Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Historia i teoria archeologii

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 1201-AR3-HTA-S1
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0222) Historia i archeologia Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Historia i teoria archeologii
Jednostka: Instytut Archeologii
Grupy: Archeologia, s1 - przedm. obow. dla 3 roku, 6 sem.
Punkty ECTS i inne: 0 LUB 3.50 (w zależności od programu) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

brak

Rodzaj przedmiotu:

kanon

Całkowity nakład pracy studenta:

wyklad - 15 godzin

konwersatorium - 15 godzin


Godziny realizowane z udziałem nauczycieai:

– udział w zajęciach – 30 godz.

– konsultacje z nauczycielem akademickim – 5 godz.


Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta:

– czytanie literatury – 15 godz.;

– przygotowanie do sprawdzianu pisemnego – 10 godz.


Efekty uczenia się - wiedza:

– ma podstawową, uporządkowaną wiedzę o miejscu archeologii w systemie nauk humanistycznych (K_W01);

– zna historię myśli archeologicznej i rozumie jej powiązania z nurtami filozoficznymi, wie czym jest naturalizm i antynaturalizm (K_W03);

– wie o zależnościach między teorią a praktyką badań archeologicznych i ich wpływie na wytwarzaną wiedzę o przeszłości (K_W06).


Efekty uczenia się - umiejętności:

– potrafi zdefiniować główne etapy rozwoju myśli archeologicznej i wyznaczyć kryteria podziału na okres przedteoretyczny i teoretyczny w historii myśli archeologicznej, ma opanowaną umiejętność krytycznego odczytywania tekstów archeologicznych, potrafi określić założenia teoretyczne/metodologiczne tych tek-stów (K_U04);

– posiada umiejętności przygotowania wystąpień ustnych w języku polskim, dotyczących zagadnień z wykorzystaniem ujęć teoretycznych różnych autorów (K_U06).


Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

– potrafi współdziałać w grupie, przyjmując w niej różne role (K_K02);

– potrafi określić priorytety służące realizacji określonego zadania, prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z uprawianiem archeologii (K_K03);

– ma świadomość zależności badań archeologicznych od podstaw teoretyczno-metodologicznych, potrafi samodzielnie aplikować świadomie wybrane podstawy teoretyczne w celu wyjaśniania zjawisk z przeszłości (K_K07).


Metody dydaktyczne:

podająca, wykład z prezentacją multimedialną

poszukująca, ćwiczeniowa

Skrócony opis:

Przedstawienie kształtowania się archeologii jako samodzielnej dyscypliny naukowej (od filozofii starożytnej po koniec XIX wieku). Ukazanie rozwoju myślenia o przeszłości, związanych z nim metod i celów badawczych w kontekście uwarunkowań historycznych i politycznych (archeologia XX wieku). Wskazanie najistotniejszych teorii filozoficznych i antropologicznych (etnologicznych), które miały wpływ na myśl archeologiczną.

Pełny opis:

1. Najdawniejsza przeszłość człowieka jako przedmiot wiary: dwa mity biblijne o stworzeniu człowieka, początek świata w mitologii greckiej, starożytny Rzym i Lukrecjusz, Średniowiecze wobec przeszłości – rozważania Św. Augustyna, Jordanes, Długosz.

Narodziny nowożytnej filozofii człowieka: Renesans i wiek XVII; odkrycia geograficzne i pierwsze obserwacje etnologiczne, problem „dzikich”;

pierwsze odkrycia archeologiczne, archeologia antyku; ustanowienie chronologii biblijnej jako oficjalnej wizji historii człowieka.

2. Oświecenie, zarys myśli oświeceniowej i procesu wyzwalania się spod dominacji wiedzy biblijnej;

rola obserwacji etnograficznych; historia cerauni („kamieni piorunowych”); Antoine de Condorcet, Jan G. Herder; wyprawa Napoleona do Egiptu; Oświecenie w Polsce (Jan Potocki, Stanisław Kostka Potocki, S. Staszic, J.U. Niemcewicz), początki myśli ewolucjonistycznej, „teoria katastrof” J. Couviera.

Romantyzm w Europie – tło historyczne i wydarzenia, Champollion i odczytanie hieroglifów – rozwój egiptologii; zainteresowanie własną przeszłością narodową (ludową): celtycką, germańską, słowiańską. Ch. J. Thomsen i system trzech epok; początki prehistorii i badania J. Boucher de Perthesa; Rozwój nauk przyrodniczych: geologii (Ch. Lyell), biologii (Ch. Darwin).

3, Liberalna Europa. Prehistoria i antropologia kultury jako samodzielne nauki; system nauk pozytywistycznych, ewolucjonizm; materializm. Odkrycie osad palowych w Szwajcarii, rozwój badań nad najstarszymi dziejami ludzkości we Francji (Lartet, Mortillet, Christi) i Skandynawii (Worsaae);

Koncepcja kultury w antropologii J. Lubbock, J. Tylor; L. H. Morgan i F. Engels w sprawie najstarszych dziejów ludzkości.

H. Schliemann i Troja, O. Montelius i typologia.

Archeologia polska w II poł. XIX w., badacze, instytucje, odkrycia, problemy.

Archeologia europejska na przełomie XIX i XX w.

schyłek ewolucjonizmu, antropogeografia, dyfuzjonizm, szkoła kulturowo-historyczna; nacjonalizm w archeologii niemieckiej (G. Kossinna); archeologia słowiańska (L. Niederle). Archeologia na ziemiach polskich: ośrodki, badacze i badania (W. Demetrykiewicz, K. Hadaczek, E. Majewski, J. Kostrzewski), rozwój archeologii antycznej (W. Bieńkowski).

4. Archeologia Europy w latach dwudziestych i trzydziestych:

archeologia niemiecka, archeologia holenderska i nurt przyrodniczy (Van Giffen), archeologia brytyjska (V.G. Childe).

Archeologia w II Rzeczpospolitej: nadrabianie opóźnień po odzyskaniu niepodległości, nowe instytucje, nowe pokolenie archeologów. Narastanie tendencji nacjonalistycznych, spory G. Kossinny i J. Kostrzewskiego, nurt archeologii kulturowo-etnicznej, odkrycie i badania Biskupina. S. Krukowski i badania paleolitu, ważne odkrycia: Krzemionki Opatowskie, Jaskinia Ciemna, Złota, Brześć Kujawski i grobowce typu kujawskiego, wczesnośredniowieczne Gniezno, Poznań, kopiec Krakusa.

5. Lata czterdzieste w archeologii europejskiej i w Polsce:

wojna i archeologia, archeologia polska a okupacja radziecka i niemiecka. V. G. Childe „O rozwoju w historii” i „Postęp i archeologia”. archeologia po II wojnie światowej. Powrót do korzeni, problematyka etnogenetyczna, polemiki z Niemcami o genezie Słowian. Idea obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego, ofensywa marksistowska końca lat czterdziestych.

6. Archeologia w PRL

polityka a nauka, pozycja archeologii, zwłaszcza badań nad początkami państwa polskiego, rozwój badań nad wczesnym średniowieczem. Marksizm w archeologii okresu stalinowskiego (W. Hołubowicz, W. Hensel). Archeologia po „odwilży” w 1956, ewolucja w kierunku metodologii materializmu historycznego. Przygotowania do obchodów 1000-lecia Państwa polskiego, najważniejsze badania (Gniezno, Poznań, Wiślica, Gdańsk, Opole, Sandomierz, Wrocław). Badania paleolitu i mezolitu, systematyka przemysłów krzemiennych, najważniejsze badania (Jaskinia Ciemna, Kraków-Zwierzyniec, Jaskinia Nietoperzowa, Całowanie, Kraków Spadzista),

polska archeologia procesualna, rozwój badań osadniczych, metodologia J. Topolskiego, J. Kmity i L. Nowaka – „poznańska szkoła metodologiczna”, ,Archeologiczne Zdjęcie Polski,

7. Najważniejsze nurty metodologiczne i kierunki badań w archeologii II połowy XX i początków XXI wieku:

Obiektywistyczny i nieobiektywistyczny/konstruktywistyczny model poznania naukowego a nurty metodologiczne w archeologii:

neoewolucjonizm, „Nowa Archeologia” amerykańska, etnoarcheologia, archeologia doświadczalna, archeologia strukturalistyczna; gender studies, "nowy materializm" (powrót do rzeczy).

Literatura:

A. Abramowicz, Historia archeologii polskiej XIX i XX wiek, Łódź 1991.

I. Hodder, Czytanie przeszłości, Poznań 1995

W. Hensel, G. Donato, S. Tabaczyński, Teoria i praktyka badań archeologicznych, Warszawa 1986

J. Lech, F. M. Stępniowski (red.), V. G. Childe i archeologia XX wieku, Warszawa 1999

C. Renfrew, P. Bahn, Archeologia, teorie, metody i praktyka, Warszawa, 2002

M. Johnson, Teoria archeologii. Wprowadzenie, Warszawa 2012

Metody i kryteria oceniania:

aktywny udział w zajęciach, indywidualna prezentacja wybranych zagadnień z zakresu historii myśli archeologicznej, praca pisemna z zakresu współczesnych nurtów teoretycznych w archeologii

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2021/22" (zakończony)

Okres: 2022-02-21 - 2022-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia, 15 godzin, 18 miejsc więcej informacji
Wykład, 15 godzin, 18 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Jolanta Małecka-Kukawka
Prowadzący grup: Jolanta Małecka-Kukawka
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Egzamin
Ćwiczenia - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Egzamin

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2022/23" (zakończony)

Okres: 2023-02-20 - 2023-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia, 15 godzin, 10 miejsc więcej informacji
Wykład, 15 godzin, 10 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Jolanta Małecka-Kukawka
Prowadzący grup: Jolanta Małecka-Kukawka
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Egzamin
Ćwiczenia - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Egzamin

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2023/24" (w trakcie)

Okres: 2024-02-20 - 2024-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia, 15 godzin, 15 miejsc więcej informacji
Wykład, 15 godzin, 15 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Justyna Orłowska
Prowadzący grup: Justyna Orłowska
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Egzamin
Ćwiczenia - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Egzamin
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)