Sztuka Ameryki Prekolumbijskiej

brak

przedmiot obowiązkowy

1. Godziny realizowane z udziałem nauczyciela - godziny kontaktowe (udział w konwersatorium) 30 h (1 ECTS)

2. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta:

- studiowanie artykułów, udostępnianych tekstów oraz publikacji pozwalające na aktywne uczestnictwo w zajęciach oraz na przygotowane referatu z pokazem multimedialnym - 70 h (3 ECTS)

Łącznie: 100 h (4 ECTS)

Student/ka

W1 zna terminologię sztuk plastycznych oraz główne tematy ikonograficzne pojawiające się w sztuce Mezoameryki i Ameryki Południowej okresu prekolumbijskiego (K_W02)

W2 posiada wiedzę dotyczącą chronologii rozwoju sztuki kultur prekolumbijskich od okresu formatywnego po czasy konkwisty (K_W03)

W3 ma wiedzę z zakresu terminologii i metodologii badań nad sztuką prekolumbijską (K_W06)

W4 zna i rozumie na poziomie podstawowym metody analizy, interpretacji i wartościowania zabytków z obszaru Ameryki Środkowej i Południowej, jako składników dziedzictwa kulturowego (K_W011)

W5: zna wartość i znaczenie obiektów sztuki prekolumbijskiej dla dziedzictwa regionu i szerzej - dla dziedzictwa ludzkości i ma świadomość zależności społeczno-kulturowych między cywilizacjami rozwijającymi się na terenie Mezoameryki i Ameryki Południowej, wpływu jednej społeczności kulturowej na drugą w zakresie sztuki i architektury (K_W07)

W6. Ma zaawansowaną wiedzę o stylach Sztuka Ameryki Prekolumbijskiej oraz ich współczesnych interpretacjach (K_W05)

Student/ka

U1 posiada umiejętność wyszukiwania i selekcjonowania informacji na temat wybranych zagadnień z zakresu sztuki Ameryki w okresie prekolumbijskim zarówno z wykorzystaniem źródeł tradycyjnych i elektronicznych (K_U01)

U2 na poziomie podstawowym rozpoznaje dzieła sztuki kultur prekolumbijskich z ich datowaniem, określeniem techniki wykonania i materiału (K_U05)

U3 na poziomie podstawowym przeprowadza wstępną analizę ikonograficzną, określa symboliczne treści kulturowe i kontekst najważniejszych dzieł sztuki przedstawieniowej (rzeźby, malarstwa) kultur prekolumbijskich (K_U06)

U4 przygotowuje wypowiedzi pisemne (z pokazem multimedialnym) z wykorzystaniem różnych źródeł i przywołując różne teorie na omawiany temat odnoszący się do sztuki prekolumbijskiej (K_U10)

Student/ka

K1 ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, jej ewentualnych niedostatków i rozumie potrzebę dalszego jej pogłębiania i samorozwoju w zakresie sztuki Ameryki Prekolumbijskiej (K_K01)

K2 potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania a w podejściu do dóbr kultury Ameryki Prekolumbijskiej kieruje się fachową wiedzą i zasadami etyki zawodowej (K_K03)

K3 jest wrażliwy na problematykę właściwego podejścia do materialnego dziedzictwa kulturowego (np. działalność grabieżców grobów na terenie Ameryki Łacińskiej i sprzedaż dzieł prekolumbijskich na czarnym rynku), potrafi dostrzec i ocenić niewłaściwe postępowanie w tym zakresie jest gotów do podjęcia stosownego działania (K_K04)

K4 ma świadomość potrzeby zachowania i zabezpieczenia bogatego dziedzictwa kultur prekolumbijskich (architektury, założeń urbanistycznych, zabytków ruchomych) znajdujących się in situ oraz w muzeach Ameryki Łacińskiej i na całym świecie. Student posiada również świadomość wielkiej wartości i unikatowości zabytków prekolumbijskich i ich wkładu w ogólny rozwój dziedzictwa kulturowego. Ma świadomość znaczenia badań Polaków (archeologów i etnohistoryków) dla zabezpieczenia dziedzictwa kulturowego Ameryki Łacińskiej ( K_06, K_K07)

Konwersatorium prowadzone w oparciu o harmonogram zajęć uwzględniający chronologię rozwoju kultur prekolumbijskich. Zajęciom towarzyszy prezentacja multimedialna z bogatym materiałem ilustracyjnym, a także filmy poglądowe ułatwiające lepsze poznanie omawianych zagadnień. Przewiduje się przeprowadzenie zajęć w oparciu o wybrane dzieła sztuki prekolumbijskiej znajdujące się na wystawie stałej w Muzeum Okręgowym w Toruniu (oddziale Muzeum Podróżników). Próby opisu dzieła.

Uczestnicy konwersatorium otrzymują z wyprzedzeniem materiały pozwalające na przygotowanie się do dyskusji moderowanej przez prowadzącego.

Zdalne nauczanie:

W przypadku zdalnej nauki konwersatorium ze Sztuki Ameryki Prekolumbijskiej odbywa się z wykorzystaniem platformy Ms Teams umożliwiającej prezentację materiałów przygotowanych przez prowadzącego oraz czynny udział studentów w zajęciach.

- pokaz
- wystawa

- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

- referatu
- seminaryjna

- metody służące prezentacji treści
- metody wymiany i dyskusji

Celem zajęć jest omówienie najważniejszych zagadnień z zakresu sztuki Ameryki Środkowej (Mezoameryki) i Ameryki Południowej w okresie prekolumbijskim.Główny nacisk położony zostanie na przedstawienie osiągnięć w dziedzinie sztuki cywilizacji mezoamerykańskich (Ameryki Środkowej - np. Majów) oraz cywilizacji andyjskiej tradycji kulturowej (Ameryki Południowej - np. Inkowie)

- przygotowanie studentów do samodzielnej pracy na poziomie studiów licencjackich, opartej na właściwej interpretacji dzieła sztuki, a także znajomości zagadnień, stylów panujących w sztuce Ameryki okresu prekolumbijskiego

1.Zagadnienia dotyczące źródeł poznania dawnej sztuki rozwijającej się na terenach Ameryki przed przybyciem konkwistadorów. Wyjaśnienie terminologii związanej z kulturą, historią oraz sztuką Ameryki okresu prekolumbijskiego (tereny Mezoameryki i Ameryki Południowej); periodyzacja.

2.Zaprezentowanie głównych cech w sztuce i kulturze obszaru Mezoameryki. Najważniejsze kultury okresu preklasycznego w tym: Kultura Olmecka; Kultura Tlatilco, Zapotekowie, ośrodek Monte Alban.

3. Kultury Zachodniego Meksyku (Kultury grobów szybowych) oraz ośrodek Teotihuacan: wierzenia, architektura, malarstwo ścienne i ceramika.

4. Cywilizacja Majów - wprowadzenie, periodyzacja, wierzenia, ikonografia bóstw Majów, kalendarz i pismo Majów, koncepcja władzy.

5. Prezentacja najważniejszych ośrodków okresu preklasycznego i klasycznego Majów (Nakbe, El Mirador, Uaxactun, Tikal, Calakmul, Copan, Yaxchilan) osiągnięcia architektoniczne, rzeźba kamienna i ceramika

6. Pakal Wielki - władca Palenque, figurki antropomorficzne z wyspy Jaina

7. Polskie badania w ośrodku Majów w Nakum w Gwatemali - odkrycie pochówków królewskich; jadeit i jego rola w życiu społeczeństw mezoamerykańskich.

8. Kodeksy Majów: Madrycki, Drezdeński, Paryski i Grolier; malarstwo ścienne w Bonampak; Ośrodek toltecki w Tuli i ośrdek Majów okresu postkalsycznego w Chichen Itza.

9. Sztuka i architektura ośrodka Tenochtitlan - Aztekowie

10. Prekolumbijskie cywilizacje obszaru andyjskiego; periodyzacja; okres formatywny Kultura Chavin i Paracas.

11. Kultura Moche - pochówki królewskie, ikonografia i architektura Moche. Geoglify i Kultura Nazca.

12. Organizacje wodzowskie w Andach Kolumbijskich. Kultury: Calima, Quimbaya, Sinu, Muisca i Tairona - wyroby złotnicze.

13. Horyzont środkowy - Kultura Wari (Huari) - polskie badania i odkrycia w Castillo de Huarmey. Kultura Tiahuanaco i Chimu.

14. Imperium Inków - historia, architektura i sztuka.

15.Nakreślenie sytuacji społeczno-politycznej towarzyszącej podbojowi Ameryki przez konkwistadorów i jego wpływu na dalszy kształt przyszłych zjawisk artystycznych na terenie Ameryki Środkowej i Południowej (uwypuklenie procesów zachodzących zarówno w sztukach jak i architekturze)

Wybrana literatura podstawowa (do zapoznania się w wybranych fragmentach)

Barucki T., Architektura Meksyku, Warszawa 1984.

Białostocki J., O sztuce dawnej Ameryki. Meksyk i Peru, Warszawa 1972.

Boglar L., Kovacs T., Sztuka indiańska od Meksyku do Peru, Warszawa 1985.

Clendinnen I., Aztekowie. Próba interpretacji. Warszawa 1999.

Coe M., Snow D., Benson E., Wielkie kultury świata: Ameryka prekolumbijska, Warszawa 1997.

Dockstader F. J., Sztuka Ameryki, T. 2 i 3, Warszawa 1976-1977.

Eakin M. C., Historia Ameryki Łacińskiej. Zderzenie kultur, Kraków 2009.

Faron-Bartels R., Ludzie i bogowie Ameryki Środkowej, Wrocław 2009.

Giersz, Miłosz, Prekolumbijskie cywilizacje Andów środkowych, [w:] Marcin F. Gawrycki (red.) Dzieje kultury latynoamerykańskiej. Warszawa 2001, s. 85-96

Giersz M., Postacie funkcjonariuszy kultu religijnego w ikonografii kultu Moche, [w:] Antropologia religii – wybór esejów, red. A. Sołtysiak, s. 137-154, Warszawa 2001.

Inkowie. Andy. Złoto. Geoglify, (Tekst: M. Longhena, W. Alva), Warszawa 1999.

Iwaniszewski S., Wyspa Jaina, [w:] Moda Majów. Elita i dwór – Jaina 600-900 n.e, katalog wystawy pod red. W. Brzezińskiego, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa 2010, s. 55-62.

Meksyk. Glify. Kalendarze. Piramidy, (Tekst: M. Longhena), Warszawa 1998.

Laughton T., Majowie. Życie, legendy i sztuka, Warszawa 2002.

Lotz L., J. Schümann, Skarby kultury i przyrody świata: Ameryka Środkowa i Południowa, Seria: UNESCO. Światowe dziedzictwo kulturalne i naturalne, Warszawa 1999.

Majowie niezwykła cywilizacja, praca zbiorowa M. Seidel i in., Warszawa 2011.

Nowa Historia Meksyku, praca zbiorowa, E. Velasquez Garcia i in., Warszawa 2016.

Piontek J., Człowiek – pierwsze cywilizacje. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, T. 9, Poznań 1998.

Propyläen Kunstgeschichte. Das Alte America, G. R. Villey, T.18

Olko J., Źrałka J., W krainie czerni i czerwieni. Kultury prekolumbijskiej Ameryki, Warszawa 2008.

Olko J., Meksyk przed konkwistą, Warszawa 2010.

Prządka-Giersz P., Giersz M., Skarby Peru. Królewski grobowiec w Castillo de Huarmey, Warszawa 2018.

Shimada, I., Rola metali w środkowym okresie kultury Sican, [w:] Goran Burenhult (ed.) Wielkie Cywilizacje. Bielsko Biała 2006, s. 306-307.

Stuart D., Hieroglificzne pismo Majów. [w:] Goran Burenhult (ed.) Wielkie Cywilizacje. Bielsko Biała 2006, s. 260-261.

Ulmer A., Cywilizacja Majów. Osiągnięcia intelektualne. Historia militarna i polityczna, Oświęcim 2016.

Władca z Sipan. Katalog wystawy. PME, Warszawa 1999.

Wołoszyn J. Z., Wróg-Inny-Sąsoiad. Obraz obcego w kulturze Moche, Warszawa 2014.

Wołoszyn J. Z., Naczynia portretowe kultury Moche – fenomen, czy mit:, „Światowit”, 2000, XLIII, s. 209-212

Złoto Kolumbii. Sztuka dawnej Ameryki. Wystawa, Zamek Królewski w Warszawie 3 kwietnia-3 czerwca 2014.

Źrałka J., Polskie badania nad kulturą Majów, [w:] Moda Majów. Elita i dwór – Jaina 600-900 n.e, katalog wystawy pod red. W. Brzezińskiego, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa 2010, s. 31-44.

Wybrana literatura uzupełniająca (do zapoznania się we wybranych fragmentach)

literatura w języku polskim:

Anton F., Kobieta w dawnej Ameryce, Warszawa 1974.

Casas B. de Las, Krótka relacja o wyniszczeniu Indian, przeł. K. Niklewiczówna, Poznań 1988.

Cieślewska J., Mitologie świata. Inkowie, Warszawa 2007.

Cortés H., Listy o zdobyciu Meksyku, przeł. M. Mróz i R. Tomicki, Gdańsk 1997.

Curyło-Gonzales I., Człowiek i świat wartości w Mezoameryce, Warszawa 2001.

Diaz del Castillo B., Pamiętnik żołnierza Korteza czyli prawdziwa historia podboju Nowej Hiszpanii, Łódź 1986.

Gać J., W ojczyźnie Majów, Kraków 2007.

Giersz M., Podbój Peru- hiszpańska konkwista i indiańska rekonkwista, [w:] Wielka Historia Świata, Kraków 2002, T. 11, s. 10-15.

Giersz M., Tahuantinsuyu – Państwo Inków, [w:] Wielka Historia Świata, Kraków 2002, T. 10, s. 272-288.

Hugh T., Podbój Meksyku, Katowice 1998.

Kronikarze kultur prekolumbijskich, przeł. M. Sten, Kraków 1988.

Łepkowski T., Historia Meksyku, Wrocław 1986.

Moda Majów. Elita i dwór – Jaina 600-900 n.e, katalog wystawy pod red. W. Brzezińskiego, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa 2010.

Nierzwicka M., Figurka Majów ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, „Rocznik Muzeum Okręgowego w Toruniu”, T. XVI/2007, s. 41-62. (współautor Andrzej Karwowski)

Nierzwicka M., Symboliczna funkcja tkanin i ozdób ciała w świecie dawnych Majów, [w:] Barwny świat Majów. Haftowane tkaniny z Gwatemali, katalog wystawy, Toruń 2011, s. 9-15.

Nierzwicka M., Tkactwo w świecie dawnych i współczesnych Majów: Huipile z kolekcji Muzeum Okręgowego w Toruniu, [w:] Snuć nić jak opowieść. Tkaniny w kulturach świata, red. A. Nadolska-Styczyńska, Toruń 2016, s. 121-142.

Olko J., Mitologie świata. Aztekowie, Warszawa 2007.

Olko J., Dawne kultury w ideologiach XIX i XX wieku, Warszawa 2007.

Owusu H., Symbole Inków, Majów i Azteków, Katowice 2002.

Popol Vuh. Księga Majów o początkach życia oraz chwale bogów i władców, Tłum. Dennis Tedlock, tłum. na j. polski Izabela Szybilska. Gliwice 2007.

Rostworowska M., Historia państwa Inków, Warszawa 2007.

Sahagún B. de., Rzecz z dziejów Nowej Hiszpanii, Kęty 2007.

Słownik terminów geograficznych Ameryki Łacińskiej, Warszawa 1979.

Sten M., Malowane księgi dawnych narodów Meksyku, Kraków 1980.

Szemiński J., M. Ziółkowski, Mity, rytuały i polityka Inków, Warszawa 2014.

Vega G. de la, O Inkach uwagi prawdziwe, przeł. J. Szemiński, Warszawa 2000

Tomicki R., Ludzie i bogowie: Indianie meksykańscy wobec Hiszpanów we wczesnej fazie konkwisty, Wrocław 1990.

Tomicki, R., Źródła do dziejów przedhiszpańskiego Meksyku. I. Historia Meksyku (1548?)", „Etnografia Polska”, t. XXXII, 1988, z.1,

Tomicki, R., Krótka Relacja o bogach i obrzędach z czasów pogaństwa Pedra Ponce de León, „Etnografia Polska”, t. XXVIII, z.2, 1984

Tomicki R., Tenochtitlan 1521, Wydawnictwo Obrony Narodowej, Warszawa, 1984.

Tuszyńska, B., Mitologie Świata. Majowie. Warszawa 2007.

Tuszyńska, B., Pozycja kobiety w świecie Majów w okresie klasycznym (250-900 n.e), Gniezno 2016.

Vaillant G. C., Aztekowie z Meksyku, Warszawa 1965.

Literatura w języku angielskim (literatura uzupełniająca, do zapoznania się we wybranych fragmentach):

Coe M., The Maya, London 1980.

Encyclopedia of prehistory, T. 7: South America, ed. P. V. Peregine, M. Ember, New York 2002

Foster L.V., Handbook to life in the ancient Maya world, New York 2005.

Kubler G., The art and architecture of ancient America: The Mexican, Maya and Andean Peoples, New Haven-London 1990.

Treasure of ancient America: The arts of the pre-Columbian civilizations from Mexico to Peru, ed. S. K. Lothrop, Genève 1964.

Willey G. R., Ceramics and artifacts from excavations in the Copan residential zone, Cambridge 1994.

Sachse, F., The Martial Dynasties –The Postclassic in the Maya Highlands, [w:] Nikolai Grube (ed.) Maya. Divine Kings of the Rainforest. Wyd. Konemann, 2001, s. 357-369.

Schele, L., Freidel D., A Forest of Kings. New York, London, Toronto, Sidney, 1992.

Schele, L., Miller, M. E.,The Blood of Kings: Dynasty and Ritual in Maya Art. New York, 1986.

Uczestnik kursu uzyskuje zaliczenie konwersatorium za:

- obowiązkowy udział w zajęciach (obecność wymagana w 80% zajęć)

- ocenianie ciągłe - ocena udziału i zaangażowania studenta w dyskusji na zajęciach w oparciu o podaną literaturę (W1 W2 W3 W4, W5 W6)

- przygotowanie referatu problemowego z pokazem multimedialnym (W1 W5 U1 U2 U3 U4 K2 K3 K4)

Zdalne nauczanie:

Studenci otrzymują wybrane teksty do przeanalizowania przed każdymi zajęciami, znajomość których umożliwia włączenie się do dyskusji na platformie Ms Teams (platforma, na której prowadzone są zajęcia).

Referat zostanie zaprezentowany na platformie MS Teams

nie dotyczy