Faszyzm - dzieje - doktryna - interpretacje
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 2051-MON-FDDI |
Kod Erasmus / ISCED: |
(brak danych)
/
(0312) Politologia i wiedza o społeczeństwie
|
Nazwa przedmiotu: | Faszyzm - dzieje - doktryna - interpretacje |
Jednostka: | Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych (2009-2019) |
Grupy: |
Wykłady monograficzne dla kierunków WNoPiB - stacjonarne |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Wymagania wstępne: | Ogólna orientacja w historii XX wieku i historii współczesnych doktryn politycznych. |
Rodzaj przedmiotu: | przedmiot fakultatywny |
Efekty uczenia się - wiedza: | Poznanie genezy, historii i natury jednego z najbardziej kontrowersyjnych i brzemiennych w skutki fenomenów ideowo-politycznych w XX-wiecznej historii Europy i świata; zrozumienie jego wielopostaciowości i niejednorodności ideologicznej. |
Efekty uczenia się - umiejętności: | Umiejętność analizy myśli i praktyki politycznej przekraczającej typowe linie podziału w porewolucyjnej rzeczywistości społeczno-politycznej, takie jak: prawica – lewica czy tradycja – moderna. |
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne: | Zrozumienie socjopolitycznych i kulturowych przyczyn pojawiania się postaw, idei i ruchów radykalnych, kontestujących system demokratyczno-liberalny. |
Metody dydaktyczne: | Wykład, forma podająca. |
Metody dydaktyczne podające: | - wykład informacyjny (konwencjonalny) |
Skrócony opis: |
Naświetlenie społeczno-politycznego, ideologicznego i cywilizacyjnego fenomenu faszyzmu; ukazanie jego genezy pod różnymi kątami spojrzenia, na tle przemian kulturowych, społeczno-ekonomicznych i politycznych epoki postromantycznej, a zwłaszcza włoskiego Risorgimenta i „dramatu filozoficznego Niemiec”; ukazanie historii faszyzmu we Włoszech oraz ruchów, ideologii i systemów pokrewnych w innych krajach; poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o sens i zakres pojęcia faszyzmu, jednorodność czy wielość jego odmian, a w szczególności kwestii relacji nazizmu do faszyzmu; próba rozstrzygnięcia kwestii istnienia jednolitej i spójnej wewnętrznie doktryny (względnie ideologii) faszystowskiej; prezentacja różnych, często wzajemnie się wykluczających, interpretacji (tak ideologicznych, jak naukowych) faszyzmu oraz wskazanie sposobu krytycznego selekcjonowania i hierarchizowania tych sądów, ocen i mniemań. |
Pełny opis: |
1. Geneza faszyzmu: ideologie kontestacyjne XIX w., „romantyczne przesilenie” kultury europejskiej, epoka sekularyzacji, demokratyzacja i „bunt mas”, przemiany socjalizmu, nacjonalizmu i syndykalizmu, wyzwanie bolszewizmu, specyfika sytuacji duchowej, społecznej i politycznej Włoch i Niemiec; faszyzm czy faszyzmy? 2. Faszyzm sensu stricto (we Włoszech): Risorgimento i zjednoczenie Włoch, geneza i narodziny, program partii faszystowskiej; rewolucja faszystowska, „podbój państwa” (conquista dello Stato) i droga do dyktatury; instytucje i ewolucja reżimu faszystowskiego do 1943 r.; faszyzm a hitleryzm; Włoska Republika Społeczna (1943-45). 3. Faszyzm sensu largo (międzynarodowy): panorama głównych ruchów faszystowskich i parafaszystowskich w krajach frankofońskich, iberyjskich i latynoamerykańskich, anglosaskich, nordyckich i bałtyckich, słowiańskich i bałkańskich oraz w cywilizacjach niełacińskich; „międzynarodówka faszystowska”. 4. Faszyzm w Polsce? Narodowy radykalizm i „polityczny folklor” narodowo-socjalistyczny; endecja i sanacja wobec faszyzmu. 5. Niemiecki narodowy socjalizm (hitleryzm): kwintesencja faszyzmu? ekstremistyczne zwyrodnienie? przypadek szczególny? odrębne zjawisko ideologiczno-polityczne?; nazizm a „narodowy bolszewizm” i inne nurty „rewolucji konserwatywnej”. 6. Doktryna faszyzmu: aktywizm i woluntaryzm; „styl faszystowski”; „romantyzm faszystowski”; gentilianizm („faszyzm liberalny”); mussolinizm; faszyzm włoski a „uniwersalny”; hitleryzm; imperialna romanitá a pangermanizm, völkische i „nordyckość”; totalitaryzm i rasizm; „reakcja” czy „nowoczesność”? 7. Miejsce faszyzmu na osi ideowej „diady”: prawica – lewica; socjalizm i syndykalizm faszystowski; nacjonalizm czy nacjonalitaryzm?; stosunek do demokracji, liberalizmu, kapitalizmu, konserwatyzmu i chrześcijaństwa; „skrajna prawica” czy „ekstremistyczne centrum” (ni droite ni gauche)? 8. Socjopolityczny i psychologiczny fenomen „antyfaszyzmu” i jego konsekwencje; „koalicja antyfaszystowska” i „walka z faszyzmem” jako „mit założycielski powojennej Europy; „defaszyzacja” i „denazyfikacja”; „faszyzm wiecznie żywy”, czyli problem „neofaszyzmu” i „postfaszyzmu”. 9. Interpretacje faszyzmu (ideologiczno-światopoglądowe): a/ autointerpretacje (apologetyczne i rewizjonistyczne); b/ marksistowskie (komunistyczne, socjaldemokratyczne i marksistowsko-psychoanalityczne); c/ liberalne (demoliberalne i neoliberalne); d/ katolickie; e/ konserwatywne. 10. Interpretacje faszyzmu (naukowe); a/ socjologiczne i socjo-ekonomiczne; b/ politologiczno-historyczne; c/ fenomenologiczne; d/ cywilizacyjne; próba syntetycznej definicji faszyzmu. |
Literatura: |
A/ Literatura podstawowa: Benito Mussolini, Doktryna faszyzmu, Lwów 1935 [reprint: Poznań-Łódź 1992]. Renzo De Felice, Interpretacje faszyzmu, Warszawa 1976. Faszyzmy europejskie (1922-1945) w oczach współczesnych i historyków, oprac. J.W. Borejsza, Warszawa 1979. Andrzej Piskozub, Faszyzm w cywilizacji zachodniej jako ideologia kontestacji politycznej, „Arcana” 34(2000). Jacek Bartyzel, Faszyzm, [w:] Encyklopedia „białych plam”, t. VI, Radom 2001, s. 61-122. B/ Literatura uzupełniająca: Giovanni Gentile, Źródła i doktryna faszyzmu, Warszawa 1933. Maria Zmierczak, Spory o istotę faszyzmu. Dzieje i krytyka, Poznań 1988. Roger Eatwell, Faszyzm. Historia, Poznań 1999. Nikodem Bończa-Tomaszewski, Demokratyczne źródła faszyzmu, „Fronda” 15/16(1999). Adam Wielomski, Faszyzmy łacińskie. Sen o rewolucji innej niż w Rosji i w Niemczech, Warszawa 2011. |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.