Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Skąd się bierze ludzka mowa i jak dzieci uczą się mówić?

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2500-OG-SSBLM
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0232) Literatura i językoznawstwo Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Skąd się bierze ludzka mowa i jak dzieci uczą się mówić?
Jednostka: Wydział Humanistyczny
Grupy: Przedmioty ogólnouniwersyteckie
Wykłady monograficzne - filologia polska s1 i s2
Punkty ECTS i inne: 3.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

Brak.

Rodzaj przedmiotu:

przedmiot fakultatywny

Całkowity nakład pracy studenta:

Godziny realizowane z udziałem nauczyciela akademickiego (35 godz.):

– udział w wykładach – 30 godz.;

– konsultacje z nauczycielem akademickim (w formie bezpośredniej bądź za pośrednictwem platformy Moodle) – 5 godz.


Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta (40 godz.):

– czytanie literatury, zapoznawanie się z materiałami zamieszczanymi na platformie Moodle – 25 godz.;

– przygotowanie do testu – 15 godz.


Łącznie: 75 godz. (3 ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza:

W1: Student charakteryzuje mechanizmy odpowiedzialne za porozumiewanie się w języku naturalnym oraz wie, jakie skutki w komunikacji językowej mogą nastąpić pod wpływem uszkodzeń układu nerwowego oraz aparatu mowy;

W2: Student przedstawia wybrane teorie wyjaśniające pochodzenie ludzkiej mowy oraz wie, czym się różni język naturalny od systemów porozumiewania się zwierząt;

W3: Student zna wybrane klasyfikacja języków naturalnych używanych współcześnie na świecie;

W4: Student zna wybrane teorie wyjaśniające proces przyswajania mowy przez dzieci, wymienia wyznaczniki prawidłowego rozwoju mowy dzieci w wieku od urodzenia do ukończenia przez nie 7 lat oraz ma ogólną wiedzę o zaburzeniach mogących wystąpić w rozwoju mowy;

W5: Student wie, jakie czynniki mają wpływ na rozwój mowy dziecka i jaki sposób postępowania rodziców/opiekunów sprzyja rozwojowi jak najbardziej optymalnemu;

W6: Student wie, w jaki sposób czynniki warunkujące rozwój mowy mogą wpływać na sprawność komunikacyjną człowieka w późniejszym życiu.


Efekty uczenia się - umiejętności:

U1: Student analizuje cechy odróżniające ludzką mowę (język naturalny) od systemów porozumiewania się zwierząt;

U2: Student umie postępować w kontaktach z dziećmi (w wieku od urodzenia do ukończenia przez nie 7 lat) w taki sposób, by stwarzać im optymalne warunki rozwoju mowy;

U3: Student umie ogólnie ocenić, czy rozwój mowy konkretnego dziecka przebiega w sposób mieszczący się w ramach przyjętych norm, czy też potrzebna jest konsultacja specjalisty (lekarza pediatry, logopedy, psychologa i in.).



Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

K1: Student zyskuje kompetencje przydatne w wychowywaniu własnych dzieci oraz w pracy z dziećmi;

K2: Student ma świadomość tego, że wśród czynników wpływających na rozwój mowy dzieci istotne znaczenie mają uwarunkowania społeczno-środowiskowe, a od właściwego postępowania rodziców i opiekunów może zależeć nie tylko prawidłowy rozwój mowy danego dziecka, ale i stopień jego sprawności komunikacyjnej w późniejszym życiu;

K3: Student ma świadomość, że sprawność komunikacyjna człowieka jest uwarunkowana wieloma czynnikami i czasem obniżony stopień tej sprawności nie jest zależny od osoby, której dotyczy (zarówno w wypadku dzieci, jak i dorosłych). Wykłady mogą więc uwrażliwić studentów na problemy osób mających trudności w komunikowaniu się za pomocą języka naturalnego.

Metody dydaktyczne eksponujące:

- pokaz

Metody dydaktyczne podające:

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Metody dydaktyczne poszukujące:

- obserwacji
- studium przypadku

Metody dydaktyczne w kształceniu online:

- metody ewaluacyjne
- metody rozwijające refleksyjne myślenie
- metody służące prezentacji treści
- metody wymiany i dyskusji

Skrócony opis:

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z mechanizmami odpowiedzialnymi za posługiwanie się przez człowieka językiem naturalnym oraz przyswajania języka rodzimego przez dziecko, poczynając od momentu narodzin aż do uzyskania przez nie umiejętności komunikacyjnych pozwalających na sprawne porozumienie z otoczeniem w języku ojczystym (wiek wczesnoszkolny). Na wykładzie omawiane są też wybrane zaburzenia rozwoju mowy oraz czynniki warunkujące rozwój mowy i ich wpływ na sprawność komunikacyjną człowieka w późniejszym życiu.

Zajęcia są ubogacone przez wykorzystanie licznych materiałów audiowizualnych oraz pomocy dydaktycznych innego typu (m.in. neuroanatomicznego modelu mózgu człowieka).

Pełny opis:

1. Język naturalny i mechanizmy jego przyswajania przez dzieci jako przedmiot badań kilku dziedzin: psycholingwistyki/ psychologii języka, logopedii, medycyny, pedagogiki.

2. Po co ludziom mowa? Funkcje języka naturalnego.

3.Mechanizmy odpowiedzialne za posługiwanie się przez ludzi językiem naturalnym: neurofizjologiczne podstawy mówienia oraz wytwarzanie i percepcja dźwięków mowy. Wpływ uszkodzeń układu nerwowego (m.in. mózgu) i aparatu mowy na komunikację językową człowieka.

4. Pochodzenie ludzkiej mowy.

5. Różnice pomiędzy językiem naturalnym i systemami porozumiewania się zwierząt.

6. Klasyfikacja języków naturalnych używanych współcześnie na świecie.

7. Rozwój mowy jako jeden z elementów indywidualnego rozwoju jednostki (ontogenezy): interakcje procesów rozwoju i procesów uczenia (zależnych od doświadczenia). Uniwersalny wzorzec językowy w procesie percepcji mowy a wzorzec specyficzny dla danego języka naturalnego.

8. Okresy rozwoju mowy dziecka: prelingwalny (przedjęzykowy) i lingwalny (językowy). Etapy opanowywania poszczególnych poziomów systemu językowego: fonologicznego, leksykalnego, gramatycznego.

9. Świadomość językowa i świadomość metajęzykowa dzieci. Aspekt pragmatyczny w procesie przyswajania języka i nabywania wiedzy o nim.

10. Czynniki mające wpływ na rozwój mowy dziecka na poszczególnych etapach przyswajania języka: wewnątrzpochodne i zewnątrzpochodne. Obecność urządzeń ekranowych (telewizorów, komputerów, tabletów, telefonów komórkowych itp.) w życiu małego dziecka a rozwój mowy.

11. Rozwój mowy dzieci wychowywanych w środowiskach dwujęzycznych i wielojęzycznych.

12. Wybrane zaburzenia rozwoju mowy: pierwotne zaburzenia zachowania językowego a zaburzenia wtórne w stosunku do innych zaburzeń rozwojowych (głuchoty/niedosłuchu, upośledzenia umysłowego) bądź będące jednym z objawów całościowych zaburzeń rozwojowych (np. ze spektrum autyzmu).

13. Rozwój mowy dziecka i czynniki go warunkujące a sprawność komunikacyjna człowieka w późniejszym życiu.

Literatura:

LITERATURA PODSTAWOWA:

1. Atlas języków: pochodzenie i rozwój języków świata, red. Bernard Comrie, Stephen Matthews i Maria Polinsky; przedm. Jean Aitchison; tłum. i uzup. Piotr Gąsiorowski, Poznań 1998, Oficyna Wydawnicza Atena.

2. Stephen Anderson, Języki. Krótkie wprowadzenie, tłum. Bartosz Wojciechowski, Łódź 2017, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

3. Katarzyna Bieńkowska, Jak dzieci uczą się mówić, Warszawa 2012, Wydawnictwo Lekarskie PZWL [dostęp z sieci UMK: http://libra.ibuk.pl/book/43941].

4. Daniel L. Everett, Jak powstał język. Historia największego wynalazku ludzkości, przeł. Adam Tuz, Warszawa 2019, wyd. Prószyński i S-ka.

5. Renata Grzegorczykowa, Problem uniwersaliów genezy i rozwoju języka, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 2004, z. LX, s. 207-215.

6. Nicholas Kardaras, Dzieci ekranu: jak uzależnienie od ekranu przejmuje kontrolę nad naszymi dziećmi - i jak wyrwać je z transu, tłum. Agnieszka Jarosz, Warszawa 2018, CeDeWu.

7. Ida Kurcz, Psychologia języka i komunikacji, wydanie 2. nowe, , Warszawa 2005, Wydawnictwo Naukowe Scholar [dostęp z sieci UMK: http://libra.ibuk.pl/book/725].

8. Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, T. 1. Interdyscyplinarne podstawy logopedii oraz T. 2. Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, red. Tadeusz Gałkowski i Grażyna. Jastrzębowska, Opole 2014, wyd. II zmien. i poszerz., Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego (wybrane rozdziały: Neuropsychologiczne korzenie funkcji mowy w normie i patologii, Psychologiczne podstawy logopedii, Podstawy psycholingwistyki rozwojowej, Zakłócenia i zaburzenia rozwoju mowy).

9. Józef Porayski-Pomsta, Mowa dziecka; cykl artykułów dostępnych online na stronie http://www.tkj.uw.edu.pl/.

10. Manfred Spitzer, Cyberchoroby: jak cyfrowe życie rujnuje nasze zdrowie, tłum. Małgorzata Guzowska, Słupsk 2016, Wydawnictwo Dobra Literatura.

11. Tomasz Zaleski, Opóźniony rozwój mowy, Warszawa 1992, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.

12. Barbara Zurer-Pearson, Jak wychować dziecko dwujęzyczne: poradnik dla rodziców (i nie tylko), tłum. i adaptacja Zofia Wodniecka, Karol Chlipalski, Poznań 2013, Media Rodzina.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

1. Jean Aitchison J., Ziarna mowy: początki i rozwój języka, przeł. Magdalena Sykurska-Derwojed, Warszawa 2002, Państwowy Instytut Wydawniczy.

2. Antoni Balejko, Zmysły i ich funkcje – rozwój mowy w 1. roku życia, Białystok 2007, Wydawnictwo Logopedyczne.

3. Antoni Balejko, Odbieranie i wyrażanie mowy przez dziecko w drugim roku życia, Białystok 2008, Wydawnictwo Logopedyczne.

4. Antoni Balejko, Odbieranie i wyrażanie mowy przez dziecko w trzecim roku życia, Białystok 2008, Wydawnictwo Logopedyczne.

5. Antoni Balejko, Pomagam dziecku w mówieniu, czytaniu i pisaniu: [porady i ćwiczenia] dla rodziców i nauczycieli, Białystok 1996, Wydawnictwo Logopedyczne.

6. Michel Desmurget, Teleogłupianie. O zgubnych skutkach oglądania telewizji (nie tylko przez dzieci), tłum. Ewa Kaniowska, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca.

7. Robin Dunbar, Pchły, plotki a ewolucja języka: dlaczego człowiek zaczął mówić?, tłum. Tomasz Pańkowski, Kraków 2017, wyd. 2., Copernicus Center Press.

8. Ethnologue: Languages of the World, red. David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig, Twenty-third edition, Dallas, Texas: SIL International, 2020 [online: https://www.ethnologue.com].

9. Glottolog, red. Harald Hammarström i in., Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History, version 4.3., 2020 [online: https://glottolog.org/].

10. Maria Kielar-Turska, Rozwój sprawności językowych i komunikacyjnych, [w:] Diagnoza logopedyczna: podręcznik akademicki, red. nauk. E. Czaplewska, S. Milewski, Sopot 2012, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 15-63.

11. Steven Pinker, The Language Instinct: How the Mind Creates Language, 2015, Penguin.

12. Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, red. Tadeusz Gałkowski, Elżbieta Szeląg i Grażyna Jastrzębowska, Opole 2005.

13. Józef Porayski-Pomsta, O rozwoju mowy dziecka: dwa studia, Warszawa 2015, Dom Wydawniczy Elipsa.

14. Psycholingwistyka, red. Jean Berko Gleason i Nan Bernstein Ratner; tłum. Jerzy Bobryk i in., Gdańsk 2005, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

15. Psychologia języka dziecka, red. Barbara Bokus, Grace W. Shugar, tłum. Ewa Haman i in., Gdańsk 2007, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

16. Manfred Spitzer, Jak uczy się mózg, przeł. Małgorzata Guzowska-Dąbrowska, Warszawa 2007, Wydawnictwo Naukowe PWN.

17. Manfred Spitzer, Cyfrowa demencja: w jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci, tłum. Andrzej Lipiński, Słupsk 2013, Wydawnictwo Dobra Literatura.

18. Elżbieta Stecko, Zaburzenia mowy u dzieci – wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne, Warszawa 1996, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

19. Przemysław Żywiczyński, Sławomir Wacewicz, Ewolucja języka. W stronę hipotez gesturalnych, Toruń 2015, Wydawnictwo Naukowe UMK.

20. The World Atlas of Language Structures (WALS), red. Matthew S. Dryer., Martin Haspelmath, Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, 2013 [online: https://wals.info/].

Metody i kryteria oceniania:

Podstawa zaliczenia:

1) Uczestnictwo w zajęciach (co najmniej 80% obecności);

2) Pisemny test końcowy oceniany zgodnie z poniższymi kryteriami:

– niedostateczny: poniżej 60%;

– dostateczny: 60-69%;

– dostateczny plus: 70-74%;

– dobry: 75-84%;

– dobry plus: 85-90%;

– bardzo dobry: 91-100%.

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2021/22" (zakończony)

Okres: 2022-02-21 - 2022-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Krystyna Bojałkowska
Prowadzący grup: Krystyna Bojałkowska
Strona przedmiotu: https://moodle.umk.pl/course/view.php?id=3320
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Uwagi:

W wypadku konieczności prowadzenia zajęć w formie zdalnej podstawą zaliczenia przedmiotu będą w roku akademickim 2021/2022 następujące elementy:

1) Udział w zajęciach prowadzonych w formie wideokonferencji LUB zapoznanie się z obligatoryjnymi materiałami (prezentacjami z kolejnych wykładów);

2) Wykonywanie testów lub innych zadań na platformie Moodle potwierdzających zapoznanie się z kolejnymi tematami;

3) Pisemny test końcowy, przeprowadzony w trybie zdalnym asynchronicznym w kursie przedmiotu na platformie Moodle, oceniany zgodnie z poniższymi kryteriami:

– niedostateczny: poniżej 60%;

– dostateczny: 60-69%;

– dostateczny plus: 70-74%;

– dobry: 75-84%;

– dobry plus: 85-90%;

– bardzo dobry: 91-100%.

PIERWSZY WYKŁAD W DNIU 22 LUTEGO ODBĘDZIE SIĘ ZGODNIE Z PLANEM O GODZINIE 13.15 W FORMIE WIDEOKONFERENCJI W ZESPOLE NA Ms Teams: https://teams.microsoft.com/l/team/19%3aapchXGqz90YGIiShUI6_8YnxaZbS7bd31ynhUUirfzA1%40thread.tacv2/conversations?groupId=57a80846-9895-461e-b1c3-de9c23d5b543&tenantId=e80a627f-ef94-4aa9-82d6-c7ec9cfca324

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2022/23" (zakończony)

Okres: 2023-02-20 - 2023-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Krystyna Bojałkowska
Prowadzący grup: Krystyna Bojałkowska
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Uwagi:

Rozpoczęcie wykładu: zgodnie z harmonogramem w USOS-ie, tj. 7 marca 2023 r., godz. 16.45.

Uwaga! W dniu 20 czerwca 2023 wykład się nie odbędzie. Zajęcia te zostaną odrobione tydzień wcześniej, tj. 13.06.2023, bezpośrednio po zakończeniu spotkania w standardowych godzinach, tj.od godz. 18.15.

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2023/24" (w trakcie)

Okres: 2024-02-20 - 2024-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Krystyna Bojałkowska
Prowadzący grup: (brak danych)
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)