Wybrane zagadnienia z dokumentacji ewidencyjnej i historyczno- konserwatorskiej

Zapoznanie studentów z rodzajami dokumentacji oraz celami wykonywania poszczególnych rodzajów dokumentacji, zapoznanie z podstawami prawnymi dotyczącymi dokumentacji konserwatorskich, zapoznanie studentów z historią dokumentacji i ewidencji w Polsce, w kontekście europejskim; wykształcenie umiejętności korzystania z różnych rodzajów dokumentacji ( zarówno współczesnych jak i historycznych), wykształcenie umiejętności samodzielnego opracowania dokumentacji ewidencyjnej i konserwatorskiej.

I semestr

Wprowadzenie: rodzaje dokumentacji, definicja dokumentacji ewidencyjnej i konserwatorskiej; podstawy prawne; cele wykonywania poszczególnych rodzajów dokumentacji - 2 godz.·

Historia kształtowania się służb konserwatorskich w Prusach w XIX w., pod kątem inwentaryzacji i dokumentacji zabytków - 2 godz.·

Historia kształtowania się służb konserwatorskich na terenie zaboru austriackiego, pod kątem inwentaryzacji i dokumentacji zabytków - 1 godz.

Historia kształtowania się służb konserwatorskich na terenie zaboru rosyjskiego, pod kątem inwentaryzacji i dokumentacji zabytków - 1 godz.

Historia kształtowania się służb konserwatorskich w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym, pod kątem inwentaryzacji i dokumentacji zabytków - 1 godz.

Służby konserwatorskie, inwentaryzacja i dokumentacja zabytków w Polsce powojennej - 2 godz.

Szczegółowe omówienie rodzajów dokumentacji ewidencyjnej, pod względem merytorycznym i technicznym:- karta adresowa- „zielona” karta- Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa (jednego obiektu, zespołu, założenia urbanistycznego)- Gminna Ewidencja Zabytków- Wojewódzka Ewidencja Zabytków- Karta Ewidencyjna Zabytków Ruchomych- Ewidencja cmentarzy- Dokumentacja ogrodów i parków - 4 godz.

Opis zabytku architektury wg schematu opracowanego na potrzeby GEZ (Gminna Ewidencja Zabytków) - ćwiczenia z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej:- architektura murowana (przykłady z różnych epok)- budownictwo drewniane- ruina - 2 godz.

II semestr

Opis zabytku architektury wg schematu opracowanego na potrzeby GEZ (Gminna Ewidencja Zabytków) - ćwiczenia z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej:- architektura murowana (przykłady z różnych epok)- budownictwo drewniane- ruina - 2 godz.

Studium historyczne miasta - 1 godz.

Dokumentacja historyczno-konserwatorska zabytku architektury - omówienie na przykładzie konkretnego obiektu in situ (zajęcia w terenie) - 3 godz.

Dokumentacja przebiegu prac konserwatorskich dla zabytku architektury - 2 godz.

Wytyczne konserwatorskie dla zabytków architektury - ćwiczenia z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej - 2 godz.

Dokumentacja fotograficzna, Inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa - omówienie pod względem formalnym - 1 godz.

Kosztorysy i koszty wykonania dokumentacji ewidencyjnej i konserwatorskiej - 1 godz.

Umowa o dzieło; etyka pracy konserwatora - 1 godz.·

Omówienie Kart Ewidencyjnych Zabytków Architektury i Budownictwa, opracowanych przez studentów w ramach zaliczenia semestru - 3 godz.

Opracowania i literatura do przedmiotu „Wybrane zagadnienia dokumentacji konserwatorskiej”

Akty prawne:

1. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z późniejszymi zmianami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568; zmiany ustawy zostały ogłoszone w: Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 959 i Nr 238, poz. 2390, Dz. U. z 2006 r., Nr 50, poz. 362 i Nr 126, poz. 875, Dz. U. z 2007 r., Nr 192, poz. 1394, Dz. U. z 2009 r. Nr 31, poz. 206 i Nr 97, poz. 804, Dz. U. z 2010 r. Nr 75, poz. 474 i Nr 130, poz. 871)

2. Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dn. 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. nr 113, poz. 661)

3. Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych (Dz. U. 2011 nr 165 poz. 987)

Instrukcje i schematy dokumentacji:

1. Cel i zakres ewidencji zabytków nieruchomych, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

2. Instrukcja opracowywania kart ewidencyjnych nieruchomych zabytków wpisanych do rejestru zabytków, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

3. Wzór karty ewidencyjnej zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

4. Instrukcja opracowywania kart ewidencyjnych nieruchomych zabytków niewpisanych do rejestru zabytków, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

5. Wzór karty ewidencyjnej zabytków nieruchomych niewpisanych do rejestru zabytków, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

6. Wzór załącznika do karty ewidencyjnej, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

7. Instrukcja opracowywania kart ewidencyjnych cmentarzy, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

8. Wzór karty ewidencyjnej cmentarzy, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

9. Cel i zakres ewidencji zabytków techniki, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

10. Instrukcja opracowywania kart ewidencyjnych zabytków techniki, 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

11. Wzór karty ewidencyjnej zabytków ruchomych techniki, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

12. Instrukcja opracowywania karty adresowej zabytku nieruchomego (GEZ), Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

13. Wzór karty adresowej zabytku nieruchomego, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

14. Cel i zakres ewidencji zabytków ruchomych, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

15. Instrukcja opracowywania kart ewidencyjnych zabytków ruchomych, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

16. Wzór karty ewidencyjnej zabytków ruchomych, Warszawa 2011, www.nid.pl (08. 01. 2013 r.)

17. Metody ewidencji zabytków, oprac. Michał Gradowski, Warszawa 1981;

Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, R. 1981, t. LXVII.

18. Schemat dokumentacji konserwatorskiej zabytków ruchomych, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki’’, Vol. 10, No 2 (37), 1999, s. 38–104.

19. Schemat dokumentacji konserwatorskiej zabytków ruchomych, pod red. Krzysztofa Nowińskiego, Warszawa 1983;

Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, R. 1983, t. LXXIII.

Literatura:

1. Arszyński, Marian, Wybrane aspekty procesu tworzenia się środowiska konserwatorskiego w Polsce, [w:] Badania i ochrona zabytków w Polsce w XX w. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej staraniem Wydziału Politechniki Warszawskiej, Generalnego Konserwatora Zabytków i Towarzystwo Opieki nad Zabytkami w stulecie urodzin Profesora Jana Zachwatowicza w dniu 4 marca 2000 roku, Warszawa 2000, s. 97-128.

2. Borusiewicz, Władysław: Konserwacja zabytków budownictwa murowanego, Warszawa 1971 (wyd. II: Warszawa 1985).

3. Chrzanowski, Tadeusz: Rekonstrukcja – odtworzenie – makieta, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury 1977, t. XI, s. 93-106.

4. Detloff, Paweł: Odbudowa i restauracja zabytków architektury w Polsce 1918-1939. Teoria i praktyka, Kraków 2006.

5. Dobosz, P.: Ochrona nazw historycznych w obrębie prawnej ochrony zabytków, OZ 1986, nr 1, s. 23-29.

6. Dokumentacja w praktyce konserwatorskiej. Materiały sesji naukowej, Toruń, 24-25 listopada 1994, Warszawa 1995.

Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, t. XCIII

7. Dokumentacje naukowo-historczne PKZ (1975), pod red. Włodzimierza Karczmarzyka, Warszawa: Ośrodek Informacji. PP Pracownie Konserwacji Zabytków, 1976;

Materiały Szkoleniowe - Pracownie Konserwacji Zabytków. Ośrodek Informacji.

8. Gerecka-Żołyńska, Anna: Ochrona zabytków w Polsce: zbiór podstawowych aktów prawnych z krótkim komentarzem, Poznań 2006.

9. Kalicińska, Magdalena: Schemat dokumentacji konserwatorskiej - odpowiedzialność zawodowa czy biurokracja, [w:] Dokumentacja w praktyce konserwatorskiej. Materiały sesji naukowej, Toruń, 24-25 listopada 1994, Warszawa 1995, s. 28-31.

10. Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844-1855), T. 1, Ogólne sprawozdanie Delegacji, oprac. Jerzy Kowalczyk, przy udziale Roberta Kunkla [et al.], Warszawa 2009.

11. Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844-1855), oprac. Karol Guttmejer; [opracowanie zbiorowe pod red. Jerzego Kowalczyka]; T. 2, Gubernia Radomska: opisy, Warszawa 2010.

12. Malinowski, K.: Aby pamiątki uczynić… wstęp do Spisu zabytków architektury i budownictwa, Warszawa 1964, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria A, t. 1, s. VII-XXIV.

13. Małachowicz, Edmund, współpr. Maciej Małachowicz: Konserwacja i rewaloryzacja architektury w środowisku kulturowym, Wrocław 2007.

14. Małachowicz, Edmund: Konserwacja i rewaloryzacja architektury w zespołach i krajobrazie, Wrocław 1994.

15. Małachowicz, Edmund: Ochrona środowiska kulturowego, t. I-II, Wrocław 1982, (Warszawa 1988).

16. Opieka nad zabytkami i ich konserwacja, Warszawa 1920.

17. Postęp i nowoczesność w konserwacji zabytków: problemy, perspektywy, pod red. Bogusława Szmygina, Lublin 2005.

18. Pruszyński, Jan: Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, t. 1-2, Kraków 2001.

19. Pruszyński, Jan: Ochrona zabytków w Polsce. Geneza. Organizacja. Prawo, Warszawa 1989.

20. Remer, Jerzy: Program inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce, OZS, 1930-1931, z. 1-4, cz. 2, 413-424.

21. Remer, Jerzy: Zagadnienie geografii i inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce, Wiadomości Konserwatorskie, nr: 10, 11, 12 [dodatek do Ziemi, R. XIV, Warszawa 1929, s. 44-48.

22. Rymaszewski, Bohdan: Geneza, uwarunkowania i mechanizmy ochrony zabytków w Polsce, Białystok 1988.

23. Rymaszewski, Bohdan: Polska ochrona zabytków, Warszawa 2005.

24. Rymaszewski, Bohdan: Polska ochrona zabytków: refleksje z lat 1918 – 2002, Warszawa 2002.

25. Rymaszewski, Bohdan: Refleksje o teorii oraz praktyce konserwatorskiej: na wybranych przykładach, głównie spośród toruńskich kamienic mieszczańskich, Toruń 1999.

26. Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana przez Michała Balińskiego i Tymoteusza Lipińskiego, Warszawa 1843.

27. Sobieszczański, Franciszek: Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce z opisem dziejów i zabytków budownictwa, rzeźby, malarstwa i rytownictwa, z krótką wzmianką o życiu i dziełach znakomitych artystów krajowych lub w Polsce zamieszkałych, Warszawa 1847.

28. Sroczyńska, Krystyna: Podróże malownicze Zygmunta Vogla, Warszawa 1980.

29. Szmygin, Bogusław: Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku, Lublin 2000.

30. Tajchman, Jan: Metoda konserwacji i restauracji dziedzictwa architektonicznego w zakresie zabytkowych budowli, [w:] Problemy konserwacji i badań zabytków architektury, pod red. Aleksandry Kociałkowskiej, Gdańsk 2008.

31. Vogtman, Józef: Adaptacja zabytkowych domów mieszkalnych, Warszawa 1953.

32. Walicki, Michał: Sprawa inwentaryzacji zabytków w dobie Królestwa Polskiego 1827-1862, Warszawa 1931.

33. Wileńska architektura sakralna doby baroku. Dewastacja i restauracja. Fotografie - Kęstutis Stoskus, Marburg – Warszawa 2005.

34. Witwicki, M.: Ewidencja miast historycznych, Ochrona Zabytków, R. 1966, nr 4.

35. Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce: pod red. Bogusława Szmygina, Warszawa – Lublin, 2008.

36. Wybrane zagadnienia ochrony i konserwacji zabytków architektury, pod red. Bogusława Szmygina, Lublin 2007.

37. Zasady konserwacji zabytków architektury: wybór tekstów, pod red. Andrzeja Michałowskiego, Warszawa: Ośrodek Informacji Konserwatorskiej, 1972.

Literatura uzupełniająca:

38. Borusiewicz, Władysław: Budownictwo murowane w Polsce: zarys sztuki strukturalnego kształtowania do końca XIX wieku, Warszawa - Kraków 1985.

39. Demetrykiewicz, Włodzimierz: Opieka prawna w Austrii dla zabytków sztuki i pomników historycznych. Ze szczególnym uwzględnieniem stosunków galicyjskich, Kraków 1885, odbitka z „Nowej Reformy”.

40. Dutkiewicz, J.: Sentymentalizm – autentyzm – automatyzm, OZ 1961, nr1/2, s. 3-16.

41. Frödl, Walter: Denkmalbegriffe, Denkmalwerte und ihre Auswirkung auf die Restaurierung, Wien 1963.

42. Dvořák, Max: Katechismus der Denkmalpflege, Wien 1918.

43. Frödl, Walter: Pojęcia i kryteria wartościowania zabytków i ich oddziaływanie na praktykę konserwatorską, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków”, seria: B, T. XIII, Warszawa 1966.

44. Frycz, Jerzy: Rekonstrukcja zabytków architektury, jej sens i granice, [w:] Dzieło sztuki i zabytek, Warszawa 1976, BMOZ, seria B, t. XLIII, s. 94-105.

45. Frycz, Jerzy: Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795-1918, Warszawa 1975.

46. Jaworski, Tadeusz: Problemy prawne ochrony dóbr kultury w Polsce, Warszawa 1980.

47. Kajzer, Leszek: Wstęp do badań archeologiczno - architektonicznych, Łódź 1984.

48. Jędrzejewska, H.: Zagadnienia metodologiczne w dziedzinie rekonstrukcji zabytków, OZ 1979, nr 4, s. 287-294.

49. Mączeński, Zdzisław: Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa 1956 (wznowienie: 1997, 2008).

50. Midura, Franciszek. Społeczna opieka nad zabytkami na ziemiach polskich do 1918 roku, Warszawa 2004.

51. Ochrona i konserwacja architektury obronnej, pod red. Marii Lewickiej-Cempa, Warszawa 1999.

52. Ochrona i konserwacja dóbr kultury w Polsce 1944 – 1989. Uwarunkowania polityczne i społeczne, pod red. Andrzeja Tomaszewskiego, Warszawa 1996.

53. Rymaszewski, Bohdan: Klucze ochrony zabytków w Polsce, Warszawa 1992.

54. Trwała ruina: problemy utrzymania i adaptacji, pod red. Bogusława Szmygina, Lublin 2006.

55. Tymczasowa Instrukcja Badań Architektonicznych, Materiały i Sprawozdania Konserwatorskie Województwa Krakowskiego, Kraków 1973, s. 6-27.

56. Skalski, Krzysztof: Ochrona i przebudowa miejskich zespołów zabytkowych: Francja, Warszawa 1985;

Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków t. 76.

Student będzie posiadał wiedzę na temat rodzajów dokumentacji ewidencyjnej i konserwatorskiej, która umożliwi mu efektywne korzystanie z dokumentacji (zarówno dawnych jak i współczesnych); będzie znał historyczny kontekst powstawania różnego rodzaju dokumentacji, co m. in. pozwoli na właściwą ich ocenę i ew. wykorzystanie w pracy; będzie umiał wykonać Kartę ewidencyjną zabytków architektury i budownictwa i w oparciu o te umiejętności będzie w stanie samodzielnie rozwijać swój warsztat konserwatorski.

W ramach zaliczenia studenci samodzielnie opracowują Kartę ewidencyjną zabytków architektury i budownictwa dla kamienicy mieszczańskiej. Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność i aktywny udział w zajęciach oraz oddanie poprawnie wykonanej, ww. dokumentacji.