Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Metodyka badań i dokumentacji (badawczej i projektowo-konserwatorskiej) zabytków

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 1402-II-MB-P
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0228) Interdyscyplinarne programy i kwalifikacje związane z naukami humanistycznymi Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Metodyka badań i dokumentacji (badawczej i projektowo-konserwatorskiej) zabytków
Jednostka: Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa
Grupy: Przedmioty obowiązkowe dla Studium Podyplomowego Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Dziedzictwa Archn
Punkty ECTS i inne: 2.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

Znajomość podstaw rysunku technicznego, historii architektury i technik budowlanych.

Rodzaj przedmiotu:

przedmiot obowiązkowy

Całkowity nakład pracy studenta:

1. Godziny realizowany z udziałem nauczyciela (godziny kontaktowe wykładu, przewidziane w programie): 23

2. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta, konieczny do zaliczenia przedmiotu (przygotowanie i uzupełnienie notatek;

zebranie, przeanalizowanie i przyswojenie treści podanej literatury, zebranie materiału ilustracyjnego, koniecznego do nauki przedmiotu): 37.

Efekty uczenia się - wiedza:

EK_W06 - student posiada wiedzę o metodach badań i dokumentacji zabytków architektury.

EK_W07- student rozumie znaczenia badań i dokumentacji zabytku w procesie budowlano-konserwatorskim.

Efekty uczenia się - umiejętności:

EK_U03 - student identyfikuje i rozróżnia działania konserwatorskie leżące w jego kompetencjach.


Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

EK_K05 - student jest gotów do współdziałania w zespole różnych specjalistów w procesie badań zabytków architektury i posiada świadomość zakresu swoich kompetencji.

Metody dydaktyczne:

Zajęcia prowadzone są jako wykład informacyjny/problemowy, uporządkowany w układzie tematycznym.

Wykładowi towarzyszy prezentacja multimedialna.

Metody dydaktyczne eksponujące:

- pokaz

Metody dydaktyczne podające:

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

Skrócony opis:

Na przedmiot składają się następujące tematy:

1. Ewidencja zabytków, 2. Dokumentacja historyczna zabytków architektury oraz źródła rękopiśmienne i ikonograficzne do zabytków architektury

i urbanistyki. 3. Zagadnienia badań architektonicznych 4. Metoda badań archeologiczno – architektonicznych. 5. Metoda datowania (dendrochronologiczna) zabytków drewnianych. 6. Zasady i metoda dokumentacji projektowej dla zabytków architektury wraz z dokumentacją powykonawczą. 7. Etyka w działalności projektowej w zakresie dziedzictwa architektonicznego.

Pełny opis:

1. Ewidencja zabytków .

Definicja ewidencji zabytków i podstawa prawna jej prowadzenia ze wskazaniem problemów organizacyjno – prawnych. Zarys historyczny ewidencji /inwentaryzacji zabytków na ziemiach polskich ze wskazaniem publikacji wyników. Omówienie poszczególnych rodzajów dokumentacji ewidencyjnej w układzie typologicznym (wg kategorii zabytków z pominięciem zabytków archeologicznych: nieruchomy (w tym zespół urbanistyczny); ruchomy, cmentarz, park) – w ramach zabytku nieruchomego dokumentacje omawiane w układzie chronologicznym. Wskazanie źródeł instrukcji i formularzy oraz omówienie praktyczno-formalnych problemów wykonania dokumentacji (Karty ewidencyjne zabytków z 1959 r. – tzw. zielona karta; Karta ewidencyjna zabytku architektury i budownictwa (1976 r.)/ karta ewidencyjna zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków – tzw. biała karta; karty adresowe zabytków nieruchomych z l. 70., Karta Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków/ Karta ewidencyjna obiektu nieruchomego niewpisanego do rejestru zabytków; Karta adresowa Gminnej Ewidencji Zabytków; Karta ewidencyjna zabytku ruchomego; Karta ewidencji ruchomych zabytków techniki; Studium historyczno – konserwatorskie miasta; Karta cmentarza; Dokumentacja ewidencyjna założenia parkowego.

2. Dokumentacja historyczna zabytków architektury oraz źródła rękopiśmienne i ikonograficzne do zabytków architektury i urbanistyki.

Obowiązująca metodyka badań i konserwacji zabytków architektury wymaga szczegółowego dokumentowania wyników zarówno wszelkich badań jak i praktycznych zabiegów. W celu przygotowania słuchaczy do prawidłowego spełnienia tego wymogu, przygotowany wykład dostarcza im podstawowych wiadomości na temat typów i technik dokumentacyjnych oraz materiałów pomocniczych umożliwiających udoskonalenie wyników przedsiębranych prac. Źródła rękopiśmienne i ikonograficzne zawierają istotne informacje dotyczące historii budowlane zabytków architektury będących przedmiotem badań i zabiegów konserwatorskich, które nie znalazły się w odnośnych publikacjach.

Ich znajomość jest natomiast nieodzownym warunkiem wyczerpującego przedstawienia owej historii, co ma istotne znaczenie dla prawidłowego

zaprogramowania i przebiegu wszelkich przedsięwzięć badawczych i technicznych. Celem wykładu jest przekazanie podstawowej wiedzy na temat rodzaju tych źródeł, sposobu ich poszukiwań oraz metodyki wykorzystania dla celów konserwatorskich.

3. Zagadnienia badań architektonicznych.

a) budowli murowanych.

Definicja badań architektonicznych w świetle obowiązującej ustawy o Ochronie zabytków. Określenie niezbędnych kompetencji wykonawców badań architektonicznych w świetle w/w ustawy i szczegółowego rozporządzenia.

Przedstawienie celu prowadzenia badań architektonicznych oraz ich miejsca w metodycznym procesie konserwacji zabytkowej architektury. Charakterystyka zakresu badań oraz metody ich prowadzenia w terenie. Charakterystyka zawartości dokumentacji z wykonanych badań. Graficzna interpretacja wniosków z analizy styków murów – zasady i przykłady z prowadzonych badań.

b) budowli murowanych (kościoła św. Jakuba w Toruniu).

Podczas wykładu pokazana zostanie wnikliwa analiza powstałych w trakcie budowy kościoła śladów na jego murach z uwzględnieniem relacji z datowanymi dendrochronologicznie konstrukcjami drewnianymi, pozwalająca na ustalenie przebiegu procesu budowlanego i rekonstrukcji pierwotnych niezrealizowanych zamierzeń architektonicznych. Wyniki tych badań – jak się okazuje – rzucają zupełnie nowe światło na historię budowy kościoła św. Jakuba i pozwalają na zrewidowanie poglądów wcześniejszych badaczy. Mowa będzie przy tym nie tylko o warsztatach budowlanych, ale przede wszystkim o koncepcji układu przestrzennego kościoła, organizacji struktury wnętrza jak i o genezie formy architektonicznej. Ponadto zaprezentowana zostanie próba ustalenia kolejności budowy kaplic bocznych – kwestii wcześniej nierozstrzygniętej.

c) budowli drewnianych – wieńcowych.

Podczas wykładu przedstawione zostaną metody badań budowli wieńcowych stosowane w praktyce. Zabytki architektury wieńcowej zachowane in situ to niemal wyłącznie obiekty sakralne, gdyż świeckie można spotkać już prawie tylko w skansenach. Zwrócona zostanie uwaga na takie aspekty jak: dostępność konstrukcji wieńcowych do badań, połączenia konstrukcji wieńcowej ze szkieletową oraz wieńcowej z murowaną, występowanie znaków montażowych na elementach ścian wieńcowych, części składowe kościołów zrębowych (stropy, kolebki pozorne, sygnaturki, obramienia okienne i drzwiowe, schody) oraz wieże przy kościołach zrębowych. Wykazane zostanie znaczenie wyników badań dendrochronologicznych dla rekonstrukcji historii budowy zabytku. Prezentacja zawierać będzie wiele praktycznych przykładów badań architektonicznych i dendrochronologicznych budowli zrębowych.

d) budowli drewnianych – szkieletowych.

Badania architektoniczne konstrukcji szkieletowej na przykładzie Kościoła Pokoju w Świdnicy: Analiza: układu konstrukcyjnego, złącz ciesielskich, ciesielskich znaków montażowych, budulca i jego obróbki, materiałów zastosowanych do wypełniania pól szkieletu oraz kolorystyki. Rozwarstwienie: dzieje kościoła w najważniejszych etapach od jego budowy w połowie XVII wieku do XX wieku na podstawie analizy materialnej substancji, źródeł i literatury oraz badań dendrochronologicznych i innych badań pomocniczych.

Rekonstrukcja: formy architektonicznej i kształtu konstrukcyjnego drewnianego szkieletu budowy kościoła w połowie XVII wieku.

4. Metoda badań archeologiczno – architektonicznych.

Podstawowe pojęcia związane z archeologią. Miejsce archeologii w naukach humanistycznych i historycznych. Interdyscyplinarność archeologii.

Rodzaje źródeł archeologicznych oraz interdyscyplinarność badań archeologicznych. Stanowiska archeologiczne – definicje, rodzaje.

Metody badań terenowych – badania powierzchniowe, weryfikacyjno – sondażowe, wykopaliskowe, geofizyczne. Archeologia lotnicza. Badania archeologiczne na obiektach architektury. Przykłady wykorzystania badań archeologiczno – architektonicznych. Do uzupełnienia wiedzy na temat historii budowlanej obiektów oraz rekonstrukcji ich rozplanowania i przekształceń.

5. Metoda datowania (dendrochronologiczna) zabytków drewnianych.

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z dendrochronologią obiektów zabytkowych ze zwróceniem szczególnej uwagi na zabytkową architekturę. Wykład obejmuje ogólne przedstawienie zasad dendrochronologii, następnie omówienie metodyki wyboru materiału badawczego i technik pobierania próbek, po czym przedstawione będą metody laboratoryjnej analizy próbek drewna. Interpretacja wyników badań dendrochronologicznych przedstawiona zostanie na wybranych przykładach z Europy. Przykłady wybrane z projektów badawczych realizowanych przez autora wykładu ilustrują zarówno możliwości jak i ograniczenia dendrochronologii.

6. Zasady i metoda dokumentacji projektowej dla zabytków architektury wraz z dokumentacją podwykonawczą.

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z poszczególnymi etapami i formami dokumentacji projektowej dla zabytków architektury. Projekt koncepcyjny (wstępny), projekt budowlany, a projekt budowlano– konserwatorski. Projekt budowlany architektoniczno – konserwatorski. Projekty konserwatorskie. Projekty branżowe. Rysunki robocze. Realizacja prac budowlano –konserwatorskich wraz z dokumentacją powykonawczą.

7. Etyka w działalności projektowej w zakresie dziedzictwa architektonicznego.

W ramach wykładu omawiane są wybrane aspekty problematyki etycznej związanej z pracą projektanta w obszarze dziedzictwa. Zajęcia rozpoczyna wprowadzenie do teorii. Przedstawiana jest w zarysie etyka normatywna, w tym etyka zawodowa. Rozważania na temat deontologii są rozszerzone dzięki uwzględnieniu wybranych aspektów praktycznych w pracy projektowej. Ważną częścią wykładu jest omówienie najważniejszych wartości oraz potrzeb w obszarze dziedzictwa architektonicznego. Na wybranych przykładach omawiane są problemy praktyczne i kontrowersyjne rozwiązania przy zrealizowanych już inwestycjach.

Literatura:

-Badania architektoniczne. Historia i perspektywy rozwoju, red.

M. Arszyński, M. Prarat, U. Schaaf, B. Zimnowoda-Krajewska, Toruń 2015.

Großmann G. U., Einführung In die historische Bauforschung, Darmstadt 1993.

- Prarat M., Schaaf U., Wyniki badań historyczno-architektonicznych zagrody nr 4 w Niedźwiedziu, pow. Świecie – przyczynek do dyskusji nad metodyką badań drewnianej architektury wiejskiej dla celów konserwatorskich, [w:] Wobec zabytku… tradycje i perspektywy postaw. Studia dedykowane pamięci prof. Jerzego Remera, red. E. Pilecka, J. Raczkowski, Toruń 2010, s. 277-295.

- Schaaf U., Evangelical Church of Peace in Jawor. Several commens on its original architecture and half-timbered construction from the years 1654-1655 in the light of historical and architectural research, [w:] Structural Health Assessment of Timber Structures, red. Jerzy Jasieńko, Tomasz Nowak, t. 1, Wrocław 2015, s. 36-45.

- Karta Wenecka 1964-2014, Red. Bukowska W., Krawczyk J., Toruń 2015.

- Karta ICOMOS (2003 r.) – Zasady analizy, konserwacji i restauracji strukturalnej (konstrukcyjnej) dziedzictwa architektonicznego (w Standardach …, s. 70).

- Kucza-Kuczyński K., Zawód – architekt. O sztuce zawodowej i moralności

architektury. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2004.

- Niemojewski L., Uczniowie cieśli. Rozważania nad zawodem architekta. Wyd.

Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa 1948 reprint – wydanie przez SARP 1997.

- Tajchman J., Standardy w zakresie projektowania, realizacji i nadzorów prac

konserwatorskich dotyczących zabytków architektury i budownictwa, Toruń-

Warszawa 2014.

Metody i kryteria oceniania:

Zaliczenie na podstawie obecności i aktywnego udziału w zajęciach.

Zaliczenie od minimum 50% obecności na zajęciach.

Praktyki zawodowe:

brak

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2020/21" (zakończony)

Okres: 2020-10-01 - 2021-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 23 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Beata Piaskowska
Prowadzący grup: (brak danych)
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie
Wykład - Zaliczenie

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2021/22" (zakończony)

Okres: 2021-10-01 - 2022-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 23 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Beata Piaskowska, Ulrich Schaaf
Prowadzący grup: Izabela Brzostowska, Aleksander Furmanek, Maciej Prarat, Ulrich Schaaf, Piotr Trybuszewski, Karolina Zimna-Kawecka
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie
Wykład - Zaliczenie

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2022/23" (zakończony)

Okres: 2022-10-01 - 2023-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 23 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Janusz Krawczyk
Prowadzący grup: Izabela Brzostowska, Aleksander Furmanek, Piotr Trybuszewski
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie
Wykład - Zaliczenie

Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2023/24" (w trakcie)

Okres: 2023-10-01 - 2024-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 23 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Janusz Krawczyk
Prowadzący grup: Izabela Brzostowska, Aleksander Furmanek, Piotr Trybuszewski
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie
Wykład - Zaliczenie
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)