Sztuka Mniejszości Narodowych(Żydzi, Ormianie, Współczesne Mniejszości Narodowe)

Studenci zobowiązani są do systematycznego i bieżącego zapoznawania się z literaturą przedmiotu uwzględnioną w bibliografii oraz lekturami przeznaczonymi do poszczególnych zajęć. Wymagany i oceniany będzie aktywny udział w dyskusji.

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli ( godz.): 30h

- konsultacje z nauczycielem akademickim podczas dyżurów- 10h

praca własna studenta:

-czytanie literatury-30 h

-przygotowanie do zajęć:15

przygotowanie pracy zaliczeniowej: 35

Razem: 120 (4 ECTS)

W1: student poznaje podstawowe terminy dotyczące sztuki mniejszości, żydowskiej, ormiańskiej, tatarskiej, w tym nazwy artefaktów charakterystycznych dla sztuki i kultury danej mniejszości (K_W02)

W2: student zdobywa wiedzę z zakresu podstawowej periodyzacji sztuki mniejszości na terenie Rzeczpospolitej w odniesieniu do historii Polski i Europy (K_W03).

W3: student zdobywa wiedzę o stylach i okresach sztuki mniejszości w powiązaniu z historią mniejszości na terenie Rzeczpospolitej oraz historią Europy (K_W05).

W4: student zyskuje wiedzę na temat artystycznego dziedzictwa mniejszości na terenach Rzeczpospolitej oraz jego związkach z kulturami współistniejącymi (K_W07).

W5: student zyskuje podstawową wiedzę o wierzeniach religijnych i systemach filozoficznych, które oddziaływały i oddziałują na sztukę i kulturę określonych mniejszości (K_W10).

W6: student poznaje podstawowe metody analizy i interpretacji obiektów artystycznego dziedzictwa mniejszości (K_W11).

U1: Student wykorzystuje zdobytą wiedzę w indywidualnej pracy, np. przygotowania głosu w dyskusji lub opracowania referatów, w których formułuje, analizuje i interpretuje zadany problem badawczy wynikający z opracowywanego tematu z zakresu sztuki mniejszości (K_U02)

U2: student potrafi przygotować referat, esej, wypowiedź indywidualną, oraz zaplanować wypowiedź zespołową, samodzielnie zdobywając wiedzę na temat sztuki mniejszości na podstawie informacji pochodzących zarówno z tradycyjnych opracowań i źródeł, jak również źródeł cyfrowych, dokonać oceny zawartych tam informacji pod względem ich obiektywności i merytoryczności (K_U03).

U3: wykorzystując wiedzę z zakresu historii mniejszości na terenie Rzeczpospolitej, właściwych dla danej mniejszości artefaktów, terminologię dotyczącą sztuki mniejszości, oraz odnosząc tę wiedzę do historii i sztuki europejskiej student potrafi rozpoznać dzieło sztuki i przedmiot artystyczny ze względu na materiał i technikę wykonania, określić czas jego powstania oraz jego przynależność do nurtu religijnego oraz stylu artystycznego (K_U05).

U4: wykorzystując wiedzę z zakresu historii mniejszości na terenie Rzeczpospolitej, właściwych dla danej mniejszości artefaktów, terminologię dotyczącą sztuki mniejszości, oraz odnosząc tę wiedzę do historii i sztuki europejskiej student potrafi przeprowadzić wstępną analizę ikonograficzną oraz określić symboliczne treści i kulturowy kontekst dzieła sztuki lub artefaktu właściwego danej mniejszości (K_U06).

U5: podczas analizy dzieła sztuki lub artefaktu student posługuje się merytorycznymi argumentami i formułuje wnioski w oparciu o własną wiedzę i o poglądy autorów zawarte w polecanej przez prowadzącego literaturze (K_U08).

U6: student potrafi przygotować referat, esej, recenzję na potrzeby zajęć wykorzystując do tego właściwą terminologię dot. sztuki mniejszości, oraz prezentując różne poglądy, w oparciu o dotychczasowy stan wiedzy (K_U10)

U7. Potrafi porozumiewać się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik komunikacyjnych, z historykami, filologami, historykami i krytykami sztuki oraz artystami w języku polskim i obcym, uczestnicząc w seminariach, konferencjach i plenerach poświęconych sztuce mniejszości narodowych na terenie Polski (K_U09).

U8. Ma warsztat naukowy w zakresie komunikowania się z użyciem specjalistycznej terminologii, krytycznego omówienia dzieła sztuki mniejszości narodowych na terenie Polski (K_U11).

U10. Ma umiejętności w zakresie sporządzania recenzji wydarzeń artystycznych na potrzeby różnych mediów na temat sztuki mniejszości narodowych na terenie Polski (K_U12).

U11. Posiada umiejętność prowadzenia dyskusji; bierze udział w debacie w języku polskim i języku angielskim na temat sztuki mniejszości narodowych na terenie Polski (K_U13).

K1: biorąc udział w dyskusjach oraz będąc aktywnym odbiorcą kultury student ma świadomość niedostatków tak własnej, jak i ogólnodostępnej wiedzy na temat mniejszości i ich dziedzictwa kulturowego na terenie Rzeczpospolitej, zwłaszcza w kontekście strat wojennych, zmian granic państwowych oraz zmian struktury społecznej (K_K01).

K2: student potrafi współdziałać i współpracować w grupie, przygotowującej i realizującej projekty badawcze (K_K02).

K3: student ma świadomość problemów etycznych, które pojawiają się w kontekście badania i ochrony dziedzictwa mniejszości narodowych, oraz problemów etycznych, które pojawiają się w kontekście różnych postaw społecznych wobec mniejszości narodowych i ich dziedzictwa kulturowego (K_K04).

K4: student rozumie wpływ nowych idei społecznych, nowych zjawisk w sztuce, kulturze oraz naukach humanistycznych na przestrzeni dziejów na zmiany zachodzące w sztuce mniejszości narodowych (K_K05).

K5: student posiada świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego mniejszości narodowych Rzeczypospolitej, zwłaszcza w kontekście wydarzeń historycznych (K_K06).

K6: student posiada świadomość wartości, które do współczesności wnosi dziedzictwo kulturowe mniejszości narodowych i religijnych (K_K07).

K7: student czynnie uczestniczy w życiu kulturalnym, artystycznym i społecznym, śledząc i biorąc udział w wydarzeniach dotyczących sztuki i kultury mniejszości narodowych, m.in. wystawach i festiwalach (K_K08).

Konwersatorium na podstawie zadanych lektur, aktywna dyskusja z naciskiem na krytyczne i twórcze myślenie studentów. Przywoływane kwestie i przykłady ilustrowane są materiałem ikonograficznym w postaci prezentacji multimedialnej. Przewidziana jest także wizyta w Muzeum Historii Żydów Polski, jako przykład zastosowania wiedzy w praktyce.

- opis
- pogadanka
- wykład konwersatoryjny

- klasyczna metoda problemowa

- metody służące prezentacji treści

Konwersatorium poświęcone będzie zagadnieniu funkcjonowania kultury i sztuki mniejszości na przykładzie kultury żydowskiej. Program oraz lektury, na podstawie, których prowadzone będzie konwersatorium zostały dobrane tak, aby zaprezentować jak najszersze spektrum zjawiska sztuki w kulturze żydowskiej. Ukazywane zostanie ono zarówno z klasycznej, chronologicznej perspektywy, jak poprzez przekrojowe, konkretne zagadnienia, takie jak: tożsamość w sztuce, relacje centrum a peryferia, sztuka niska - sztuka wysoka, sztuka a religia, sztuka a kwestia narodowa, sztuka żydowska a awangarda, sztuka wobec Zagłady, żydowskie kolekcjonerstwo i muzealnictwo.

Konwersatorium zakłada aktywny udział słuchaczy i słuchaczek, żywą dyskusję na temat prezentowanych zagadnień, ilustrowaną materiałem ikonograficznym.

Konwersatorium poświęcone będzie zagadnieniu funkcjonowania kultury i sztuki mniejszości narodowych i etnicznych, głównie na przykładzie kultury i sztuki żydowskiej, w mniejszym zakresie kultury i sztuki Ormian i Tatarów. Program oraz lektury, na podstawie których prowadzone będzie konwersatorium, zostały dobrane tak, aby zaprezentować jak najszersze spektrum zjawiska sztuki w kulturze żydowskiej, ormiańskiej i tatarskiej na terenach Rzeczypospolitej. Ukazane zostanie ono zarówno z klasycznej, chronologicznej perspektywy, jak i poprzez przekrojowe, konkretne zagadnienia, takie jak: tożsamość w sztuce, sztuka a religia, sztuka a kwestia narodowa, relacje centrum a peryferia, sztuka niska - sztuka wysoka, sztuka żydowska a awangarda, sztuka wobec Zagłady, żydowskie kolekcjonerstwo i muzealnictwo.

Konwersatorium zakłada aktywny udział słuchaczy i słuchaczek, żywą dyskusję na temat prezentowanych zagadnień, ilustrowaną materiałem ikonograficznym.

Plan zajęć:

1. Sztuka pod znakiem zapytania. Problem tożsamości jako paradygmat w badaniach nad pojęciem sztuki żydowskiej.

2. Tradycyjne i nowoczesne źródła wiedzy o historii, kulturze i sztuce Żydów.

3. Żydowska tradycja religijna w sztuce.

4. Od Świątyni Jerozolimskiej do Marca Chagalla. Sztuka i architektura Żydów na przestrzeni wieków oraz jej miejsce w powszechnej historii sztuki, cz. I

5. Od Świątyni Jerozolimskiej do Marca Chagalla. Sztuka i architektura Żydów na przestrzeni wieków oraz jej miejsce w powszechnej historii sztuki, cz. II

6. Żydowskie symbole i obrazy: historia, treść, sposoby występowania w sztuce żydowskiej.

7. Nie jesziwa lecz salon sztuki – fenomen artystów żydowskich w sztukach plastycznych epoki nowoczesnej.

8. Renesans żydowski i koncepcja żydowskiej sztuki narodowej.

9. Ekspresjonizm żydowski – w poszukiwaniu przestrzeni kulturowej.

10. Zakazane życie - zakazana sztuka. Artyści żydowscy w obliczu Zagłady.

11. Sztuka po Zagładzie. Świadkowie - ofiary – postpamięć.

12. Tożsamość zwielokrotniona – treści genderowe w sztuce żydowskiej.

13. Kolekcje judaików i żydowskiej Muzea – historia i rozwój.

14. Wizyta studyjna w Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie.

15. Kultura i sztuka Ormian i Tatarów na terenach Rzeczypospolitej.

Wybrana literatura (do zapoznania się z fragmentami wskazanymi przez prowadzącego, w celu przygotowania referatu, lub wzięcia udziału w dyskusji):

1. Bałaban, Majer: Przewodnik po żydowskich zabytkach Krakowa, Kraków 1935

2. Baskin, Samantha; Silver, Larry: „Looking Jewish: The State of Research on Modern Jewish Art”, The Jewish Quarterly Review, vol. 101, nr 4 (Fall 2011): 631-652

3. Bauman, Zygmunt: Nowoczesność i Zagłada, Wydawnictwo Literackie 2012

4. Bergman, Eleonora: Nurt mauretański w architekturze synagog Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i na początku XX wieku, Neriton 2004

5. Bland, Kalman P.: “Introduction”, Bland, Kalman P., The artless Jew. Medieval and Modern Affirmations and denials of the Visual, New Jersey 2000: 3- 12

6. Bland, Kalman P.: “Medieval Jewish Aestetics: Maimonides, Body, and Scripture in Profiat Duran”, Journal of the History of the Ideas, vol. 54, nr 4 (Oct. 1993): 533-559

7. Block, Nick: “Ex Libris and Exchange: Immigrant Interventions in the German-Jewish Renaissance”, German Quarterly, Summer2013, vol. 86, nr 3: 334-353

8. Clark, David: “Jewish Museums: From Jewish Icons to Jewish Narratives”, European Judaism, vol. 36, nr 2, Autumn 2003: 4-17

9. Crossley, Paul; Fischer-Defoy, Christine: “Artists and Art Institutions in Germany 1933-1945”, Oxford Art Journal, vol. 9, nr 2 (1986): 16

10. Cohen Richard I.: „Exhibiting History or History in a Showcase”, Jewish History, vol. 12, nr 2 (Fall, 1998): 97-112

11. Dekel, Tal: “From First-Wave to Third-Wave Feminist Art in Israel: A Quantum Leap”, Israel Studies, vol. 16, nr 1: 149-178

12. Dresdner, Karol ; Bałaban, Majer (1877-1942?): Kultura i sztuka ludu żydowskiego na ziemiach polskich : zbiory Maksymiljana Goldsteina, Lwów 1935 (http://www.mankurty.com/holocaust/wp-content/uploads/2012/05/Zbiory_Goldsteina.pdf)

13. Drozd, Andrzej, Marek M. Dziekan, Tadeusz Majda. 1999. Meczety i cmentarze Tatarów polsko-litewskich. Katalog Zabytków Tatarskich, t. 2. Warszawa: Res Publica Multiethnica

14. Drozd, Andrzej, Marek M. Dziekan, Tadeusz Majda. 2000. Piśmiennictwo i muhiry Tatarów polsko-litewskich. Katalog Zabytków Tatarskich, t. 3. Warszawa: Res Publica Multiethnica

15. Gal, Nissim: “Bare Life:The Refugee in Contemporary Israeli Art and Critical Discourse”, Art Journal, winter 2009: 25-43

16. Gąsiorowski, Stefan: Bibliografia historii i kultury Żydów za rok 1994, Kraków 2002

17. Graciela Trajtenberg: “Plastic arts and nation-building in Israel”, Nations and Nationalism 8 (2), 2002: 215-234.

18. Green, Virginia: „’Accessories of Holliness’: Defining Jewish Sacred Objects”, Journal of the American Institute for Conservation, vol. 31, nr 1, Conservation of Sacred Objects and Other Papers from the General Session of the 19th Annual Meeting of the American Institute for Conservation of Historic and Artistic Works. Albuquerque, New Mexico, June 3-8, 1991 (Spring, 1992): 31-39

19. Jedlińska, Eleonora: Sztuka po Holokauście, Tygiel Kultury 2001

20. Jewish Artists and Central-Eastern Europe, Malinowski Jerzy, Piątkowska Renata, Sztyma-Knasiecka Tamara, DiG, Warszawa 2010

21. Kamocki, Janusz: Zderzenie obyczajów i zwyczajów muzułmańskich Tatarów ze zwyczajami ludowymi chrześcijańskiej ludności polskiej, w: Orient w kulturze polskiej, materiały z sesji jubileuszowej z okazji 25-lecia Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, 15-16 października 1998, Warszawa 2000, s.139

22. Kleeblat, Norman L.: Mirroring Evil: Nazi Imaginery/Recent Art, Jewish Museum New York 2002

23. Kleeblatt, Norman (red.): Too Jewish?: Challenging Traditional Identities, New York, 1997

24. Kogman-Appel, Katrin: “Coping with Christian Pictorial Sources: What Did Jewish Miniaturusts not Paint?”, Speculum, vol. 75, nr 4 (Oct. 2000): 816-858

25. Kogman-Appel, Katrin: „Hebrew Manuscript Painting in Late Medieval Spain: Signs of a Culture in Transition”, The Art. Bulletin, vol. 84, nr 2 (Jun. 2002): 246-272

Kryczyński, Stanisław. 1938. Tatarzy litewscy. Próba monografii historyczno-etnograficznej. Rocznik Tatarski 3, XVI + 318.

26. Landsberger, Franz: A History of Jewish Art, Cincinnati 1946

27. Lebet-Minakowska, Anna: „Upiększanie micwy. O chanukijach ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie”, Nasza Gmina, nr 82, Kraków 01. 12. 2012: 1-2

28. Lebet-Minakowska, Anna: „Ubiór jako wyznacznik żydowskości i znak przynależności religijnej”, Strój - zwierciadło kultury (Costume – mirror of culture), Magdalena Furmanik-Kowalska, Joanna Wasilewska(red.), Seria: Studia i monografie, Tom II, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata, Warszawa 2014: 77-99

29. Levin, Gail: “BEYOND THE PALE: Jewish identity, radical politics and feminist art in the United States”, Journal of Modern Jewish Studies, vol. 4, nr 2, July 2005: 205–232

30. Łapicz, Czesław, Jankowski, Henryk: Klucz do raju. Księga Tatarów litewsko-polskich z XVIII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog 2000

27. Malinowski, Jerzy: Grupa "Jung Idysz" i żydowskie środowisko "Nowej Sztuki" w Polsce: 1918-1923, Warszawa 1987

28. Malinowski, Jerzy: Malarstwo i rzeźba Żydów polskich w XIX i XX wieku, Warszawa 2000

29. Malinowski, Jerzy: „Sztuka mniejszości narodowych w Polsce w XIX i XX wieku”, Inni wśród swoich (red. Wiesław Władyka), Warszawa 1994: 132-138

30. Mann, Vivian: “’New’ Examples of Jewish Ceremonial Art in Medieval Ashkenaz”, Artibus et Historiae, vol. 9, nr 17 (1988): 13-24

31. Meandry cywilizacyjne, kwestie narodowościowe i polonijne, pod red. A. Chodubskiego, Toruń 1996

32. Mendes-Flohr, Paul: “ Cultural Zionism's Image of the Educated Jew: Reflections on Creating a Secular Jewish Culture”, Modern Judaism, vol. 18, nr 3, 100 Years of Zionism and the 50th Anniversary ofthe State of Israel (Oct., 1998): 227-239

33. Muzeum Żydowskiego Instytutu Historycznego : zbiory artystyczne (wstęp Renata Piątkowska i Magdalena Sieramska), Auriga : Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa1995.

34. Piątkowska, Renata: „Żywa pamięć”. Pomnik Bohaterów Getta Natana Rapoporta w: Rzeźba w architekturze (red. Katarzyna Chrudzimska-Uhera i Bartłomiej Gutowski), Warszawa 2008: 69-8434. 35. Piechotkowie, Maria, Kazimierz: Bramy nieba. Bóżnice drewniane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, MHŻP Polin 2015

36. Piechotkowie, Maria, Kazimierz: Bramy nieba. Bóżnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, MHŻP Polin 2019

37. Piechotkowie, Maria,Kazimierz: Krajobraz z menorą, Ossolineum 2008

38. Polak, Żyd, artysta (red. Jarosław Suchan), Muzeum Sztuki w Łodzi 2010

39. Polowanie na awangardę. Zakazana sztuka w Trzeciej Rzeszy, Kraków 2011

40. Rejduch – Samkowa, Izabella; Samek, Jan, Dawna sztuka żydowska w Polsce, Warszawa 2002

41. Romanoff, Paul: “Sukienik’s Ancient Synagogues. The Ancient Synagogue Beth Alpha by Eleazar L. Sukenik: Ancient Synagogues in Palestine and Greece by E. L. Sukenik”, The Jewish Quarterly Review, vol. 26, nr 3 (Jan. 1936): 243-247

42. Rosenberg, Harold: “Is there Jewish Art?”, Commentary, lipiec 1966: 57-60

Rydzkowska-Kozak, Joanna: Ormiańskie malarstwo miniaturowe w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Seria STUDIA I MONOGRAFIE, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata 2014

43. Silver, Larry: “Between Tradition and Acculturation: Jewish Painters in Nineteenth-Century Europe”, The Emergence of Jewish Artists in Nineteenth-Century Europe, Jewish Museum New York, 2001: 125-142

44. Soussloff, Catherine M. (red.): Jewish identity in modern art history, University of California Press 1999

45. Stern, Karen B.: “Mapping Devotion in Roman Dura Europos: A Reconsideration of the Synagogue Ceiling”, American Journal of Archaeology, vol. 114, nr 3 (July 2010): 473-504

46. Stolarska-Fronia, Małgorzata: “Sztuka pod znakiem zapytania. Problem tożsamości jako paradygmat w badaniach nad pojęciem sztuki żydowskiej i próbach jej legitymizacji przez krytykę artystyczną u historię sztuki późnego XX i XXI w.”, Geron, Małgorzata (red.), Dzieje krytyki artystycznej i myśli o sztuce. Materiały z konferencji naukowej, Toruń, 13-15 czerwca 2007

47. Thelen, Mary Frances: “Jewish Symbols and ‘Normative Judaism’”, Journal of Bible and Religion, vol. 32, nr 4 (Oct., 1964): 361-363

48. Trzciński, Andrzej: „Nagrobek jako źródło historyczne do początkowego okresu dziejów gminy (na przykładzie Lublina, Chełma, Leska i Szczebrzeszyna)”, Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, red. Jerzy Woronczak, t. 2, Cmentarze żydowskie, wyd. Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław 1995: 57–67.

49. Trzciński, Andrzej: „Symbolika światła na nagrobkach żydowskich w dawnej Rzeczypospolitej”, Symbol w kulturze, red. Gerard Głuchowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1995: 147–184

50. Warmińska, Katarzyna: Tatarzy polscy. Tożsamość etniczna i religijna, Kraków 1999,

Zapoznanie się z zawartością stron internetowych:

- http://cbj.jhi.pl/

- http://judaica.jewishmuseum.org.pl/

- http://www.economist.com/news/books-and-arts/21625651-new-museum-history-polish-jews-will-intensify-debate-about-how-museums

- http://www.jhm.nl/collection/specials/charlotte-salomon

- http://www.skarbnica.ormianie.pl/?

- http://www.sztetl.org.pl/pl/term/?gclid=COah5PDas8ECFYXOcgodTT0AOQ

- http://www.yivoencyclopedia.org/

- https://czasopisma.karaimi.org/index.php/almanach/index

Ocena końcowa będzie sumą ocen uzyskanych za frekwencję, aktywny udział w zajęciach, udział w dyskusjach oraz pracę pisemną:

- frekwencja - K1, K2, K4, K7

- aktywny udział w zajęciach, udział w dyskusjach - W2, W3, W4, W5, W6, U1, U3, U4, U5, U 7-11.

- praca pisemna - W1, W2, W3, W4, W5, W6, U1, U2, U5, U6, K2, K4, K5, K6.