myśl katolicka w Polsce.

Teksty źródłowe:

Franz von Baader, O trzech klasach ludzi, na jakie zawsze i niechybnie podzielona jest wszelka społeczność, zarówno polityczna, jak religijna; Trzy stany: nauczycieli, obrońców, żywicieli, w: Państwo a społeczeństwo..., s. 450-453, 457-458.

Antoni Szymański, Korporacjonizm, w: Naród państwo władza..., s. 201-207.

Leopold Caro, Istota solidaryzmu, w: tamże, s. 189-195.

Edward Jaroszyński, Pojęcie chrześcijańskiej demokracji, w: tamże, s. 182-189.

Jacques Maritain, Chrześcijaństwo i demokracja, „Znak” 1992, nr 443 (4), s. 42-53.

Emmanuel Mounier, Istota personalizmu i jego cele; Personalizm a kapitalizm i socjalizm; Personalizm wobec zagadnienia własności; Humanizm w funkcjonowaniu struktur ekonomicznych, w: Wybór tekstów źródłowych z historii doktryn polityczno-prawnych..., s. 354-355, 356-363.

Jean Madiran, Dwie demokracje, w: tenże, Dwie demokracje. Wybór pism, Dębogóra 2020, s. 67-184.

Literatura podstawowa:

Jacek Bartyzel, Chrześcijańska demokracja, w: Encyklopedia polityczna…, s. 42-44.

Tenże, Korporacjonizm, w: Encyklopedia „Białych Plam”, t. X, s. 139-152 [Encyklopedia polityczna…, s. 184-186].

Tenże, Integryzm, w: tamże, t. VIII, s. 202-206 [Encyklopedia polityczna…, s. 136-138].

Tenże, Katolicyzm liberalny, t. IX, s. 159-162.

Tenże, Liberalizm katolicki, t. XI, s. 103-105.

Adam Wielomski, Solidaryzm, w: tamże, t. XVI, s. 248-249.

Maria Marczewska-Rytko, Korporacjonizm w świetle nauki społecznej Kościoła, w: Religia i polityka, pod red. B. Grotta, Kraków 2000, s. 129-141.

Arkady Rzegocki, Liberalny katolicyzm, w: tenże, Wolność i sumienie. Fenomen liberalnego katolicyzmu w myśli lorda Actona, Kraków 2004, s. 211-255.

Adam Wielomski, Między Kościołem a Rewolucją. Źródła myśli chrześcijańsko-demokratycznej, „Pro Fide Rege et Lege” 2006, nr 3-4, s. 4-9.

Jacek Bartyzel, Niefortunny konkubinat. Historia wzajemnych relacji konserwatyzmu i chrześcijańskiej demokracji zwięźle opowiedziana, tamże, s. 17-24.

Mirosław Sadowski, Katolicy konserwatywni wobec Soboru Watykańskiego II, w: Konserwatyzm. Historia i współczesność..., s. 295-308.

Literatura uzupełniająca:

Janusz Stefanowicz, Chrześcijańska demokracja, Warszawa 1963.

Rocco Buttliglione, Chrześcijanie i demokracja, Lublin 1993.

Chrześcijańska demokracja we współczesnym świecie, pod red. K. Krzywickiej i E. Olszewskiego, Lublin 1999.

Kazimierz Domagalski, Pionierzy katolickiej nauki społecznej, Ząbki 2000.

Michael Novak, Liberalizm – sprzymierzeniec czy wróg Kościoła. Nauczanie społeczne Kościoła a instytucje liberalne, Poznań 1993.

Jacek Bartyzel, Katolicyzm a liberalizm, Warszawa 1992.

Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832-1939, Warszawa 1981.

Konstanty Turowski, Historia ruchu chrześcijańsko-demokratycznego w Polsce, t. 1-2, Warszawa 1989.

Bibliografia ogólna:

(nie obejmuje dzieł wymienianych wyżej)

Antologie tekstów źródłowych:

Historia myśli politycznej. Antologia tekstów, opr. W. Bernacki i in., Kraków 2000.

Współczesna myśl polityczna. Wybór tekstów źródłowych, opr. K. Karolczak i in., Warszawa 1994.

Opracowania syntetyczne historii myśli politycznej:

A/ Dzieje powszechne:

Krystyna Chojnicka, Henryk Olszewski, Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 2004.

Lech Dubel, Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XX wieku, Warszawa 2005.

Hubert Izdebski, Historia myśli politycznej i prawnej, Warszawa 2000³.

Janusz Justyński, Historia doktryn polityczno-prawnych, Toruń 2004³.

Andrzej Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, wyd. VI, Warszawa 2007.

B/ Myśl nowożytna i współczesna:

Doktryny polityczne XIX i XX wieku, pod red. K. Chojnickiej, W. Kozuba-Ciembroniewicza, Kraków 2000.

Janusz Justyński, Historia doktryn politycznych czasów nowożytnych, Toruń 1994.

Marcin Król, Historia myśli politycznej od Machiavellego po czasy współczesne, Gdańsk 2003³.

Władysław T. Kulesza, Ideologie naszych czasów, Warszawa 1996.

Roman Tokarczyk, Współczesne idee polityczne, wyd. XIII, Zakamycze 2005.

C/ Myśl polska:

Główne nurty współczesnej polskiej myśli politycznej, pod red. B. Bankowicz i in., Kraków 1996.

Roman Wapiński, Historia polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, Gdańsk 1997.

Więcej niż niepodległość. Polska myśl polityczna 1918-1939, red. J. Jachymek, W. Paruch, Lublin 2005.

Leksykony:

Roger Scruton, Słownik myśli politycznej, Poznań 2002.

Uwaga!

Większość haseł z Encyklopedii „Białych Plam” jest także dostępna on-line na stronach http://www.legitymizm.org/encyklopedia-bialych-plam.

Jednakże, powyższa bibliografia nie jest spisem lektur obowiązkowych dla słuchaczy, lecz przewodnikiem ułatwiającym im zapoznanie się ze współczesną myślą polityczną na poziomie elementarnym (wybrane teksty źródłowe, problemowe hasła encyklopedyczne i wybrane artykuły dotyczące poszczególnych kierunków i zjawisk) bądź pogłębionym (książki wskazane jako literatura uzupełniająca); na egzaminie słuchacze nie będą rozliczani ze znajomości konkretnych lektur, lecz omawianych doktryn.

Egzamin ustny po zakończeniu semestru w sesji egzaminacyjnej. zdany egzamin z historii myśli politycznej oraz zaliczenie ćwiczeń z doktryn politycznych XIX-XX wieku.