Wczesne średniowiecze

brak

przedmiot obligatoryjny

Godziny realizowane z udziałem nauczyciela:

- udział w zajęciach - wykład 15 godzin, laboratorium 15 godz.

- konsultacje z nauczycielem - 5 godzin

Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta:

- czytanie literatury - 5 godzin

- przygotowanie referatu na zajęcia - 5 godzin

- przygotowanie do sprawdzianu pisemnego i egzaminu- 15 godzin

Razem 60 godzin (2 pkt ECTS)

- W1: ma zaawansowaną wiedzę z zakresu archeologii historycznej;

- W2: zna fakty z historii wczesnośredniowiecznej Europy;

- W3: zna treść głównych źródeł pisanych dotyczących Słowian i ich sąsiadów;

- W4: posiada wiedzę na temat kultury społeczności zamieszkujących obszar Europy środkowej i wschodniej;

- W5: posiada wiedzę na temat wytwórczości domowej i rzemieślniczej oraz wymiany prowadzonej w strefie Morza Bałtyckiego;

- W6: zna najważniejsze elementy wierzeń słowiańskich oraz stosowanych praktyk pogrzebowych;

- U1: potrafi wyszukiwać, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje z wykorzystaniem źródeł pisanych i materialnych archeologicznych;

- U2: potrafi rozpoznać typowe dla wczesnego średniowiecza wytwory kultury materialnej, w tym ruchome oraz nieruchome;

- U3: potrafi przygotować w języku polskim wystąpienie ustne oraz napisać referat na wybrany temat dotyczący studiowanych zagadnień;

- U4: potrafi współdziałać i pracować w grupie studentów przy przygotowaniu tematów zajęć;

- K1: rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie;

- K2: wykazuje niezależność i samodzielność w myśleniu rozumiejąc i szanując jednocześnie prawo innych osób do tego samego;

- K3: wykazuje podstawową odpowiedzialność i odwagę cywilną w przedstawianiu obrazu dziejów zgodnego z aktualnym stanem wiedzy historycznej i archeologicznej.

Metoda dydaktyczna podająca - wykład informacyjny konwencjonalny z prezentacją multimedialną, opis;

metoda poszukująca: ćwiczeniowa, praca ze źródłem, opis, obserwacja

- opis
- opowiadanie
- wykład informacyjny (konwencjonalny)

- ćwiczeniowa
- obserwacji
- referatu

Zajęcia przybliżają kulturę społeczeństw Europy Środkowej i Wschodniej we wczesnym średniowieczu. Szczególny nacisk kładziony jest na przemiany społeczne, gospodarcze i ideologiczne widoczne w osadnictwie i kulturze materialnej.

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z zagadnieniami dotyczącymi dorobku kulturowego społeczności wczesnego średniowiecza, zamieszkujących tereny Europy Środkowej, z głównym naciskiem położonym na Słowiańszczyznę północno-zachodnią. Ukazanie szeroko pojętych przemian społecznych, gospodarczych i ideologicznych odzwierciedlonych w procesach osadniczych charakterystycznych dla Słowian zachodnich na szerszym tle porównawczym całej Słowiańszczyzny. Główne zagadnienia, które będą omawiane na poszczególnych spotkaniach będą dotyczyć ogólnie rozumianej kultury materialnej. W tej grupie tematów zostaną scharakteryzowane wybrane działy wytwórczości domowej i rzemieślniczej: przede wszystkim garncarstwa na przykładzie głównych ośrodków wytwarzania ceramiki naczyniowej we wczesnym średniowieczu z Pomorza i Kujaw (Wolin, Szczecin, Gdańsk, Kruszwica) oraz ziemi chełmińskiej (Kałdus, Napole); obróbki drewna – główne zawody, surowiec i narzędzia; obróbki poroża i kości, w tym wytwórczości grzebienniczej; obróbki surowców skalnych, w tym kamieni półszlachetnych i bursztynu; obróbki szkła – techniki otrzymywania szkła oraz charakterystyka głównych wytworów szklarstwa wczesnośredniowiecznego; metalurgii żelaznej – pozyskiwanie rudy, obróbka hutnicza i kowalska; wytwarzania ozdób z metali kolorowych. Osobną grupę tematów stanowić będzie omówienie technik budowlanych, typów konstrukcji w architekturze drewnianej i murowanej wczesnośredniowiecznej Polski. Ostatni blok zagadnień będzie dotyczył tzw. kultury symbolicznej (obrządku pogrzebowego i miejsc kultu) na terenie Słowiańszczyzny północno-zachodniej, w tym Polski. Ponadto na zajęciach przedstawiony zostanie krótki zarys najważniejszych wydarzeń w dziejach Europy wczesnośredniowiecznej – charakterystyka przemian etnicznych, politycznych i kulturowych w Europie środkowej i północnej od końca starożytności do początku późnego średniowiecza; warunki przyrodnicze, główne ludy, podziały językowe, etapy chrystianizacji, rola i działania polityczne ludów koczowniczych.

• Badura Monika, 1998, Przyczynek do historii upraw zbożowych w sąsiedztwie średniowiecznego Kołobrzegu, PomA, t. XVII, s. 305-320.

• Banaszak M., Historia Kościoła katolickiego, Średniowiecze, Warszawa 2009.

• Barnycz-Gupieniec R., Mieszkalne budownictwo drewniane w strefie nadbałtyckiej we wczesnym średniowieczu, Acta Univ. Lodz.1984.

• Bober M., 2008, Architektura romańska i przedromańska w Krakowie. Badania i interpretacje, Rzeszów.

• Bojarski J., Grody plemion polskich, [w:] Grody i miasta, Poznań-Ląd 2018.

• Bojarski J., Wczesnośredniowieczny mikroregion osadniczy, Toruń 2012, s. 287-298.

• Buko A., Ceramika wczesnopolska, Wrocław 1990.

• Cnotliwy E., Rzemiosło rogownicze na Pomorzu wczesnośredniowieczny, Wrocław 1973.

• Cnotliwy E., 1998, Grzebienie w kulturze wczesnosłowiańskiej na terenie południowej i środkowej, [w:] Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Sacrum i profanum, Poznań, s. 366-379.

• Dekówna M., Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej, Wrocław 1980.

• Dembińska M., 1967, Las średniowieczny – eksploatacja rabunkowa czy gospodarka, KHKM, R. 15, s. 3-14.

• Dulinicz M., Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej, Warszawa 2001.

• Dzieje Świata. Atlas ilustrowany, wyd. Demart, Warszawa 2008 (lub inny Atlas historyczny).

• Filipiak Jarosław, Chełkowski Zygmunt, 2000, Ichtiofauna z wczesnośredniowiecznych warstw osadniczych Wolina (stanowisko 1, wykop 6), MZP, t. 46, s. 213-234 (materiał porównawczy i literatura dotycząca rybołówstwa wczesnośredniowiecznego Wolina, Gdańska, Szczecina, Ujścia, Wrocławia).

• Gryzak A., Kurach B., 1996, Konsumpcja mięsa w średniowieczu oraz w czasach nowożytnych, AP, t. 41, s. 139-168.

• Hensel W., Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Warszawa 1987.

• Kaźmierczyk J., Kamień w kulturze Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu w wiekach X-XIII, Wrocław 1990.

• Koch W., 1996, Style w architekturze, Warszawa.

• Kóćka-Krenz H., Biżuteria północno-zachodnio-słowiańska, Poznań 1993.

• Kowalik A., Kosmologia dawnych Słowian, Warszawa 2004.

• Kurnatowska Z., 1978, Uwagi na temat agrotechniki słowiańskiej w drugiej połowie I tysiąclecia n.e., PMMAiE w Łodzi, nr 25, s. 221-231.

• Kurnatowska Z., 2008, Nowe spojrzenie na genezę ceramiki wczesnośredniowiecznej, AP, t. 53, z. 1, s. 73-80.

• Labuda G., Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna, Poznań 1999.

• Leciejewicz L., Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław 1989 lub Warszawa 2010.

• Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, Gdańsk-Warszawa 2002.

• Łosiński Władysław, 1994, Chronologia, skala i drogi napływu monet arabskich do krajów europejskich u schyłku IX i w X w., Slavia Antiqua, t. XXXIV, s. 1-41.

• Miśkiewicz M., Europa wczesnego średniowiecza. V-XIII wiek, Warszawa 2008.

• Miśkiewicz M., Wczesnośredniowieczni sąsiedzi Słowian, Warszawa 2005.

• Manteuffel T., Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1990.

• Nawrot Judyta, 2013, Kościoły centralne na terenie Czech i Moraw (IX-XIII w.), Rzeszów.

• Osypińska Marta, 2013, Owca czy koza, śledź czy ryba? Źródła archeozoologiczne do dziejów kuchni, KHKM, R. 61, nr 1, s. 37-42.

• Różański A., Jednoprzestrzenne kościoły romańskie z terenu Wielkopolski, Poznań 2011.

• Ruttkay A., 1975, Waffen und Reiterausristung des 9. bis zur ersten Halfte des 14. Jahrhunderts in der Slowakei (I), Slovenska Archeologia, t. 23, cz. I, s. 119-216.

• Ruttkay A., 1976, Waffen und Reiterausristung des 9. bis zur ersten Halfte des 14. Jahrhunderts in der Slowakei (II), Slovenska Archeologia, t. 24.

• Rzeźnik Paweł, 1993, Przyczynek do studiów nad techniką wykonania naczyń wczesnośredniowiecznych, PA, t. 41, s. 75-85.

• Sankiewicz P., Wyrwa A. (red.), Topory średniowieczne z Ostrowa Lednickiego i Giecza, Lednica 2013.

• Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Warszawa 2007.

• Stępniak Tomasz, Średniowieczne wyroby drewniane z Ostrowa Lednickiego – analiza surowcowa, SL, t. 4, s. 261-296.

• Strzyż P., Uzbrojenie we wczesnośredniowiecznej Małopolsce, Łódź 2006.

• Teofil Prezbiter, Diversarum Artium Schedula. Średniowieczny zbiór przepisów o sztukach rozmaitych, Warszawa 1998.

• Teske G., Ze studiów nad osadnictwem grodowym w południowo-wschodniej Wielkopolsce, Slavia, t. XLI, s. 107-128: 2000.

• Wachowski Krzysztof, 1974, Wagi i odważniki na Śląsku wczesnośredniowiecznym na tle porównawczym, PA, t. XXII, s. 173-203. (Klasyfikacja odważników i wag)

• Zientara B., Historia powszechna średniowiecza, Warszawa 2008.

• Zoll-Adamikowa H., Przyczyny i formy recepcji rytuału szkieletowego u Słowian nadbałtyckich we wczesnym średniowieczu, Przegląd Archeologiczny, t. 35: 1988, s. 183-229.

• Zoll-Adamikowa H., Stan badań nad obrzędowością pogrzebową Słowian, Slavia Antiqua, t. 38: 1995.Uwaga: lista obejmuje tylko zestaw prac obowiązkowych; literatura dodatkowa do poszczególnych tematów będzie podawana przy omawianiu wybranych zagadnień.

Na ostateczną ocenę będą składały się następujące elementy:

1) sprawdzian pisemny, pisania otwarte, opisowe (kolokwium na ocenę) - ocena dst uzyskanie 50% punktów, ocena db - 70%, ocena 90% lub więcej; do zaliczenie konieczne osiągnięcie 50% wartości oceny);

2) odpowiednie przygotowanie i zreferowanie zadanego tematu;

3) aktywne uczestnictwo- zabieranie głosu w dyskusjach, przygotowanie do kolejnych tematów zajęć;

Wartość oceny zostanie wyliczona ze składników: ocena z kolokwium - 50% plus ocena za frekwencję - 25% plus ocena za aktywność na zajęciach - 25% (dozwolona jest nieobecność na dwóch spotkaniach); razem 100% oceny. Skala ocen według wyliczeń jak przy ocenie kolokwium.

Egzamin - trzy pytania otwarte za 5 pkt każde z nich, w sumie student może zdobyć maksymalnie 15 pkt - 0-7 ocena ndst; 8-10 dst; 11-13 db; 14-15 bdb.

nie dotyczy