Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Cnoty, przywary, wciórności, wartości- z genealogii języka moralności i etyki

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2400-OG-CPWW
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0223) Filozofia i etyka Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Cnoty, przywary, wciórności, wartości- z genealogii języka moralności i etyki
Jednostka: Wydział Filozofii i Nauk Społecznych
Grupy: Zajęcia ogólnouniwersyteckie oferowane przez WFiNS
Punkty ECTS i inne: 2.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.
Język prowadzenia: polski
Całkowity nakład pracy studenta:

Bilans nakładu pracy:

1. Godziny realizowane z udziałem nauczycieli:

a. - godziny kontaktowe przewidziane w planie studiów dla danego przedmiotu – 30

b. - godziny konsultacji indywidualnych uczestnika kursu – 10

2. Czas poświęcony na pracę indywidualną uczestnika kursu potrzebny do pomyślnego zaliczenia przedmiotu – 15

3. Czas wymagany do przygotowania się do uczestnictwa w procesie oceniania – 15

4. Czas wymagany do odbycia obowiązkowej (-ych) praktyki (praktyk) – nie jest wymagane dla tego przedmiotu


Efekty uczenia się - wiedza:

W1: zna węzłowe pojęcia słownika etyki oraz potrafi je uporządkować i porównać pod kątem wzajemnych ich powiązań z językiem moralności i teoretyczno-praktycznych konsekwencji, do jakich one prowadzą – K_W02


W2: wylicza i rekonstruuje podstawowe pojęcia, związane z nimi wiodące koncepcje oraz najistotniejsze rozwiązania wypracowane na gruncie etyki w ujęciu diachronicznym i problemowym; potrafi przyporządkować poszczególne z nich do konkretnych epok, autorów, kierunków i stanowisk; zna elementarne metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla badania dziejów i ewolucji języka etyki i moralności – K_W15


W3: analizuje samodzielnie, a także z pomocą wykładowcy charakterystyczne dla etyki argumenty, identyfikuje kluczowe tezy i założenia, wyprowadza poprawne wnioski – K_W10


W4: omawia (adekwatnie, rzeczowo, krytycznie i konkluzywnie) sprofilowane pod kątem treści wykładu i przewidziane spisem lektur (przede wszystkim obowiązkowych) teksty naukowe, w aspekcie prezentowanych w nich stanowisk, idei, argumentów i polemik na temat rodzajów roli kluczowych pojęć etycznych dla sposobu budowania narracji etycznej; potrafi je odtworzyć oraz poddać konstruktywnej krytyce, odwołując się do podstawowych przesłanek normatywnych danego stanowiska oraz do założeń światopoglądowych bądź wyobrażeń kulturowych – K_W13


Efekty uczenia się - umiejętności:

U1: analizuje treści pojęć i ich kontekstów znaczeniowych w oparciu o treści wykładu, wybrane teksty źródłowe i opracowania naukowe; samodzielnie problematyzuje najistotniejsze zagadnienia etyki i jej swoistej ewolucji jej języka– K_U07


U2: wskazuje związki (nawiązania, kontynuacje, refutacje) między zagadnieniami moralności a historycznymi i aktualnymi problemami nauki i społeczeństwa związanymi z etyką. Rozumie ich wzajemny wpływ, przenikanie się i oddziaływanie – K_U12


U3: ocenia stopień powiązania problemów teoretycznych z praktycznymi w kontekście zagadnień związanych z relacją etyki do moralności. Umie odróżnić podejście naukowe od potocznego lub/i ideologicznego – K_U13


Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

K1: docenia walory naukowe stanowisk wypracowanych na gruncie historii etyki w ramach poszczególnych jej nurtów, wskazując na ich odkrywczość, stopień uargumentowania, moc perswazyjną i aktualność, jak też poziom inspiratywności i potencjał rozwojowy dla ściślejszego rozumienia procesów społecznych i przemian kulturowych związanych z problemami moralnymi i więziami społecznymi – K_K08


K2: wykazuje motywację oraz posiada teoretyczne umocowanie i skorelowaną z nim praktyczną umiejętność prawidłowego rozpoznawania, diagnozowania, opisywania, wyjaśniania, uzasadniania oraz reagowania na procesy ewolucji języka moralności we współczesnym społeczeństwie – K_K03


Metody dydaktyczne:

- wykład konwencjonalny z elementami konwersatorium

- wykład problemowy

- case studies

- prezentacja multimedialna

- metoda badań porównawczych


Metody dydaktyczne podające:

- wykład informacyjny (konwencjonalny)

Skrócony opis:

Wykład jest próbą przyjrzenia się historycznej złożoności języka moralności oraz relacji jego genealogii do kształtowania się różnorodnych koncepcji etycznych.

Na zajęciach zaprezentowane zostaną węzłowe punkty genealogii „opowieści” o dobru i złu, skupione na centralnych pojęciach wartościujących, takich jak cnota, powinność, wartość.

Zapleczem teoretycznym są kategorie genealogii i narracji, zapożyczone z koncepcji F. Nietzschego (genealogia moralności), A. MacIntyre’a („nieskończenie długa historia etyki”), Ch. Taylora (etyka w narracji, człowiek jako samointerpretujące się zwierzę).

Pełny opis:

Wykład stanowi autorską próbę przyjrzenia się historycznej złożoności języka moralności, przeprowadzenia kolejnej swoistej „genealogii” języka etyki oraz próbę zbadania relacji tego procesu do kształtowania się różnorodnych koncepcji etycznych.

Zapleczem teoretycznym są kategorie genealogii i narracji, zapożyczone z koncepcji F. Nietzschego (genealogia moralności), A. MacIntyre’a („nieskończenie długa historia etyki”), Ch. Taylora (etyka w narracji, człowiek jako samointerpretujące się zwierzę).

Dodatkowym, ale bardzo istotnym elementem wykładu będzie ponadto afirmacja rodzimej tradycji językowej i bogactwa polskiego języka opisującego zjawiska moralne, połączona z tropieniem zagubionych wątków tego słownika (np. cnota, mierność, wciórność, gnuśność) oraz związane z nią wyzwania, np. translacyjne. Rozpoznane zostaną trudności i zagrożenia, np. w postaci pokusy projekcji współczesnych znaczeń na pojęcia historyczne, zjawiska etymologizacji (folk etymology) oraz interferencji różnych narracji (etycznej wobec psychologicznej, socjologicznej i medycznej).

Spis kolejno realizowanych tematów (z uwagi na genealogiczny charakter wykładu Prowadzący zastrzega sobie możliwość rozbudowania poszczególnych wątków w toku wykładu):

1. Wprowadzenie: genealogia moralności i etyka hermeneutyczna. Metafora-narzędzie: lamus – lapidarium – laboratorium

2. Antyczne korzenie słownika europejskiej etyki: ethos, etyka, mores, arete

3. Cnoty i przywary - ujęcie Arystotelesa

4. Przywary i grzechy główne

6. Genealogia przywary lenistwa (acedia → gnuśność, → melancholia → depresja)

7. Pojęcia etyczne z przedrostkiem "eu-"

8. Genealogia pojęcia "prowizorka" w kontekście etyki tymczasowej Kartezjusza. "Prowizorka moralna" Michela de Montaigne'a

9. Etymologizacja albo "folk etymology" czyli dlaczego filozofowie etymologizują

10. Projekt badania małych cnót i przywar. Przypadek humoru

11. Trzy małe przywary - fornalstwo, kabotynizm i grubiaństwo

12. Studium przyjaźni jako przytomności, przypowieści i przygodności.

13. Google ngram viewer jako narzędzie pomocnicze badań zasobów leksykalnych i ewolucji słownika etyki

14. Podsumowanie cyklu zajęć i przygotowanie do zaliczenia.

Literatura:

LITERATURA ZALECANA

Arystoteles, O cnotach i wadach, przeł. L. Regner, [w:] idem, Dzieła wszystkie, t. 5, PWN, Warszawa 1996, s. 496–505.

Bańkowski Andrzej, Etymologiczny słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 2000.

Boryś Wiesław, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2008

Brückner Aleksander, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985.

Bruyére Jean de la, Charaktery, czyli przymioty Teofrasta z obyczaiami tego wieku, przeł. F. Podoski, Warszawa 1787.

Domeracki P., Jaranowskim M. Zdrenka M., Sześć cnót mniejszych, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2012.

Goliński Janusz K., Peccata capitalia. Pisarze staropolscy o naturze grzechu ludzkiej i grzechu, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2002.

Klibansky Raymond, Panofsky Erwin, Saxl Fritz, Saturn i melancholia. Studia z historii, filozofii, przyrody i medycyny, religii oraz sztuki, przeł. A. Kryczyńska, Universitas, Kraków 2009

Linde Samuel B., Słownik języka polskiego, W drukarni Zakładu Ossolińskich, Warszawa 1857.

Mroczkowska Joanna Petry, Siedem grzechów głównych dzisiaj, Znak, Kraków 2004.

Nietzsche F., Z genealogii moralności. Pismo polemiczne, przeł. L. Staff, Nakład J. Mortkowicza, Warszawa 1905–1906

Ossowska Maria, Normy moralne. Próba systematyzacji, PWN, Warszawa 1970.

Silbermann Alphonse, Grovelling and Other Vices: the Sociology of Sycophancy, transl. L. Löb, Athlone Press, London 2000.

Sobotka, P., Etymologizowanie i etymologia, Bell Studio, Warszawa 2015.

Teofrast, Charaktery, przeł. I. Dąmbska, [w:] idem, Pisma, PWN, Warszawa 1963, t. 1, s. 340–370.

Zdrenka M., O gnuśności. Studium lenistwa i jego kontekstów, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2012.

Zdrenka M., Podszepty pochopnego Hermesa, czyli dlaczego filozofowie ulegają pokusie etymologizacji, w: M. Woźniczka, M. Perek, Apokryficzność (w) filozofii. Nie/anty/pozaortodoksyjne dyskursy filozoficzne, AJD, Częstochowa 2017, s. 157–171.

Zdrenka M., The Provisional Moral Code (la morale provisoire) or the Permanent Ethical Stop-gap? Inspiration from Descartes and Montaigne, „Ruch Filozoficzny” 2016, vol. LXXII, No. 4, p. 85–101.

Metody i kryteria oceniania:

Przedmiot kończy się zaliczeniem na ocenę. Wstępnym warunkiem przystąpienia do zaliczenia przedmiotu jest obecność na zajęciach, z dopuszczeniem dwóch nieobecności, niewymagających usprawiedliwienia. Podstawową formą zaliczenia jest test pisemny, formą dodatkową (nieobligatoryjną) – praca semestralna na uzgodniony z prowadzącym temat. Przygotowanie poprawnej merytorycznie pracy, w zależności od jej trójstopniowej oceny wpływa na ostateczną ocenę z kursu (+0,5/1/1,5 oceny).

Zakres materiału obowiązującego na egzaminie obejmuje wyłącznie treści wykładu.

Wymagany próg zaliczenia na ocenę dostateczną – 50%, pozostałe oceny wg zakresów, dla całkowitej skali 30 pkt.:

0-15 ndst

16-18 dst

19-20 dst+

21-23 db

24-25 db+

26 i więcej bdb

Zaliczenie testu na ocenę pozytywną jest obligatoryjne.

Test pisemny – W1, W2, W4, U1, U2, U3

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2021/22" (zakończony)

Okres: 2021-10-01 - 2022-02-20
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Marcin Zdrenka
Prowadzący grup: Marcin Zdrenka
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)