Pracownia konserwacji-restauracji oprawy książki zabytkowej

Pozytywne zaliczenie przedmiotów na kierunku Konserwacja i Restauracja Dzieł Sztuki, specjalności Konserwacja Papieru i Skóry na kursie od I do III roku studiów oraz objętych programem wakacyjnych praktyk zawodowych, ze szczególnym uwzględnieniem niżej wymienionych przedmiotów, bez których student nie posiada kompetencji przystąpienia do kursu opisywanego tut. przedmiotu:

1. Technologia papieru i skóry

2. Profilaktyka konserwacji zabytków zbiorów bibliotecznych i archiwalnych

3. Pracownia dokumentacji zabytków na podłożu papierowym i skórzanych

4. Pracownia oprawy i zabezpieczania obiektów zabytkowych

5. Propedeutyka konserwacji-restauracji zabytków na papierze

6. Metodyka konserwacji- restauracji zabytków na pergaminie i skórze

7. Konstrukcja książki na przestrzeni wieków

8. Pracownia fotografii dokumentalnej zabytków na podłożu papierowym i skórzanych

9. Historia książki, drukarstwa, bibliotek

10. Metodyka konserwacji –restauracji zabytków na papierze

11. Pracownia tradycyjnych technik introligatorskich

12. Pracownia konserwacji –restauracji bloku książki zabytkowej

Godziny realizowane z udziałem nauczyciela:60 godz.

Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta ( 60 godz.):

- systematyczne przygotowanie studenta do zajęć - 30 godz.

- opracowanie projektu konserwatorskiego, wykonanie dokumentacji konserwatorskiej (opisowej i fotograficznej) – 30 godz.

Łącznie: 120 godz.

6 pkt. ECTS

- ma wiedzę teoretyczną i praktyczną z metodyki konserwacji zabytkowych książek K_W03

- posiada wiedzę z zakresu materiałoznawstwa substancji zabytkowych kodeksów K_W05-

- posiada podstawową wiedzę do formułowania i rozwiązywania zagadnień związanych z tworzeniem projektu konserwatorskiego dotyczącego konserwacji i restauracji zabytkowego kodeksu- K_W01;

- wykazuje zrozumienie relacji pomiędzy teoretycznymi i praktycznymi aspektami studiów obejmujących tematykę konserwacji-restauracji zabytkowych kodeksów, a także potrafi zastosować posiadaną wiedzę w sposób praktyczny dostosowując strategie i projekty konserwatorskie indywidualnie zależnie do rozpatrywanego przypadku (kodeks w oprawie organicznej/nieorganicznej, okładziny drewniane/tekturowe/kompaturka/brak, obleczenie skórzane/pergaminowe/papierowe/tkanina) - K_W02;

- zna mechanizmy oddziaływania fizycznych, chemicznych i biologicznych czynników środowiskowych na materię opraw zabytkowych kodeksów - K_W04;

- posiada wiedzę dotyczącą dawnych technologii i technik rzemieślniczych i artystycznych stosowanych w zabytkowych oprawach książek K_W09;

- zna sposób dokumentacji opisowej i fotograficznej konserwatorskiej zabytkowej książki K_W12;

- ma konieczną wiedzę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy wymaganej podczas przeprowadzania zabiegów konserwatorskich - K_W13;

- potrafi przeprowadzić rozpoznanie stanu zachowania oprawy zabytkowego kodeksu, określić przyczyny zniszczeń i sformułować program prac badawczych oraz konserwatorskich-restauratorskich– K_U01

- potrafi określić, rozpoznać i opisać budowę techniczną oprawy zabytkowego kodeksuj z uwzględnieniem rozpoznania substancji pierwotnej i wtórnej - K_U02

- potrafi zdefiniować założenia konserwatorskie służące określeniu szczegółowego programu porac konserwatorskich-restauratorskich z uwzględnieniem kontekstu kulturowego artefaktu - K_U03;

- posiada umiejętność wykorzystania wiedzy konserwatorskiej, technologicznej oraz wiedzy z zakresu nauk humanistycznych i przyrodniczych dla przygotowania projektu konserwatorskiego dla oprawy zabytkowego kodeksu - K_U04;

- posiada umiejętność wykonywania podstawowych zabiegów konserwatorskich- restauratorskich przewidzianych w programie prac - K_U05;

- potrafi określić zasady profilaktyki względem zabytkowych kodeksów- K_U06;

- posiada umiejętność wykonania dokumentacji konserwatorskiej książki zabytkowej - K_U09;

- umie podejmować samodzielnie decyzje odnośnie projektowania i realizacji przydzielonych w trakcie zajęć prac konserwatorskich-restauratorskich – K_U16;

- - potrafi przeprowadzić rozpoznanie stanu zachowania bloku książki zabytkowej, określić przyczyny zniszczeń i sformułować program prac badawczych oraz konserwatorskich i restauratorskich uwzględniając specyfikę tych zabytków– K_U01;

- jest zdolny określić, rozpoznać i opisać budowę techniczną bloku książki zabytkowej z uwzględnieniem oryginału i warstw wtórnych tegoż zabytku - K_U02;

- potrafi określać główne i szczegółowe cele służące realizacji zadania konserwatorskiego z uwzględnieniem kontekstu kulturowego dzieła sztuki/zabytku i zasad etyki konserwatorskiej obowiązujących w danym kręgu kulturowym - K_U03;

- posiada umiejętność wykorzystania wiedzy konserwatorskiej, technologicznej oraz wiedzy z zakresu nauk humanistycznych i przyrodniczych dla przygotowania projektu konserwatorskiego obejmującego blok książki zabytkowej - K_U04;

- posiada umiejętność wykonywania podstawowych zabiegów konserwatorskich i restauratorskich przewidzianych projektem dla zabytkowych bloków książek - K_U05;

- potrafi określić zasady profilaktyki i minimalizacji niszczącego oddziaływania fizycznych, chemicznych i biologicznych czynników środowiskowych na materię tego rodzaju zabytków - K_U06;

- posiada umiejętność opracowania dokumentacji konserwatorskiej książki zabytkowej K_U09;

- umie podejmować samodzielnie decyzje odnośnie projektowania i realizacji przydzielonych w trakcie zajęć prac konserwatorskich – K_U16;

- ma umiejętności językowe z zakresu specjalistycznego słownictwa w ramach realizowanych zadań - K_U19;

- posiada umiejętność przygotowania klarownych i spójnych wystąpień ustnych, dotyczących szczegółowych zagadnień konserwacji-restauracji i ochrony zabytkowych kodeksów K_U21.

- ma świadomość znaczenia w kontekście wartości zabytkowej różnych atrybutów zabytkowych kodeksów, ich nieodtwarzalności i obowiązku ich respektowania w procesie konserwacji-restauracji K_U01

- ma świadomość przestrzegania kodeksu etyki zawodowej i 7 zasad dobrej konserwacji w działaniach z zakresu konserwacji-restauracji zabytkowych kodeksów K_K02

- ma świadomość i rozumie skutki działań konserwatorskich, ich wpływ na zabytkową książkę, jest świadomy odpowiedzialności konserwatora za podejmowane decyzje K_K03

- ma świadomość i rozumie konieczność uwzględniania kontekstu kulturowego dzieła sztuki lub zabytku w decyzjach konserwatorskich - K_K04;

- poznał ograniczenia własnej wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę dalszego kształcenia oraz potrzebę włączania specjalistów z innych dziedzin do rozwiązywania szczególnie złożonych zagadnień konserwatorskich zabytkowych książek - K_K05;

- potrafi pracować samodzielnie i w zespole, ma świadomość odpowiedzialności za wspólnie realizowane zadania - K_K06;

- rozumie potrzebę popularyzacji wiedzy, idei i zasad ochrony dziedzictwa kulturowego zabytków pochodzących z różnych okresów czasu oraz kręgów kulturowych - K_K07;

- rozumie doniosłe znaczenie kształtowania estetyki dzieła jako wyniku prac konserwatorskich-restauratorskich - K_K08

- jest przygotowany do współdziałania z innymi osobami w ramach prac zespołowych, jest zdolny do podjęcia wiodącej roli w takich zespołach - K_U17;

Metody praktyczne:

Praca z książką (ami) zabytkową (ymi). W zależności od zakresu prac konserwatorskich-restauratorskich każdy student otrzymuje 1 lub 2 zabytkowe kodeksy. Od studenta oczekuje się samodzielnego przygotowania projektu konserwatorskiego. Po jego omówieniu z koordynatorem zajęć i wprowadzeniu ewentualnej korekty student przystępuje do realizacji zaplanowanych prac konserwatorskich-restauratorskich. Działania te prowadzone są pod nadzorem prowadzącego. Od studenta oczekuje się jednak proponowania właściwych rozwiązań i uzasadnienia ich. Ponadto student musi wykonać dokumentację opisową i fotograficzną prac konserwatorskich-restauratorskich.

Zajęcia mają na celu zapoznanie studentów z problematyką związaną z konserwacją-restauracją zabytkowych kodeksów, a w szczególności ich opraw. W ramach zajęć zaplanowane jest praktyczne wykorzystanie wiadomości zdobytych na wykładach i ćwiczeniach dotyczących metodyki konserwacji-restauracji zabytków na papierze, skórze i pergaminie oraz historii książki, drukarstwa, bibliotek, rozpoznanie techniki wykonania zabytku, wykonanie dokumentacji konserwatorskiej, odpowiednie planowanie i przeprowadzanie zabiegów konserwatorskich-restauratorskich obejmujących zabytkowe książki. Poprzez pracę z zabytkiem student uczy się postępowania z elementami konstrukcyjnymi zabytkowych kodeksów i prac z zakresu introligatorstwa konserwatorskiego wykonywanych zgodnie z sztuką i etyką konserwatorską.

Przedmiot jest de facto kontynuacją Pracowni Konserwacji Bloku Książki. Praktyczne umiejętności zdobyte w pracy przy konserwacji-restauracji zabytkowej książki mają na celu przygotować studentów do praktycznego wykorzystywania zdobytej wiedzy teoretycznej w tym zakresie. Poprzez merytoryczną otwartą dyskusję z prowadzącym zajęcia, a także innymi studentami, student uczy się bronienia swojej koncepcji konserwatorskiej, wypowiadania swoich argumentów „expresis verbis”. Samodzielne przygotowanie programu prac konserwatorskich zmusza studenta do wyboru - spośród znanych z teorii – jednej metody do zastosowania w konserwowanym przez niego obiekcie. Wybór ten musi być gruntownie przemyślany i uzasadniony. W ten sposób kształtowane jest wielowątkowe „myślenie konserwatorskie” przygotowujące studenta do samodzielnej pracy. Ponadto wykonanie dokumentacji prac konserwatorskich-restauratorskich uczy wykonywania takich dokumentacji do zabytkowych kodeksów. Studenci, pod kierunkiem prowadzącego, realizują prace konserwatorskie-restauratorskie przy zabytkowych oprawach książek oraz prace z zakresu introligatorstwa konserwatorskiego. Staranny dobór obiektów pozwala studentom na zdobycie doświadczenia w poznaniu i doborze odpowiednich metod, materiałów i środków stosowanych w tej dziedzinie konserwacji-restauracji. Przedmiot znakomicie przygotowuje do wykonywania w przyszłości przez absolwenta prac konserwatorskich-restauratorskich przy zabytkowych kodeksach oraz towarzyszącej jej dokumentacji opisowej i fotograficznej.

a) dokumentacje konserwatorskie prac przeprowadzonych w ramach dyplomu w Zakładzie Konserwacji Papieru i Skóry oraz prace magisterskie zrealizowane w ZKPiS

b) materiały pomocnicze

1. inne materiały teoretyczne otrzymywane na bieżąco od koordynatora zajęć

c) literatura

Encyklopedia wiedzy o książce, Wrocław 1927

Grycz J., Z dziejów techniki książki, Wrocław 1951

Horydowski B., Tajemnice ksiąg rękopiśmiennych, Warszawa 1987

Jutrzenka-Supryn D., Czuczko J., Chlebus E., Damulewicz I., Księgi Mikołaja Kopernika w rękach konserwatora zabytków, [w:] Zapiski Mikołaja Kopernika w drukach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, red. Tomasz Garwoliński, Olsztyn 2016, s. 116-139, ISBN 978-83-945219-2-9

Jutrzenka-Supryn D., Czuczko J., Zachować przeszłość dla przyszłości. Etyczne i metodologiczne decyzje w projektach konserwacji – restauracji inkunabułów i starych druków, Bibliotheca Nostra, Śląski Kwartalnik Naukowy, Katowice 2017; 1 (47) 2017; s. 33-54

Karbowska-Berent J., Geneza foksingu w świetle badań chemików, biologów i konserwatorów zabytków, Bibliotheca Nostra, Śląski Kwartalnik Naukowy, Katowice 2017; 1 (47) 2017, s. 125-138

Notes konserwatorski, Biblioteka Narodowa, t. 1-16, 1998-2016

Potkowski E., Książka rękopiśmienna w kulturze Polski, Warszawa 1984

Pronobis-Gajdzis M., Czuczko J., Jutrzenka-Supryn D., Nowe kierunki w obszarze konserwacji-restauracji zabytkowych kodeksów, [w:] Toruńskie Studia Bibliologiczne, Wydawnictwo Naukowe UMK, s.157-188, Toruń 2015, .ISSN 2080-1807

Pronobis-Gajdzis M. Analiza wartościująca zabytkowych kodeksów, księgozbiorów

i bibliotek podstawą projektu konserwatorskiego, Bibliotheca Nostra, Śląski Kwartalnik Naukowy, Katowice 2017; 1 (47) 2017: s. 55- 77.

Semkowicz W., Paleografia Łacińska, Kraków 1951

Shenton H., A conservation strategy for books at the Vitoria and Albert Museum, Conference Papers, Machester 1992

Siniarska-Czaplicka J., Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolirej Polskiej od początku XVI do poł XVIII w., Wrocław 1969

Sułkiewicz Agata, Sposoby oprawiania inkunabułów, praca teoretyczna, ASP Warszawa, 1992

Szirmai J. A. , Old bookbinding techniques and their significance for book restauration,

Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, Burlington 2000,

Szwejkowska Helena, Książka drukowana XV – XVIII wieku: zarys historyczny, Wrocław 1983

Tomaszewski J., Techniki zdobienia popraw w XVII wieku, Ochrona Zabytków 3, 1989

Woźniak Maria, Rodzaje i sposoby szycia zabytkowych książek.., praca teoretyczna, ASP Warszawa

Young L. S., Bookbinding and Conservation, 1981 London

Zappala M. P., Modified Starches for Library and Archive Conservation Efect on Paper,International Conference on Conservation and Restoration of Archive and Library Materials, Erice 1996,s.761-775

a)forma zaliczenia:

Weryfikacja wiedzy i umiejętności na podstawie:

1. wykonanie konserwacji-restauracji zabytkowej oprawy kodeksu

2. wykonanie dokumentacji opisowej i fotograficznej prowadzonych prac konserwatorskich-restauratorskich przy zabytkowym kodeksie

b) warunki zaliczenia

1.obecność na zajęciach, dozwolone max. dwie usprawiedliwione nieobecności, które student musi odrobić – formę i czas uzgadnia z prowadzącym

2.spełnienie warunków określonych w p. a) forma zaliczenia