Zabytkoznawstwo - odlewnictwo

Ogólna znajomość warsztatu analizy zabytkoznawczej rzemiosła artystycznego.

Ogólna znajomość dziejów sztuki od prehistorii do końca XV w.

przedmiot obowiązkowy

1. Godziny realizowane z udziałem nauczyciela: godziny kontaktowe konwersatorium, przewidziane w programie: 30 (1 p. ECTS)

2. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta, konieczny do zaliczenia przedmiotu (zebranie, przeanalizowanie i przyswojenie treści podanej literatury, zebranie materiału ilustracyjnego, koniecznego do nauki przedmiotu): 10 (0,3 p. ECTS)

3. Czas poświęcony na konsultacje indywidualne w związku z przygotowywaną pracą pisemną i in.: 5 godz. (0,2 p. ECTS)

4. Czas, wymagany do zaliczenia przedmiotu (przyswojenie materiału ilustracyjnego i wiadomości na kolokwia zaliczeniowe): 15 godz. (0,5 p. ECTS)

Łącznie: 60 godz. pracy za 2 p. ECTS, w tym 35 godz. kontaktowych

Student:

W1: ma szczegółową wiedzę z zakresu techniki i technologii odlewnictwa ze stopów miedzi oraz dziejów rzemiosła odlewniczego (drobne przedmioty użytkowe o cechach artystycznych, dzwony, działa) oraz odlewnictwa artystycznego (drobne brązy figuralne, posągi, pomniki) od antyku do czasów nowożytnych [K_W01];

W2: zna najważniejsze gatunki odlewnicze, charakterystyczne dla danej epoki [K_W01];

W3: zna grupy typologiczne pod kątem cech ogólnych oraz szczegółowych, umożliwiających określenie proweniencji i datowania [K_W01];

W4: zna podstawy i kryteria znawczej identyfikacji oraz analizy wyrobów odlewniczych [K_W02], [K_W04].

Student:

U1: potrafi fachowo opisywać, określać technikę/metodę wykonania, datować oraz określać funkcję i proweniencję zabytków rzemiosła artystycznego, wykonanych ze stopów miedzi [K_U02];

U2: rozpoznaje najważniejsze zabytki sztuki użytkowej danej epoki i osadza je w dziejach rzemiosła; prowadzi analizę znawczą: rozpoznaje, datuje, określa znaczenie i aspekty technologiczne najważniejszych dzieł rzeźby figuralnej, wykonanych w brązie [K_U02, K_U04].

Student:

K1: ma świadomość poziomu swojej wiedzy – swych kompetencji i niedostatków, rozumie potrzebę ciągłego rozwoju naukowego i zawodowego, którego kierunki sam wyznacza

[K_K02]

Wykład konwersatoryjny z prezentacją multimedialną i elementy ćwiczeniowe: materiał podzielony jest na bloki chronologiczne i analizowany według grup typologicznych obiektów, ze zwróceniem uwagi na ważniejsze obiekty (case study). Prezentacja kryteriów analizy znawczej.

- pokaz

- wykład konwersatoryjny

- ćwiczeniowa
- studium przypadku

Przedmiot zapoznaje studentów z techniką, historią i typologią wyrobów rzemiosła artystycznego i sztuki rzeźbiarskiej, wykonanych ze stopów miedzi (marginalnie także stopów innych metali nieszlachetnych), w układzie chronologiczno-typologicznym, od prehistorii do pocz. ery nowożytnej.

Ma na celu wypracowanie u słuchaczy warsztatu znawczego (terminologia, umiejętności analityczne) oraz wyczulenie na problemy wartościowania obiektów i rynku sztuki.

1. TECHNIKA, TECHNOLOGIA, TERMINOLOGIA odlewów ze stopów miedzi od prehistorii do współczesności.

2. TECHNIKI ZDOBNICTWA na odlewach z brązu i mosiądzu.

3. ODLEWNICTWO STAROŻYTNE: Chiny, Mezopotamia, Egipt, Europa epoki brązu.

4. RZEMIOSŁO ODLEWNICZE W GRECJI ARCHAICZNEJ: naczynia i ich elementy, typologia figurek wotywnych, początki odlewów monumentalnych.

5. GRECJA KLASYCZNA: technologia i charakterystyka zachowanych odlewów artystycznych.

6. ODLEWNICTWO ETRURII: typologia wyrobów rzemieślniczych (wozy bojowe, naczynia, wyroby luksusowe). Statuetki wotywne i posągi monumentalne.

7. ODLEWNICTWO STAROŻYTNEGO RZYMU: plastyka figuralna (drobna plastyka figuralna – wota, lararia); plakiety wotywne i amulety; pomniki honoryfikacyjne i portrety z brązu; wyroby codziennego użytku (lampy oliwne, naczynia, zwierciadła, meble i ich elementy); pierścienie.

8. ODLEWNICTWO BIZANTYŃSKIE: tradycje rzymskie (importy, pomniki honoryfikacyjne); sprzęty sakralne (krzyże, świeczniki, polykandela).

10. ODLEWNICTWO W ŚREDNIOWIECZU: zarys historyczny (odrodzenie w renesansie karolińskim, odlewnictwo ottońskie, dynamika przemian i topografia XII-XV w.)

11. TYPOLOGIA ODLEWNICTWA ŚREDNIOWIECZNEGO I TRWAŁOŚĆ TYPÓW W EPOCE NOWOŻYTNEJ: Drzwi z brązu i antaby. Krzyże i ich elementy. Vasa non sacra – kociołki, trybularze, świeczniki korpusowe, wiszące i siedmioramienne. Akwamanile i przedmioty użytku codziennego (lavabo, garnki, moździerze, miary). Znaki pielgrzymie. Dzwony i działa. Mosiężne płyty nagrobne. Chrzcielnice metalowe (technologia, historia, ikonografia).

L I T E R A TU R A

P O D S T A W O W A:

„Bernward von Hildesheim und die Zeitalter der Ottonen“, Kat. Ausstellung Hildesheim (Dom- und Diözesanmuseum Hildesheim, Roemer und Pelizaeus-Mus.), 1993 (wybrane hasła) [dostep: BG UMK]

Bloch P., „Bronzekruzifixe in der Nachfolge des Reiner von Huy“, [w:] „Rhein und Maas…“, Bd. 2, s. 251-262 [dostęp: BG UMK].

Bloch P., „Siebenarmige Leuchter in christlichen Kirchen“, Wallraf-Richartz-Jahrbuch, Bd. 23, Köln 1961, s. 55-190 [dostęp: BG UMK].

Bernhard M. L., „Sztuka grecka archaiczna” (seria: „Historia starożytnej sztuki greckiej”, t. I), Warszawa 1989 (s. 267-284, 568-581) [dostęp: BG UMK].

Bernhard M. L., „Sztuka grecka V wieku p.n.e.” (seria: „Historia starożytnej sztuki greckiej”, t. II), Warszawa 1991 (s. 204-210, 259-276, 585-590) [dostep: BG UMK].

„Drzwi gnieźnieńskie”, pr. zbior. pod red. Michała Walickiego, t. 1: Wrocław 1956, t. 2: Wrocław 1959 (zwł.: Dziekoński T., Wesołowski K., Charakterystyka metaloznawczo-technologiczna Drzwi gnieźnieńskich, [w:] t. 1, s. 124-187), [dostep: BG UMK].

"Heinrich der Löwe und seine Zeit. Herrschaft und Repräsentation der Welfen 1125-1235“, kat. Ausstellung Braunschweig (Herzog Anton-Ludwig-Museum), hrsg. Jochen Luckhardt und Franz Niehoff, München 1995 (wybrane hasła) [dostęp: BG UMK].

Jakubek M., „Problematyka warsztatowa chrzcielnicy z Elbląga”, [w:] „Rzemiosło artystyczne. Materiały Sesji Oddziału Warszawskiego SHS”, t. 2, pod red. Ryszarda Bobrowa, Warszawa 2001, s. 31-52 [dostęp: BG UMK, BWSzP].

Jakubek-Raczkowska M., „XIII-wieczna chrzcielnica z Kaplicy Kopernika”, [w:] „Dzieje i skarby kościoła świętojańskiego w Toruniu”, pod red. Katarzyny Kluczwajd i Michała Woźniaka, Toruń 2002, s. 237-255 [dostęp: BG UMK], BWSzP].

Jakubek-Raczkowska M., „Gotycki świecznik z Bazyliki Mariackiej w Kołobrzegu. Nowe spojrzenie na warsztat mistrza Jana Apengetera”, [w:] „Odlewnictwo w Polsce. Materiały z VII Sesji Naukowej Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce”, pod red. Katarzyny Kluczwajd, Toruń 2007, s. 67-72 [dostęp: BG UMK, BWSzP].

Jones F. H., „A Bronze Patera in Princeton”, Hesperia Supplements 8, Commemorative Studies in Honor of Theodore Leslie Shear (1949), s. 209-212, 458-459 [dostęp: Jstor].

"Kult przodków w starożytnych Chinach. Naczynia rytualne i figurki grobowe z koleksji Quinglong im. Danuty Kohlberg-Nowickiej we Wrocławiu oraz ze zbiorów MOT, Ktalog wyst. MOT, Touń 2009, zwł. s. 42-46 (Łakomska) i hasła kat.

„Ludwisarstwo w Polsce. Materiały z III Sesji Naukowej z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce zorganizowanej przez Muzeum Okręgowe w Toruniu oraz Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki, w dniach 8-9 listopada 2002 roku”, pod red. Katarzyny Kluczwajd, Toruń 2003 (wybrane teksty) [dostęp: BG UMK].

Majewski M., „Dekoracje ornamentalne i figuralne zabytków ludwisarstwa pomorskiego z XIV-XVI wieku”, [w:] „Odlewnictwo w Polsce. Materiały z VII Sesji Naukowej Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce”, pod red. Katarzyny Kluczwajd, Toruń 2007, s. 163-178 [dostęp: BG UMK].

Mende U., „Zur Topographie sächsischer Bronzewerkstätten im welfischen Einflussbereich“, [w:] „Heinrich der Löwe und seine Zeit. Herrschaft und Repräsentation der Welfen 1125-1235“, kat. Ausstellung Braunschweig (Herzog Anton-Ludwig-Museum), hg. von Jochen Luckhardt und Franz Niehoff, München 1995, s. 427-439 [dostęp: BG UMK].

Mende U., „Die Bronzetüre des Mittelalters: 800-1200“, München 1994 (wybrane hasła), [dostęp: BG UMK].

Mende U., Die Mittelalterlichen Bronzen im Germanischen Nationalmuseum : Bestandkatalog, Nürnberg 2013.

Mitten D. G., Doeringer S. F., „Master Bronzes of the Classical World“, catalog The Fogg Art Museum, New York 1968 (wybrane hasła), [dostęp: BG UMK].

Piaskowski J., „Dawne stopy metali stosowane w odlewnictwie artystycznym”, [w:] „Odlewnictwo w Polsce. Materiały z VII Sesji Naukowej Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce”, pod red. Katarzyny Kluczwajd, Toruń 2007, s. 11-23 [dostęp: BG UMK].

Pryce F. N., “A Minoan Bronze Statuette in the British Museum”, The Journal of Hellenic Studies, 41 / 1 (1921), s. 86-90 [dostęp: Jstor].

„Rhein und Maas. Kunst und Kultur 800-1400“. Katalog wystawy, Köln 1972 (wybrane hasła) [dostęp: BG UMK].

Richter G., “A Fourth-Century Bronze Hydria in New York”, American Journal of Archaeology, 50 / 3 (1946), s. 361-367 [dostep: Jstor].

Schilling M., „Glocken. Gestalt, Klang und Zier“, Dresden 1988 [dostęp: BG UMK].

Teofil Prezbiter, „Diversarum Artium Schedula” [Średniowieczny zbiór przepisów o sztukach rozmaitych], w przekładzie Stanisława Kobielusa, Kraków 1998 (wybrane fragmenty) [dostęp: BWSzP].

“Treasures from the Bronze Age of China. An Exhibition from the People’s Republic of China”, The Metropolitan Museum of Art, New York 1980 [dostęp: BG UMK].

„Die Welt der Etrusker. Archäologische Denkmäler aus Museen der sozialistischen Länder“. Katalog: Staatliche Museen zu Berlin, Hauptstadt der DDR Altes Museum 4 X-3 XII 1988, Berlin 1988 [dostęp: BG UMK]..

L I T E R A T U R A

U Z U P E Ł N I A J Ą C A:

1. Chiaro M. A. del, “An Etruscan Bronze Mirror Produced at Caere”, American Journal of Archaeology, 75 / 1 (1971), s. 85-86 [dostęp: Jstor].

2. Cohen B., “Perikles' Portrait and the Riace Bronzes: New Evidence for Schinocephaly”, Hesperia 60 / 4 (1991), s. 465-502 [dostęp: Jstor].

3. „Imagination des Unsichtbaren. 1200 Jahre Bildende Kunst im Bistum Münster“, Münster 1993.

4. Jarzewicz J., Karłowska-Kamzowa A., Trelińska B., „Gotyckie spiżowe płyty nagrobne w Polsce. Studia o formie i treściach ideowych”, (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział nauk o Sztuce, Prace Komisji Historii Sztuki, t. 28), Poznań 1998.

5. Falke O. von, Meyer E., „Romanische Leuchter und Gefäße. Gießgefäße der Gotik“ (Deutscher Verein für Kunstwissenschaft, Denkmäler Deutschen Kunst: Bronzegeräte des Mittelalters, Bd.1), Berlin 1935.

6. Grimme E.G., „Bronzebildwerke des Mittelalters“, Darmstadt 1985.

7. Ischlondsky D. N., “Problems of Dating a Unique Egyptian Bronze”, Journal of Near Eastern Studies, 25 / 2 (1966), s. 97-105 [dostęp: Jstor].

8. Legner A., „Die Rinderherde des Reiner von Huy“, [w:] Rhein und Maas…, t. 2, s. 237-250.

9. „Ludwisarstwo stargardzkie i pomorskie XIV-XVII w.”, pod red. M. Majewskiego, Stargard 2003.

10. Lüer H., „Technik der Bronzeplastik“, Leipzig 1902.

11. Lüer H., Creutz M., „Geschichte der Metallkunst“, Bd.1, „Kunstgeschichte der unedlen Metalle, Schmiedeisen, Gusseisen, Bronze, Zinn, Blei und Zink“, bearb. von H. Lüer, Stuttgart 1904 [dostęp online].

12. Mende U., „Die Türzieher des Mittelalters“, Denkmäler Deutschen Kunst: Bronzegeräte des Mittelalters, begründet von Otto von Falke und Erich Meyer, fortgeführt von Peter Bloch, Bd.2, Berlin 1981.

13. Mende U., „Addenda zum Leipziger Thomas-Leuchter. Der meistverbreitete romanische Leuchtertypus mit Blattwedelschwanz-Drachen“, [w:] „Es thun iher viel fragen – Kunst in Mitteldeutschland. Festschrit K. S. Krause“, Petersberg 2001, s. 81-108.

14. Mundt A., „Die Erztaufen Nord- und Ostdeutschlands von der Mitte des XIII bis zur Mitte des XIV Jahrhunderts“, Leipzig 1908.

15. Müller H., „Deutsche Bronzegeschützrohre 1440-1750“, Berlin 1968.

11. „Ornamenta Ecclesiae, Kunst und Künstler der Romanik“, Ausstellungskatalog, hrsg. von Anton Legner, Köln 1985.

16. Piaskowski J., „Technologia dawnych odlewów artystycznych”, Kraków 1981.

17. Pietrusińska M., „Protogotycka chrzcielnica brązowa z Legnicy”, Biuletyn Historii Sztuki 22/1 (1960), s. 3-34.

18. Riederer J., „Die Geschichte des Bronzegusses“, [w:] „Ex aere solido, Bronzen von der Antike bis zur Gegenwart“, s. 277-290.

19. Seelig L., Hardtwig B., „Modell und Ausführung in der Metallkunst“, Bayerisches Nationalmuseum, Bildführer 15, Ausstellung im Bayerischen Nationalmuseum, München 1989.

20. Siwkowska I., „Czternastowieczna chrzcielnica brązowa z kolegiaty w Kołobrzegu”, [w:] „Badania nad sztuką Pomorza, Materiały z sesji naukowej oddziału szczecińskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki Sztuka Pomorza Zachodniego w świetle najnowszych badań, Kamień Pomorski 20-21 maja 1988”, red. M. Glińska i B. Kozińska, Szczecin 1998, s. 101-106.

21. Theuerkauff-Liederwald A. E., „Mittelalterliche Bronze- und Messinggefäße. Eimer – Kannen – Lavabokessel“, (Denkmäler Deutschen Kunst: Bronzegeräte des Mittelalters, begründet von Otto von Falke und Erich Meyer, fortgeführt von Peter Bloch), Bd. 4, Berlin 1988.

22. Weihrauch H. R., „Bronze, Bronzeguss, Bronzeplastik“, [w:] Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, hg. von Otto Schmitt, Bd. II, Stuttgart-Waldsee 1948, szp. 1182-1216.

Podstawą zaliczenia przedmiotu jest obecność i aktywność na zajęciach, pozytywne zaliczenie wszystkich testów (1) oraz złożenie pracy pisemnej (2).

1. Wiedza i umiejętności są weryfikowane w systemie kolokwiów sródsemestralnych na ocenę.

W y m a g a n i a :

Rozpoznawanie dzieł* odlewnictwa w metalu na podstawie slajdów: określenie typu i funkcji obiektu, wskazanie czasu i regionu powstania; określenie materiału i techniki wykonania [[K_W02, K_W04, K_W09, K_W11, K_W12, K_W13, K_U14]. Próg zaliczenia kolokwium: 50%. Zakres materiału - w oparciu o treści kształcenia na zajęciach oraz literaturę przedmiotu.

*dokładne rozpoznanie obiektu z podaniem nazwy i autora obowiązuje w przypadku wybitnych dzieł odlewnictwa, kluczowych dla tej gałęzi artystycznej.

2. Elementem składowym oceny (25%) jest sporządzenie próbnej ekspertyzy znawczej dzieła odlewniczego wraz z propozycją wyceny.

Nie dotyczy