Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Historia technik budowlanych z elementami materiałoznawstwa

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 1402-HTB-2Z-S1
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0228) Interdyscyplinarne programy i kwalifikacje związane z naukami humanistycznymi Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Historia technik budowlanych z elementami materiałoznawstwa
Jednostka: Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa
Grupy: Przedmioty obowiązkowe - 2 rok, sem. zimowy - Ochrona dóbr kultury (s1)
Przedmioty obowiązkowe - 2 rok, sem. zimowy - Ochrona dóbr kultury, konserwatorstwo (s1)
Strona przedmiotu: https://usosweb.umk.pl/kontroler.php?_action=katalog2/przedmioty/pokazPrzedmiot&kod=1402-HTB-2Z-S1
Punkty ECTS i inne: 2.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

przedmiot obowiązkowy

Skrócony opis:

Zajęcia mają na celu Zaznajomienie studentów z dawnymi rozwiązaniami budowlanymi występującymi na terenie Polski od średniowiecza do XX wieku, celem osiągnięcia rozumienia struktury i wykończenia zabytków architektury.

Pełny opis:

I. Wprowadzenie do przedmiotu

Zakres wykładu i specyfika przedmiotu oraz jego przydatność dla tego typu studiów. Stan zachowania poszczególnych rodzajów rozwiązań na terenie Polski. Podstawowa literatura. Stan badań i jego wpływ na zakres przedmiotów.

II. Fundamentowanie

Dawne sposoby rozeznania gruntu. Głębokość posadowienia. Fundamenty: w wykopach ,,wąsko-przestrzennych i szeroko-przestrzennych”. Fundamenty ciągłe, punktowe, na palach i rusztach drewnianych oraz fundamenty wylewane. Dawne zabezpieczenia od podciągania wody kapilarnej.

III. Rusztowania i elementy transportu

Rusztowania stojakowe i przewieszone. Otwory maculcowi. Koziołki. Pionowy transport materiałów: koła deptakowe, koła z liną bez końca, kołowroty, naczynia do transportu.

IV. Mury kamienne (skały budowlane omawiane są w trakcie ćwiczeń)

Wprowadzenie. Mury opus emplecton. Wybrane wątki murów kamiennych: mury w jodełkę, mury z głazów narzutowych (otoczaków), mała i duża kostka, mury z kamieni łamanych i łupanych. Mury rzędowe i warstwowe. Mury z ciosów i sposoby wykonywania ciosów. Dawne faktury murów kamiennych w zależności od narzędzi.

V. Mury ceglane

Wprowadzenie. Rodzaje cegieł i ich wielkości. Wątki murów średniowiecznych. Destrukcja strukturalna murów średniowiecznych. Naroża murów średniowiecznych. Wątki murów nowożytnych. Naroża murów nowożytnych. Spoiny, ich formy i znaczenie. Kolejność wznoszenia murów, strzępia. Faktura i kolorystyka murów. Wykończenia blend i fryzów. Otwory w murach i ich przesklepienia.

VI. Sklepienia

Kształty łuków. Elementy sklepień. Sklepienia kolebkowe i ich opory. Budowa sklepień kolebkowych i wykończenie ich podniebienia. Sklepienia krzyżowe i ich budowa. Sklepienia krzyżowo-żebrowe i ich żebra. Opory sklepień krzyżowych i krzyżowo-żebrowych. Budowa sklepień krzyżowych i krzyżowo-żebrowych. Sklepienia gwiaździste. Sklepienia kryształowe, sieciowe i wachlarzowe. Przyczyny destrukcji sklepień i ich zapobieganie. Wykończenie podniebienia sklepień żebrowych. Kopuły.

VII. Dawna obróbka drewna

Pozyskiwanie surowca i czynniki, które wpłynęły na jego długowieczność w zabytkach. Obróbka ręczna i dawna mechaniczna. Rodzaje drewnianych wyrobów i ich specyfika. Warunki pobierania próbek do badań dendrochronologicznych.

VIII. Konstrukcje ścian drewnianych

Kosznica. Ściany sumikowo-łątkowe, wieńcowe oraz szkieletowe i ich elementy. Konstrukcje przysłupowe i zdwojone.

IX. Konstrukcje dachów – więźby

Kształty dachów. Konstrukcje jętkowe i storczykowe. Więźby stolcowe. Więźby o konstrukcjach mieszanych. Dachy pulpitowe i podwójne (równoległe). Polski dach łamany i dach mansardowy. Konstrukcje wieszarowe i krążynowe. Więźby płatwiowe. Złącza i ciesielskie znaki montażowe. Odwiązanie i montaż więźby. Zasady odwzorowania konstrukcji dachów w dokumentach konserwatorskich.

X. Stropy

Elementy stropów. Rodzaje belek i ich zakończenia oraz oparcie na murze. Belkowanie. Stropy belkowe i ich powały. Stropy wsuwkowe. Stropy kasetonowe i ramowe. Stropy płaskie oraz drewniano-ceramiczne. Stropy z sufitem.

XI. Schody

Elementy schodów i systematyka ich układów przestrzennych. Zastosowanie poszczególnych typów schodów w architekturze. Konstrukcje schodów prostych i zabiegowych. Konstrukcje schodów kręconych. Bariery (balustrady) i poręcze.

XII. Podłogi, ściany i boazerie

Podłogi deskowe i deskowo-fryzowe. Parkiet z klepek pojedynczych. Parkiety taflowe pełne i fornirowane. Sianku drewniane. Boazerie niskie i wysokie oraz ich związek z wnętrzami.

XIII. Stolarka okienna

Elementy i podział okien. Nadproża. Typy konstrukcyjne okien. Krzyże okienne właściwe i pozorne. Typy oszklenia w ołowiu i na kit. Okiennice i żaluzje. Kolorystyka okien i okna iluzjonistyczne (malowane). Okucia. Znaczenie stolarki okiennej dla kompozycji architektonicznej. Witryny (okna wystawowe) sklepowe.

XIV. Stolarka drzwiowa

Elementy i podziały drzwi. Konstrukcje drzwi: biegunowych, deskowych oraz ramowo-płycinowych. Systemy dekoracyjne dla poszczególnych typów drzwi. Charakterystyka rozwiązań stylistycznych.

XV. Charakterystyka konstrukcjo nowoczesnych

Konstrukcje żeliwne, stalowe, betonowe, żelbetowe.

Literatura:

a) LITERATURA PODSTAWOWA wybór

1. Arszyński M. Warsztat budowlany w Prusach około 1400 roku. BHS, R.XXIX., 1967, a. nr.4, s. 582-584

2. Arszyński M., Technika i organizacja budownictwa ceglanego w Polsce w końcu XIV w. i 1 połowie XV wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 39, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 9, 1970, s. 7-139;

3. Bogucka M., Cegielnia gdańska w XVI wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 10, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 1, 1961, s. 125-140;

4. Borusiewicz W., Z dziejów rozwoju myśli konstrukcyjnej przy kształtowaniu architektury murowanej do XIX wieku, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury”, t. 1, 1967, s. 169-181;

5. Brochwicz Z. Charakterystyka XVII-wiecznych narzutów wapiennych występujących na elewacji ,,Kamienicy Pod Gwiazdą” w Toruniu, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 5, 1974, s. 69-90;

6. Brochwicz Z., Materiały wiążące w budownictwie starożytnym i wczesnośredniowiecznym, Materiały Zachodniopomorskie, t. 14, 1968, s. 753-79;

7. Brochwicz Z., Zaprawa wapienna jako tworzywo elementów architektonicznych na przykładzie służek w kaplicy zamkowej w Radzyniu Chełmińskim, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 4, 1971, s. 127-139.

8. Brykowski R., Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV w., Studia z Historii Sztuki, t. 31, Wrocław 1981;

9. Buczkowski K., Płytki i posadzki z XIII wieku w kościele oo. Dominikanów w Krakowie, BHSiK, R. VII, 1939, nr 2,s. 197-200;

10. Ciołek G., Dach w budownictwie wiejskim, Polska Sztuka Ludowa, t. 1, 1947, s. 45-49;

11. Frazik J., Poglądy na żebra w sklepieniach gotyckich, BHS, R. XXIII, 1961, nr 4, s. 417-420;

12. Frazik J., Sklepienia gotyckie w Prusach, na Pomorzu Gdańskim i Ziemi Chełmińskiej, KAU, T. XXX, 1985, s. 3-26;

13. Frazik J., Sklepienia żebrowe w Polsce XV w., [w:] Sztuka i ideologia XV wieku, pod red. P. Skubiszewskiego, Warszawa 1978;

14. Frazik J. T., Organizacje architektoniczno-budowlane w Europie w okresie średniowiecza, TKUiA, T.IX, 1975, s. 137-153;

15. Frycz J., Oszklenie nowożytne, Szkło i ceramika, R. 1972, nr 12, s. 374-379;

16. Gimpel J., Jak budowano w średniowieczu, Warszawa 1968;

17. Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, Warszawa 1907

18. Hanulanka D., Sklepienia gwiaździste w architekturze późnego gotyku na Śląsku, BHS, R. XXXI, 1969, nr 1, s. 123-127;

19. Ilustrowany leksykon architektoniczno-budowlany, pod. Red. W. Skowrońskiego, Arkady 2007;

20. Kalinowski W., Krassowski Cz., Miłobędzki A., Z problematyki budownictwa drewnianego epoki Odrodzenia, BHS, R. XV, 1953, nr 3-4, s. 34-55;

21. Kanclerz F., Sgraffito geometryczne w Polsce, BHS, R. XXV, 1963, nr 4, s. 316-318;

22. Kaplan H., Bartel Ranisch i sklepienia gdańskie, KAU, T. XXII, 1977, z.3, s. 167-190;

23. Kąsinowski A., Podstawowe zasady murarstwa gotyckiego na Pomorzu Zachodnim, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 43, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 10, 1970, s. 47-131;

24. Koczorowski K., Niektóre problemy strychowania konstrukcyjnej cegły ,,palcówki”, BMiOZ, seria B, t. 49, Warszawa 1978, s. 31-38;

25. Kopkowicz F. Ciesielstwo polskie. Warszawa 1959

26. Kornecki M., Uwagi do systematyki gotyckich kościołów drewnianych w Małopolsce, TKAiU, T. IV, 1970, s. 139-163;

27. Kozakiewicz S., Początek działalności Komasków, Tessyńczyków i Gryzończyków w Polsce – okres renesansu (1520-1580), BHS, R. XXI, 1959, s. 3-29;

28. Kozaczewska-Golasz H., Drewniane kolebki w średniowiecznych kościołach Ziemi Chełmińskiej, KAU, t. XXIII, 1978, z. 4, s. 361 – 370;

29. Kozaczewska-Golasz H., Problem kolebki drewnianej w polskich budowlanych sakralnych wzniesionych w XIII i na pocz. XIV wieku, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i techniki Politechniki Wrocławskiej, nr 16, seria Monografie, nr 8, Wrocław 1984;

30. Krassowski Cz., Ciesielskie znaki montażowe w 1 połowie XVI wieku, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, t. 5, 1957, nr 3-4, s. 503-518;

31. Krassowski Cz., Ze studiów nad detalami zabytkowych konstrukcji ciesielskich, KAU, t. VII, 1962, z. 1, s. 3-25;

32. Krzysik F., Drewno jako materiał w zabytkach, Ochrona Zabytków, R. XXI, 1968, nr 1, s. 11-16;

33. Łodyńska-Kosińska M., Geometria architektów gotyckich, KAU, T.IX, 1964, z.2, s. 89-114;

34. Małachowicz E., Faktura i polichromia architektoniczna średniowiecznych wnętrz ceglanych na Śląsku, KAU, t. X, 1965, z. 3, s. 207-227;

35. Mączeński Z. Poradnik budowlany dla architektów, Warszawa 1953

36. Mączeński D., Tajchman J., Warchoł M., Materiały do terminologii konstrukcji więźb dachowych, [w:] Monument – Studia i materiały Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków, nr 2, 2005, s. 3-45

37. Miłobędzki A., System dziewięciu słupów w Zakliczynie nad Dunajcem, BHSiK, R. IX, 1947, nr 304, s. 360-368;

38. Raczyński J., Przyczynki do historii ciesielskich konstrukcji dachowych w Polsce, Studia do dziejów sztuki w Polsce, t. 3, 1930, s. 95-125;

39. Ratajczak H., Drewniane ganki w dzielnicy Toruń – Mokre, zanikający klimat i piękno, [w:] Conservatie Est aeterna creatio, Księga dedykowana prof. Janowi Tajchmanowi, Toruń 1999, s. 301-325;

40. Ruszczyk G., Drewno i architektura. Dzieje budownictwa drewnianego w Polsce., Warszawa 2007;

41. Saładziak A., Zabytkowe budowlane urządzenia wyciągowe, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, seria D, Historia techniki i nauk technicznych, z. 7, Warszawa 1973, s. 77-132;

42. Sosnowski O., Uwagi gotyckiem budownictwie drzewnem w Polsce, BHSiK, R.III, 1935, nr 3, s. 171-180;

43. Stolat F., Testament Tomasza Nikla. Przyczynek do dziejów pińczowskich warsztatów budowlanych i kamieniarsko-rzeźbiarskich na przełomie wieków XVI i XVII, BHS, R. XXXII, 1970, nr 3-4, s. 227-244;

44. Świechowski Z., Wczesne budownictwo ceglane w Polsce, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 10, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 1, 1961, s. 83-124;

45. Świechowski Z., Zachwatowicz J., Dzieje budownictwa w Polsce według Oskara Sosnowskiego do połowy XIII wieku, t.1, Warszawa 1964;

46. Świechowski Z., Czy istniały strzechy budowlane, „Przegląd Historyczny”, T. LIV, 1963, nr 4, s. 666-670;

47. Tajchman J., Stolarka okienna Zamku Królewskiego w Warszawie, KAU, T. XXXII, 1987, z. 3-4

48. Tajchman J,. Stropy drewniane w Polsce – propozycja systematyki, BMiOZ, seria C, Studia i materiał, t. 4, 1989

49. Tajchman J. Stolarka okienna w Polsce, Rozwój i problematyka konserwatorska, BMiOZ, seria C, Studia i materiały, t. 5, 1990;

50. Tajchman J., Stolarka okienna, Słownik Terminologiczny Architektury, ODZ, Warszawa 1993, ss. X/32;

51. Tajchman J., Drewniane drzwi zabytkowe na terenie Polski, Ochrona Zabytków 1991, nr 4, s. 275;

52. Tajchman J. Propozycja systematyki i uporządkowania terminologii ciesielskich konstrukcji dachowych występujących na terenie Polski od XIV do XIX w., [w:] Monument – Studia i materiały Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków, nr 2, 2005, s. 7-36

53. Tajchman J., Więźba dachowa Ratusza Toruńskiego z 1727 roku, Rocznik Muzeum w Toruniu, T. IX, Toruń 1992, s. 9-38;

54. Tajchman J., Kościół w Krupach. Najstarsza gotycka świątynia szkieletowa na Pomorzu Zachodnim, [w:] Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo. Antikon 2003;

55. Tatarkiewicz W., Czarny marmur w Krakowie, [w:] O sztuce polskiej XVII i XVIII wieku. Architektura i rzeźba. Warszawa 1966, s. 347-399;

56. Tłoczek I., Polskie budownictwo drewniane, Wrocław 1980.

57. Weber-Kozińska M., Kamieniarka w Polsce w okresie renesansu. Główne etapy rozwojowe w historii naszego kamieniarstwa, Architektura, R. 1954, nr. 1, s. 13-19;

58. Weber-Kozińska M., Z problematyki historii kamieniarstwa w Polsce, KAU, T. III, 1958, s. 61-84;

59. Wyrobisz A., Budownictwo murowane w Małopolsce w XIV i XV wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 17, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 3, 1963;

60. Wyrobisz A., Czy istniały strzechy budowlane. Z zagadnień organizacji rzemieślników budowlanych w średniowieczu., Przegląd Historyczny, T. LIII, 1962, nr 4, s. 745-761;

61. Wyrobisz A., Stan badań nad historią budownictwa w Polsce do końca XVIII wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 20, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, T. 4, 1964, s. 11-30;

62. Zlat M., Najstarsze sklepienia sieciowe w Polsce, KAU, T. XVII, 1972, z. 1, s. 3-19;

b) Literatura uzupełniająca zostanie podana na zajęciach

Materiały pomocnicze – zbiory Zakładu Konserwatorstwa obejmujące dawne elementy i detale architektoniczne

Metody i kryteria oceniania:

Podstawą zaliczenia jest obecność na zajęciach oraz zaliczenie pisemnego kolokwium po 3 I 4 semestrze oraz ustnego egzaminu końcowego.

Praktyki zawodowe:

Nie dotyczy

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2021/22" (zakończony)

Okres: 2021-10-01 - 2022-02-20
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Daria Jagiełło
Prowadzący grup: Henryk Ratajczak
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Ćwiczenia - Zaliczenie na ocenę
Uwagi:

Zajęcia prowadzone w formie zdalnej

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2022/23" (zakończony)

Okres: 2022-10-01 - 2023-02-19
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Ulrich Schaaf
Prowadzący grup: Ulrich Schaaf
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Ćwiczenia - Zaliczenie na ocenę
Uwagi:

Zajęcia prowadzone w formie zdalnej

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)

Okres: 2023-10-01 - 2024-02-19
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Ulrich Schaaf
Prowadzący grup: Ulrich Schaaf
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Ćwiczenia - Zaliczenie na ocenę
Uwagi:

Zajęcia prowadzone w formie zdalnej

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)