Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Stosunki polsko-litewskie od średniowiecza po czasy współczesne

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 1202-OG-SPL
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0222) Historia i archeologia Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Stosunki polsko-litewskie od średniowiecza po czasy współczesne
Jednostka: Instytut Historii i Archiwistyki
Grupy:
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

Brak.

Efekty uczenia się - wiedza:

–student posiada pogłębioną wiedzę na temat stosunków polsko-litewskich na przestrzeni kolejnych wieków (W01);

–zna terminologię i postaci związane z historią Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz dziejów Litwy w XX wieku (W02)




Efekty uczenia się - umiejętności:

–student potrafi analizować źródła w celu opisu kolejnych etapów unii i relacji polsko-litewskich (U01);

–potrafi analizować poglądy historyków polskich, litewskich czy białoruskich na temat Wielkiego Księstwa Litewskiego i jego związków z Polską, procesów polonizacji, a także relacji polsko-litewskich w XIX-XX wieku (U04).

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

-student ma świadomość skomplikowanego podłoża współczesnych relacji polsko-litewskich, a także sytuacji mniejszości polskiej na współczesnej Litwie i mniejszości litewskiej w Polsce (K01)

-szanuje odmienne poglądy historyczne, również te prezentowane w innych historiografiach narodów Europy Środkowo-wschodniej (K06)

Metody dydaktyczne eksponujące:

- pokaz

Metody dydaktyczne podające:

- pogadanka
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Skrócony opis:

Tematyka wykładu obejmuje relacje polsko-litewskie w okresie panowania Piastów, następnie okres zawarcia unii w Krewie i dalszy rozwój politycznego (dynastycznego) związku między obu państwami, kwestie polonizacji szlacheckiej elity i mieszczaństwa na Litwie, ukazania realiów prawno-ustrojowych Rzeczpospolitej Obojga Narodów (po unii w Lublinie), w XIX w. zaś problem wykształcenia się litewskiej elity narodowej, która zamierzała budować odrębne (od Polski) państwo litewskie, pozostające w opozycji do Polaków, poprzez ukazanie walk o granice między obu odrodzonymi państwami po I wojnie światowej i trudnych relacji polsko-litewskich w okresie międzywojennym, a także w latach II wojny światowej, wreszcie odnowienie suwerennych stosunków między Polską i Litwą na początku lat 90. XX w., a także ukazanie sytuacji mniejszości polskiej na współczesnej Litwie i litewskiej w Polsce; wszystko to pokazywane z punktu widzenia badaczy polskich i litewskich, a częściowo także białoruskich.

Pełny opis:

Tematy:

1. Najważniejsi polscy badacze Wielkiego Księstwa Litewskiego. Początki państwa litewskiego i podboje na wschodzie. Stosunki z Polską piastowską.

2. Unia w Krewie w 1385 r. i jej następstwa. Chrystianizacja państwa. Jagiełło i Witold. Ocena unii krewskiej w ujęciu badaczy z Polski i Litwy.

3. Unia wileńsko-radomska. Bitwa pod Grunwaldem. Unia w Horodle (1413). Zjazd w Łucku w 1429 roku.

4. Konflikt polsko-litewski oraz wojna domowa na Litwie po śmierci Witolda. Unia grodzieńska i panowanie Zygmunta Kiejstutowicza.

5. Stosunki polsko-litewskie w okresie rządów Kazimierza Jagiellończyka. Litwa a polityka dynastyczna Kazimierza Jagiellończyka.

6. Zbliżenie polsko-litewskie w latach 80. XV wieku. Rozpad unii personalnej w ostatniej dekadzie XV wieku. Unia wileńska i mielnicka. Wojny Wielkiego Księstwa Litewskiego z Tatarami i Moskwą.

7. Relacje Litwy z Polską w okresie rządów dwóch ostatnich Jagiellonów: Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta. Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI wieku. Rozwój reformacji na Litwie. Polonizacja elit litewskich.

8. Reformy wewnętrzne na Litwie w latach 50. i 60 XVI wieku. Najważniejsza reforma ekonomiczna w dziejach Wielkiego Księstwa Litewskiego - pomiara włóczna. Unia lubelska – przyczyny, stanowisko litewskiej elity, przebieg sejmu lubelskiego i bezpośrednie skutki.

9. Litwa wobec Polski w okresie trzech pierwszych bezkrólewi po śmierci Zygmunta Augusta. Parlamentaryzm litewski po 1569 roku. Litwa w dobie wielkich konfliktów z udziałem Rzeczypospolitej w XVII wieku.

10. Coaequatio iurium z 1697 roku. Litwa w okresie wielkiej wojny północnej 1700-1721. Wielkie Księstwo Litewskie jako część Rzeczpospolitej w XVIII wieku. Litwa a konstytucja 3 maja.

11. Elity szlacheckie na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego w XIX wieku. W czasie powstania listopadowego i styczniowego. Narodziny nowoczesnego narodu litewskiego i wzrost nastrojów antypolskich.

12. Polacy i Litwini w walce o granice po I wojnie światowej. Zajęcie Wileńszczyzny przez generała L. Żeligowskiego i wcielenie Wilna do Polski. Polityczne relacje polsko-litewskie w okresie międzywojennym.

13. Litwa wobec Polski i Polaków we wrześniu 1939 roku. Stosunki polsko-litewskie w latach 1944-1945. Ponary i problem pamięci o dokonanych tam zbrodniach.

14. Polityka władz ZSRR wobec mniejszości polskiej w Republice Litewskiej po II wojnie światowej. Odrodzenie państwa litewskiego w 1991 roku.

15. Stosunki polsko-litewskie w ostatnim ćwierćwieczu. Traktat polsko-litewski z 1994 roku. Sytuacja polskiej mniejszości na Litwie i litewskiej w Polsce.

Literatura:

-E. Aleksandravičius, A. Kulakauskas, Pod władzą carów. Litwa w XIX wieku, Kraków 2003

-J. Bardach, O dawnej i niedawnej Litwie, Poznań 1988 (cz. 2, podrozdziały I-IV)

-K. Błachowska, Wiele historii jednego państwa. Obraz dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego do 1569 roku w ujęciu historyków polskich, rosyjskich, ukraińskich, litewskich i białoruskich w XIX wieku, Warszawa 2009

-G. Błaszczyk, Burza koronacyjna Polska-Litwa 1429-1430, Poznań 1998

-G. Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, t. 1, Trudne początki, Poznań 1998

-G. Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, t. 2 (1385-1569), Poznań 2007

-G. Błaszczyk, Litwa na przełomie średniowiecza i nowożytności 1492-1569, Poznań 2002

-A. Bumblauskas, Wielkie Księstwo Litewskie. Wspólna historia, podzielona pamięć, Warszawa 2013

-Chrystianizacja Litwy, (autorzy Zenonas Ivinskis, Jan Fijałek, Zbysław Wojtkowiak), Kraków 1985

-A. Czerniecko-Haberko, Unie polsko-litewskie w historiografii polskiej, Toruń 2013

-A. Czwołek, Piórem i buławą. Działalność polityczna Lwa Sapiehy, kanclerza litewskiego, wojewody wileńskiego, Toruń 2012.

-M. Ferenc, Mikołaj Radziwiłł „Rudy” (ok. 1515-1584). Działalność polityczna i wojskowa, Kraków 2008

-J. Fijałek, Uchrześcijannienie Litwy przez Polskę i zachowanie w niej języka ludu, [w:] Polska i Litwa w dziejowym stosunku, Kraków 1914, s. 37-133

-R. Frost, Oksfordzka historia unii polsko-litewskiej. Powstanie i rozwój 1385-1569, Poznań 2018

-O. Halecki, Dzieje unji jagiellońskiej, t. 1-2, Warszawa 2015

-J. Jasnowski, Mikołaj Czarny Radziwiłł (1515-1565). Kanclerz i marszałek ziemski Wielkiego Księstwa Litewskiego, wojewoda wileński, Oświęcim 2014

-M. Jucas, Unia polsko-litewska, Toruń 2004

-T. Kempa, Konflikty wyznaniowe w Wilnie od początku reformacji do końca XVII wieku, Toruń 2016

-T. Kempa, Luteranie w Wielkim Księstwie Litewskim, [w:] Kościoły luterańskie na ziemiach polskich (XVI-XX wiek), t. 1: W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, red. J. Kłaczkow, Toruń 2012, s. 89-150

-T. Kempa, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549-1616), wojewoda wileński, Warszawa 2000

-Z. Kiaupa, J. Kiaupiene, A. Kuncevicius, Historia Litwy od czasów najdawniejszych do 1795 roku, Warszawa 2007

-L. Kolankowski, Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. 1: 1377-1499, Oświęcim 214

-L. Kolankowski, Zygmunt August, wielki ksiażę Litwy do roku 1548, Oświęcim 2014

-M. Kosman, Litewska Jednota ewangelicko-reformowana od połowy XVII w. do 1939 r., Opole 1986

-M. Kosman, Reformacja i kontrreformacja w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle propagandy wyznaniowej, Wrocław 1973

-S. M. Kuczyński, Król Jagiełło ok. 1351-1434, Warszawa 1987

-Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Analizy i obrazy, oprac. Zbiorowe, Kraków 2006

-Z. Kurcz, Mniejszość polska na Wileńszczyźnie. Studium socjologiczne, Wrocław 2005

-H. Lulewicz, Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569-1588, Warszawa 2002

-P. Łossowski, Litwa a sprawy polskie 1939-1940, Warszawa 1989;

-P. Łossowski, Stosunki polsko-litewskie w latach 1918-1920, Warszawa 1920

-P. Łossowski, Polska-Litwa. Ostatnie sto lat, Warszawa 1991

-P. Łossowski, Po tej i tamtej stronie Niemna. Stosunki polsko-litewskie 1883-1939, Warszawa 1985

-P. Łossowski, Tragedia państw bałtyckich 1939-1941, Warszawa 1990

-H. Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Poznań 2006

-H. Łowmiański, Wcielenie Litwy do Polski w r. 1386, Wilno 1937

-J. Malec, Szkice z dziejów federalizmu i myśli federalistycznej w czasach nowożytnych, Kraków 1999

-M. Niendorf, Wielkie Księstwo Litewskie. Studia nad kształtowaniem się narodu u progu epoki nowożytnej (1569-1795), Poznań 2011

-J. Nikodem, Witold, wielki książę litewski, Kraków 2013

-J. Ochmański, Historia Litwy, Wrocław 1990 (wyd. III - poprawione i uzupełnione)

-J. Ochmański, Litewski ruch narodowo-kulturalny w XIX wieku, Białystok 1965

-F. Papee, Aleksander Jagiellończyk, Kraków 2012

-F. Papee, Polska i Litwa na przełomie wieków średnich. Ostatnie dwunastolecie Kazimierza Jagiellończyka, Oświęcim 2015

-H. Paszkiewicz, O genezie i wartości Krewa, Warszawa 1938

-K. Pietkiewicz, Wielkie Księstwo Litewskie pod rządami Aleksandra Jagiellończyka, Poznań 1995

-W. Pociecha, Królowa Bona, t. 3, Poznań 1958

-A. Prochaska, Dzieje Witolda, Wilno 1914

-A. Rachuba, Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569-1763, Warszawa 2002

-A. Rachuba, J. Kiaupiene, Z. Kiaupa, Historia Litwy. Dwugłos polsko-litewski, Warszawa 2008

-J. Sobczak, Położenie prawne ludności tatarskiej w Wielkim Księstwie Litewskim, Poznań 1984

-J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań-Wrocław 1999

-Unia lubelska i tradycje integracyjne w Europie Środkowo-Wsch., Lublin 1999

-Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich. Od Krewa do Zaręczenia Obojga Narodów, red. S. Górzyński, Warszawa 2015

-J. Tyszkiewicz, Polska i Litwa Jagiellonów na przełomie XV i XVI stulecia. Polityka, dyplomacja, wojny, Pułtusk-Warszawa 2019

-H. Wisner, Janusz Radziwiłł 1612-1655, wojewoda wileński, hetman wielki litewski, Warszawa 2000

-H. Wisner, Litwa. Dzieje państwa i narodu, Warszawa 1999

-A. B. Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie (XVI-XVIII w.). Prawo-ustrój-społeczeństwo, Warszawa 2013

Źródła:

-Akta unji Polski z Litwą 1385-1791, wyd. S. Kutrzeba, W. Semkowicz, Kraków 1932

-J. Drabina, Wierzenie, religie, wspólnoty wyznaniowe w średniowiecznej Polsce i na Litwie i ich koegzystencja, Kraków 1994

-Dzieło Jadwigi i Jagiełły. W sześćsetlecie chrztu Litwy i jej związków z Polską, wyd. W. Biliński, Kraków 1989

-My nie bracia, my sąsiedzi. Polska perspektywa stosunków polsko-litewskich. Wybór tekstów i dokumentów, wyd. A. Srebrakowski, Wrocław 2013

Metody i kryteria oceniania:

Zaliczenie lektury, aktywność na zajęciach.

Skala ocen:

4,75–5,00 bardzo dobry

4,25–4,74 dobry plus

3,75–4,24 dobry

3,25–3,74 dostateczny plus

2,75–3,24 dostateczny

0–2,74 niedostateczny

Praktyki zawodowe:

Nie przewiduje się.

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)