Konserwacja i restauracja zabytków metalowych

Przedstawienie charakterystyki metali i stopów stosowanych w rzemiośle artystycznym, dawnych technik kształtowania ich i zdobienia, typowych objawów niszczenia w różnych środowiskach korozyjnych oraz metod konserwacji.

Wykład 1

Wstęp do materiałoznawstwa metali

Definicja materiałów metalowych, charakterystyka fizyko-chemiczna, metody pozyskiwania metali z rud, klasyfikacja metali i stopów, omówienie literatury przedmiotu

Wykład 2

Techniki kształtowania i zdobienia zabytków metalowych (1 godz.)

Podstawowe materiały i narzędzia stosowane w obróbce plastycznej metali, techniki zdobienia metali. Wprowadzenie do terminologii warsztatowej prac złotniczych.

Wykład 3

Techniki odlewnicze metali (1 godz.)

Historia odlewnictwa i stopów odlewniczych, typy form odlewniczych, uproszczona klasyfikacja wad odlewniczych

Wykład 4

Rodzaje korozji i formy niszczenia zabytków metalowych

Definicja korozji, podział na rodzaje korozji z uwagi na mechanizm zachodzenia procesów korozyjnych, środowisko, współudział czynników mechanicznych, zasięg itd., formy zniszczeń, główne stymulatory korozji

Wykład 5-8

Metodyka konserwacji zabytków metalowych

Metody usuwanie nawarstwień korozyjnych: mechaniczne, termiczne, fizyczne, elektrochemiczne i elektrolityczne.

Metody nierozłączne i rozłączne w łączeniu metali: spawanie, lutowanie, klejenie, połączenie nitowe, śrubowe, kołkowe.

Metody uzupełniania ubytków: natapianie, napawanie, uzupełnianie odlewem, blachą, uzupełnianie masą na bazie polimerów.

Metody i środki zapobiegania korozji. Antykorozyjne zabezpieczenia powłokowe. Badania zabytków metalowych technikami nieniszczącymi w diagnostyce konserwatorskiej (obserwacja obiektów pod mikroskopem, fotografia mikroskopowa, analiza zdjęć rentgenowskich, analiza stopowa metodą XRF, obserwacja obiektów i wykonywanie zdjęć w świetle ultrafioletowym)

Wykład 9-15

Charakterystyka metali i stopów stosowanych w rzemiośle artystycznym, korozja oraz metody i środki stosowane w ich konserwacji

Aluminium, cynk, żelazo, cyna, ołów, miedź, srebro, złoto -

historia poszczególnych metali i ich ważniejszych stopów, występowanie i rodzaje rud, pozyskiwanie z rud, charakterystyka fizykochemiczna, rodzaje stopów, historia zastosowania w sztuce oraz rzemiośle artystycznym, typowe zmiany korozyjne, metody i środki stosowane w ich konserwacji, omówienie przykładów realizacji konserwatorskich w zależności od miejsca ekspozycji i rodzaju obiektu zabytkowego z zastosowaniem zasad postępowania konserwatorskiego.

Terminologia związana z zabytkami metalowymi

Przedstawiana i omawiana na każdym wykładzie z zakresu materiałoznawstwa metali, ich korozji, warsztatu rzemiosł związanych z wytworami metalowymi, typologii przedmiotów.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

1. Zabytki kamienne i metalowe, ich niszczenie i konserwacja profilatyczna pod red. Domasłowskiego Wiesława. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011. (fragment dotyczący zabytków metalowych (s. 489-534).

2. Gradowski Michał, Dawne złotnictwo technika i technologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.

3. Krause, Janusz, Alina Tomaszewska-Szewczyk. „Romańskie drzwi brązowe z Katedry Wniebowzięcia Marii Panny i św. Wojciecha w Gnieźnie - problematyka technologiczno-warsztatowa i konserwatorska”, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki 1/11 (2000), 20-33.

4. Krause Janusz, Alina Tomaszewska-Szewczyk. „Konserwacja mosiężnych obiektów zabytkowych o dużym stopniu zniszczenia na przykładzie gotyckich płyt nagrobnych Piotra II Nowaka i Rudolfa z Rüdesheim”, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki 1-2/13 (2002), 8-19.

5. Rdesińska Maria, Szmaglińska Paulina, Tomaszewska-Szewczyk Alina, Znaki pielgrzymie. Przyczynek z zakresu kultury materialnej i konserwacji, AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLIII, Toruń 2012, s. 55-74.

6. Tomaszewska-Szewczyk Alina, Mosiądz w starożytności i średniowieczu: przyczynek do dziejów kultury materialnej, AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLVII, Toruń 2016, 7-41.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Korozja Tom I Korozja metali i stopów pod red. Shreira L. L. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1966.

Korozja Tom II Ochrona przed korozją pod red. Shreira L.L. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1966.

Dobrzański Leszek A. Materiały inżynierskie i projektowanie materiałowe. Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo. Wyd. 2. zmien. i uzupeł. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2006. ISBN 83-204-3249-9

Faltermeier Robert B. A Corrosion Inhibitor Test for Copper-based Artifacts, Studies in Conservation. 1998 nr 44, s. 121-128.

Ganorkar M.C., Pandit Rao V., Gayathri P., Sreenivasa Rao T.A. A Novel Method for Conservation of Copper-based Artifacts, Studies in Conservation. 1988 nr 33, s.97-101.

Krause Janusz. Badania nad usuwaniem produktów korozji z powierzchni zabytkowych obiektów żelaznych. Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków seria B t.57. Warszawa: 1979.

Krause Janusz. Zastosowanie taniny do stabilizacji procesów korozyjnych w zabytkowych obiektach żelaznych o minimalnym stopniu zachowania rdzenia metalicznego część 1, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XIV, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z.189, 1989, s.143-164.

Madsen H.B., A Preliminary Note on the Use of Benzotriazole for Stabilising Bronze Objects. Studies in Conservation, 1967 nr 12, s.163-166.

Plenderleith Harold James. The Conservation of Antiquities and Works of Art Treatment. Repair and Restoration. London: Oxford University Press 1957. ASIN: B0000CJK2S

Przybyłowicz Karol, Metaloznawstwo. Wyd. 8. zmien. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2007. ISBN 978-83-204-3304-3

Rathgen Friedrich. Die Konservierung von Altertumsfunden, mit Berücksichtigung ethnographischer und kunstgewerblicher Sammlunsgegenstände. Metalle und Metallegierungen, organische Stoffe. Berlin, Leipzig: W. de Gruyter 1924.

Stambolov Todor. The Corrosion and Conservation of Metallic Antiquities and Works of Arts, Wyd. popr. Amsterdam: Central Research Laboratory for Objects of Art and Science, 1985. ASIN B0007JAV94

Tomaszow N. D. Teoria korozji i ochrony metali, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962Uhlig Herbert H. Korozja i jej zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 1976.

Uhlig Herbert H. Korozja i jej zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 1976.

Wranglén Gösta. Podstawy korozji i ochrony metali, Wyd. 2. zmien. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1985. ISBN 83-204-0679-X

DODATKOWA LITERATURA

Cronyn J. M. The Elements of Archaeological Conservation. London & New York: Routledge, 2005. ISBN 0-415-01207-4

Landolt Dieter. Corrosion and Surface Chemistry of Metals, Swiss, EPFL Press, 2007, ISBN 978-2-940222-11-7

Pearson Colin, Conservation of Marine Archaeological Objects. Conservation & Museology, Butterworth-Heinemann Ltd 1988. ISBN 0408106689

Rodgers Bradley A. The Archaeologist’s Manual for Conservation. A Guide to Non-Toxic, Minimal Intervention Artifact Stabilization. New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers, 2004. ISBN 0-306-48467-8

Sastri V.S., Ghali Edward, Elboujdaini Mimoun. Corrosion Prevention and Protection Practical Solution, England: John Wiley & Sons, 2007, ISBN 0 470 02402 X

Schweitzer Philip A. Paint and Coating. Applications and Corrosion Resistance, CRC Press Taylor & Francis Group, 2006, ISBN 1-57444-702-5

Scott David A. Copper and Bronze in Art. Corrosion, Colorants, Conservation, Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 2002. ISBN 0-89236-638-9

Scott David A., Eggert Gerhard. Iron and Steel in Art. Corrosion, Colorants, Conservation, London: Archetype Publications, 2009. ISBN 978-1-904982-05-0

Selwyn Lyndsie. Metals and Corrosion. A Handbook for the Conservation Professional, Canada: Canadian Conservation Institute, 2004. ISBN 0-662-37984-5

Zajęcia odbywać się będą stacjonarnie.

Gdy sytuacja ulegnie zmianie z uwagi na sytuację epidemiczną, wtedy zgodnie z wydanymi zarządzeniami wykłady oraz egzamin będą przeprowadzane w sposób zdalny synchroniczny z wykorzystaniem platformy TEAMS oraz aplikacji TESTPORTAL (przewiduje się wcześniejsze szkolenie).

link: https://teams.microsoft.com/l/channel/19%3a3d9471242491407bb94887be69711872%40thread.tacv2/Og%25C3%25B3lny?groupId=07b1503a-3d58-49c6-aef2-9bec99e9a972&tenantId=e80a627f-ef94-4aa9-82d6-c7ec9cfca324

Przedstawienie charakterystyki metali i stopów stosowanych w rzemiośle artystycznym, dawnych technik kształtowania ich i zdobienia, typowych objawów niszczenia w różnych środowiskach korozyjnych oraz metod konserwacji.

KONWERSATORIUM (CZAS TRWANIA POSZCZEGÓLNYCH TEMATÓW, A TYM SAMYCH ICH ROZKŁAD, MOŻE ULEC ZMIANIE).

Wykład 1

Wstęp do materiałoznawstwa metali

Definicja materiałów metalowych, charakterystyka fizyko-chemiczna, metody pozyskiwania metali z rud, klasyfikacja metali i stopów, omówienie literatury przedmiotu

Wykład 2

Techniki kształtowania i zdobienia zabytków metalowych (1 godz.)

Podstawowe materiały i narzędzia stosowane w obróbce plastycznej metali, techniki zdobienia metali. Wprowadzenie do terminologii warsztatowej prac złotniczych.

Wykład 3

Rodzaje korozji i formy niszczenia zabytków metalowych

Definicja korozji, podział na rodzaje korozji z uwagi na mechanizm zachodzenia procesów korozyjnych, środowisko, współudział czynników mechanicznych, zasięg itd., formy zniszczeń, główne stymulatory korozji

Wykład 4-8

Metodyka konserwacji zabytków metalowych

Metody usuwanie nawarstwień korozyjnych: mechaniczne, termiczne, fizyczne, elektrochemiczne i elektrolityczne.

Metody nierozłączne i rozłączne w łączeniu metali

Metody uzupełniania ubytków

Metody i środki zapobiegania korozji. Antykorozyjne zabezpieczenia powłokowe. Badania zabytków metalowych technikami nieniszczącymi w diagnostyce konserwatorskiej (obserwacja obiektów pod mikroskopem, fotografia mikroskopowa, analiza zdjęć rentgenowskich, analiza stopowa metodą XRF, obserwacja obiektów i wykonywanie zdjęć w świetle ultrafioletowym)

Wykład 9-15

Charakterystyka metali i stopów stosowanych w rzemiośle artystycznym, korozja oraz metody i środki stosowane w ich konserwacji

Aluminium, cynk, żelazo, cyna, ołów, miedź, srebro, złoto -

historia poszczególnych metali i ich ważniejszych stopów, występowanie i rodzaje rud, pozyskiwanie z rud, charakterystyka fizykochemiczna, rodzaje stopów, historia zastosowania w sztuce oraz rzemiośle artystycznym, typowe zmiany korozyjne, metody i środki stosowane w ich konserwacji, omówienie przykładów realizacji konserwatorskich w zależności od miejsca ekspozycji i rodzaju obiektu zabytkowego z zastosowaniem zasad postępowania konserwatorskiego.

Terminologia związana z zabytkami metalowymi

Przedstawiana i omawiana na każdym wykładzie z zakresu materiałoznawstwa metali, ich korozji, warsztatu rzemiosł związanych z wytworami metalowymi, typologii przedmiotów.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

1. Zabytki kamienne i metalowe, ich niszczenie i konserwacja profilatyczna pod red. Domasłowskiego Wiesława. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011. (fragment dotyczący zabytków metalowych (s. 489-534).

2. Gradowski Michał, Dawne złotnictwo technika i technologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.

3. Krause, Janusz, Alina Tomaszewska-Szewczyk. „Romańskie drzwi brązowe z Katedry Wniebowzięcia Marii Panny i św. Wojciecha w Gnieźnie - problematyka technologiczno-warsztatowa i konserwatorska”, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki 1/11 (2000), 20-33.

4. Krause Janusz, Alina Tomaszewska-Szewczyk. „Konserwacja mosiężnych obiektów zabytkowych o dużym stopniu zniszczenia na przykładzie gotyckich płyt nagrobnych Piotra II Nowaka i Rudolfa z Rüdesheim”, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki 1-2/13 (2002), 8-19.

5. Rdesińska Maria, Szmaglińska Paulina, Tomaszewska-Szewczyk Alina, Znaki pielgrzymie. Przyczynek z zakresu kultury materialnej i konserwacji, AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLIII, Toruń 2012, s. 55-74.

6. Tomaszewska-Szewczyk Alina, Mosiądz w starożytności i średniowieczu: przyczynek do dziejów kultury materialnej, AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLVII, Toruń 2016, 7-41.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Korozja Tom I Korozja metali i stopów pod red. Shreira L. L. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1966.

Korozja Tom II Ochrona przed korozją pod red. Shreira L.L. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1966.

Dobrzański Leszek A. Materiały inżynierskie i projektowanie materiałowe. Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo. Wyd. 2. zmien. i uzupeł. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2006. ISBN 83-204-3249-9

Faltermeier Robert B. A Corrosion Inhibitor Test for Copper-based Artifacts, Studies in Conservation. 1998 nr 44, s. 121-128.

Ganorkar M.C., Pandit Rao V., Gayathri P., Sreenivasa Rao T.A. A Novel Method for Conservation of Copper-based Artifacts, Studies in Conservation. 1988 nr 33, s.97-101.

Krause Janusz. Badania nad usuwaniem produktów korozji z powierzchni zabytkowych obiektów żelaznych. Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków seria B t.57. Warszawa: 1979.

Krause Janusz. Zastosowanie taniny do stabilizacji procesów korozyjnych w zabytkowych obiektach żelaznych o minimalnym stopniu zachowania rdzenia metalicznego część 1, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XIV, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z.189, 1989, s.143-164.

Madsen H.B., A Preliminary Note on the Use of Benzotriazole for Stabilising Bronze Objects. Studies in Conservation, 1967 nr 12, s.163-166.

Plenderleith Harold James. The Conservation of Antiquities and Works of Art Treatment. Repair and Restoration. London: Oxford University Press 1957. ASIN: B0000CJK2S

Przybyłowicz Karol, Metaloznawstwo. Wyd. 8. zmien. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2007. ISBN 978-83-204-3304-3

Rathgen Friedrich. Die Konservierung von Altertumsfunden, mit Berücksichtigung ethnographischer und kunstgewerblicher Sammlunsgegenstände. Metalle und Metallegierungen, organische Stoffe. Berlin, Leipzig: W. de Gruyter 1924.

Stambolov Todor. The Corrosion and Conservation of Metallic Antiquities and Works of Arts, Wyd. popr. Amsterdam: Central Research Laboratory for Objects of Art and Science, 1985. ASIN B0007JAV94

Tomaszow N. D. Teoria korozji i ochrony metali, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962Uhlig Herbert H. Korozja i jej zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 1976.

Uhlig Herbert H. Korozja i jej zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 1976.

Wranglén Gösta. Podstawy korozji i ochrony metali, Wyd. 2. zmien. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1985. ISBN 83-204-0679-X

DODATKOWA LITERATURA

Cronyn J. M. The Elements of Archaeological Conservation. London & New York: Routledge, 2005. ISBN 0-415-01207-4

Landolt Dieter. Corrosion and Surface Chemistry of Metals, Swiss, EPFL Press, 2007, ISBN 978-2-940222-11-7

Pearson Colin, Conservation of Marine Archaeological Objects. Conservation & Museology, Butterworth-Heinemann Ltd 1988. ISBN 0408106689

Rodgers Bradley A. The Archaeologist’s Manual for Conservation. A Guide to Non-Toxic, Minimal Intervention Artifact Stabilization. New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers, 2004. ISBN 0-306-48467-8

Sastri V.S., Ghali Edward, Elboujdaini Mimoun. Corrosion Prevention and Protection Practical Solution, England: John Wiley & Sons, 2007, ISBN 0 470 02402 X

Schweitzer Philip A. Paint and Coating. Applications and Corrosion Resistance, CRC Press Taylor & Francis Group, 2006, ISBN 1-57444-702-5

Scott David A. Copper and Bronze in Art. Corrosion, Colorants, Conservation, Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 2002. ISBN 0-89236-638-9

Scott David A., Eggert Gerhard. Iron and Steel in Art. Corrosion, Colorants, Conservation, London: Archetype Publications, 2009. ISBN 978-1-904982-05-0

Selwyn Lyndsie. Metals and Corrosion. A Handbook for the Conservation Professional, Canada: Canadian Conservation Institute, 2004. ISBN 0-662-37984-5

Przedstawienie charakterystyki metali i stopów stosowanych w rzemiośle artystycznym, dawnych technik kształtowania ich i zdobienia, typowych objawów niszczenia w różnych środowiskach korozyjnych oraz metod konserwacji.

KONWERSATORIUM (CZAS TRWANIA POSZCZEGÓLNYCH TEMATÓW, A TYM SAMYCH ICH ROZKŁAD, MOŻE ULEC ZMIANIE).

Wykład 1

Wstęp do materiałoznawstwa metali

Definicja materiałów metalowych, charakterystyka fizyko-chemiczna, metody pozyskiwania metali z rud, klasyfikacja metali i stopów, omówienie literatury przedmiotu

Wykład 2

Techniki kształtowania i zdobienia zabytków metalowych (1 godz.)

Podstawowe materiały i narzędzia stosowane w obróbce plastycznej metali, techniki zdobienia metali. Wprowadzenie do terminologii warsztatowej prac złotniczych.

Wykład 3

Rodzaje korozji i formy niszczenia zabytków metalowych

Definicja korozji, podział na rodzaje korozji z uwagi na mechanizm zachodzenia procesów korozyjnych, środowisko, współudział czynników mechanicznych, zasięg itd., formy zniszczeń, główne stymulatory korozji

Wykład 4-8

Metodyka konserwacji zabytków metalowych

Metody usuwanie nawarstwień korozyjnych: mechaniczne, termiczne, fizyczne, elektrochemiczne i elektrolityczne.

Metody nierozłączne i rozłączne w łączeniu metali

Metody uzupełniania ubytków

Metody i środki zapobiegania korozji. Antykorozyjne zabezpieczenia powłokowe. Badania zabytków metalowych technikami nieniszczącymi w diagnostyce konserwatorskiej (obserwacja obiektów pod mikroskopem, fotografia mikroskopowa, analiza zdjęć rentgenowskich, analiza stopowa metodą XRF, obserwacja obiektów i wykonywanie zdjęć w świetle ultrafioletowym)

Wykład 9-15

Charakterystyka metali i stopów stosowanych w rzemiośle artystycznym, korozja oraz metody i środki stosowane w ich konserwacji

Aluminium, cynk, żelazo, cyna, ołów, miedź, srebro, złoto -

historia poszczególnych metali i ich ważniejszych stopów, występowanie i rodzaje rud, pozyskiwanie z rud, charakterystyka fizykochemiczna, rodzaje stopów, historia zastosowania w sztuce oraz rzemiośle artystycznym, typowe zmiany korozyjne, metody i środki stosowane w ich konserwacji, omówienie przykładów realizacji konserwatorskich w zależności od miejsca ekspozycji i rodzaju obiektu zabytkowego z zastosowaniem zasad postępowania konserwatorskiego.

Terminologia związana z zabytkami metalowymi

Przedstawiana i omawiana na każdym wykładzie z zakresu materiałoznawstwa metali, ich korozji, warsztatu rzemiosł związanych z wytworami metalowymi, typologii przedmiotów.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

1. Zabytki kamienne i metalowe, ich niszczenie i konserwacja profilatyczna pod red. Domasłowskiego Wiesława. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011. (fragment dotyczący zabytków metalowych (s. 489-534).

2. Gradowski Michał, Dawne złotnictwo technika i technologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.

3. Krause, Janusz, Alina Tomaszewska-Szewczyk. „Romańskie drzwi brązowe z Katedry Wniebowzięcia Marii Panny i św. Wojciecha w Gnieźnie - problematyka technologiczno-warsztatowa i konserwatorska”, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki 1/11 (2000), 20-33.

4. Krause Janusz, Alina Tomaszewska-Szewczyk. „Konserwacja mosiężnych obiektów zabytkowych o dużym stopniu zniszczenia na przykładzie gotyckich płyt nagrobnych Piotra II Nowaka i Rudolfa z Rüdesheim”, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki 1-2/13 (2002), 8-19.

5. Rdesińska Maria, Szmaglińska Paulina, Tomaszewska-Szewczyk Alina, Znaki pielgrzymie. Przyczynek z zakresu kultury materialnej i konserwacji, AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLIII, Toruń 2012, s. 55-74.

6. Tomaszewska-Szewczyk Alina, Mosiądz w starożytności i średniowieczu: przyczynek do dziejów kultury materialnej, AUNC Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLVII, Toruń 2016, 7-41.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Korozja Tom I Korozja metali i stopów pod red. Shreira L. L. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1966.

Korozja Tom II Ochrona przed korozją pod red. Shreira L.L. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1966.

Dobrzański Leszek A. Materiały inżynierskie i projektowanie materiałowe. Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo. Wyd. 2. zmien. i uzupeł. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2006. ISBN 83-204-3249-9

Faltermeier Robert B. A Corrosion Inhibitor Test for Copper-based Artifacts, Studies in Conservation. 1998 nr 44, s. 121-128.

Ganorkar M.C., Pandit Rao V., Gayathri P., Sreenivasa Rao T.A. A Novel Method for Conservation of Copper-based Artifacts, Studies in Conservation. 1988 nr 33, s.97-101.

Krause Janusz. Badania nad usuwaniem produktów korozji z powierzchni zabytkowych obiektów żelaznych. Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków seria B t.57. Warszawa: 1979.

Krause Janusz. Zastosowanie taniny do stabilizacji procesów korozyjnych w zabytkowych obiektach żelaznych o minimalnym stopniu zachowania rdzenia metalicznego część 1, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XIV, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z.189, 1989, s.143-164.

Madsen H.B., A Preliminary Note on the Use of Benzotriazole for Stabilising Bronze Objects. Studies in Conservation, 1967 nr 12, s.163-166.

Plenderleith Harold James. The Conservation of Antiquities and Works of Art Treatment. Repair and Restoration. London: Oxford University Press 1957. ASIN: B0000CJK2S

Przybyłowicz Karol, Metaloznawstwo. Wyd. 8. zmien. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2007. ISBN 978-83-204-3304-3

Rathgen Friedrich. Die Konservierung von Altertumsfunden, mit Berücksichtigung ethnographischer und kunstgewerblicher Sammlunsgegenstände. Metalle und Metallegierungen, organische Stoffe. Berlin, Leipzig: W. de Gruyter 1924.

Stambolov Todor. The Corrosion and Conservation of Metallic Antiquities and Works of Arts, Wyd. popr. Amsterdam: Central Research Laboratory for Objects of Art and Science, 1985. ASIN B0007JAV94

Tomaszow N. D. Teoria korozji i ochrony metali, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962Uhlig Herbert H. Korozja i jej zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 1976.

Uhlig Herbert H. Korozja i jej zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 1976.

Wranglén Gösta. Podstawy korozji i ochrony metali, Wyd. 2. zmien. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1985. ISBN 83-204-0679-X

DODATKOWA LITERATURA

Cronyn J. M. The Elements of Archaeological Conservation. London & New York: Routledge, 2005. ISBN 0-415-01207-4

Landolt Dieter. Corrosion and Surface Chemistry of Metals, Swiss, EPFL Press, 2007, ISBN 978-2-940222-11-7

Pearson Colin, Conservation of Marine Archaeological Objects. Conservation & Museology, Butterworth-Heinemann Ltd 1988. ISBN 0408106689

Rodgers Bradley A. The Archaeologist’s Manual for Conservation. A Guide to Non-Toxic, Minimal Intervention Artifact Stabilization. New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers, 2004. ISBN 0-306-48467-8

Sastri V.S., Ghali Edward, Elboujdaini Mimoun. Corrosion Prevention and Protection Practical Solution, England: John Wiley & Sons, 2007, ISBN 0 470 02402 X

Schweitzer Philip A. Paint and Coating. Applications and Corrosion Resistance, CRC Press Taylor & Francis Group, 2006, ISBN 1-57444-702-5

Scott David A. Copper and Bronze in Art. Corrosion, Colorants, Conservation, Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 2002. ISBN 0-89236-638-9

Scott David A., Eggert Gerhard. Iron and Steel in Art. Corrosion, Colorants, Conservation, London: Archetype Publications, 2009. ISBN 978-1-904982-05-0

Selwyn Lyndsie. Metals and Corrosion. A Handbook for the Conservation Professional, Canada: Canadian Conservation Institute, 2004. ISBN 0-662-37984-5