Etyka i estetyka wypowiedzi
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 1000-MS1-EiEW |
Kod Erasmus / ISCED: |
(brak danych)
/
(0232) Literatura i językoznawstwo
|
Nazwa przedmiotu: | Etyka i estetyka wypowiedzi |
Jednostka: | Wydział Matematyki i Informatyki |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
2.00
|
Język prowadzenia: | polski |
Wymagania wstępne: | Brak. |
Całkowity nakład pracy studenta: | Za zaliczenie przedmiotu student uzyskuje 2 punkty ECTS w następującym układzie: 1) Godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego (15 godzin) oraz indywidualne konsultacje (1,5 ECTS), 2) Godziny realizowane bez udziału nauczyciela akademickiego (przygotowanie się do zajęć i zaliczenia) - 10 godzin (0,5 ECTS). |
Efekty uczenia się - wiedza: | Student po zakończeniu zajęć: W1: zna podstawowe pojęcia z zakresu etyki i estetyki słowa; W2: wie, na czym polega naruszenie zasad etycznej komunikacji; W3: zna warunki właściwego użycia języka w kontekście fortunności aktu mowy. |
Efekty uczenia się - umiejętności: | Student po zakończeniu zajęć: U1: rozpoznaje funkcje wypowiedzi; U2: potrafi ocenić wypowiedzi językowe z punktu widzenia ich właściwości etycznych i estetycznych; U3: tworzy wypowiedzi zgodne z zasadami etyki słowa i posiadające odpowiednie walory estetyczne; U4: stosuje zasady grzeczności językowej w różnych sytuacjach komunikacyjnych. |
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne: | Student po zakończeniu zajęć: K1: jest świadomy odpowiedzialności za słowo; K2: postrzega etykę kontaktu językowego i estetykę słowa jako elementy kultury osobistej; K3: dąży do doskonalenia swoich umiejętności komunikacyjnych w celu skutecznego i fortunnego porozumiewania się. |
Metody dydaktyczne: | Na zajęciach stosowane są metody dydaktyczne eksponujące, podające oraz poszukujące. |
Metody dydaktyczne eksponujące: | - drama |
Metody dydaktyczne podające: | - opis |
Metody dydaktyczne poszukujące: | - ćwiczeniowa |
Skrócony opis: |
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z zasadami etyki kontaktu językowego i z elementami decydującymi o walorach estetycznych wypowiedzi. W ramach konwersatorium analizowane są teksty mówione i pisane, a także teksty oralno-piśmienne w kontekście przestrzegania i naruszania zasad etyki słowa oraz z punktu widzenia estetyki wypowiedzi. |
Pełny opis: |
Zajęcia przybliżą studentom pojęcia etyki i estetyki wypowiedzi jako elementów kultury języka. Uczestnicy konwersatorium zapoznają się z warunkami udanego aktu mowy, z funkcjami języka i konkretnych wypowiedzi, z zasadami etyki słowa i ze strategiami grzeczności językowej. Poddadzą analizie takie zagadnienia, jak zakłócenia i bariery w komunikacji, kłamstwo i manipulacja językowa. Zapoznają się z przykładami łamania zasad etyki i estetyki słowa w komunikacji prywatnej i publicznej, w tym także ze zjawiskami najnowszymi, jak patostreaming. Tematy: 1. Etyka i estetyka wypowiedzi – rozumienie pojęć. Dobro, prawda i piękno jako warunki udanego aktu mowy. Zakłócenia i bariery w komunikacji. 2. Funkcje języka i wypowiedzi. Oddziaływanie na odbiorcę a przestrzeganie zasad etyki słowa. 3. Elementy wpływające na estetykę wypowiedzi w różnych sytuacjach komunikacyjnych. Zasada decorum. 4. Język jako narzędzie walki i manipulacji. Przejawy agresji językowej. Formy napaści słownej i językowej dyskredytacji. Mowa nienawiści. Patostreaming. 5. Magia językowa. Opisywanie a kreowanie świata. Zniekształcanie obrazu rzeczywistości oraz powoływanie do życia światów urojonych. 6. Etyka słowa w sferze prywatnej i publicznej. Fake news. Poprawność polityczna i jej wpływ na komunikację językową. 7. Etykieta językowa. Strategie grzecznościowe. Grzeczność językowa w oficjalnych, półoficjalnych i nieoficjalnych sytuacjach komunikacyjnych. Cechy polskiej grzeczności językowej. |
Literatura: |
Ajdukiewicz Kazimierz, 1985, Postępowanie człowieka, w: tegoż, Język i poznanie, t. 1: Wybór pism z lat 1920-1939, Warszawa, s. 217-364. Antas J., 1999, O kłamstwie i kłamaniu, Kraków. Bartmiński Jerzy, 2012, Etyka słowa a potoczny wzorzec komunikacji, w: Oblicza komunikacji, red. Andrzej Markowski, Radosław Pawelec [online], Warszawa, s. 32-48, http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1352&Itemid=50. Cegieła A., 2015, Słowa niebezpieczne i niepożądane w przestrzeni społecznej. Etyka słowa a poprawność polityczna, [online:] http://oes.uw.edu.pl/2015/01/26/slowa-niebezpieczne-i-niepozadane-w-przestrzeni-spolecznej-etyka-slowa-a-poprawnosc-polityczna/. Dąbrowska A., 1995, Język magii - magia języka. Zarys problematyki, "Literatura Ludowa", z. 1. Grodziński E., 1983, Język jako narzędzie manipulacji, "Poradnik Językowy", z. 7, s. 397-401. Grzegorczykowa Renata, 1991, Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy, w: Język a kultura, red. Jerzy Bartmiński, Renata Grzegorczykowa t. 4: Funkcje języka i wypowiedzi, Wrocław, s. 21–28. Hołówka Jacek, 2010, Dwie koncepcje moralności, „Etyka” 43, s. 46-63. Kamińska-Szmaj I., 2007, Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych 1918-2000, Wrocław . Krzyżanowski P., Nowak P., 2004: Manipulacja w języku. Lublin. Marcjanik M., 2007, Grzeczność w komunikacji językowej. Warszawa. Marcjanik M., 2014, Słownik językowego savoir-vivre’u. Warszawa. Puzynina J., Mowa nienawiści a etyka słowa, [online:] http://www.etykaslowa.edu.pl/wp-content/uploads/2016/05/Mowa-nienawi%C5%9Bci-a-etyka-s%C5%82owa.pdf. Puzynina Jadwiga, Pajdzińska Anna, 1996, Etyka słowa, w: O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny, red. Jan Miodek, Wrocław, s. 35-45. Szahaj A., 2010, E pluribus unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej poprawności, Kraków. Tokarz M., 2006, Argumentacja, perswazja, manipulacja. Gdańsk. |
Metody i kryteria oceniania: |
1. Obecność na zajęciach (na poziomie 80%). 2. Aktywność w czasie zajęć. 3. Opracowanie problemu związanego z tematyką zajęć (praca w grupach na ostatnich zajęciach). Sugerowana skala ocen: 92% - 100% - bardzo dobry 84% - 91,9% - dobry plus 76% - 83,9% - dobry 68% - 75,9% - dostateczny plus 60% - 67,9% - dostateczny 59,9% i niżej – niedostateczny |
Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)
Okres: | 2023-10-01 - 2024-02-19 |
Przejdź do planu
PN KON
WT ŚR CZ PT |
Typ zajęć: |
Konwersatorium, 15 godzin, 30 miejsc
|
|
Koordynatorzy: | Izabela Duraj-Nowosielska | |
Prowadzący grup: | Izabela Duraj-Nowosielska | |
Lista studentów: | (nie masz dostępu) | |
Zaliczenie: |
Przedmiot -
Zaliczenie
Konwersatorium - Zaliczenie |
|
Skrócony opis: |
Jak w sekcji ogólnej. |
|
Pełny opis: |
Tematy: 1. Wprowadzenie. Etyka i estetyka wypowiedzi jako aspekty kultury języka. Zasada stosowności <> estetyczny i etyczny wymiar komunikatu. Struktura aktu mowy. Role komunikacyjne. Prezentowanie się nadawcy w akcie mowy. „Mowa ciała” i jej aspekt etyczny. 2. Funkcje wypowiedzi (K. Bühler). Odbiorca w akcie mowy. Wypowiedzi o funkcji fatycznej. Style funkcjonalne w świetle zasady decorum. Komunikowanie wprost i nie wprost: akty mowy bezpośrednie/pośrednie <> jawne/niejawne (manipulacyjne). Dlaczego ludzie komunikują się nie wprost? Odczytywanie intencji nadawcy – dane, jakimi dysponuje odbiorca; kompetencja językowa a kompetencja komunikacyjna. 3. „Grzeczność” jako zasada współpracy konwersacyjnej. „Strategie grzecznościowe” (G. N. Leech, P. Brown & S. Levinson, M. Marcjanik). Koncepcja „twarzy społecznej” E. Goffmana a zasady grzeczności. Grzecznościowy aspekt bezpośrednich aktów komunikacyjnych (stosowność wypowiedzi w zależności od sytuacji komunikacyjnej, adekwatne zwroty adresatywne i inne formuły fatyczne, okazywanie emocji, wartościowanie…). Bezpośrednia i pośrednia agresja językowa. Wulgaryzacja – eufemizacja tekstu. 4. „Język szakala” i „język żyrafy” – non-violent communication M. Rosenberga. 5. Komunikowanie wprost i nie wprost w psychologicznym modelu komunikacji („kwadrat” F. Schulza von Thuna) – rozpoznawanie i rozwiązywanie nieporozumień komunikacyjnych na płaszczyźnie rzeczowej, ujawniania się, apelu i relacji. 6. Etyka słowa a perswazyjne gatunki mowy. Perswazja a manipulacja. Argumenty: logiczne, rzeczowe, ex concessis, ab exemplo. Argumentacja poprawna (zgodna z faktami i zasadami logiki) vs błędy w argumentacji: generalizacja, błędne wnioskowanie, błędy związku przyczynowo-skutkowego, niejasność, błędne koło i inne. Efekt domina. Wspomaganie argumentacji rzeczowej i logicznej: argumentacja równoległa (vs. szeregowa), egzemplifikacja, argument z autorytetu, ad populum, odwoływanie się do emocji. Nieuczciwe techniki argumentacyjne: argumenty ad personam, fałszywe przesłanki, fałszywy trop, tendencyjna interpretacja, celowe irytowanie rozmówcy, nieobiektywna ocena, przerzucenie ciężaru dowodu na odbiorcę i inne. 7. Czynnik psychologiczny w perswazji: „naiwne psychologicznie” taktyki perswazyjne – wywieranie presji, szantaż, kłamstwo; obrona przed presją i szantażem; „zaawansowane psychologicznie” techniki manipulacyjne: mechanizm wzajemności i reguła dużej prośby, mechanizm konsekwencji i reguła małej prośby, mechanizm konformizmu, sympatii, wiarygodności i autorytetu, niedostępności, kontrastu, powtarzania, kompromisu, racjonalizacji, relaksu. Wykorzystywanie „metaprogramów” odbiorcy. 8. Językowe środki perswazji: wyrazy wartościujące; zaimki my, nasz i język charakterystyczny dla środowiska odbiorcy vs oni, tamci; użycie spójników; presupozycje i implikacje; formy osobowe/bezosobowe; eufemizacja/hiperbolizacja wypowiedzi; zdania uogólniające; dostosowana do odbiorcy obrazowość. Psychologiczne i językowe środki perswazji a wybrane techniki „neurolingwistycznego programowania” (NLP). |
|
Literatura: |
Lektury (do wyboru) 1. Berne E., 2008: W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa. 2. Bralczyk J., 2004: Język na sprzedaż, Gdańsk. 3. Bralczyk J., 2007: O języku propagandy i polityki, Warszawa. 4. Cialdini R.B., 2006, Wywieranie wpływu na ludzi¸ przeł. B. Wojciszke, Gdańsk. 5. Kochan M., 2005: Pojedynek na słowa. Techniki erystyczne w publicznych sporach. Kraków. 6. Krzyżanowski P., Nowak P., 2004: Manipulacja w języku. Lublin. 7. Marcjanik M., 2014: Słownik językowego savoir-vivre’u. Warszawa. 8. Marcjanik M., 2007: Grzeczność w komunikacji językowej. Warszawa. 9. Pease A., 1993: Język ciała. Jak czytać myśli ludzi z ich gestów, przeł. E. Wekiera, Kraków. 10. Perelman Ch., 2004: Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja. Warszawa. 11. Rosenberg M, 2016.: Porozumienie bez przemocy. O języku życia, Warszawa. 12. Rusinek M., Załazińska A., 2010: Retoryka codzienna. Poradnik nie tylko językowy. Warszawa. 13. Schulz von Thun F., 2007: Sztuka rozmawiania, t. 1 Analiza zaburzeń. Kraków. 14. Tokarz M., 2006: Argumentacja, perswazja, manipulacja. Gdańsk. |
|
Uwagi: |
Materiały udostępniane w zakładce Pliki na platformie Teams: https://teams.microsoft.com/l/team/19%3aOpaWekN0lGBbB2MoJmqJcxXgO6i58FIdY7g41-BQ_wY1%40thread.tacv2/conversations?groupId=eb24f2e9-d50f-4ed6-b526-ff687d836144&tenantId=e80a627f-ef94-4aa9-82d6-c7ec9cfca324 kod dostępu zostanie wysłany przez USOS-mail Tam też będą odbywały się spotkania online w razie konieczności przejścia na nauczanie zdalne (lub w innych przypadkach losowych, kiedy nie będzie możliwe poprowadzenie zajęć stacjonarnych). Konsultacje: poniedziałki s. 408 Collegium Maius, godzina zostanie podana po ustaleniu planu. W tym czasie jest też możliwość podłączenia się do konsultacji online (jednak w przypadku większej liczby osób studenci, którzy przyjdą osobiście, będą mieli pierwszeństwo): https://teams.microsoft.com/l/team/19%3a6exKnW3Dp5DX9VJBrRbpeiUUD_uOAiA59Lhluv7e5fk1%40thread.tacv2/conversations?groupId=1abf66f5-252f-41af-9be8-6db18a50a3de&tenantId=e80a627f-ef94-4aa9-82d6-c7ec9cfca324 zespół otwarty, bez kodu dostępu Studenci uzyskują zaliczenie na podstawie: 1) aktywnego udziału w zajęciach (dopuszczalna jest nieobecność 2x1,5 godz.); 2) niewielkiej pracy zaliczeniowej – analizy wybranej wypowiedzi publicznej pod kątem etycznym. |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.