Kultura języka

Znajomość podstaw gramatyki opisowej języka polskiego, znajomość podstawowych terminów z zakresu językoznawstwa, umiejętność analizy zjawisk językowych.

Student powinien przygotowywać się do zajęć (ma obowiązek lektury zadanych tekstów oraz wypełniania innych zadań zapowiedzianych przez prowadzącego).

przedmiot obowiązkowy

Łączny nakład pracy studenta wynosi 50 godzin

Wiedza:

- ma wiedzę w zakresie budowy, funkcjonowania, pochodzenia i historycznego rozwoju polszczyzny ogólnej i jej form językowych. Rozumie znaczenie języka jako narzędzia społecznej komunikacji i przekazu wartości kulturowych oraz tworzywa artystycznego (K_W04);

- ma wiedzę na temat podstawowych mechanizmów retorycznych i strategii komunikacyjnych oraz zna i rozumie ich znaczenie w wystąpieniach publicznych, a także kontaktach interpersonalnych (K_W05)

Umiejętności:

- używa argumentów, form i konstrukcji językowych ze świadomością ich efektu retorycznego i perswazyjnego oraz komunikacyjnej skuteczności (K_U05);

- posiada kompetencje w zakresie analizy synchronicznej i diachronicznej form językowych i tekstów typowych gatunków mowy (K_U06);

- umie określić wartość i przydatność stylistyczną środków językowych i czynić użytek z różnego typu słowników, baz danych; umie ocenić poprawność językową tekstów pisanych i mówionych, na poziomie normy wzorcowej i użytkowej (K_U07);

Kompetencje społeczne:

- wykazuje troskę o zachowanie polskiego językowego dziedzictwa i propagowanie wzorców językowej poprawności i kultury osobistej (K-K03);

- ma świadomość znaczenia wspólnotowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia dawnych i współczesnych zjawisk społecznych, kulturalnych i artystycznych (K_K05);

- dostrzega konieczność kształcenia kompetencji językowych, literackich i kulturowych społeczeństwa oraz przygotowywania młodego pokolenia do uczestnictwa w życiu kulturalnym i społecznym kraju (K_K09)

- poprawne używanie polszczyzny w mowie i w piśmie

- umiejętność budowy wypowiedzi pisemnej i ustnej z wykorzystaniem bogatej leksyki

- świadome i adekwatne do celu wypowiedzi operowanie leksyką pochodzącą z różnych rejestrów językowych

- umiejętność poprawnej odmiany liczebników, nazwisk, nazw miejscowości

Po zaliczeniu zajęć student:

- rozpoznaje, nazywa i wyjaśnia zjawiska językowe podlegające ocenie normatywnej

- posługuje się terminologią językoznawczą do opisu zjawisk będących przedmiotem zainteresowania językoznawstwa normatywnego

- cytuje i prezentuje rozstrzygnięcia normatywne dotyczące określonych obszarów językowych oraz uzasadnia własne stanowisko podczas samodzielnego przeprowadzania takiej oceny

- analizuje teksty podlegające ocenie normatywnej

- porządkuje i analizuje informacje pozyskane z tekstów naukowych wskazanych w bibliografii

- dyskutuje o spornych sprawach kultury języka

- wykazuje odpowiedzialność za kształt normy językowej

- postrzega związki między kształtem normy językowej a jakością życia społecznego oraz kulturą narodową

- ma świadomość zachodzących dawniej i współcześnie procesów językowych wpływających na zmienność normy językowej

- dba o pogłębianie własnej świadomości i sprawności językowej

Metody podające - objaśnienie lub wyjaśnienie

Metody podające - pogadanka

Metody podające - prezentacja multimedialna

Metody podające - wykład informacyjny

Metody praktyczne - ćwiczenia przedmiotowe

Metody problemowe - klasyczna metoda problemowa

Metody problemowe - metody aktywizujące - dyskusja dydaktyczna

Celem zajęć jest kształtowanie świadomości językowej i zwiększenie kompetencji językowej dotyczącej umiejętności normatywnej oceny tekstów oraz tworzenia wypowiedzi zgodnych ze współczesną normą języka polskiego.

Podczas zajęć studenci zyskują podstawowe informacje teoretyczne z zakresu kultury języka, dotyczące m.in. sposobu rozumienia pojęć: błąd językowy, norma językowa (wzorcowa i użytkowa), kodyfikacja normy językowej, poprawność językowa. Zapoznają się z kryteriami oceny poprawności językowej, typologią błędów językowych oraz dowiadują się, jakie źródła normatywne mogą być przydatne przy tworzeniu własnych tekstów (słowniki poprawnościowe, poradnie językowe, poradniki). Poznają też Ustawę o języku polskim.

Studenci doskonalą swoje umiejętności językowe w następujących zakresach:

- wybrane zagadnienia polskiej interpunkcji (użycie przecinka w zdaniu pojedynczym i złożonym, stosowanie myślnika, dwukropka i średnika) oraz ortografii (wielka i mała litera, pisownia łączna bądź rozdzielna);

- zagadnienia poprawności gramatycznej: odmiana nazwisk i imion męskich, tworzenie, odmiana i cechy składniowe nazw żeńskich (tytuły, zawody) oraz odmiana nazwisk żeńskich, odmiana nazw własnych, tworzenie, odmiana i składnia skrótowców, trudności w odmianie i składni liczebników, problemy poprawnościowe dotyczące związków składniowych oraz uporządkowania linearnego składników zdania;

- zagadnienia poprawności leksykalnej (wyrażenia pleonastyczne, dobór synonimów, wyrazy mylone, moda językowa, użycie związków frazeologicznych).

Wybrana literatura przedmiotu:

H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005;

A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne; Warszawa 2005 (publikacja dostępna w formie elektronicznej w czytelni iBuk z komputerów działających w sieci uniwersyteckiej – http://www.ibuk.pl/korpo/fiszka.php?id=247);

T. Karpowicz, Kultura języka polskiego. Wymowa, ortografia, interpunkcja, Warszawa 2008;

4E. F. Przyłubscy, Język polski na co dzień, Warszawa 1985.

Bralczyk, Miodek, Markowski w rozmowie z Jeszym Sosnowskim, Wszystko zalezy od przyimka, Warszawa 2014.

Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E. Polański, Warszawa 2006, wyd. 2 poprawione (szczególnie Pisownia polska, p. I-IX, s. 9-106 oraz Interpunkcja polska, p. XI-XII, s. 118-151; teksty te są również dostępne w Internecie na stronie www.so.pwn.pl/zasady );

Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Warszawa 2006 (hasła problemowe: błąd językowy, daty, estetyka słowa, etyka słowa, imiona, innowacja językowa, interpunkcja, kodyfikacja normy językowej, kontaminacja, kryteria poprawności językowej, kultura języka, nazwiska, nazwy mieszkańców, nazwy własne jako rzeczowniki pospolite, norma językowa, odmiana nazw miejscowych, ortografia, polityka językowa, poprawność językowa, poradnictwo językowe, postawy wobec języka, skrót, skrótowce, sprawność językowa, świadomość językowa, tytuły kobiet, uzus językowy, zdanie).

A. Markowski, Jak dobrze mówić i pisać po polsku. Warszawa 2000.

A. Markowski, Polszczyzna znana i nieznana. Porady, ciekawostki, dyktanda konkursowe. Gdańsk 1999.

A. Markowski, Język polski. Poradnik Profesora Andrzeja Markowskiego. Warszawa 2003.

M. Bańko (red.), Polszczyzna na co dzień. Warszawa 2006.

M. Bańko, Słownik peryfraz, czyli wyrażeń omownych. Warszawa 2002.

M. Marcjanik, Grzeczność w komunikacji językowej. Warszawa 2008.

J. Miodek, O języku do kamery. Rzeszów 1992.

J. Miodek (red.), O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny. Wrocław 1996.

J. Podracki, Pułapki językowe - w szkole i nie tylko, Warszawa 2000.

E. Wolańska (red.), Polszczyzna publiczna początku XXI wieku, Warszawa 2007.

W. Pisarek (red.), Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, Kraków 1999.

Podstawy zaliczenia:

- Uczestnictwo w zajęciach (dopuszczalne 3 nieobecności);

- Aktywność świadcząca o znajomości literatury przedmiotu;

- zadania językowe wykonywane przez studenta w trakcie zajęć i w domu są oceniane.