Chrześcijańska kultura odżywiania

Zarys historyczny praktyk związanych z odżywianiem oraz ich teoretyczne konceptualizacje. Problem formowania się i rozwoju kultury gastronomicznej zostaje ukazany w kontekście religijnym. Reguły żywieniowe kształtowały się od starożytności i pozostawały w ścisłym związku z metafizycznymi podstawami określonej religii.

Przedstawienie i omówienie diety stosowanej w środowisku chrześcijańskim w okresie starożytnym i wczesnośredniowiecznym. Wskazanie na elementy diety poszczególnych kategorii mnichów chrześcijańskich (pustelników

i cenobitów na Wschodzie oraz opactw europejskich).

Praktyki żywieniowe w chrześcijaństwie w kontekście biblijnym, historycznym i kulturowym.

Teologiczne i moralne przesłanki zwyczajów żywieniowych i praktyk postnych.

- Zagadnienia wstępne (terminologia, historia badań i współczesne zainteresowanie historią kultury odżywiania).

- Normy i zakazy żywieniowe: Stary Testament, judaizm, szkoły filozoficzne, chrześcijaństwo i wielkie religie światowe.

- Produkty żywnościowe w perspektywie biblijnej: chleb, wino, oliwa, typowe owoce i warzywa.

- Symbolika produktów spożywczych w chrześcijaństwie (chleb, wino, oliwa, woda i produkty rolne).

- Sól - najstarsza przyprawa ludzkości.

- Nadużycia (wada obżarstwa) i ograniczenia (posty).

- Kuchnia monastyczna.

- Ryby w diecie chrześcijan.

- Dieta jarska czy mięsna? Jedzenie a zdrowie.

- Przeciw nadużywaniu wina i innych używek.

1. Bralewski S., Praktykowanie postu w świetle historiografii kościelnej V wieku, „Vox Patrum” 33 (2013), t. 59, s. 359-378.

2. Bruce B., Historia smaku. Jak warzywa i przyprawy budowały fortuny, wywoływały wojny i wpędzały ludzi w szaleństwo, tłum. E. Kleszcz, Warszawa 2011.

3. Dembińska M., Wyżywienie mnichów wg reguły benedyktyńskiej we wczesnym średniowieczu (VI-XI w.), „Studia i materiały do dziejów Wielkopolski i Pomorza” 16 (1987), z. 2, s. 57-78.

4. Feuillet M., Leksykon symboli chrześcijańskich, Poznań 2006

5. Filipowski M., Dieta w życiu ascetycznym Ojców pustyni, „Studia Theologica Varsaviensia” 2017, t. 55, nr 1,

6. Forster D., Świat symboliki chrześcijańskiej, przekł. i opr. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 1990.

7. Kokoszko M., Ryby i ich znaczenie w życiu codziennym ludzi późnego antyku i wczesnego Bizancjum (III-VII w.), Łódź 2005,

8. Kokoszko M., Smaki Konstantynopola, [w:] M.J. Leszka, T. Wolińska (red.), Konstantynopol – nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim, Warszawa 2011.

9. Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989.

10. Marciniak-Kajzer A., Jak wyglądały późnośredniowieczne kuchnie?, „Vox Patrum” 59 (2013), s. 449–161.

11. Możejko B. (red.), Historia naturalna jedzenia. Między antykiem a XIX wiekiem. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Historyczne Miasta Gdańska i Uniwersytet Gdański dla upamiętnienia 100-lecia otwarcia muzeum wnętrz mieszczańskich w Domu Uphagena w dniach 3–4 listopada 2011 roku, Gdańsk 2013.

12. Paczkowski M.C., Daktyle jako pokarm mieszkańców Bliskiego Wschodu w czasach rzymskich, w kulturze chrześcijańskiej i wśród wyznawców Islamu , t. 4: Elementy orientalne w diecie Europejczyków, red. B. Płonka-Syroka, A. Namal i A. Syroka, Wrocław 2021, s. 147-169.

13. Paczkowski M.C., Łakomstwo i obżarstwo w piśmiennictwie wczesnochrześcijańskim, w: Historia diety i kultury odżywiania, t. 3: Zalecenia i regulacje dotyczące odżywiania w historii Europy (XIII-XXI w.) i w wybranych kulturach pozaeuropejskich, red. B. Płonka-Syroka, A. Syroka, Wrocław 2020, s. 343-375.

14. Paczkowski M.C., Odyseja bliskowschodniego humusu, w: Historia diety i kultury odżywiania, t. 4: Elementy orientalne w diecie Europejczyków, red. B. Płonka-Syroka, A. Namal i A. Syroka, Wrocław 2021, s. 171-186,

15. Paczkowski M.C., Ryby w diecie starożytnych mnichów chrześcijańskich, w: Historia diety i kultury odżywiania, t. 2: Praktyki żywieniowe w Europie w kontekście społeczno-kulturowym, ciągłość i zmiana, red. B. Płonka-Syroka, A. Syroka, Wrocław 2020, s. 21-45.

16. Schubert E., Jedzenie i picie w średniowieczu, Toruń 2018.

17. Toussaint-Samat M., Historia naturalna i moralna jedzenia, tłum. A. B. Matusiak, M. Ochab, Warszawa 2002.

Efekty uczenia się – wiedza

W1: Ma wiedzę o zmianach społeczno-religijnych i cywilizacyjnych

w starożytności, średniowieczu, epoce nowożytnej po współczesność

z perspektywy praktyk żywieniowych i dietetycznych.

W2: Opisuje perspektywy religijne, kulturowe i społeczne dotyczące kultury odżywiania na przestrzeni dziejów chrześcijaństwa.

W3: Zna rolę społeczno-religijną monastycyzmu chrześcijańskiego

w procesie formowania się chrześcijańskich zwyczajów żywieniowych.

W4: Ma rozszerzoną wiedzę o człowieku jako twórcy kultury gastronomicznej w kontekście religijnym.

Efekty uczenia się – umiejętności U1: Wykorzystuje umiejętność orientacji w dziejach chrześcijaństwa, świadectw materialnych i literackich do analizy historii diety i kultury odżywiania.

U2: Umie wykazać wpływ chrześcijaństwa na praktyki żywieniowe, zarówno w szeroko pojmowanej kulturze, jak i zgodnych z systemami wiedzy.

Efekty uczenia się – kompetencje społeczne K1: Ma świadomość wartości dziedzictwa tradycji i obyczajowości chrześcijańskiej oraz wkładu praktyk ascetycznych w kształtowaniu się cywilizacji ogólnoświatowej.

K2: Uczestniczy w działaniach na rzecz zachowania materialnego

i kulturowego dziedzictwa chrześcijaństwa.

Metody oceniania:

- kolokwium pisemne w formie kwestionariusza z pytaniami otwartymi.

- obecność na zajęciach

Kryteria oceniania:

Wykład: zaliczenie na ocenę na podstawie obecności na zajęciach i kolokwium pisemnego.

ndst – 0-49 pkt (49 %)

dst- 51-57 pkt (51 %)

dst plus- 58-66 pkt (55%)

db- 67-75 pkt (70 %)

db plus- 75-84 pkt (81%)

bdb- 85-93 pkt (93%–100%)

nie dotyczy