Ups, coś poszło nie tak - o „przypadku”, "katastrofach" i „pechu” w nauce

„brak”

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli ( godz.):

np.

- udział w wykładach - 30

- konsultacje z nauczycielem akademickim - 10

Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta ( godz.):

np.

- przygotowanie do wykładu - 5

- czytanie literatury - 15

- przygotowanie do egzaminu - 15

Łącznie: 75 godz. (3 ECTS)

W1: Ma wiedzę z zakresu podstawowych działów chemii, biologii oraz fizyki.

W2: Zna i rozumie współzależność pomiędzy poszczególnymi składnikami przyrody i ich wpływem na otaczający świat.

W3: Zna podstawy nauk przyrodniczych (rozumie pojęcia i prawa), terminologię i nomenklaturę chemiczną, biologiczną oraz z zakresu fizyki i astronomii.

W4: Opisuje poszczególne rodzaje materiałów, ich właściwości i zastosowania.

W5: Charakteryzuje właściwości związku w oparciu o jego budowę, potrafi opisać unikatowe właściwości materii, potrafi wskazać najważniejsze aspekty rozwoju technologii oraz nauki.

W6: Zna podstawowe pojęcia z tematyki odkryć naukowych.

U1: Utrwala podstawy wiedzy chemicznej zdobytej w szkole średniej, podstawowe definicje, nazewnictwo chemiczne, biologiczne oraz z zakresu fizyki i astronomii. Wykorzystuje zdobytą wiedzę do krytycznej analizy wpływu zmian cywilizacyjnych na otaczający świat.

U2: Analizuje krytycznie zdobytą wiedzę. Potrafi krytycznie ocenić skutki ingerencji człowieka w środowisko i proponuje właściwe rozwiązania zapobiegające skutkom negatywnym lub je eliminujące.

U3: Potrafi samodzielnie przygotować wystąpienie z zakresu badania struktury i właściwości fizykochemicznych materiałów.

U4: Potrafi podać przykłady najważniejszych odkryć naukowych w Polsce i na świecie i potrafi określić ich wpływ na rozwój cywilizacji.

K1: Samodzielnie i efektywnie pracuje z dużą ilością informacji.

K2: Myśli twórczo w celu udoskonalenia istniejących bądź stworzenia nowych rozwiązań.

K3: Zna ograniczenia własnej wiedzy i umiejętności.

K4: Nawiązuje współpracę w grupie.

- wykład informacyjny (konwencjonalny)

- wykład problemowy

- dyskusja

- pogadanka
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

Interdyscyplinarny oraz popularnonaukowy wykład prezentuje wybrane zagadnienia związane z odkryciami/wynalazkami, których rola w życiu codziennym jest znacząca i niezaprzeczalna. Uwaga zostanie skupiona głównie na „przypadkowych” odkryciach/wynalazkach, których nierzadko dokonano w dramatycznych okolicznościach. Celem tego wykładu jest przedstawienie fascynującego wpływu „przypadkowości” na rozwój cywilizacji ludzkiej, rozwój pełen „ślepych uliczek” oraz „katastrof”. Jak się okazuje „uczenie się na błędach” niesie też pozytywne aspekty. Zostaną także przedstawione przykłady „pecha”, dzięki któremu wybitne uczone oraz uczeni zostali zapomniani. Wszystkie omawiane zagadnienia zostaną przedstawione na tle epoki, której dotyczą. Duży nacisk zostanie położony też na podstawy naukowe badanych zagadnień.

Przedmiot adresowany do studentek(ów) pragnących poszerzyć swoją wiedzę o zagadnienia związane ze zrozumieniem roli odkryć/wynalazków (zarówno pozytywnym jak i negatywnym) w otaczającym świecie, ich wpływem na rozwój cywilizacji ludzkiej oraz podstaw naukowych omawianych zagadnień. Autor wykładu podejmie się odpowiedzi na m. in. następujące pytania oraz omówi poniższe zagadnienia:

1. 1. Przedstawienie podstawowych pojęć: badania naukowe, wynalazek, odkrycie naukowe. Odkrycie czy wynalazek? Krótka historia odkryć i wynalazków. Archimedes – Eureka. Latający cyrk Monty Pythona. Teledysk. Pieniądze. Szczęśliwy zbieg okoliczności. Dynamit. Wulkanizacja. Guma do żucia. Sklerozki. Rzepy. Mimetyzm.

2. Jak zobaczyć coś, czego nie widać. Budowa materii. Model budowy atomu. Układ okresowy pierwiastków. Kolorowy zawrót głowy. Promienie X, radioaktywność, energia jądrowa - kronika pomyłek.

3. Promienie X, radioaktywność, energia jądrowa - kronika pomyłek. Radioaktywność. Zimna fuzja. Elektrownie termojądrowe. Reaktory fuzyjne. Neutrina szybsze niż światło. Co ma wspólnego kuchenka z mikrofalami.

4. Rozwój kartografii. „Odkrycia” geograficzne. Operacja Nil. Biali w Afryce. Płaska Ziemia. Archeologiczne problemy. Kanały i woda na Marsie.

5. Chipsy. Na słodko. Słodziki. Cukier waniliowy/cukier wanilinowy?! Lody na patyku. Płatki śniadaniowe. Szampan. Coca-cola/Pepsi-Cola.

6. Plastik – tworzywa sztuczne. Polistyren. Nylon. Kevlar. Teflon. Sprężynka. K-dron. Ciastolina. Pieluchy jednorazowe. Podpaski. Papier toaletowy. Porcelana. Zapałki. Fajerwerki. Woda mineralna.

7. Penicylina. Klątwa Tutenhamona. Klątwa Jagiellończyka. Dogonić bakterie. Superbakterie. Problemy z syntezą nowych leków. Antybiotyk remedium na wszystko. Lekodoporność. Talidomid. Viagra. Szkorbut. Witamina C.

8. Mimiwirusy. Gorączka połogowa. Szczepionka. Tyfus. Polio. Gruźlica. Viagra. Addyi. Nanomedycyna.

9. Znieczulenie. Homeopatia. Woda strukturyzowana. „Cudowne” wody. Nabici w butelkę.

10. Błędy w kosmosie. Porażka nie wchodzi w grę. Błędy programistyczne. Ołów w życiu człowieka – od starożytności (akwedukty) po ołów w benzynie. Freon. Choroba Szalonych Kapeluszników. Choroba Minamata. Tiomersal. Sól. Katastrofa LZ-129 „Hindenburg”. Samolot vs. samochód. Kryzys paliwowy.

11. Katastrofa w Czarnobylu. Fukushima. Tsunami. Meteoryt Tunguski. Poligon w Semipałatyńsku. Atol Bikini.

12. 7 cudów starożytnego świata. 7 widoków, których już nie zobaczymy, bo zostały zniszczone przez ludzi. Upadek cywilizacji. Wielki smog londyński. PM2.5. Katastrofa w Bhopalu. Dust Bowl. Jezioro Aralskie. Pożar na rzece Cuyahoga. Króliki w Australii – jak plagę zwalczyć plagę. Gaszenie pożaru benzyną.

13. Okoń milowy. Kudzu. Wróbelek – Elemelek. Genetyka radziecka. Gatunki, które umieszczono tam, gdzie nie powinno ich być. Inwazja „obcych” trwa. Legalne narkotyki. Amfetamina. LSD. Żółta febra. Strychnina – węgiel aktywny. Papa Smerf. Insulina.

14. Reguła pięciu sekund. Nagroda Ig Nobla, czyli o badaniach naukowych, które najpierw śmieszą, a potem skłaniają do myślenia oraz odkryciach, które nie mogą lub nie powinny być powtarzane. Nagroda Darwina - dlaczego warto uczyć się w szkole. Ewolucja w działaniu. Selekcja nienaturalna. Strategia przetrwania. Legendy miejskie. Złota malina. Podatki/NIE(podatki). Absurdalne podatki. Nagroda Nobla – dziwne przypadki. Pominięci z Polski.

15. Gdzie jeszcze przydałby się ludzkości „pech”. O „katastrofach”, których ludzkość powinna unikać. „Test na żywym organizmie”. Mysia utopia. Wielka Pacyficzna Plama Śmieci. Kosmiczne śmieci. Nanoplastik. Biomimetyka. Lekcje z procesu twórczego.

Wykład zostanie zilustrowany licznymi prezentacjami.

1. P. Atkins, L. Jones, Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje, PWN, Warszawa, 2004.

2. P. Hewitt, Fizyka wokół nas, PWN, Warszawa, 2015.

3. T. Phillips, Ludzie: krótka historia o tym, jak spieprzyliśmy wszystko, Albatros, Warszawa, 2020.

4. T. Phillips, Prawda: krótka historia wciskania kitu, Albatros, Warszawa, 2020.

6. S. Johnson, Małe wielkie odkrycia, SQN, Kraków, 2015

7. E. Pietruska-Madej, Odkrycie naukowe. Kontrowersje filozoficzne, PWN, Warszawa, 1990.

8. A. Grobler, Metodologia nauki, Wydawnictwo Aureus: Wydawnictwo Znak, Kraków, 2006.

9. J. Such, Wiedza naukowa a wiedza potoczna, [w:] B. Kotowa, J. Such, (red.), Kulturowe konteksty poznania, Wydawnictwo Naukowe Instytutu UAM, Poznań 1995.

10. J. Such , M. Szcześniak, Filozofia nauki, Wydawnictwo UAM, Poznań, 2000.

11. M. Brooks, 13 rzeczy, które nie mają sensu, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2011.

Metody oceniania:

- egzamin pisemny- W1, W2, W3, W4

Kryteria oceniania:

Zaliczenie na ocenę na podstawie pisemnego testu przeprowadzonego na platformie Modle. Egzamin pisemny testowy składający się z pytań jednokrotnego wyboru spośród co najwyżej 5 ewentualności. Błędne wskazanie odpowiedzi jest równoznaczne z 0 punktów za pytanie. Poprawna odpowiedź – 1 punkt. Co najmniej 20 pytań w teście.

Zaliczenie egzaminu po osiągnięciu co najmniej 50% punktów możliwych do uzyskania np. 10 punktów dla 20 pytań. Ocena bardzo dobra po uzyskaniu więcej niż 80% punktów. Pozostałe oceny proporcjonalnie w zakresie 50-80% punktów.

nie dotyczy