Teologia moralna szczegółowa - zagadnienia bioetyczne

Przed rozpoczęciem nauki student powinien mieć wiedzę zdobytą na wykładach z etyki (rok II), antropologii teologicznej (rok II), teologii moralnej fundamentalnej (rok III) i teologii moralnej szczegółowej (rok IV).

przedmiot obowiązkowy

Całkowity nakład pracy studenta wynosi około 100 godzin, co odpowiada 4 punktom ECTS (1 ECTS = 25-30 godzin), w tym około 50 godzin w ramach wykładu (2 ECTS) oraz około 50 godzin w ramach ćwiczeń (2 ECTS).

Szczegółowy nakład pracy studenta związany z wykładem to:

- godziny kontaktowe (udział w wykładach i konsultacje): 30 godz.

- praca własna studenta (lektura obowiązkowa oraz przygotowanie do egzaminu ustnego z zakresu treści wykładu i literatury obowiązkowej): 20 godz.

Szczegółowy nakład pracy studenta związany z ćwiczeniami to:

- godziny kontaktowe (udział w ćwiczeniach i konsultacje): 16 godz.

- praca własna studenta (lektura obowiązkowa oraz przygotowanie do sprawdzianów pisemnych): 34 godz.

Po ukończeniu przedmiotu student:

W1: definiuje bioetykę, podkreślając jej normatywny i interdyscyplinarny charakter (K_W03, K_W21)

W2: wyjaśnia na czym polega pluralizm nurtów bioetycznych ze względu na różne sposoby uzasadnia norm i ocen etycznych (K_W01)

W3: wyjaśnia znaczenie antropologicznego fundamentu rozwiązań konkretnych kwestii bioetycznych (K_W07)

W4: wyjaśnia fundamentalne znaczenie statusu ludzkiego embrionu dla oceny wielu działań biomedycznych związanych z początkiem ludzkiego życia (K_W07)

W5: nazywa i opisuje poszczególne działania biomedyczne, które podlegają refleksji i ocenie bioetycznej (K_W07)

W6: wskazuje na współczesne dokumenty Kościoła służące teologicznomoralnej refleksji nad zagadnieniami bioetycznymi (K_W12)

W7: wskazuje na konkretne postawy, działania i zadania chrześcijanina w obszarze zagadnień bioetycznych, które odpowiadają personalistycznej wizji człowieka (K_W07)

Po ukończeniu przedmiotu student:

U1: analizuje wybrane dokumenty Kościoła dotyczące zagadnień bioetycznych, w szczególności pod kątem obecności i rodzaju uzasadnień konkretnych ocen i rozwiązań moralnych (K_U01)

U2: analizuje wypowiedzi i publikacje na tematy bioetyczne, w szczególności pod kątem sposobu argumentacji i przynależności do konkretnego nurtu bioetyki oraz zgodności lub nie z nauczaniem Kościoła (K_U01)

Po ukończeniu przedmiotu student:

K1: Ma świadomość złożoności zagadnień bioetycznych i rozumie potrzebę interdyscyplinarnego podejścia do ich rozwiązywania (K_K05)

K2: Dostrzega dylematy etyczne związane z rozwojem i osiągnięciami biomedycyny i proponuje ich rozstrzygnięcia (K_K06)

K3: ma świadomość indywidualnej odpowiedzialności za podejmowanie działań służących profilaktyce zdrowia i obronie życia ludzkiego od poczęcia do naturalnej śmierci (K_K7)

K4: Proponuje i wyjaśnia, jak wykorzystać treści dokumentów Kościoła dla promocji bioetyki personalistycznej (K_K02)

Wykład z prezentacją multimedialną.

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

- ćwiczeniowa

Bioetyka jako stosunkowo nowa dziedzina refleksji etycznej nie stanowi jednorodnego nurtu. Zagadnienia dotyczące ludzkiego życia są w naturalny sposób przedmiotem zainteresowania także teologii moralnej i wypowiedzi doktrynalnych Kościoła. Zadaniem wykładu jest przygotowanie studenta do udziału w debacie na tematy bioetyczne, dostrzegania i uwzględniania obecnego na tym polu pluralizmu. Dlatego podstawową kwestią jest rozumienie, z czego wynikają zasadnicze różnice w interpretacji i ocenie tych samych zagadnień bioetycznych. Wykład bazuje na wiedzy, którą student zdobył podczas wykładów z filozofii, w szczególności z antropologii i etyki. Ponadto, konkretne działania można oceniać znając ich naturę, dlatego wykład odwołuje się do podstawowej, dzisiaj już ogólnie dostępnej wiedzy biomedycznej, wskazując w ten sposób na interdyscyplinarność bioetyki. W ramach wykładu omówione zostaną podstawowe zagadnienia bioetyczne, które niejednokrotnie są przedmiotem żywej dyskusji publicznej.

Rozwój nauk biomedycznych pociąga za sobą konieczność oceny moralnej nowych technik i możliwości wpływania na ludzkie życie. Dlatego obok zagadnień tradycyjnych dla refleksji o charakterze bioetycznym w ramach wykładu omówione zostaną nowe zagadnienia, które często budzą z jednej strony nadzieję i entuzjazm, a z drugiej niepokój. Stają się one przedmiotem żywej dyskusji, a także licznych pytań, na które odpowiedzi szukają już dzieci i młodzież. Dlatego przyszli nauczyciele religii, katecheci i duszpasterze zapoznają się z podstawowymi zagadnieniami i otrzymują podstawy do dalszych osobistych poszukiwań i odważnego udziału w dyskusjach. Wykłady, które wpisują się w personalistyczno-religijny nurt bioetyki, pogrupowane są w cztery bloki tematyczne i obejmują następujące zagadnienia:

I. Zagadnienia wstępne bioetyki

Konieczność bioetyki

Rozumienie i definicja bioetyki

Sposoby uzasadnienia norm w bioetyce

Antropologiczny fundament refleksji bioetycznej

Głos Kościoła katolickiego w debacie bioetycznej

II. Zagadnienia dotyczące początków życia

Świętość życia według encykliki Jana Pawła II Evangelium vitae

Status ludzkiego embrionu

Sztuczne zapłodnienie

Macierzyństwo zastępcze

Badania prenatalne

Komórki macierzyste

Klonowanie

III. Zagadnienia dotyczące ochrony i promocji zdrowia i życia

Troska o zdrowie – profilaktyka zdrowia, sport i turystyka

Transplantacja narządów

Operacje plastyczne

Destrukcja zdrowia i życia na przykładzie alkoholizmu

Naruszenie integralności ciała

IV. Zagadnienia dotyczące śmierci i umierania

Kultura śmierci według encykliki Jana Pawła II Evangelium vitae

Przerywanie ciąży

Samobójstwo

Eutanazja

Uporczywa terapia

Kara śmierci

Troska o pokój na świecie

I. Literatura obowiązkowa:

- Angelini F., Świętość ludzkiego życia, https://dlibra.kul.pl/Content/27419/5_swietosc.pdf

- Bołoz W., Życie w ludzkich rękach, Warszawa 1997.

- Muszala A. (red.), Encyklopedia bioetyki, Radom 2005. (wybrane hasła)

- Muszala A., Jakość życia czy świętość życia, https://www.mp.pl/etyka/podstawy_etyki_lekarskiej/35037,jakosc-zycia-czy-swietosc-zycia

- Wróbel J., Antropologia we współczesnej refleksji bioetycznej, czyli o podstawach etycznych w biomedycynie, w: Bioetyka personalistyczna wobec wyzwań biomedycyny, red. Z. Wanat, Toruń 2011, s. 11-30.

- Enc. o wartości i nienaruszalności życia ludzkiego Evengelium vitae (25.03.1995)

- Instrukcja dotycząca niektórych problemów bioetycznych Dignitas personae (8.09.2008)

- Deklaracja o eutanazji Iura et bona (5.05.1080)

- Deklaracja o przerywaniu ciąży Questio de abortu (18.11.1974)

- Nota doktrynalna wraz z komentarzem dotycząca sztucznego odżywiania i nawadniania (1.08.2007)

- List biskupów polskich w sprawie przeszczepiania narządów „Nadprzyrodzony krwiobieg miłości” (11.09.2007)

II. Literatura pomocnicza:

- Kowalski E., Osoba i bioetyka. Zagadnienie biomedyczne dla duszpasterzy i katechetów, Kraków 2009.

- Machinek M., Życie w dyspozycji człowieka. Wybrane problemy etyczne u początku ludzkiego życia, wyd. 2 poszerzone, Olsztyn 2004.

- Machinek M., Śmierć w dyspozycji człowieka. Wybrane problemy etyczne u kresu ludzkiego życia, wyd. 2 poszerzone, Olsztyn 2004.

- Machinek M., Spór o status ludzkiego embrionu, Olsztyn 2007.

- Muszala A., A. Rudziewicz, Bioetyka w szkole. Dla nauczycieli, wychowawców i katechetów, Kraków 2007.

- Otowicz R., Etyka życia. Bioetyczny i teologiczny kontekst problematyki życia poczętego, Kraków 1998.

- Ślipko T., Bioetyka. Najważniejsze problemy, Kraków 2009.

- Wanat Z. (red.), Bioetyka personalistyczna wobec wyzwań biomedycyny, Toruń 2011.

- Wanat Z. (red.), Dar życia. W 25. rocznicę publikacji instrukcji „Donum vitae”, Toruń 2012.

- Wróbel J., Człowiek i medycyna. Teologicznomoralne podstawy ingerencji medycznych, Kraków 1999.

- Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego Donum vitae (22.02.1987)

- Deklaracja o niektórych zagadnieniach etyki seksualnej Persona humana (29.12.1975)

- Dokument Papieskiej Akademii „Pro vita” nt. klonowania (25.06.1997)

- Przem. w ONZ w imieniu Stolicy Apostolskiej „W sprawie całkowitego zakazu klonowania człowieka” (23.09.2002)

I. Metody oceniania

Metodami oceniania efektów osiągniętych przez studenta są:

- egzamin ustny obejmujący treść wykładów oraz literatury obowiązkowej, która nie była przedmiotem sprawdzianów podczas ćwiczeń (warunkiem przystąpienia do egzaminu jest pozytywna ocena z ćwiczeń): W1-W7, U1, U2, K1-K4,

- pisemne sprawdziany, które obejmują treść wybranych pozycji literatury obowiązkowej: W3, W4, W5, W6, U1,

- obserwacja udziału studenta w dyskusji podczas ćwiczeń: W7, U2, K1-K4.

II. Kryteria oceniania egzaminu

Student otrzymuje z egzaminu ocenę:

- bardzo dobrą (5), gdy ma bardzo dobrą wiedzę opartą na treści wykładów i lekturze obowiązkowej, poszerzoną dzięki lekturze uzupełniającej;

- dobrą plus (4,5), gdy ma bardzo dobrą wiedzę opartą na treści wykładów i lekturze obowiązkowej;

- dobrą (4), gdy ma dobrą wiedzę opartą na treści wykładów i literaturze obowiązkowej (pewne braki dotyczą precyzyjnego ujęcia istoty problemu etycznego w odniesieniu do konkretnych działań biomedycznych);

- dostateczną plus (3,5), gdy ma nie pełną wiedzę opartą na treści wykładów i lekturze obowiązkowej

(braki dotyczą opisu niektórych działań biomedycznych lub ukazania istoty problemu etycznego w odniesieniu do tych działań);

- dostateczną (3), gdy ma jedynie podstawową wiedzę opartą na treści wykładów lub lekturze obowiązkowej (braki dotyczą znajomości niektórych zagadnień wstępnych lub opisu niektórych działań biomedycznych i ukazania istoty problemu etycznego w odniesieniu do tych działań);

- niedostateczną (2), gdy ma niedostateczną wiedzę (istotne braki dotyczą znajomości zagadnień wstępnych lub samego tylko rozumienia zagadnień szczegółowych lub choćby ogólnego ukazania niektórych działań biomedycznych oraz problemu etycznego w odniesieniu do tych działań).

Tezy do egzaminu:

1. Konieczność bioetyki

2. Rozumienie i definicja bioetyki

3. Sposoby uzasadnienia norm w bioetyce

4. Bioetyka w kontekście antropologii personalistycznej

5. Dokumenty Kościoła katolickiego omawiające zagadnienia bioetyczne

6. Status ludzkiego embrionu

7. Świętość życia ludzkiego

8. Etyczna ocena sztucznego zapłodnienia

9. Etyczna ocena macierzyństwa zastępczego

10. Etyczny aspekt badań prenatalnych

11. Etyczny aspekt badań nad komórkami macierzystymi

12. Etyczna ocena klonowania człowieka

13. Troska o zdrowie – profilaktyka zdrowia, sport i turystyka

14. Etyczna ocena transplantacji narządów

15. Etyczna ocena operacji plastycznych

16. Destrukcja zdrowia i życia na przykładzie alkoholizmu

17. Kultura śmierci według encykliki Jana Pawła II Evangelium vitae

18. Etyczna ocena przerwania ciąży

19. Etyczna ocena samobójstwa

20. Etyczna ocena eutanazji

21. Etyczny aspekt uporczywej terapii

22. Etyczny aspekt kary śmierci

23. Etyczny aspekt troski o pokój na świecie

III. Kryteria oceniania ćwiczeń

Warunkiem otrzymania oceny pozytywnej z ćwiczeń jest udział w zajęciach (obecność jest obowiązkowa, nieobecność należy usprawiedliwić, np. okazując zwolnienie lekarskie).

Na ocenę składa się wynik sprawdzianów pisemnych (maksymalnie 20 punktów) oraz dodatkowe punkty za aktywny udziału w zajęciach: wystąpienie, głos w dyskusji (maksymalnie 5).

Student otrzymuje ocenę odpowiednio do uzyskanych punktów:

- bardzo dobrą (5) - od 21 do 25 punktów

- dobrą plus (4,5) - przynajmniej 19, ale mniej niż 21 punktów

- dobrą (4) - przynajmniej 17, ale mniej niż 19 punktów

- dostateczną plus (3,5) - przynajmniej 15, ale mniej niż 17 punktów

- dostateczną (3) - przynajmniej 13, ale mniej niż 15 punktów

- niedostateczną (2) - mniej niż 13 punktów

Nie dotyczy