Farmakognozja

Do realizacji przedmiotu niezbędne jest posiadanie przez uczestnika zajęć podstawowych wiadomości z zakresu biologii, szczególnie botaniki, chemii i fizjologii.

1. Godziny obowiązkowe realizowane z udziałem nauczyciela:

 udział w wykładach – 45 godzin,

 udział w ćwiczeniach – 45 godzin,

 udział w ćwiczeniach audytoryjnych – 15 godzin,

 udział w seminariach – 0 godzin,

 dodatkowa możliwość konsultacji z osobami prowadzącymi zajęcia – 4 godzin.

2. Czas poświęcony przez studenta na pracę indywidualną:

 przygotowanie i uzupełnienie notatek – 10 godzin,

 zebranie materiałów i przygotowanie do zajęć – 30 godzin,

 wymagane powtórzenie materiału – 20 godzin,

3. Czas wymagany do przygotowania się i do uczestnictwa w procesie oceniania:

 przygotowanie do kolokwiów – 40 godzin,

 przygotowanie do zajęć – 30 godzin.

4. Czas wymagany do odbycia obowiązkowej (-ych) praktyki (praktyk – nie dotyczy).

Łączny nakład pracy studenta: 239 godzin (9 ECTS)

W1: zna budowę i funkcje biologiczne białek, kwasów nukleinowych, węglowodanów, lipidów, hormonów i witamin – K_A.W9.

W4: zna metody badawcze stosowane w systematyce oraz poszukiwaniu nowych gatunków i odmian roślin leczniczych – K_A.W22.

W5: zna podstawy biotechnologii w otrzymywaniu substancji leczniczej – K_A.W23.

W6: wie, jak prowadzić i wykorzystywać zielniki – K_A.W25.

W15: zna surowce pochodzenia naturalnego stosowane w lecznictwie oraz wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym i spożywczym – K_C.W36.

W16: zna grupy związków chemicznych – metabolitów pierwotnych i wtórnych, decydujących o aktywności biologicznej i farmakologicznej surowców roślinnych; - K_C.W37.

W17: zna struktury chemiczne związków występujących w roślinach leczniczych, ich działanie i zastosowanie – K_C.W38.

W18: zna lecznicze surowce roślinne farmakopealne i niefarmakopealne oraz metody oceny ich jakości i wartości leczniczej – K_C.W39.

W19: zna surowce roślinne silnie i bardzo silnie działające, a także skład chemiczny, właściwości lecznicze i toksyczność roślin narkotycznych – K_C.W40.

W20: zna zasady stosowania i dawkowania leczniczych surowców roślinnych, ich toksyczność, skutki działań niepożądanych oraz interakcje z lekami syntetycznymi, innymi surowcami i substancjami pochodzenia roślinnego – K_C.W41.

W21: zna działania niepożądane swoiste dla leku i zależne od dawki – K_D.W20.

W25: zna kryteria oceny jakości leczniczych produktów roślinnych i suplementów diety – K_D.W43.

W26: zna zasady wprowadzania na rynek leczniczych produktów roślinnych i suplementów diety zawierających surowce roślinne – K_D.W44.

W27: zna mechanizmy działania substancji roślinnych na poziomie biochemicznym i molekularnym – K_D.W46.

U1: identyfikuje i opisuje składniki strukturalne komórek, tkanek i organów roślin metodami mikroskopowymi histochemicznymi oraz rozpoznaje rośliny na podstawie cech morfologicznych i anatomicznych (szczególnie gatunki o znaczeniu farmaceutycznym) – K_A.U20

U6. określa metodami makro- i mikroskopowymi tożsamość surowca roślinnego, w formie krojonej i sproszkowanej, w tym jako składnika mieszanki ziołowej i mieszaniny surowców sproszkowanych – K_C.U14

U7: udziela informacji o leczniczym surowcu roślinnym, określa jego skład chemiczny, właściwości lecznicze, działania uboczne i interakcje – K_C.U15

U8: stosuje techniki i metody analityczne oraz biologiczne w badaniach jakościowych i ilościowych substancji czynnych występujących w surowcach roślinnych – K_C.U16

U9: przeprowadza analizę substancji leczniczej metodami farmakopealnymi oraz dokonuje jej izolacji z produktu leczniczego – K_C.U17

U10: wykonuje badania w zakresie oceny jakości postaci leku i obsługuje odpowiednią aparaturę kontrolno-pomiarową oraz interpretuje wyniki badań jakości produktu leczniczego – K_C.U34

U11: rozpoznaje leczniczy surowiec roślinny i kwalifikuje go do właściwej grupy botanicznej na podstawie jego cech morfologicznych i anatomicznych – K_C.U35

U12: ocenia jakość surowca roślinnego i jego wartość leczniczą w oparciu o monografię farmakopealną oraz z użyciem innych metod analitycznych i biologicznych – K_C.U36

U13: przeprowadza analizę fitochemiczną surowca roślinnego i określa związek chemiczny lub grupę związków chemicznych występujących w tym surowcu – K_C.U37

U15: ocenia jakość produktów zawierających lecznicze surowce roślinne różnego pochodzenia – K_D.U33

Wykład: metody dydaktyczne podające - wykład informacyjny, wykład problemowy z prezentacją multimedialną

Ćwiczenia: metody dydaktyczne aktywizujące – dyskusja dydaktyczna, pokaz, praca w grupach (metoda przypadków)

Ćwiczenia audytoryjne: metody dydaktyczne aktywizujące – dyskusja dydaktyczna, pokaz, praca w grupach (metoda przypadków)

- pokaz

- wykład informacyjny (konwencjonalny)

- ćwiczeniowa
- seminaryjna

Wiadomości ogólne, podstawowe definicje (surowiec/substancja roślinna, związki czynne) synergizm, antagonizm, czynniki zmienności, pochodzenie, zasady zbioru surowców, metody badania tożsamości, standaryzacji, rodzaje leków roślinnych, sposoby przygotowania, grupy związków należących do metabolitów pierwotnych (węglowodany, tłuszcze: oleje, białka: enzymy) i wtórnych (związki fenolowe, fenylopropanoidy, kumaryny, garbniki, flawonoidy, antocyjany, chinony, terpeny, gorycze, alkaloidy, olejki eteryczne), decydujących o aktywności biologicznej i farmakologicznej surowców roślinnych, też na poziomie molekularnym, działanie i stosowanie surowców. Wiedza o działaniach niepożądanych, toksyczności, możliwych działaniach ubocznych, interakcjach surowców roślinnych z lekami roślinnymi i syntetycznymi, możliwości uzależnień, w przypadku stosowania jako używki. Wykorzystywanie surowców roślinnych w innych celach niż lecznicze i profilaktyczne (kosmetyczne, spożywcze).

Przedmiot realizowany jest w formie wykładów, ćwiczeń i zajęć audytoryjnych. Tematyka wykładów koncentruje się wokół zagadnień związanych z pochodzeniem surowców naturalnych, grupami substancji farmakologicznie czynnych zawartych w omawianych surowcach i ich znaczenia w leczeniu i profilaktyce schorzeń. Podczas wykładów prezentowane są także metody standaryzacji surowca roślinnego. Ćwiczenia praktyczne obejmują szczegółowe badania cech morfologicznych i anatomicznych surowców roślinnych, a także badania fitochemiczne wybranych surowców.

Tematy wykładów

-wiadomości ogólne: rodzaje surowców, metody ich otrzymywania, podział leków roślinnych, standaryzacja surowców i leków, a także omówienie związków czynnych surowców w układzie chemicznym.

Tematy ćwiczeń i zajęć audytoryjnych

- analiza cech diagnostycznych makro- i mikroskopowych surowców roślinnych, a także rozpoznawanie rozdrobnionych surowców pojedynczych i składników mieszanek ziołowych.

- analiza fitochemiczna surowców roślinnych

- zapoznanie się ze składem chemicznym surowców, uzasadniającym ich działanie farmakologiczne i zastosowanie jako składników leków ziołowych i preparatów roślinnych, zapoznanie z mechanizmami działania farmakologicznego grup związków czynnych.

Literatura obowiązkowa:

1. Matławska I. (red) Farmakognozja. UM Poznań 2005, 2006, 2008.

Literatura uzupełniająca:

1. Deryng J. Atlas sproszkowanych roślinnych surowców leczniczych. PZWL, Warszawa 1961

2. Kohlműnzer St. Farmakognozja. PZWL, Warszawa 2000

3. Bisset N., Wichtl; M. Herbal Drugs and Phytopharmaceuticals, Medpharm Scientific Publishers, Stuttgart 2003

4. Bruneton J. Pharmacognosy Medicinal Plants. Intercept Ltd, Londres, New York 1999

5. Hansel R., Sticher O., Steinegger E. Pharmacognosie – Phytopharamazie. Springer–Verlag, 1999

6. ESCOP MONOGRAPHS, The Scietific Foundation for Herbal Medicinal Products. Thieme, 2003

- egzamin pisemny z całości materiału (wykłady i ćwiczenia) po zakończeniu zajęć

Kryteria oceniania:

- znajomość surowców roślinnych o znaczeniu leczniczym, grup związków czynnych i działania farmakologicznego oraz metod standaryzacji surowca

ćwiczenia

- tzw. „wejściówki”

- ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć)

- śródsemestralne testy kontrole

- zaliczenie praktyczne (rozpoznanie składników mieszanek i sproszkowanego surowca roślinnego)

brak