Archeologia świata śródziemnomorskiego

Podstawowa znajomość dziejów świata starożytnego, ze szczególnym uwzględnieniem antycznej Grecji oraz Imperium Romanum

15 godzin wykładów; konsultacje 8 godzin. Praca własna studenta 30 godzin

– ma uporządkowaną wiedzę metodologiczną oraz z zakresu teorii stosowanych w archeologii świata śródziemnomorskiego oraz orientu (K_W03);

– ma uporządkowaną wiedzę o różnych kierunkach badań archeologicznych, ich odmiennościach zbieżnościach; ma wiedzę z zakresu archeologii starożytnego Egiptu, starożytnej Mezopotamii, Iranu oraz archeologii antycznej Grecji i Rzymu (K_W04);

– ma wiedzę z zakresu archeologii starożytnego Rzymu, Chin, Indii i Iranu oraz posiada wiedzę pozwalającą na analizę i interpretację źródeł archeologicznych oraz innych wytworów cywilizacji świata starożytnego, przydatnych dla poznania wyżej wymienionych kręgów cywilizacyjnych (K_W07);

– ma wiedzę z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego, także w odniesieniu do krajów o odmiennej tradycji, systemach społecznych i religijnych (K_W09);

– zna i rozumie metody analizy różnych źródeł, stanowiących warsztat badawczy archeologa klasycznego oraz analizy wytworów kultury i ich interpretacji prowadzonych na gruncie wybranych tradycji, teorii lub szkół badawczych rozwijanych w archeologii kultur śródziemnomorskich oraz azjatyckich (K_W12).

– potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje z wykorzystaniem różnych źródeł i metod archeologicznych stosowanych w badaniach w archeologii kultur śródziemnomorskich oraz azjatyckich (K_U01);

– posiada umiejętności badawcze obejmujące krytyczną analizę problemów badawczych, dobór metod i narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników, pozwalające na rozwiązywanie problemów w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla archeologii (K_U02);

– umie samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze, kieru-jąc się wskazówkami opiekuna naukowego (K_U03);

– potrafi przeprowadzić krytyczną analizę różnych rodzajów wytworów kultury właściwych dla studiowanej dyscypliny oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich treści i znaczeń, w tym przynależności chronologiczno-kulturowej oraz funkcji (K_U05);

– ma pogłębione umiejętności językowe pozwalające na korzystanie z literatury w językach obcych (K_U11).

– potrafi współdziałać i pracować w zespole badawczym, między innymi prowadzącym badania wykopaliskowe i studia źródłoznawcze (K_K02);

– potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania (K_K03);

– prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu archeologa (K_K04);

– ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego i propaguje ją w społeczeństwie (K_K05);

– wykazuje niezależność i samodzielność w myśleniu, rozumiejąc i szanując jednocześnie prawo innych osób do tego samego (K_K07);

– wykazuje odpowiedzialność i odwagę cywilną w przedstawianiu obrazu dziejów, zgodnego z aktualnym stanem wiedzy archeologicznej (K_K09).

wspólna ocena źródeł pisanych, dyskusja nad znaczeniem archeologii dla poznania przeszłości, wspólne rozważania nad konkretnymi tematami, wynikającymi z programu

Znaczenie świata środziemnomorskiego i Bliskiego Wschodu w dziejach jest kluczowe dla formowania się kultury europejskiej. Sama znajomość dziejów obu regionów oparta jest w dużej mierze na efektach prac wykopaliskowych. Archeologia stworzyła możliwość poznania i rozwiązania, a przynajmniej lepszego zrozumienia, szeregu węzłowych problemów w dziejach. W odniesieniu do doby starożytnej uwagi powyższe dotyczą Egiptu, Bliskiego Wschodu oraz Azji środkowej, która z kolei była pomostem między światem basenu Morza Śródziemnego a Chinami. Wydarzenia doby starożytnej leżą u podstaw współczesnej Europy, dzięki osiągnięciom Greków i Rzymian. Bez pomocy archeologii, mimo wielu źródeł pisanych (niektóre z nich wydobyte i poznane zostały podczas wykopaliskowych) nasza wiedza byłaby niepełna, zarówno w odniesieniu do kwestii ogólnych, jak i rozważań szczegółowych. Archeologia śródziemnomorska to nie tylko badania wykopaliskowe, ale również epigrafika, numizmatyka, papirologia.

Pierwszy etap zajęć to rozważania nad treścią pojęć "archeologia śródziemnomorska", "archeologia klasyczna", również z rozbiciem na archeologię poszczególnych regionów, archeologię Egiptu (z uwzględnieniem okresu grecko-rzymskiego), archeologię Mezopotamii, archeologię starożytnego Iranu etc. Kolejny "poziom" rozważań to kwestia warsztatu badawczego archeologia świata śródziemnomorskiego.Prezentowane problemy uporządkowane zostały przede wszystkim w oparciu o układ chronologiczny, z uwzględnieniem odmienności kultur konkretnych regionów. Od starożytnej Mezopotamii oraz Egiptu zaczynając. W każdym z bloków zawarte zostały dane ogólne, szczególną uwagę zwrócona zaś na te elementy kultury materialnej i duchowej, które zostały przejęte przez sąsiadów lub "następców".Zasadnicza część zajęć dotyczy antycznej Grecji i Rzymu. W pierwszym przypadku, zanim przedstawione zostaną rozważania na temat Greków. zajęcia rozpoczyna problematyka kultury minojskiej. Dalej 'idzie' kultura mykeńska, ze szczególnym uwzględnieniem efektów badań wiodących ośrodków tej kultury. To one stanowią bazę dla rozważań szerszych, opartych na porównaniu treści dzieł homeryckich z efektami prac wykopaliskowych, w tym pisma linearnego B.

"Wieki ciemne" to czas wyjątkowych zmian o ogromnym znaczeniu. Dlatego tej epoce poświęcona zostanie wyjątkowo dużo uwagi.

Następne kroki to świat Grecji doby archaicznej. Wielka kolonizacja grecka i jej skutki, tworzenie polis, kształtowanie się i rozwój sztuki, ceramika, wymiana handlowa, pismo. To główne tematy. W odniesieniu do okresu klasycznego czołowe miejsce zajmą Ateny. Przede wszystkim ze względu na bogactwo materiału i znaczenie jego opracowania dla archeologii starożytnej Grecji. Wśród proponowanych tematów jest archeologia wobec problemu ateńskiej demokracji. Odrębny problem to rozwój Macedonii i podboje Aleksandra III Wielkiego. W odniesieniu do okresu hellenistycznego przedstawione zostaną kwestie państw hellenistycznych z ptolemejskim Egiptem i Syrią Seleukidów w pierwszej kolejności. Odrębne zajęcia dotyczą archeologii Rodos. Pod pojęciem "archeologia starożytnego Rzymu" rozumiana jest archeologia Rzymu jako miasta oraz terenów imperium romanum, czyli również archeologię prowincji rzymskich. Jedno z zajęć dotyczy archeologii kontaktów świata antycznego z Barbaricum europejskim. Rozpoczyna problem początków Rzymu. Okres republiki oceniany będzie przez pryzmat samego Rzymu i rzymskich podbojów. W odniesieniu do okresy cesarstwa najwięcej uwagi poświęcone zostanie dobie dynastii Antoninów.

M.L. Bernhard, Archeologia starożytnej Grecji, Kraków 1977

M.L. Bernhard, Sztuka grecka, Warszawa 1981

L.Castiglione, Pompeje i Herkulanum, Warszawa 1986

W. Dobrowolski, Sztuka Etrusków, Warszawa 1971

K. Gawlikowska, Sztuka Mezopotamii, Warszawa 1975

T. Holscher, Sztuka rzymska: język obrazowy jako język semantyczny, Poznań 2011

S. Kalita, Grecy w Baktrii i Indiach, Kraków 2005

J. Lipińska, Sztuka egipska, Warszawa 1982

J. Lipińska, W. Koziński, Cywilizacja miedzi i kamienia, Warszawa 1977

J.V. Luce, Homer i epoka heroiczna Warszawa 1987

E. Makowiecka, Sztuka grecka. Krótki zarys, Warszawa 2006

K. Michałowski, Od Edfu do Faras, Warszawa 1983

W. Muller-Wiener, Greckie budownictwo antyczne,wyd. Platan 2004

B. Patzek, Homer i jego czasy, Warszawa 2007

C.-Ch. Picard, Sztuka rzymska, Warszawa 1975

L. Press, Budownictwo egejskie, Warszawa 1986

B. Rutkowski, Sztuka egejska, Warszawa 1973

A. Sadurska, Archeologia starożytnego Rzymu, I-II, Warszawa 1975

Starożytny Egipt, red. A. Szczudłowska, Warszawa 1976

Z. Sztetyłło, Archeologia starożytnej Grecji, Warszawa 1975

H. Uhlig, Jedwabny szlak, Warszawa 1996

Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, red. E. Wipszycka, Warszawa 2001

A. Ziółkowski, Historia Rzymu, Poznań 2004

M. Beard, Pompeje, Poznań 211.

A. Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, Warszawa 2006

S. Pescarin, Rzym. Przewodnik archeologiczny po wiecznym mieście, Warszawa 2000

M. Sartre, Wschód Rzymski, Wrocław 1997

L. Zerbini, Starożytne miasto rzymskie, Warszawa 2008

Obecność na zajęciach

aktywny udział w dyskusjach