Historia państwa i prawa polskiego
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 1300-HPIPP-SJ |
Kod Erasmus / ISCED: |
10.0
|
Nazwa przedmiotu: | Historia państwa i prawa polskiego |
Jednostka: | Wydział Prawa i Administracji |
Grupy: |
Przedmioty do stypendium naukowego - WPiA Przedmioty obowiązkowe, prawo (sj) |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Wymagania wstępne: | Brak. |
Rodzaj przedmiotu: | przedmiot obowiązkowy |
Całkowity nakład pracy studenta: | Godziny realizowane z udziałem nauczyciela akademickiego: • wykład - 45 h, • ćwiczenia - 15 h, • konsultacje, zaliczenia i egzaminy 10 h Razem: - 60 h Praca własna studenta: • przygotowanie do ćwiczeń, w tym studiowanie zalecanej literatury - 35 h • przygotowanie do egzaminu, w tym studiowanie zalecanej literatury - 55 h Razem: -90 h Liczba godzin pracy studenta ogółem: 150 h |
Efekty uczenia się - wiedza: | Wiedza W1- student ma pogłębioną wiedzę o procesach zmian dotyczących instytucji ustrojowych i prawnych w toku rozwoju państwa polskiego, zna genezę i rozwój instytucji publicznych i społeczno-politycznych na przestrzeni dziejów Polski; dysponuje także wiedzą o przyczynach, przebiegu i konsekwencjach wskazanych wyżej procesów w przeszłości i ich wpływie na sytuację współczesną (K_W08); W2- student ma uporządkowaną wiedzę o historycznej ewolucji instytucji ustrojowo-prawnych oraz o ich historycznej ewolucji (K_W09). |
Efekty uczenia się - umiejętności: | Umiejętności U1- student potrafi prawidłowo interpretować i wyjaśniać zjawiska społeczno – prawne w ich kontekście historycznym w zakresie nauk prawnych, zna ich genezę i historyczną ewolucję (K_U01); U2-student posiada dzięki nabytej wiedzy historycznoprawnej umiejętność ro-zumienia i dogłębnego analizowania zjawisk społecznego oddziaływania instytucji publicznych i społeczno-politycznych na życie społeczne w kon-tekście ich historycznego rozwoju i tradycji (K_U08). |
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne: | Kompetencje społeczne K1- student ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności i doskonale rozumie potrzebę jej ciągłego pogłębiania i aktualizowania na podstawie wiadomości o ciągłej zmienności sytuacji w toku rozwoju dziejowego Polski (K_K01) K2-student potrafi samodzielnie doskonalić nabytą wiedzę i umiejętności i potrafi działać w sposób innowacyjny (K_K06), (K_K07) |
Metody dydaktyczne: | Wykład – metodą tradycyjną. Ćwiczenia - zajęcia mają charakter konwersatoryjny, podczas których przeprowadza się analizę tekstów prawnych, studenci prezentują ustnie przygotowane przez siebie eseje . Wymagana jest aktywna praca na zajęciach. Dopuszczalne jest też prowadzenie zajęć w formie e-learningowej na platformie Moodle (liczbę godzin określa prowadzący) |
Metody dydaktyczne podające: | - wykład informacyjny (konwencjonalny) |
Skrócony opis: |
Celem przedmiotu jest wprowadzenie studenta do przedmiotów pozytywnych prezentujących aktualny stan wiedzy: prawa konstytucyjnego, cywilnego, karnego i administracyjnego. Zgodnie z założeniami przedmiotu, zarówno na wykładzie jak i na ćwiczeniach jest przekazywana wiedza o korzeniach współczesnej Polski i jej tradycjach począwszy od powstania państwa pol-skiego aż po upadek komunizmu. Szczególną uwagę zwraca się na źródła prawa sądowego XVIII – XX w., które, mimo iż straciły swą ważność przez cały czas są wykorzystywane przez dzisiejszy wymiar sprawiedliwości; brak wiedzy historycznoprawnej z tej dziedziny uniemożliwia prawidłowe wyko-nywanie zawodu prawnika. |
Pełny opis: |
Wykład. 1. Zagadnienia wstępne – 2 h • Treść przedmiotu i jego przydatność dla współczesnych zawodów prawniczych. • Wymagania egzaminacyjne. • Periodyzacja historii państwa i prawa polskiego 2. Polska Piastów – 2 h • Charakterystyka okresu • Władza centralna • Zarząd lokalny • Wymiar sprawiedliwości. 3. Polska Jagiellonów – 4 h • Charakterystyka okresu • Władze centralne. • Zarząd lokalny. • Wymiar sprawiedliwości 4 Rzeczpospolita Obojga Narodów – 8 h • Charakterystyka okresu • Władze centralne. • Zarząd lokalny. • Wymiar sprawiedliwości. 5. Monarchia konstytucyjna 1764-1795 5 h • Charakterystyka okresu • Reformy lat 1764-17688 • Reformy Sejmu 4-letniego • Władze centralne. • Władze lokalne. • Wymiar sprawiedliwości 5. Druga Rzeczpospolita - 12 h • Dzielnicowe organy władzy na ziemiach polskich w latach I wojny światowej • Podstawy ustrojowe państwa: Mała Konstytucja 1919. Konstytucja Marcowa, nowela sierpniowa 1926, Konstytucja Kwietniowa. • Władze centralne. • Władze lokalne. • Wymiar sprawiedliwości 6. Ziemie polskie w latach II wojny światowej - 3 h • Sytuacja władz polskich w trakcie II wojny światowej; rząd polski na uchodźctwie, jego struktury i funkcjonowanie. • Ziemie polskie pod okupacją niemiecką; ziemie wcielone do Rzeszy, Generalne Gubernatorstwo. • Ziemie polskie pod okupacją radziecką. 7. Polskie Państwo Podziemne – jego organizacja i funkcjonowanie – 3 h • Początki Polskiego Państwa Podziemnego. • Polityczne struktury Polskiego Państwa Podziemnego. • Wojskowe struktury Polskiego Państwa Podziemnego. • Cywilne struktury Polskiego Państwa Podziemnego. • Alternatywne wobec PPP struktury władza (skrajna prawica i komuniści). 8. Polska Ludowa – 6 h • Budowa nowych struktur państwowych w latach 1944-1947. • Mała Konstytucja z 1947 r. • Konstytucja PRL z 1952 r. – teoria i praktyka. • Charakterystyka ustroju państwa w latach 1952-1989 i jego ewolucja. • Centralne organy państwa (Sejm, rada Państwa, Rada Ministrów) • Rady narodowe. • Odbudowa administracji rządowej, reformy lat 70-tych. • Wymiar sprawiedliwości. • Kryzys państwa i jego upadek. Ćwiczenia. 1. Zagadnienia wstępne – 1 h • Treść ćwiczeń, zasady prowadzenia, forma zaliczenia 2. Prawo sądowe II Rzeczypospolitej – 10 h Organizacja i funkcjonowanie komisji kodyfikacyjnej w II RP Prawo karne materialne II RP ♦ Charakterystyka ogólna kodeksu karnego austriackiego z 1852 r. ♦ Charakterystyka ogólna kodeksu karnego Rzeszy Niemieckiej z. 1871 r. ♦ Charakterystyka ogólna rosyjskiego Kodeksu Tagancewa z 1903 r. a) dzieje obowiązywania Kodeksu Tagancewa na ziemiach polskich w czasie I wojny światowej i w pierwszych latach niepodległości ♦ Kodeks karny Makarewicza a) Ogólna charakterystyka kodeksu – szkoła socjologiczna, zasada indywidualizacji i subiektywizacji odpowiedzialności karnej b) Krótka charakterystyka instytucji z części ogólnej kodeksu: Przestępstwo (zbrodnia i występek, wina umyślna i nieumyślna, zamiar), zasady odpowiedzialności (okoliczności wyłączające winę, okoliczności wyłączające karalność, okoliczności wpływające na wyższą/niższą karalność), formy popełnienia przestępstwa (usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo), kary (zasadnicze i dodatkowe, wymiar kary, warunkowe zawieszenie wykonania kary i warunkowe zwolnienie z odbywania kary), postępowanie z nieletnimi, środki zabezpieczające ♦ Kodeks wykroczeń – Rozporządzenie Prezydenta RP z11 VII 1932 r. - charakterystyka ogólna Procedura karna II RP ♦ Charakterystyka ogólna rosyjskiej procedury karnej z 1864 r. ♦ Ogólna charakterystyka austriackiego kodeksu procedury karnej z 1873 r. ♦ Ogólna charakterystyka niemieckiego kodeksu procedury karnej z 1979 r. ♦ Ogólna charakterystyka kodeksu z 1932 r. Model mieszany postępowania karnego, cechy zarówno inkwizycyjne, jak i skargowe, zasada swobodnej oceny dowodów Prawo cywilne materialne w II RP – źródła ♦ Źródła prawa z okresu zaborów a) Ziemie centralne – polsko francuskie ustawodawstwo cywilne: ● II i III Księga Kodeksu Napoleona z 1804 r. ● polskie prawo hipoteczne z lat 1818 r. i 1825 r. ● kodeks cywilny Królestwa Polskiego + zmienione prawo rodzinne z 1836 r. b) Ziemie wschodnie, które nie wchodziły w skład Królestwa Polskiego – rosyjskie prawo cywilne, przede wszystkim cz. I, t. X Zwodu praw c) Ziemie zachodnie – kodeks cywilny niemiecki z 1896 r. d) Ziemie południowe – kodeks cywilny austriacki z 1811 r.; modyfikacja trzema nowelami – z 1914, 1915 i 1916 e) Spisz i Orawa – Prawo węgierskie – z pewnymi wyjątkami prawo austriackie – rozporządzenie Rady Ministrów z 14 IX 1922 r. ♦ Sukcesy i porażki komisji kodyfikacyjnej w zakresie kodyfikacji prawa cywilnego a) Ustawy: Prawo międzynarodowe prywatne i Prawo międzydzielnicowe prywatne – 2 VII 1923r. b) Ustawa o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych – 5 II 1924 r., zm. rozporządzenie prezydenta RP z 22 III 1928 r. o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych c) Ustawa o prawie autorskim – 29 III 1926 r. d) Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – 2 VIII 1926 r. e) Prawo wekslowe i czekowe – rozporządzenie prezydenta RP z 14 IX 1924 r. zm. pod wpływem konwencji genewskich 1930 r. - ustawa z 28 IV 1936 r. f) Kodeks zobowiązań – rozporządzenie prezydenta RP z 27 X 1933 (obow. 1 VII 1934 r.) g) Kodeks handlowy – rozporządzenie prezydenta RP 27 VI 1934 r. (obow. 1 VII 1934 r.) h) Fiasko kodyfikacji - prawo małżeńskie, prawo rodzinne, prawo rzeczowe, prawo spadkowe, część ogólna prawa cywilnego Prawo cywilne procesowe w II RP ♦ Rosyjska procedura cywilne z 1864 r. ♦ Niemiecka procedura cywilna z 1877 r. ♦ Austriacka procedura cywilna z 1995 r. (”kleinowska”) ♦ Kodeks postępowania cywilnego – rozporządzenie Prezydenta RP z 29 XI 1930 r. (obow. Od 1 I 1933 r.) Wybrane gałęzie materialnego prawa cywilnego w II RP ♦ Prawo małżeńskie a) nieudane próby unifikacji – przyczyny b) b. zabór pruski - model świecki instytucji małżeństwa c) b. zabór rosyjski – model wyznaniowy instytucji małżeństwa ● problem małżeństw mieszanych ● problem zmiany miejsca zamieszkania i zmiany wyznania w celu uzyskania korzystnego wyroku w sprawach małżeńskich ● praktyka orzecznicza katolickich sądów biskupich oraz konsystorzy prawosławnych i ewangelickich ● zjawisko legalnej bigamii, wyroki SN z 8 XI 1926 oraz 10 XI 1938 r. d) b. zabór austriacki – model mieszany e) stosunki prawne między małżonkami – ustawa z 1 VII 1921 r. ♦ Prawo zobowiązań a) Kodeks zobowiązań – prace nad kodeksem, rozporządzenie Prezydenta RP z 27 X 1933 r. b) Ogólna charakterystyka kodeksu c) Część ogólna kodeksu ● przepisy ogólne dot. prawa zobowiązań – źródła, rodzaje i istota zobowiązania, regulacje dot. umów w ogólności i o zobowiązaniach powstających z innych źródeł (prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, bezpodstawne wzbogacenie „niesłuszne zbogacenie”, nienależne świadczenie, czyny niedozwolone), przejście praw i obowiązków wynikających z zobowiązań, wygaśniecie zobowiązań zaskarżenie czynności dłużnika zdziałanych ze szkodą wierzycieli ● Przepisy ogólne prawa cywilnego zamieszczone w kodeksie ze względu na brak kodyfikacji: oświadczenie woli, wady oświadczeń woli, warunek, termin, przedawnienie, przedstawicielstwo d) Część szczególna kodeksu – poszczególne rodzaje umów – sprzedaż, zamiana, darowizna, najem, dzierżawa, użyczenie, pożyczka, umowy o świadczenie usług (umowa o pracę, umowa o dzieło, zlecenie, pośrednictwo, przechowanie, odpowiedzialność oraz prawo zastawu utrzymujących hotele, zajazdy i podobne zakłady, depozyt nieprawidłowy), spółka, renta, dożywocie, gra i zakład, przekaz, ugoda, poręczenie e) Zobowiązania pieniężne - ● reforma walutowa W. Grabskiego, problem waloryzacji (wyr. SN z 25 II 1922 r.; rozporządzenie Prezydenta RP z 14 V 1924 r., art. 269 kz – klauzula rebus sic stantibus) ● możliwość art. 211 i 437 – uznanie ważności zastrzeżeń umownych o płatności walutami zagranicznymi, rozporządzenie Prezydenta RP z 12 VI 1934 r. o wierzytelnościach w walutach zagranicznych Postępowanie cywilne w II RP ♦ Postępowanie sporne - rozporządzenie Prezydenta RP z 29 XI 1930 r. ♦ Przepisy ogólne, zakres „spraw prywatnych” ♦ Wybrane zasady postępowania a) zasada dyspozycyjności: istota, przykłady, wyjątki od zasady b) zasada kontradyktoryjności: strony procesowe, zastępstwo procesowe, istota zasady kontradyktoryjności, przykłady zastosowania, wyjątki zasada rozporządzalności – istota i przykłady zasada formalnej równości stron – istota, przykłady, odstępstwo w postaci tzw. „praw ubogich” c) zasada prawdy formalnej – istota, przykłady d) zasada swobodnej oceny dowodów e) zasada instancyjności – właściwość instancyjna sądów 3. Prawo w Polsce Ludowej – 4 h Charakterystyka ogólna prawa sądowego w procesie kształtowania się i początkach istnienia tzw. Polski Ludowej ♦ Utrzymanie mocy obowiązującej prawa sądowego II RP mimo krytycznego doń stosunku nowej władzy (nazywającej je „kapitalistycznym”, „burżuazyjnym” i „faszystowskim”). Próba „przystosowania” prawa międzywojennego do nowych realiów społeczno–gospodarczo–politycznych i potrzeb nowej władzy. ♦ Próba wprowadzenia zupełnie nowego, kompleksowego systemu prawnego, w celu zbudowania modelowego, „realnego” socjalizmu, zgodnie z doktryną „marksizmu–leninizmu” (socjalizm jako okres przejściowy w drodze do komunizmu, ideologia walki klas, dyktatura proletariatu, przejmowanie przez państwo własności tzw. środków produkcji), w oparciu o doświadczenia praktyki leninowskiego i stalinowskiego prawa Związku Radzieckiego Prawo karne początków Polski Ludowej ♦ Utrzymanie obowiązywania kodeksu z 1932 r. i jego „uzupełnianie” dodatkowymi regulacjami ♦ Charakterystyka ogólna dekretów mających na celu „rozliczenie” za pomocą represji karnej, istniejących i urojonych przestępstw schyłkowego okresu II RP oraz okresu okupacji a) tzw. „Sierpniówka” - Dekret z 31 VIII 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko–hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego (Dz.U. nr 4, poz. 16, tekst jedn. Dz.U. z 1946 r. nr 69 poz. 377) b) Dekret z 22 I 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego (Dz. U. nr 5, poz. 46) – wyłącznie do zachowań sprzed 1 IX 1939 r. c) Dekret z 28 VI 1946 r. o odpowiedzialności karnej za odstępstwo od narodowości w czasie wojny 1939-1945 (Dz.U. nr 41, poz. 237) ♦ Charakterystyka ogólna dekretów mających zapewnić prawnokarną ochronę powojennej władzy komunistycznej a) Dekret z 30 X 1944 r. o ochronie państwa (Dz.U. nr 10, poz. 50) b) Dekret z 16 XI 1945 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa (pierwsza wersja tzw. małego kodeksu karnego) (Dz.U. nr 5, poz. 300) c) Dekret z 16 XI 1945 o postępowaniu doraźnym (Dz. U. nr 53, poz. 301) d) Dekret z 13 VI 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych okresie odbudowy państwa (tzw. „mały k.k.) (Dz.U. nr 53, poz. 300) ♦ Charakterystyka ogólna dekretów i ustaw mających zapewnić ochronę prawnokarną procesowi odbudowy państwa i wprowadzeniu doń nowych urządzeń społeczno–gospodarczo–politycznych, wynikających z ideologicznych założeń socjalizmu a) Dekret z 16 XI 1945 r. o utworzeniu i zakresie działania Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym (Dz. U. nr 53, poz. 302) b) Dekret z 12 grudnia 1944 r. o zwalczaniu potajemnego gorzelnictwa (Dz.U. nr 15, poz. 85) Prawo cywilne początków Polski Ludowej ♦ Obowiązywanie przedwojennego prawa cywilnego w nowych realiach społeczno–polityczno–gospodarczych ♦ Dokończenie dzieła kodyfikacji sądowego prawa cywilnego nie zrealizowanego w pełni w II RP a) część ogólna prawa cywilnego: ● Prawo osobowe – dekret z 29 VIII 1945 r. - charakterystyka ogólna ● Przepisy ogólne prawa cywilnego – ustawa z 18 VII 1950 r. - charakterystyka ogólna b) prawo rodzinne i opiekuńcze: ● Prawo małżeńskie osobowe – dekret z 25 IX 1945 r. - instytucja zaręczyn, świeckość instytucji małżeństwa ● Prawo o aktach stanu cywilnego z 25 IX 1945 r. (Dz. U. nr 48, poz. 271) ● Prawo rodzinne – dekret z 22 I 1946 r. - pokrewieństwo, powinowactwo, status dzieci małżeńskich i pozamałżeńskich ● Prawo opiekuńcze – dekret z 14 V 1946 r. - charakterystyka ogólna ● Prawo małżeńskie majątkowe – dekret z 29 V 1946 r. - stanowisko prawno– majątkowe żony ● Kodeks rodzinny – ustawa z 27 VI 1950 r. - charakterystyka ogólna ● Prawo rzeczowe ● Prawo rzeczowe – dekret z 11 X 1946 r. - charakterystyka ogólna ● Prawo spadkowe – dekret z 8 X 1946 r. - charakterystyka ogólna ● Procedura cywilna – dekret z 12 XI 1946 r. ♦ Napięcie między wprowadzeniem na grunt prawa cywilnego założeń prawa socjalistycznego, a polską i europejską kulturą prawną opartą o własność prywatną i swobodny obrót towarami i usługami. |
Literatura: |
Literatura podstawowa. • Bardach J. , Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2009 i n. • Uruszczak W. Historia państwa i prawa polskiego, t. I (966-1795), Warszawa 2010 • Kallas M., Lityński A., Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2000 Literatura uzupełniająca. • Maciejewski T., Historia ustroju i prawa sądowego Polski, Warszawa 2008 • D. Makiłła, Z. Naworski, Historia prawa na ziemiach polskich. Polska przedrozbiorowa, Toruń 1996 • D. Makiłła, Z. Naworski, Historia prawa na ziemiach. Polska pod zaborami. II Rzeczpospolita, Toruń 1995 |
Metody i kryteria oceniania: |
Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę według regulaminu studiów UMK • Wykład – egzamin na ocenę; wiedza udokumentowana na egzaminie pisemnym; 60 min., 3 pytania problemowe (po 15 min. każde), 3 – szczegółowe (po 5 min.); za pytania problemowe maksimum 15 punktów za każde, za pytania szczegółowe – maksimum 5 pktów za każde; ocena pozytywna po uzyskaniu min. 30 pktów; ocena dst + - 40 pktów; ocena db – 45-50 pktów; ocena db+ - 50-55 pktów; ocena bdb – 55-60 pktów • Ćwiczenia - aktywność na zajęciach, przygotowanie ewentualnych esejów na zajęcia, fakultatywne kolokwium Formy zaliczenia: • Wykład – końcowy egzamin pisemny na ocenę z całości materiału zaprezentowanego na wykładzie i ćwiczeniach; warunkiem przystąpienia do egzaminu jest pozytywna ocena z ćwiczeń. • Ćwiczenia - zaliczenie na ocenę; aktywność na zajęciach, prezentowanie eseju na wybrane tematy; na zakończenie zajęć przeprowadzone jest fakultatywne kolokwium w formie odpowiedzi na 10 pytań zamkniętych Podstawowe kryteria oceniania: • Wykład – wiedza udokumentowana na podstawie egzaminu. • Ćwiczenia - - aktywność – 40%, - przygotowanie esejów – 40% - pozytywny wynik kolokwium – 20% Przy wypełnieniu dwóch pierwszych kryteriów ocena maksymalna – dobra. Przy zaliczeniu kolokwium na ocenę pozytywną (7-10 pkt) ocena ostateczna to dobry plus lub bdb. Przy zaliczeniu tylko 3 pytań (lub mniej) z kolokwium ocena ostateczna ulega obniżeniu o 1 stopień, a 4 pytań o 0 ,5 stopnia Zarówno na ćwiczeniach jak i na egzaminie weryfikacji podlegają kryteria W1, W2, U1, U2, K1, K2. |
Praktyki zawodowe: |
Nie dotyczy. |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.