Filozofia

Dla tego przedmiotu nie obowiązują wymagania wstępne.

Bilans nakładu pracy uczestnika kursu obejmuje następujące pola aktywności, przewidziane dla tego przedmiotu w związku z realizacją założonych efektów kształcenia:

1. Godziny realizowane z udziałem wykładowcy - godziny kontaktowe przewidziane w planie studiów dla przedmiotu 'FILOZOFIA: 30

2. Czas poświęcony na pracę indywidualną studentki/studenta: 15

3. Czas wymagany do przygotowania się do uczestnictwa w procesie oceniania - w zaliczeniu na ocenę: 15

4. Czas wymagany do odbycia obowiązkowej (-ych) praktyki (praktyk): nie dotyczy tego przedmiotu.

Łącznie: 60 godz. (2 ECTS)

Student/ka zna główne kierunki, stanowiska i spory toczone na przestrzeni dziejów w filozofii. Zna wybrane koncepcje i argumenty z zakresu teorii poznania, w tym szczególnie Kantowską koncepcję logicznej tablicy sądów oraz filozoficzne koncepcje prawdy. Zna podstawowe metody poznawcze i strategie argumentacyjne stosowane w filozofii.

Student/ka poprawnie stosuje poznaną terminologię filozoficzną, potrafi powołać się na koncepcje omawianych autorów oraz sformułować własne stanowisko w dyskusji. Analizuje argumenty filozoficzne, identyfikuje kluczowe tezy i założenia, do których się one odnoszą. Potrafi samodzielnie prowadzić pogłębione studia w zakresie filozofii oraz przekazywać swoją wiedzę.

Student/ka dostrzega istotną rolę wiedzy i kultury filozoficznej w życiu społecznym. Stosuje podstawowe metody wnioskowania i strategie argumentacyjne, wypracowane na gruncie filozofii. Potrafi formułować i odnosić się twórczo do sądów filozoficznych i problematyzować opinie dotyczące możliwości i sposobów poznania rzeczywistości empirycznej i społecznej. Posługuje się racjonalnym namysłem w ocenie funkcjonowania struktur społecznych, organizacji politycznych, biznesowych, instytucji edukacyjnych oraz mediów. Jest otwarta/otwarty na nowe idee i gotowa/gotów do weryfikacji i zmiany posiadanych przekonań w świetle dostępnych, potwierdzonych danych i racjonalnych argumentów.

Do realizacji zajęć wykładowych z przedmiotu 'FILOZOFIA' korzystam z następujących metod dydaktycznych:

- metoda wykładu problemowego

- metoda wykładu konwersatoryjnego

- prezentacje multimedialne

- metoda analityczna

- metoda dyskusji sokratejskiej

- praca z tekstem źródłowym.

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

- biograficzna
- giełda pomysłów

Wykład prezentuje przekrojowo, w panoramicznym skrócie i z zachowaniem proporcji oraz poziomu trudności, dostosowanego do wiedzy, umiejętności i oczekiwań adeptów studiów niefilozoficznych najważniejsze postaci, nurty, kierunki, koncepcje, stanowiska oraz najistotniejsze zagadnienia, problemy, pojęcia, strategie argumentacyjne oraz spory filozoficzne, jakie powstały w ciągu dziejów filozofii od starożytności po współczesność. Celem zajęć jest zmotywowanie studentki i studentów do zainteresowania się filozofią jako uniwersalną dyscypliną wiedzy naukowej, jak również do własnych poszukiwań filozoficznych, a także przekonanie ich o historycznej, kulturowej, naukowej i społecznej ważności dokonań wielkich filozofów europejskich i polskich. Zajęcia mają, prócz tego, wyrobić w słuchaczach respekt nie tylko dla teoretycznej, lecz również dla praktycznej użyteczności osiągnięć filozofii w bieżącej praktyce systemowego, społecznego, instytucjonalnego oraz indywidualnego myślenia i działania.

Przedmiot „Filozofia” ma charakter propedeutyczny. Stanowi wprowadzenie i swoistą zachętę do studiowania filozofii, skierowaną - wzorem ustanowionym przez Arystotelesa Stagirytę - do uczestników studiów wszystkich kierunków studiów na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Trudno w ciągu jednego semestru przedstawić wszystkie, powstałe przez ponad dwa i pół tysiąca lat istnienia filozofii osiągnięcia, który może się ona poszczycić. Dlatego też cykl wykładowy został pomyślany w taki sposób, żeby zaprezentować jego uczestniczkom i uczestnikom pełną paletę najbardziej reprezentatywnych dla filozofii postaci oraz idei. Prezentowane są one w porządku problemowym, a nie chronologicznym. Historię filozofii traktuję bowiem jedynie jako naukę pomocniczą, nie zaś jako ramę dla wykładanych treści. Jako prowadzącemu ten kurs zależy mi na tym, żeby uzmysłowić studentkom i studentom znaczenie filozofii jako nauki pierwotnie macierzystej, a współcześnie pomocniczej wobec ekonomii oraz nauk okołoekonomicznych. Równie ważnym elementem wykładu jest ukazanie praktycznej funkcji odkryć, rozumowań i wnioskowań filozoficznych, znajdujących zastosowanie nie tylko na polu naukowym, lecz także w codziennym życiu społecznym, kulturalnym, politycznym, ekonomiczno-gospodarczym i zawodowym.

Program zajęć obejmuje następujące grupy zagadnień:

1. Prezentacja kursu, terminu i formy zaliczenia, podstawowej literatury przedmiotu oraz geohistorycznej genezy filozofii ze wskazaniem na historyczno-ideowe zależności ekonomii od filozofii;

2. Pochodzenie, etymologia i znaczenie terminu 'filozofia'; najstarsze dziedziny filozofii (fizyka, dialektyka [logika poznania i pojęć], etyka]; czołowi przedstawiciele klasycznej filozofii (Tales z Miletu, Parmenides z Elei, Heraklit z Efezu, Demokryt z Abdery, Sokrates z Aten, Platon Ateńczyk, Arystoteles ze Stagiry); podstawowe pytania i problemy filozoficzne;

3. Przedmiot, metody (specyficznie i niespecyficznie filozoficzne; ogólne i szczegółowe) oraz cele badawcze filozofii oraz jej główne działy (filozofia przyrody, teoria poznania, metafizyka, etyka, antropologia filozoficzna, aksjologia);

4. Wymiary i zastosowania filozofii: filozofia teoretyczna, filozofia praktyczna, filozofia pojetyczna;

5. Metateoretyczne koncepcje filozofii: klasyczna, pozytywistyczna, lingwistyczna, ekspresywistyczna;

6. Filozofia a inne sposoby poznawania i opisu świata: filozofia a zdrowy rozsądek, filozofia a religia (demitologizacyjna rola filozofii), filozofia a światopogląd i ideologia;

7. Pojęcie sądu i logiczna tablica sądów w rozumieniu Immanuela Kanta;

8. Główne rodzaje wnioskowań w filozofii: wnioskowanie indukcyjne, dedukcyjne i abdukcyjne;

9. Pasywny (receptywny) versus aktywny (konstruktywny) model poznania. Spór między obiektywizmem i subiektywizmem teoriopoznawczym

10. Spór o granice poznania oraz zakres i możliwości ludzkiej wiedzy: idealizm (antyrealizm) epistemologiczny versus realizm epistemologiczny

11. Geneza oraz status aktów i treści poznawczych: spór natywizmu [racjonalizmu genetycznego] (koncept ‘natywnych/wrodzonych idei’) z empiryzmem genetycznym (koncept ‘tabula rasa’)

12. Problem dualizmu psychofizycznego oraz sposoby jego rozstrzygania;

13. Aksjologia nauki. Prawda jako podstawowa wartość poznania i wiedzy; najważniejsze filozoficzne koncepcje prawdy (klasyczna - korespondencyjna koncepcja prawdy; nieklasyczne współczesne koncepcje prawdy: ewidencyjna, koherencyjna, pragmatyczna, konsensualna, deflacyjna);

14. Świadomość, poczytalność, przytomność. Wymiary, rodzaje i funkcje świadomości (z problematyki filozofii umysłu);

15. Zaliczenie przedmiotu: test jednokrotnego wyboru z materiału dydaktycznego obejmującego tematy 1-14.

Kurs kończy się zaliczeniem na ocenę w formie pisemnej - testu jednokrotnego wyboru z treści zajęć. Na dwa tygodnie przed zaliczeniem ich uczestnikom zostanie udostępniony via USOSMail pełen pakiet autorskich prezentacji multimedialnych prowadzącego.

Literatura:

Podręczniki i opracowania krytyczne ogólne i wprowadzające:

- Höffe, Otfried, "Mała historia filozofii", przeł. Janusz Sidorek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

- Kunzmann Peter, Burkard Franz-Peter, Wiedmann Franz: "Atlas filozofii", przeł. Barbara Anna Markiewicz, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.

- Kołakowski Leszek: "O co nas pytają wielcy filozofowie. Trzy serie", Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2008.

- Tyburski W., Wachowiak A., Wiśniewski R., Historia filozofii i etyki do współczesności: źródła i komentarze, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2002.

- Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, wyd. dowolne;

- Frederick Copleston, Historia filozofii, wyd. dowolne;

- Arno Anzenbacher, Wprowadzenie do filozofii, przełożył Juliusz Zychowicz, Wydawnictwo WAM, Kraków 2018.

- Karl Jaspers, Wprowadzenie do filozofii, Wydawnictwo Siedmiogród, Wrocław 1995;

- Nicolai Hartmann N., Myśl filozoficzna i jej historia [w:] tegoż, Myśl filozoficzna i jej historia. Systematyczna autoprezentacja, Toruń 1994;

- Atlas filozofii, Peter Kunzmann, Franz-Peter Burkard, Franz Wiedmann; oprac. graficzne Axel Weiß; przeł. Barbara A. Markiewicz, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.

- Otfried Höffe, Mała historia filozofii, przełożył Janusz Sidorek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.

- Antoni B. Stępień, Wstęp do filozofii, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, cop. Lublin 2007.

- Jan Hartman, Wstęp do filozofii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

- Historia filozofii średniowiecznej:

- Étienne Gilson, Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, przeł. Sylwester Zalewski, PAX, Warszawa 1987.

- Frederick Copleston, Historia filozofii, t. 2, Od Augustyna do Szkota, przeł. Sylwester Zalewski, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2000.

- Zdzisław Kuksewicz, Zarys filozofii średniowiecznej. Filozofia łacińskiego obszaru kulturowego, PWN, Warszawa 1973.

- Jan Legowicz, Historia filozofii średniowiecznej Europy zachodniej, PWN, Warszawa 1986.

Władysław Heinrich, Zarys historii filozofii średniowiecznej, PWN, Warszawa 1963.

- Włodzimierz Tyburski, Andrzej Wachowiak, Ryszard Wiśniewski, Historia filozofii i etyki do współczesności. Źródła i komentarze, TNOiK „Dom Organizatora”, Toruń, 2002, rozdz. 8–11.

- Fernand Van Steenberghen, Filozofia w wieku XIII, przeł. Edward Iwo Zieliński, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005.

- Historia filozofii nowożytnej:

- Zbigniew Kuderowicz, Filozofia nowożytnej Europy, PWN, Warszawa 1989.

- Benjamin Apthrop Fuller, Filozofia nowożytna, przeł. Czesław Znamierowski, PWN, Warszawa 1967.

- Jacek Migasiński, Filozofia nowożytna: postacie – idee – problemy, Wydawnictwo Stentor, Warszawa 2011.

- Ferdynand Alqié, Kartezjusz, przeł. Stanisław Cichowicz, PAX, Warszawa 1989.

- Roman Tokarczuk, Hobbes: zarys żywota i myśli, Wyd. UMCS, Lublin 1998.

- Stanisław Jedynak, Hume, Wiedza Powszechna, Warszawa 1974.

- Adam Grzeliński, Kategorie „podmiotu” i „przedmiotu” w Dawida Hume’a nauce o naturze ludzkiej, Wyd. UMK, Toruń 2005.

- Adam Grzeliński, Doświadczenie i rozum: empiryzm Johna Locke’a, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2019.

- Tadeusz Płużański, Pascal, WP, Warszawa 1974.

- Bronisław Baczko, Rousseau: samotność i wspólnota, PWN, Warszawa 1964; Słowo obraz/terytoria, Gdańsk 2009.

- Leszek Kołakowski, Jednostka i nieskończoność, PWN, Warszawa 1958.

- Jolanta Żelazna, Skończone poznanie ludzkie w filozofii Spinozy, Wyd. UMK, Toruń 1995.

- Zbigniew Kuderowicz, Kant, Wiedza Powszechna, Warszawa 2000.

- Zbigniew Kuderowicz, Fichte, Wiedza Powszechna, Warszawa 1963.

- Marek Siemek, Idea transcendentalizmu u Fichtego i Kanta, PWN, Warszawa 1977.

- Tadeusz Kroński, Hegel, WP, Warszawa 1961.

- Zbigniew Kuderowicz, Hegel i jego uczniowie, Wiedza Powszechna, Warszawa 1984.

- Włodzimierz Tyburski, Andrzej Wachowiak, Ryszard Wiśniewski, Historia filozofii i etyki do współczesności. Źródła i komentarze, Tonik „Dom Organizatora”, Toruń, 2002, rozdz. 12, 14–16.

- Filozofia współczesna

- Wybór tekstów z filozofii: materiały do ćwiczeń z historii filozofii. Cz. 3, Filozofia XX wieku (oraz uzupełnienie Cz. II) / wybór i oprac. Krystyna Skurjat, Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Wrocław 1984.

- Filozofia XX wieku, Emerich Coreth [et al.]; przeł. Marian Leon Kalinowski, Wyd. Antyk, Kęty 2004.

- Roman Rudziński, Filozofia XX wieku, Wydawnictwa Uczelniane Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, Warszawa 1991.

- Filozofia XX wieku, t. 1–2, pod red. Zbigniewa Kuderowicza, seria Myśli i Ludzie, Wiedza Powszechna, Warszawa 2002.

- Bogusław Jasiński, Filozofia XX wieku: między buntem rozumu a pokorą istnienia, Nowe Wydawnictwo Polskie, Warszawa 1990.

- Jacek Migasiński, W stronę metafizyki: nowe tendencje metafizyczne w filozofii francuskiej połowy XX wieku, wyd. 2, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014.

- Zbigniew Kuderowicz, Filozofia XX wieku, t. 1–2, Wiedza Powszechna, Warszawa 2002.

Inne opracowania:

- Antologie

- Filozofia starożytna

Filozofia starożytna Grecji i Rzymu, teksty wybrał i wstępem poprzedził Jan Legowicz, seria: Wybrane teksty z historii filozofii, wyd. 2, PWN, Warszawa 1971.

- Filozofia średniowieczna

Krystyna Krauze-Błachowicz (wybór, opracowanie i wstęp), Wszystko to ze zdziwienia. Antologia tekstów filozoficznych z XIII wieku, przekład zbiorowy, WN PWN, Warszawa 2002.

Elżbieta Jung-Palczewska (wybór, opracowanie i wstęp), Wszystko to ze zdziwienia. Antologia tekstów filozoficznych z XIV wieku, przekład

zbiorowy, WN PWN, Warszawa 2000.

- Filozofia nowożytna

- Filozofia XVII w.: Francja, Holandia, Niemcy, wyboru dokonał, wstępem i przypisami opatrzył Leszek Kołakowski, seria: Wybrane Teksty z Historii Filozofii, PWN, Warszawa 1959.

- Polska myśl filozoficzna: Oświecenie, Romantyzm, wyboru dokonali oraz wstępami opatrzyli Henryk Hinz i Adam Sikora, seria: Wybrane Teksty z Historii Filozofii, PWN, Warszawa 1964.

- Filozofia niemieckiego oświecenia, wyboru dokonali oraz wstępem poprzedzili Tadeusz Namowicz, Karol Sauerland, Marek J. Siemek, seria: Wybrane Teksty z Historii Filozofii, PWN, Warszawa 1973.

- Filozofia francuskiego oświecenia, wyboru dokonał oraz wstępem i przypisami opatrzył [oraz tł.] Bronisław Baczko, seria: Wybrane Teksty z Historii Filozofii, PWN, Warszawa 1961.

- Filozofia francuska XIX wieku, wyboru dokonała oraz wstępem, notami i koment. opatrzyła Barbara Skarga, seria: Wybrane Teksty z Historii Filozofii, PWN, Warszawa 1978.

- Filozofia współczesna

- Filozofia egzystencjalna. Wybór i wstępy Leszek Kołakowski, Krzysztof Pomian, seria: Wybrane Teksty z Historii Filozofii, PWN, Warszawa 1965.

- Współczesna filozofia włoska, teksty wybrał, przeł., wstępem i komentarzem opatrzył Andrzej Nowicki, seria: Wybrane Teksty z Historii Filozofii, PWN, Warszawa 1977.

Przedmiot kończy się zaliczeniem na ocenę. Zaliczenie ma formę pisemną - testu jednokrotnego wyboru. Bazę materiałową, konieczną do przyswojenia przez uczestniczki i uczestników zajęć stanowią treści wykładów uzupełnione o lekturę rekomendowanych na początku zajęć pozycji:

- Höffe, Otfried, "Mała historia filozofii", przeł. Janusz Sidorek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

- Kunzmann Peter, Burkard Franz-Peter, Wiedmann Franz: "Atlas filozofii", przeł. Barbara Anna Markiewicz, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.

- Kołakowski Leszek: "O co nas pytają wielcy filozofowie. Trzy serie", Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2008.

Kwantytatywne kryteria oceniania

Wymagany próg zaliczenia na ocenę dostateczną – 51%, dostateczną plus – 66%, dobrą – 71%, dobrą plus – 86%, bardzo dobrą – 91%.

bdb. (5,0) – od 91%

db.+ (4,5) – 86–90%

db. (4,0) – 71%–85%

dst.+ (3,5) – 66%–70%

dst. (3,0) – 51%–65%

ndst. (2,0) – 0–50%

Dla tego przedmiotu nie przewiduje się praktyk zawodowych.