Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Historyczne konstrukcje drewniane i ich problematyka konserwatorska

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 1402-II-HKD-P
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0228) Interdyscyplinarne programy i kwalifikacje związane z naukami humanistycznymi Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Historyczne konstrukcje drewniane i ich problematyka konserwatorska
Jednostka: Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa
Grupy: Przedmioty obowiązkowe dla Studium Podyplomowego Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Dziedzictwa Archn
Punkty ECTS i inne: 2.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

Podstawowa wiedza o historycznych konstrukcjach drewnianych.

Rodzaj przedmiotu:

przedmiot obowiązkowy

Całkowity nakład pracy studenta:

1. Godziny realizowany z udziałem nauczyciela (godziny kontaktowe wykładu, przewidziane w programie): 20

2. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta, konieczny do zaliczenia przedmiotu (przygotowanie i uzupełnienie notatek;

zebranie, przeanalizowanie i przyswojenie treści podanej literatury, zebranie materiału ilustracyjnego, koniecznego do nauki przedmiotu): 25

3. Czas, wymagany do przygotowania się do zaliczenia (przyswojenie materiału ilustracyjnego, definicji, powtórka zagadnień problemowych): 15

Efekty uczenia się - wiedza:

EK_W03 - student ma pogłębioną wiedzę o dawnych technikach budowlanych występujących w zabytkach oraz ich problematyce konserwatorskiej.

Efekty uczenia się - umiejętności:

EK_U01 - student potrafi dokonać rozpoznania rozwiązań historycznych i współczesnych występujących w zabytku celem ochrony tych pierwotnych.

EK-U05 - student potrafi wykorzystać zdobytą wiedzę do przygotowania wytyczne i zalecenia do programu konserwatorskiego dla różnych typów elementów i detali architektonicznych.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

EK_K02 - student w działaniach konserwatorskich i restauratorskich kieruje się szacunkiem wobec dziedzictwa historycznego (w tym architektonicznego) i różnorodności kulturowej, starając się zachować indywidualny charakter każdego zabytku.

EK_U06 -student jest przygotowany do skutecznego uzasadnienia inwestorowi poszanowania wartości dawnej architektury oraz ukierunkowania na budowie działań wykonawców do stosowania dawnych technik budowlanych.

Metody dydaktyczne:

Zajęcia prowadzone są jako wykład informacyjny, uporządkowany w układzie tematycznym.

Wykładowi towarzyszy prezentacja multimedialna.

Metody dydaktyczne eksponujące:

- pokaz

Metody dydaktyczne podające:

- wykład informacyjny (konwencjonalny)

Skrócony opis:

Na przedmiot składają się następujące tematy:

1. Stropy drewniane. 2. Konstrukcje wieńcowe. 3. Konstrukcje szkieletowe

i przysłupowe oraz konstrukcje podwójne. 4. Konstrukcje dachów.

Pełny opis:

Poszczególne wykłady dotyczą następujących tematów:

1. Stropy drewniane.

Elementy stropów. Rodzaje belek i ich zakończenia oraz oparcie na murze. Belkowanie. Stropy belkowe i ich powały. Stropy wsuwkowe. Stropy kasetonowe i ramowe. Stropy płaskie oraz drewniano-ceramiczne. Stropy z sufitem. Inwentaryzacja stropów.

2. Konstrukcje sumikowo – łątkowe i wieńcowe.

Kosznica. Ściany sumikowo-łątkowe i wieńcowe. Typy regionalne kościołów wieńcowych: wielkopolskie, małopolskie, mazowieckie, śląskie. Problematyka konserwatorska. Patologie kościołów drewnianych.

3. Konstrukcje szkieletowe i przysłupowe oraz podwójne.

Wybrane typy regionalne architektury szkieletowej Niemiec (górno-środkowo

i dolnoniemiecka architektura szkieletowa), ich rozwój od średniowiecza do XVIII wieku. Wybrany typ regionalny architektury drewnianej na terenie Polski (architektura przysłupowa, kościoły o zdwojonej konstrukcji ścian). Wybrany typ ponadregionalnej architektury szkieletowej XIX wieku (przemysłowa, neogotycka i neorenesansowa architektura szkieletowa).

4. Konstrukcje dachów

a) Więźby od średniowiecza do XIX w.

Pozyskiwanie surowca i czynniki, które wpłynęły na jego długowieczność

w zabytkach. Obróbka ręczna i dawna mechaniczna. Kształty dachów. Konstrukcje jętkowe i storczykowe. Więźby stolcowe. Więźby o konstrukcjach mieszanych. Dachy pulpitowe i podwójne (równoległe). Polski dach łamany i dach mansardowy. Konstrukcje wieszarowe i krążynowe. Więźby płatwiowe. Problematyka konserwatorska (w tym naprawa złączy).

b) Więźby częściowo otwarte z drugiej połowy XIX w.

Zasięg terytorialny. Przepisy dotyczące budowy kościołów w 2 poł. XIX w.

w Prusach. Więźby częściowo otwarte i ich typologia dotycząca konstrukcji oraz pułapów dwuspadowych, trapezowych oraz z kolebkami w kościołach jedno, dwu i trój nawowych. Obróbka drewna. Detal architektoniczny, dekoracje malarskie oraz okucia. Problematyka konserwatorska.

c) Złącza oraz znaki ciesielskie.

Podstawowe typy złącz ciesielskich (nakładki i czopy). Połączenia belek wiązarowych z namurnicami, krokwiami oraz mieczami stopowymi. Połączenia jętek z krokwiami oraz krokwi w kalenicy. Połączenia storczyków z krokwiami w kalenicy. Połączenia rygli lub jętek ze storczykami oraz dolne osadzenie storczyków. Połączenia zastrzałów i mieczy z różnymi elementami. Ciesielskie znaki montażowe: symboliczne, porządkowe i rzymskie. Systemy ciesielskich znaków montażowych.

Literatura:

Podręczniki

- Kopkowicz F., Ciesielstwo polskie, Warszawa 1959.

- Mączeński Z., Poradnik budowlany dla architektów, Warszawa 1953.

Budownictwo drewniane

- Arszyński M., Drewno jako budulec w Prusach Krzyżackich – przyczynek do badań nad rolą drewna w budownictwie średniowiecznym, [w:] Zabytkowe budowle drewniane i stolarka architektoniczna wobec współczesnych zagrożeń, red. Emanuel Okoń, Toruń 2005, s. 95-111.

- Bandurska Z., Więźba z 1549 roku w kamienicy wrocławskiej, KAU, T. XVIII, 1973, z. 3-4, s. 311-312.

- Brykowski R., Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV w., „Studia z Historii Sztuki”, t. 31, Wrocław 1981.

- Brykowski R., Drewniany kościół gotycki w Zborówku z 1459 roku, BHS, R. XXX, 1968, nr 3, s. 362-371.

- Burszta J., Dawne budownictwo na „sochy” w Wielkopolsce i jego zanik, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, t. 5, 1957, s. 519-550.

- Ciołek G., Chałupy podcieniowe na Pomorzu, BHSiK, R. VII, 1939, nr 2, s. 169-175.

- Ciołek G., Dach w budownictwie wiejskim, „Polska Sztuka Ludowa”, t. 1, 1947, s. 45-49 oraz t. 2, 1948, s. 12-19.

- Czajkowski J., Konstrukcja sochowo-ślemieniowa w budownictwie wiejskim na terenie Polski, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, t. 4, 1972, s. 67-127.

- Dąbska E., Wiatrak w Rąpinie, TKUiA, T. VII, 1974, s. 153-165.

- Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, t. 1-2, Warszawa 1907-1909.

- Kalinowski W., Krassowski Cz., Miłobędzki A., Z problematyki budownictwa drewnianego epoki Odrodzenia, BHS, R. XV, 1953, nr 3-4, s. 34-55.

- Kornecki M., Drewniane kościoły XIX i XX wieku w Małopolsce, TKUiA, T. XV, 1981, T. XVI, 1982, T. XVII, 1983.

- Kornecki M., Małopolskie kościoły drewniane XVI i XVII wieku, TKUiA, XT, 1976, T. XI, 1977, s. 115-131.

- Kornecki M., Uwagi do systematyki gotyckich kościołów drewnianych w Małopolsce, TKUiA, T. IV, 1970, s. 139-163.

- Kozaczewska-Golasz H., Drewniane kolebki w budownictwie średniowiecznym, KAU, t. XXIV, 1979, z. 2, s. 91-121.

- Kozaczewska-Golasz H., Drewniane kolebki w średniowiecznych kościołach Ziemi Chełmińskiej, KAU, t. XXIII, 1978, z. 4, s. 361-370.

- Kozaczewska-Golasz H., Problem kolebki drewnianej w polskich budowlach sakralnych wzniesionych w XIII i na początku XIV wieku, „Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej”, nr 16, seria Monografie, nr 8, Wrocław 1984.

- Kozaczewski J., Kozaczewska-Golasz H., Drewniane sklepienia trzynastowiecznych kościołów kamiennych północnych rejonów Śląska, KAU, t. XIX, 1974, z. 3, s. 179-190.

- Krassowski Cz., Architektura drewniana w Polsce, Warszawa 1961.

- Krassowski Cz., Ciesielskie znaki montażowe w 1 połowie XVI wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, t. 5, 1957, nr 3-4, s. 503-518.

- Krassowski Cz., Ze studiów nad detalami zabytkowych konstrukcji ciesielskich, KAU, t. VII, 1962, z. 1, s. 3-25.

-Krassowski Cz., Centralne drewniane kościoły barokowe, BHS, R. XXI, 1959, nr 1, s. 115-116.

- Krzysik F., Drewno jako materiał w zabytkach, „Ochrona Zabytków”, R. XXI, 1968, nr 1, s. 11-16.

- Lew S., Dom przysłupowy w górnym i środkowym dorzeczu Sanu, „Lud”, t. L., 1964-1965, Cz. 2, s. 467-525.

- Miłobędzki A., System dziewięciu słupów w Zakliczynie nad Dunajcem, BHSiK, R. IX, 1947, nr 3-4, s. 360-368.

- Piaścik F., Typowe dzwonnice drewniane w Polsce oraz ich konstrukcja, BHSiK, R. I, 1932-33, nr 3, s. 131-134.

- Pokropek M. i W., Tradycyjne budownictwo w Polsce. Tom I. Budownictwo ludowe. Chałupy i ich regionalne zróżnicowanie, Warszawa 1995.

- Pokropek M. i W., Tradycyjne budownictwo w Polsce. Tom II. Budownictwo sakralne, Warszawa 1996.

- Polski Atlas Etnograficzny, z. 1-4, Wrocław-Warszawa 1964-1972.

- Raczyński J., Przyczynki do historii ciesielskich konstrukcji dachowych w Polsce, „Studia do dziejów sztuki w Polsce”, t. 3, 1930, s. 95-125.

- Ruszczyk G., Architektura drewniana w Polsce, Warszawa 2009.

- Sosnowski O., Uwagi o gotyckiem budownictwie drzewnem w Polsce, BHSiK, R. III, 1935, nr 3, s. 171-180.

- Tajchman J., Ze studiów nad więźbami storczykowymi Torunia, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 13, 1989, s. 191-206.

- Tajchman J., Więźba dachowa Ratusza Toruńskiego z 1727 roku, „Rocznik Muzeum w Toruniu”, T. IX, Toruń 1992, s. 9-38.

- Tajchman J., Propozycja systematyki i uporządkowania terminologii ciesielskich konstrukcji dachowych występujących na terenie Polski od XIV do XX wieku [w:] MONUMENT, pod red. T. Morysiński, Warszawa 2005, s. 7-35.

- Tajchman J., Kościół w Krupach – odtworzenie pierwotnej postaci [w:] Ocalić od przeszłości. Studia ofiarowane profesorowi Ryszardowi Brykowskiemu, red. P. Paszkiewicz, G. Ruszczyk, M. Dłutek, Warszawa 2003, s. 71-93.

- Tajchman J., Zasady odwzorowania ciesielskich konstrukcji dachowych

w dokumentacjach konserwatorskich [w:] Drewno w architekturze, red. J. Kurek, Instytut Projektowania Budowlanego, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej, Kraków 2016, s.175-193.

- Tajchman J., Stropy drewniane w Polsce – propozycja systematyki, BMiOZ, seria C, Studia i materiały, t. 4, 1989.

- Tajchman J., Bożejewicz E., Systematyka i Terminologia Zabytkowych Stropów Drewnianych bez Sufitu Występujących na Terenie Polski [w:] Naprawy i wzmocnienia konstrukcji budowlanych. Budownictwo ogólne. XXII Ogólnopolska Konferencja „Warsztat pracy projektanta konstrukcji”, Szczyrk 7-10 marca 2007, Bielsko-Biała 2007, t. II, s. 243-271 (w aneksie I Podstawowe zasady rysunkowego odwzorowania dawnych stropów drewnianych).

Budownictwo szkieletowe

- Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo, materiały konferencyjne, Szczecin 2001-2017.

- Binding G., Mainzer U., Wiedenau A., Kleine Kunstgeschichte des deutschen Fachwerkbaus, Darmstadt 1989.

- Delitz F., Umgebinde im Überblick. Zu Fragen der Geschichte, Verbreitung und landschaftlichen Ausprägung einer Volksbauweise, Zittau 1987.

- Gerner M. u.a., Anschuhen, Verstärken und Auswechseln, Fulda 1998.

- Hilfe, ich habe ein Fachwerkhaus. Ein Leitfaden für Bauherrn und am Fachwerk interessierte, Hrsg. Deutsches Fachwerkzentrum Quedlinburg, Quedlinburg 2009.

- Imhof M., Historisches Fachwerk: zur Architekturgeschichte im 19. Jahrhundert in Deutschland, England (Old English Style), Frankreich, Österreich der Schweiz und den USA, Bamberg 1996.

- Jankowski A., Kościoły drewniane o zdwojonej konstrukcji ścian w Wielkopolsce, Bydgoszcz 2009.

- Oberflächenbehandlung bei Fachwerkbauten, Hrs. Landschaftsverband Rheinland, Landeskonservator Rheinland, Köln 1989 (Schriften des Rheinischen Freilichtmuseums – Landesmuseum für Volkskunde 40).

- Reparaturen und statische Sicherungen an historischen Holzkonstruktionen, Hrsg. Landesamt für Denkmalpflege Hessen, Wiesbaden 2003 (Arbeitshefte des Landesamtes für Denkmalpflege Hessen, 3).

- Schaaf U., Handwerkliche Sanierung einer Fachwerkkonstruktion – die Restaurierung der Friedenskirche in Schweidnitz, [w:] Reparaturen und statische Sicherungen an historischen Holzkonstruktionen (Arbeitshefte des Landesamtes für Denkmalpflege Hessen, 3), Wiesbaden 2003, s. 69-80.

- Schaaf U., Przemysłowa architektura szkieletowa dziewiętnastowiecznych przedmieść Torunia. Kilka uwag na temat jej charakterystyki, zastosowania i znaczenia, [w:], Budownictwo szkieletowe w Toruniu: pruski mur – nielubiane dziedzictwo, red. K. Kluczwajd, Toruń 2015, s. 39-53.

- Structura Health Assessment of Timber Structures, red. J. Jasieńko, T. Nowak, t. I-II, Wrocław 2015.

- Tajchman J., Kościół w Krupach. Próba odtworzenia pierwotnej postaci, (kościół szkieletowy z ok. 1400) [w:] Ocalić dla przyszłości. Studia ofiarowane Profesorowi Ryszardowi Brykowskiemu, Warszawa 2003, s. 71-93.

- Trocka-Leszczyńska E., Wiejska zabudowa mieszkaniowa w rejonie sudeckim, Wrocław 1995.

Roboty wykończeniowe

- Brykowski R., Tajchman J., Zakończenie fazowań i profilowań drewnianych detali architektonicznych na terenie Polski, KAU, T. XXXII, 1987, z. 3-4, s. 357-382.

- Frycz J., Stropy w kamienicach mieszczańskich w Polsce, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 1, 1966, s. 169-200.

- Tajchman J., Unikatowe elementy wnętrza barokowego w gotyckim kościele w Przecznie (podłoga fryzowa w jodełkę, pułap ramowo – płycinowy). Wiadomości Konserwatorskie Nr 52, Kraków 2017.

Metody i kryteria oceniania:

Kolokwium uwzględniające wszystkie wszystkie przedmioty składające się na moduł kształcenia.

Praktyki zawodowe:

brak

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2020/21" (zakończony)

Okres: 2020-10-01 - 2021-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 20 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Beata Piaskowska, Jan Tajchman
Prowadzący grup: Ewa Bożejewicz, Waldemar Jędryka, Henryk Ratajczak, Ulrich Schaaf
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

j.w.

Pełny opis:

j.w.

Literatura:

j.w.

Uwagi:

j.w.

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2021/22" (zakończony)

Okres: 2021-10-01 - 2022-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 20 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Ulrich Schaaf
Prowadzący grup: Ewa Bożejewicz, Waldemar Jędryka, Ulrich Schaaf, Maciej Warchoł
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

j.w.

Pełny opis:

j.w.

Literatura:

j.w.

Uwagi:

j.w.

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2022/23" (zakończony)

Okres: 2022-10-01 - 2023-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 20 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Ulrich Schaaf
Prowadzący grup: Ewa Bożejewicz, Waldemar Jędryka, Maciej Warchoł
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

j.w.

Pełny opis:

j.w.

Literatura:

j.w.

Uwagi:

j.w.

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2023/24" (w trakcie)

Okres: 2023-10-01 - 2024-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 20 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Ulrich Schaaf
Prowadzący grup: Ewa Bożejewicz, Waldemar Jędryka, Maciej Warchoł
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

j.w.

Pełny opis:

j.w.

Literatura:

j.w.

Uwagi:

j.w.

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)