Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Faszyzm - dzieje - doktryna - interpretacje

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2051-MON-FDDI
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0312) Politologia i wiedza o społeczeństwie Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Faszyzm - dzieje - doktryna - interpretacje
Jednostka: Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych (2009-2019)
Grupy: Wykłady monograficzne dla kierunków WNoPiB - stacjonarne
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

Ogólna orientacja w historii XX wieku i historii współczesnych doktryn politycznych.

Rodzaj przedmiotu:

przedmiot fakultatywny

Efekty uczenia się - wiedza:

Poznanie genezy, historii i natury jednego z najbardziej kontrowersyjnych i brzemiennych w skutki fenomenów ideowo-politycznych w XX-wiecznej historii Europy i świata; zrozumienie jego wielopostaciowości i niejednorodności ideologicznej.

Efekty uczenia się - umiejętności:

Umiejętność analizy myśli i praktyki politycznej przekraczającej typowe linie podziału w porewolucyjnej rzeczywistości społeczno-politycznej, takie jak: prawica – lewica czy tradycja – moderna.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

Zrozumienie socjopolitycznych i kulturowych przyczyn pojawiania się postaw, idei i ruchów radykalnych, kontestujących system demokratyczno-liberalny.

Metody dydaktyczne:

Wykład, forma podająca.

Metody dydaktyczne podające:

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

Skrócony opis:

Naświetlenie społeczno-politycznego, ideologicznego i cywilizacyjnego fenomenu faszyzmu; ukazanie jego genezy pod różnymi kątami spojrzenia, na tle przemian kulturowych, społeczno-ekonomicznych i politycznych epoki postromantycznej, a zwłaszcza włoskiego Risorgimenta i „dramatu filozoficznego Niemiec”; ukazanie historii faszyzmu we Włoszech oraz ruchów, ideologii i systemów pokrewnych w innych krajach; poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o sens i zakres pojęcia faszyzmu, jednorodność czy wielość jego odmian, a w szczególności kwestii relacji nazizmu do faszyzmu; próba rozstrzygnięcia kwestii istnienia jednolitej i spójnej wewnętrznie doktryny (względnie ideologii) faszystowskiej; prezentacja różnych, często wzajemnie się wykluczających, interpretacji (tak ideologicznych, jak naukowych) faszyzmu oraz wskazanie sposobu krytycznego selekcjonowania i hierarchizowania tych sądów, ocen i mniemań.

Pełny opis:

1. Geneza faszyzmu: ideologie kontestacyjne XIX w., „romantyczne przesilenie” kultury europejskiej, epoka sekularyzacji, demokratyzacja i „bunt mas”, przemiany socjalizmu, nacjonalizmu i syndykalizmu, wyzwanie bolszewizmu, specyfika sytuacji duchowej, społecznej i politycznej Włoch i Niemiec; faszyzm czy faszyzmy?

2. Faszyzm sensu stricto (we Włoszech): Risorgimento i zjednoczenie Włoch, geneza i narodziny, program partii faszystowskiej; rewolucja faszystowska, „podbój państwa” (conquista dello Stato) i droga do dyktatury; instytucje i ewolucja reżimu faszystowskiego do 1943 r.; faszyzm a hitleryzm; Włoska Republika Społeczna (1943-45).

3. Faszyzm sensu largo (międzynarodowy): panorama głównych ruchów faszystowskich i parafaszystowskich w krajach frankofońskich, iberyjskich i latynoamerykańskich, anglosaskich, nordyckich i bałtyckich, słowiańskich i bałkańskich oraz w cywilizacjach niełacińskich; „międzynarodówka faszystowska”.

4. Faszyzm w Polsce? Narodowy radykalizm i „polityczny folklor” narodowo-socjalistyczny; endecja i sanacja wobec faszyzmu.

5. Niemiecki narodowy socjalizm (hitleryzm): kwintesencja faszyzmu? ekstremistyczne zwyrodnienie? przypadek szczególny? odrębne zjawisko ideologiczno-polityczne?; nazizm a „narodowy bolszewizm” i inne nurty „rewolucji konserwatywnej”.

6. Doktryna faszyzmu: aktywizm i woluntaryzm; „styl faszystowski”; „romantyzm faszystowski”; gentilianizm („faszyzm liberalny”); mussolinizm; faszyzm włoski a „uniwersalny”; hitleryzm; imperialna romanitá a pangermanizm, völkische i „nordyckość”; totalitaryzm i rasizm; „reakcja” czy „nowoczesność”?

7. Miejsce faszyzmu na osi ideowej „diady”: prawica – lewica; socjalizm i syndykalizm faszystowski; nacjonalizm czy nacjonalitaryzm?; stosunek do demokracji, liberalizmu, kapitalizmu, konserwatyzmu i chrześcijaństwa; „skrajna prawica” czy „ekstremistyczne centrum” (ni droite ni gauche)?

8. Socjopolityczny i psychologiczny fenomen „antyfaszyzmu” i jego konsekwencje; „koalicja antyfaszystowska” i „walka z faszyzmem” jako „mit założycielski powojennej Europy; „defaszyzacja” i „denazyfikacja”; „faszyzm wiecznie żywy”, czyli problem „neofaszyzmu” i „postfaszyzmu”.

9. Interpretacje faszyzmu (ideologiczno-światopoglądowe): a/ autointerpretacje (apologetyczne i rewizjonistyczne); b/ marksistowskie (komunistyczne, socjaldemokratyczne i marksistowsko-psychoanalityczne); c/ liberalne (demoliberalne i neoliberalne); d/ katolickie; e/ konserwatywne.

10. Interpretacje faszyzmu (naukowe); a/ socjologiczne i socjo-ekonomiczne; b/ politologiczno-historyczne; c/ fenomenologiczne; d/ cywilizacyjne; próba syntetycznej definicji faszyzmu.

Literatura:

A/ Literatura podstawowa:

Benito Mussolini, Doktryna faszyzmu, Lwów 1935 [reprint: Poznań-Łódź 1992].

Renzo De Felice, Interpretacje faszyzmu, Warszawa 1976.

Faszyzmy europejskie (1922-1945) w oczach współczesnych i historyków, oprac. J.W. Borejsza, Warszawa 1979.

Andrzej Piskozub, Faszyzm w cywilizacji zachodniej jako ideologia kontestacji politycznej, „Arcana” 34(2000).

Jacek Bartyzel, Faszyzm, [w:] Encyklopedia „białych plam”, t. VI, Radom 2001, s. 61-122.

B/ Literatura uzupełniająca:

Giovanni Gentile, Źródła i doktryna faszyzmu, Warszawa 1933.

Maria Zmierczak, Spory o istotę faszyzmu. Dzieje i krytyka, Poznań 1988.

Roger Eatwell, Faszyzm. Historia, Poznań 1999.

Nikodem Bończa-Tomaszewski, Demokratyczne źródła faszyzmu, „Fronda” 15/16(1999).

Adam Wielomski, Faszyzmy łacińskie. Sen o rewolucji innej niż w Rosji i w Niemczech, Warszawa 2011.

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)