Historia ustrojów państwowych

Brak

przedmiot obligatoryjny

Godziny realizowane z udziałem nauczyciela akademickiego:

- wykład - 24 h;

- ćwiczenia - 9 h;

- konsultacje, egzamin - 17 h

Razem - 50 h

Praca własna studenta:

- przygotowanie do ćwiczeń, w tym studiowanie zalecanej literatury i przygotowywanie do rozwiązywania kazusów lub analizy źródeł - 40 h;

- przygotowanie do egzaminów, w tym studiowanie zalecanej literatury - 60 h

Razem - 100 h

Liczba godzin pracy studenta ogółem: 150 h

Student:

- posiada pogłębioną wiedzę o różnych rodzajach instytucji ustrojowych, a w szczególności o zróżnicowanej regulacji prawnej organizacji i funkcjonowania organów ustawodawczych, administracji publicznej i sądów w

państwach europejskich i Polsce w toku ich rozwoju

historycznego między XVI a XX wiekiem K_W02

- posiada pogłębioną wiedzę o procesach zmian regulacji prawnych dotyczących struktur i funkcjonowania instytucji ustrojowych oraz społecznopolitycznych, między XVI a XX wiekiem, a także o przyczynach,

przebiegu i konsekwencjach tych zmian w przeszłości i obecnie K_W08

Student:

- potrafi prawidłowo interpretować i wyjaśniać zjawiska społeczno-prawne zachodzące w zakresie ustrojów państw Europy oraz ich historyczną ewolucję w toku XVI-XX wieku (K_U01);

- posiada umiejętność rozumienia i dogłębnego analizowania zjawisk oddziaływania instytucji utrojowych państwa oraz czynników politycznych na sferę spłczeną w Europie między XVI a XX wiekiem (K_U08),

- potrafi samodzielnie doskonalić nabytą wiedzę i umiejętności oraz rozszerzyć je o wymiar interdyscyplinarny, aby w sposób profesjonalny wykonywać pracę zawodową (aplikacje, samokształcenie, szkolenia, studia podyplomowe, studia trzeciego stopnia) (K_U13);

Student:

- potrafi myśleć i działać w sposób innowacyjny, będąc przygotowanym do podejmowania różnorodnych wyzwań zawodowych (K_K05).

Wykład – metodą tradycyjną wykładu problemowego z prezentacją multimedialną.

Ćwiczenia - zajęcia mają charakter konwersatoryjny. W ich trakcie studenci:

- przeprowadzają analizę tekstów prawnych i innych tekstów źródłowych (np. opinii doktryny) i interpetują je pod kierunkiem prowadzącego

- analizują kazusy i dyskutują nad ich pod potencjalnymi rozwiązaniami pod kierunkiem prowadzącego

Wymagana jest aktywna praca na zajęciach.

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

- ćwiczeniowa
- referatu
- studium przypadku

Celem przedmiotu jest wprowadzenie studenta do przedmiotów pozytywnych prezentujących aktualny stan wiedzy: prawa konstytucyjnego i administracyjnego. Zgodnie z założeniami przedmiotu, na wykładzie jest przekazywana wiedza o podstawowych formach państwa zachodniego kręgu cywilizacyjnego ich ewolucji od feudalizmu do współczesności oraz o ewolucji podstawowych zasad ustrojowych.

Na przykładzie doświadczeń historycznych studenci uczą się analizować i interetować znaczenie kluczowych zasad i instytucji prawa konstytucyjnego i administracyjnego oraz ich przemian historycznych dla współczesności.

Wykład.

I. Formy Państwa w Europie XVI-XX wiek - 12h

1. Formy państwa w okresie rozwiniętego feudalizmu - 3 h:

1.1. Cechy państwa przednowoczesnego w Europie doby feudalizmu -

1.2. Ustroje monarchiczne

- Kierunki ewolucji średniowiecznej monarchii stanowej

- Monarchia absolutna klasyczna ( przykład Francji Burbonów i Hiszpania Habsburgów i Burbonów)

- Specyficzne formy absolutyzmu – rosyjskie samodzierżawie, „konstytucyjna” monarchia absolutna w Danii (po 1660) i Szwecji

- Monarchia absolutna "oświecona "(Na przykłądzie Prusy Fryderyka Wielkiego, Państwa Austriackich Habsburgów Marii Teresy i Józefa II oraz Rosji Katarzyny II)

1.3. Republiki feudalne

- Zjednoczone Prowincje Niderlandów

- Republiki miejskie (mieszczańskie – przykład Florencji; arystokratyczne – przykład Wenecji)

1.4. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVI w. Monarchia mieszana czy ustrojowa anomalia?

2. Ustroje monarchiczne w XIX-XX wieku - 3h

2.1. Cechy przemiany państw i społeczeństw europejskich w 2 poł. XVIII i w XIX wieku

2.2.Monarchie konstytucyjne ograniczone na kontynencie europejskim w XIX w.

2.2.1. Między absolutyzmam a konstytucjonalizmem - konstytucje monarchii konstytucyjnych ograniczonych w pierwszej poł. XIX w.

- znaczenie kongresu wiedeńskiego dla współczesnego konstytucjonalizmu

- rozważania modelowe o ustroju monarchii ograniczonej na przykładzie karty konstytucyjnej Ludwika XVIII z 1814 r. i konstytucji Hiszpanii z 1834 r.

- zasady konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 r. na tle rozwiazań epoki

2.2.2 konstytucje monarchii ograniczonych w drugie poł. XIX wieku

- znaczenie Wiosny Ludów dla rozwoju konstytucjonalizmu

- rozważania modelowe na przykładzie Konstytucja Królestwa Prus z 1850 r., konstytucji monarchii austrowęgierskiej z 1867 r. oraz konstytucji Hiszpanii z 1876 r.

- projekt monarchicznej konstytucji Tymczasowej Rady Stanu (1917) na tle rozwązań epoki

2.3.. Monarchie konstytucyjne parlamentarne i ich rozwój w 2 poł. XIX i 1 poł. XX w.

2.3.1. Między zachowaniem monarchii a ideami republikańskimi – cechy monarchii konstytucyjnej parlamentarnej w 2 poł. XIX

2.3.2. Model i ewolucja konstytucyjnej monarchii brytyjskiej

2.3.3. Monarchie konstytucyjne parlamentarnej w państwach Europy kontynentalnej w okresie "rewolucyjnym" (koniec XVIII i poczatek XIX w.)

- Konstytucja Francji z 1791 r. oraz konstytucja Hiszpanii z 1812 r.

- Konstytucja 3go maja na tle eopoki

Monarchie konstytucyjne parlamentarne rozwiniętego XIX wieku na przykładzie Szwecji (1809 r.) i Norwegii (1814)

3. Nowoczesne Republiki konstytucyjne jako formy rządów XIX i w 1 poł. XX wieku - 2h

3.1. Między porzadkiem a wolnością cechy ustrojowe republik i ich rodzaje

3.1.2. Republiki parlamentarne w państwach europejskich 2 poł. XIX i 1 pol. XX wieku

- model ustrojowy - III Republika Francuska

- republiki okresu międzywojennego na przykładzie konstytucji republiki Weimarskiej w Niemczech, konstytucji Austrii (1920), konstytucji Czechosłowacji i Konstytucji Hiszpanii (1931)

- polska konstytucja marcowa z 1921 r. na tle epoki

4. Kryzys zachodnioeuropejskich republik po 1 wojnie światowej - reżimy autorytarne i totalitarne - 2h

4.1. Krytyka republik parlamentarnych i konstytucjonalizmu

4.2. Specyfika i odmiany reżimów "faszystowskich"

- przykład faszyzmu włoskiego i reżim frankistowskiego w Hiszpanii oraz nazizmu niemieckiego

4.3. specyfika rządów sanacji w Polsce i zasady konstytucji kwietniowej na tle epoki

5. Państwo socjalistyczne/komunistyczne - 2h

5.1. Państwo w myśli Marska i Engelsa

5.2. Założenia ustrojowe konstytucji stalinowakiej ZSRR 1936

5.3. Polska konstytucja z 1952 na tle epoki

II. Krytyczna refleksja nad ewolucją kluczowych zasad współczesnego państwa konstytucyjnego między XVI a XX wiekiem - 15h

6. Zasada konstytucjonalizmu - 1,5h

6.1. Różne rozumienie konstytucji i konstytucjonalizmu

6.2. Cechy i procedura wydawania/zmiany aktów konstytucyjnych w Europie XVIII-XX wiek

6.3.Angielska koncepcja "ancient constitution"

6.4. Zasada nadrzędności kosntytucji i kontrola konstytucyjności prawa

6.5. Konstytucjonalizm w obliczu autorytaryzmu w 1 poł. XX wieku

7. Zasada suwerenności 1 h

7.1. Feudalnej początki - rex est imperator in regno suo, cuius regio eius religio

7.2. Traktat westfalski i nowoczesne pojmowanie suwerenności

7.3. Suwerenność jako przymiot najwyższej władzy i jego konstytucjonalizacja

7.4. Suwerenność monarchy lub ludu w konstytucjach europejskich XVIII-XX wieku

8. Zasada federalizmu a państwo jednolite - 1,5 h

8.1. Istota federalizmu

8.2. Modelowe kompetencje federacji w konstytucjach XVIII-XX wieku

8.3. Problem terytoriów autonomicznych

9. Zasada rządów prawa - 1,5h

9.1. Związanie cesarzy i królów prawem boski, naturalnym fundamentalnym i stanowionym

9.2. Praworzadność materialna a praworzadność formalna w XIX i XX wieku

9.3. Konstytucjonalizacja zasady rządów prawa w Europie po II wojnie światowej

9.4. Praworządność "socjalistyczna" w państwach bloku wschodniego po II wojnie światowej

10. Zasada podziału i równoważenia władz 1,5h

10.1. Tzw. społeczny podział władzy - idea państwa mieszanego od XVI w.

10.2. Koncepcje nowoczesne podziału: J. Locke, Monteskiusz, Ojcowie Założyciele USA

10.3. Konstytucjonalizacja podziału władz w XIX i XX wieku

10.4. zasada jednolitej i niepodzielnej władzy państwej w doktrynie faszyzmu i komunizmu

11. Zasada republikanizmu i republikańskiej formu rządów - 1h

11.1. republikanizm i neorepublikanizm w doktrynach prawno-politycznych XVI-XX wieku

11.2.republiakanizm a monarchizm w XVIII-XIX w.

11.3. konstytucjonalizacja i znaczenie zasady republikanizmu w konstytucjach XIX-XX w.

12. Zasada demokracji przedstawicielskiej - 3h

12.1. "demokracja" i Demokratyczność" w konstytucjach XIX i XX wieku

12.2. Mandat wolny i imperatywny

12.3 Konstytucjonalizacja zasady demokracji bezpośredniej i mandatu wolnego

12.4. ewolucja zasad prawa wyborczego

- zasada powszechności i jej historyczne naruszenia

- zasada równości i jejhistoryczne ograniczenia (ograniczenia praw ludności kolorowej w USA, wybory kurialne i pluralne w konstytnentalnej europie)

- zasady bezpośredniości i jawności/ tajności głosowania

- wybory proporcjonalne a większościowe

12.5. Historyczne modele weryfikacji rezultatów wyborów

12.6. Odrzucenie reprezentatywności demokracji w państwach faszystowskich i komunistycznych

13. Zasada rządów parlamentarnych - 1,5 h

13.1. Reprezentacje stanowe jako protoparlamenty

13.2. Rola i funckje nowoczesnych parlamentów w państwach konstytucyjnych

- w monarchiach nieuznających trójpodziału władzy

- w systemach uznających trójpodział władzy

13.3. Problem bikameralizmu i monokameralizmu w historii XIX-XX wiek

13.4. Zasada autonomii parlamentu i jej historyczny rozwój

14. Zasada odpowiedzialności władzy wykonawczej i rządu - 1,5 h

14.1. Odpowiedzialność monarchy konstytucyjnego i kontrasygnata

14.2. Procedura impeachementu w Anglii i USA

14.3. Rozwój odpowiedzialności konstytucyjnej (prawne) w Europiek kontynentalnej XIX-XX wiek

14.4. Odpowiedzialność polityczna przed monarchą w monarchiach ograniczonych

14.5. Odpowiedzialność polityczna rządu i ministrów w systemie parlamentarno-gabinetowym

14.6. Nieodpowiedzialność formalna włądzy wykonawczej w doktrynie faszyzmu

15. Zasada niezależności sądów i niezawisłości sędziów - 1h

15.1. Nieusuwalność sędziów orzekajacych w imieniu króla w konstytucjach monarchii ograniczonych w XIX w.

15. 2. Nowoczesne uregulowania niezależności sądów i niezależności sędziów w konstytucjach republikańskich w drugiej połowie XIX w i w XX wieku.

Literatura podstawowa:

1. Materiały przekazywane przez prowadzącego w formie prezentacji

2. S. Grodziski, Porównawcza historia ustrojów państwowych, Kraków 1998

Literatura uzupełniające:

1. J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 1998.

2. E. Borkowska-Bagieńska, Historia państwa i prawa Polski: zarys wykładu, Poznań 1994

3. M. Sczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa,

Warszawa 1998

Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę według regulaminu studiów UMK

1) Wykład – egzamin na ocenę składający się z trzech części

- testowej (pytania zamknięte jednokrotnego wyboru)

- dwa pytania otwarte

- kazus rozwiązywany na podstawie wiedzy i umiejętności nabytych przez Studentów oraz przekazanych im materiałów

2) Ćwiczenia zaliczane są na ocenę wystawiana na podstawie uzyskanych przez studentów punktów

- obecność na zajęciach - 20 punktów

- wykonanie testów powtórkowych na platformie Moodle - do 15 punktów

- aktywność w dyskusjach przy rozwiązywaniu kazusów - 10 punktów

- wykonanie zadań i aktywności dodatkowych - do 15 punktów

Progi punktowe:

- bardzo dobry - od 45 punktów

- dobry plus - od 40 punktów

- dobry - od 35 punktów

- dostateczny od 30 punktów

Zarówno na ćwiczeniach jak i na egzaminie weryfikacji podlegają kryteria K_ W02, K_ W08, K_U01, K_U08, K_U13, K_K05.