Topografia i archeologia miejsc ewangelicznych

Od pierwszych wieków istnienia Kościoła starano się zachować pamięć o miejscach, które były areną wydarzeń biblijnych. Zainteresowanie miejscami ewangelicznymi istnieje praktycznie od chwili narodzin chrześcijaństwa. Następował proces odkrywania, opisywania i zabezpieczania miejsc świętych Palestyny. Ich autentyczność poparta jest świadectwami historycznymi i naukowymi argumentami. Uwaga skupia się na miejscach wspomnianych w Ewangeliach i związanych z działalnością Jezusa Chrystusa.

1. Problem miejsc świętych Starego i Nowego Testamentu. Rola tekstów źródłowych i znalezisk archeologicznych.

2. Wpływy, oddziaływania i wzajemne relacje pomiędzy: judaizmem okresu rzymskiego, kulturą grecko-rzymską, judeochrześcijaństwem, wspólnotą nawróconych pogan, wspólnotami orientalnymi.

3. Opisy miejsc biblijnych („itineraria” pielgrzymów).

4. Kwestie topograficzne i liturgia stacyjna w miejscach świętych.

5. Tradycje dewocyjne: codzienne procesje w sanktuariach, jerozolimska Droga Krzyżowa, obchody liturgiczne.

6. Troska o ślady materialne wydarzeń ewangelicznych.

7. Okresy rozwoju sanktuariów: judeochrześcijański, bizantyjski, islamski, krucjat, mamelucki i osmański.

8. Specyficzna metodologia i zainteresowanie Bliskim Wschodem (palestynologia).

9. Archeologia biblijna i chrześcijańska Palestynie

10. Północna Galilea (Górna) i synagogi galilejskie.

11. Enklawy judaistyczne i judeochrześcijańskie w Palestynie i w Syrii.

12. Banias, podnóże Hermonu (Paneas, Cezarea Filipowa).

13. Analiza archeologiczna i historyczna Nazaretu z czasów Nowego Testamentu, Kafarnaum i innych miast nad Jeziorem Galilejskim.

14. Terytorium Dekapolu i Scytopolis. Jerycho w epoce rzymskiej.

15. Twierdze króla Heroda Wielkiego (Herodion, Masada, Macheront).

16. Archeologia i historia Betlejem. Bazylika Narodzenia, groty pod Bazyliką i Grota Mleczna.

17. Bait Sahur pod Betlejem (Pole Pasterzy).

18. Ain Karem na zachód od Jerozolimy.

19. Kefr Kenna (Kana Galilejska), Góra Tabor i Naim.

20. Tabgha nad Jeziorem Galilejskim).

21. Ariha (Jerycho) – pałac Heroda, mozaiki, synagoga, epoka krzyżowców.

22. Pustynia Judzka i rzeka Jordan.

23. Samaria - Góra Garizim i Nablus (Sychar).

24. El-Azariyye na wschód od Jerozolimy (Betania).

25. Zmiany w topografii Jerozolimy.

26. Historia i archeologia sanktuariów na terenie Góry Oliwnej.

27. Sadzawki: Siloe i Betezda.

28. Plac dawnej świątyni Jerozolimskiej: epoka rzymska, bizantyjska, arabska, okres krucjat i stan obecny.

29. Syjon biblijny i chrześcijański.

30. Tradycja pobożnościowa: jerozolimska Droga Krzyżowa, specyfika obrzędowości w miejscach świętych i uwarunkowania historyczne.

31. Givat ha-Mivtar na północny wschód od Jerozolimy (szczątki ukrzyżowanego Żyda).

32. Dzieje Bazyliki Grobu Świętego.

33. Pas nadmorski (Cezarea Nadmorska, Jaffa, Góra Karmel).

1. F. Ardito - C. Gambaro – M. Acanfora Torrefranca [tł. H. Andrzejewska – M. Kamiński], Jerozolima i Ziemia Święta, Warszawa 2009.

2. Bagatti – E. Testa (opr.), Corpus Scriptorum de Ecclesia Matre, t. 4: Gerusalemme. La Redenzione secondo la Tradizione biblica dei S. Padri (Studium Biblicum Franciscanum – Collectio Maior 26), Jerusalem 1982.

3. Baldi, Enchiridion Locorum Sanctorum. Documenta S. Evangelii Loca Respicientia, Jerusalem 19823.

4. L.D. Chrupcała, Jerozolima. Miasto nadziei (Biblioteka Ziemi Świętej), Kraków 2008.

5. J. Finegan, The Archeology of the New Testament. The Life of Jesus and the Beginning of the Early Church, Princeton 1992.

6. S. Gądecki, Archeologia biblijna, t. 1- 2, Gniezno 1994.

7. P. Kaswalder, Onomastica Biblica. Fonti scritte e ricerca archeologica, SBF Collectio Minor 40, Jerusalem 2002.

8. N.S. Klimas, Autentyczność Bożego Grobu w Jerozolimie. Badania historiograficzne, archeologiczno – architektoniczne i udokumentowane w zabytkach (I-X w.), Kalwaria Zebrzydowska 2018 [wyd. 2 popr.].

9. J. Murphy-O’Connor [przekł. M. Burdajewicz – konsult. nauk. W. Chrostowski], Przewodnik po Ziemi Świętej, Warszawa 1996.

10. A. Negev [tłum. O. Zienkiewicz], Encyklopedia archeologiczna Ziemi Świętej, Warszawa 2002.

11. M. Sartre, Wschód rzymski. Prowincje i społeczeństwa prowincjonalne we wschodniej części basenu M. Śródziemnego w okresie od Augusta do Sewerów (31 r. p.n.e. – 235 r. p.n.e.), Wrocław 1997.

12. B. Witos, Groty biblijne. Studium historyczno-teologiczne, Kraków 2016.

13. www.custodia.org (poszczególne sanktuaria opr. w różnych językach).

Efekty uczenia się – wiedza

W1: Ma wiedzę o podstawowych faktach historycznych, społeczno-religijnych i zmianach cywilizacyjnych na terytorium dawnej prowincji rzymskiej Palestyny.

W2: Opisuje zróżnicowanie doktrynalne, kulturowe i narodowe poszczególnych wspólnot chrześcijańskich w Palestynie na przestrzeni dziejów oraz ich wpływ na obecną sytuację.

W3: Charakteryzuje ewolucję cywilizacyjną ludności obszaru Izraela i Palestyny na podstawie świadectw archeologicznych.

Efekty uczenia się – umiejętności

U1: Wykorzystuje umiejętność orientacji w dziejach chrześcijaństwa w Palestynie, świadectw archeologicznych i literackich.

U2: Umie wykazać znaczenie znajomości palestyńskich wspólnot chrześcijańskich oraz potrafi na tej podstawie prowadzić dialog religijny i światopoglądowy.

U3: Analizuje tożsamość cywilizacyjną chrześcijan arabskich na terytorium Palestyny oraz wspólnoty „Kehillah” (Kościół hebrajskojęzyczny).

Efekty uczenia się – kompetencje społeczne

K1: Ma świadomość ponadczasowej wartości dziedzictwa tradycji chrześcijańskiej w Palestynie i jej wkładu w kształtowaniu się cywilizacji bliskowschodniej i ogólnoświatowej.

K2: Uczestniczy w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa chrześcijańskiego poza granicami Polski.

Metody oceniania:

- kwestionariusz z serią otwartych pytań - W1-3, U2-3.

- elaborat pisemny - W1-3, U 2-3, K2.

- obecność na zajęciach, W1, U1, K1

Kryteria oceniania:

Wykład: zaliczenie na ocenę na podstawie obecności na zajęciach (30%), wypełnionego kwestionariusza (30%) i pisemnego eseju (40%)

ndst - 49 pkt (49 %)

dst- 64-50 pkt (64-50 %)

dst plus- 79-65 pkt (79-65 %)

db - 90- 80 pkt (90- 80 %)

db plus - 95-91 pkt (95-91 %)

bdb - 100- 96 pkt (100- 96 %)

nie dotyczy